✨Tổng thống Croatia
liên_kết=https://en.wikipedia.org/wiki/File:St._Mark's_Church,_Zagreb_01.jpg|nhỏ|Phía trước Nhà thờ Thánh Máccô tại Zagreb là nơi thông thường tổ chức lễ tuyên thệ nhậm chức tổng thống Croatia. Tổng thống Croatia, chính thức là tổng thống Cộng hòa Croatia (), là nguyên thủ quốc gia, tổng tư lệnh của Croatia, thay mặt Croatia về đối nội và đối ngoại. Tổng thống là chức danh cao nhất của Croatia nhưng không phải là người đứng đầu chính phủ vì Croatia là cộng hòa đại nghị, thủ tướng mới là chức danh có quyền lực cao nhất.
Tổng thống có nhiệm vụ duy trì sự ổn định và hoạt động thường xuyên của chính quyền quốc gia, đồng thời bảo vệ độc lập và toàn vẹn lãnh thổ của đất nước. Tổng thống có quyền giải tán Quốc hội Croatia (trong những trường hợp do Hiến pháp quy định) và tổ chức trưng cầu ý dân (có thủ tướng tiếp ký). Tổng thống bổ nhiệm thủ tướng căn cứ vào số lượng đại biểu của các đảng trong Quốc hội sau khi thảo luận với lãnh đạo các đảng, quyết định ân xá và tặng thưởng huân chương, các giải thưởng nhà nước. Tổng thống và Chính phủ hợp tác thực hiện chính sách đối ngoại. Ngoài ra, tổng thống là tổng tư lệnh Quân đội Croatia. Tổng thống bổ nhiệm giám đốc Cơ quan An ninh và Tình báo với sự đồng ý của thủ tướng. Tuy được hưởng quyền miễn trừ nhưng tổng thống vẫn có thể bị luận tội vì vi phạm Hiến pháp. Trong trường hợp tổng thống tạm thời hoặc vĩnh viễn không làm việc được thì chủ tịch Quốc hội giữ quyền tổng thống. Trong trường hợp khuyết tổng thống thì phải bầu ra tổng thống mới chậm nhất là 60 ngày.
Văn phòng Tổng thống () gồm những nhân viên trực thuộc tổng thống và những nhân viên hỗ trợ báo cáo với tổng thống. Trụ sở Văn phòng Tổng thống là Dinh Tổng thống ở quận Pantovčak tại Zagreb. Hiến pháp Croatia quy định hình thức và cách sử dụng cờ hiệu tổng thống, được treo trên các tòa nhà của Văn phòng Tổng thống, dinh thự của tổng thống, phương tiện mà tổng thống sử dụng và vào những dịp nghi lễ khác.
Tổng thống được bầu ra theo nguyên tắc phổ thông đầu phiếu và bỏ phiếu kín. Nhiệm kỳ của tổng thống là 5 năm. Nếu không có người ứng cử nào giành được quá nửa tổng số phiếu bầu (bao gồm cả phiếu trắng và phiếu không hợp lệ) thì phải tổ chức vòng bầu cử thứ hai. Không ai được giữ chức vụ tổng thống quá hai nhiệm kỳ. Tân tổng thống phải tuyên thệ nhậm chức trước các thẩm phán Tòa án Hiến pháp. Franjo Tuđman trúng cử tổng thống trong cuộc bầu cử tổng thống đầu tiên vào năm 1992 và cuộc bầu cử thứ hai vào năm 1997. Trong thời gian đương chức, Tuđman được Quốc hội trao quyền hạn sâu rộng (ví dụ: quyền bổ nhiệm, bãi nhiệm nhiều quan chức, phê chuẩn hạt trưởng) do Liên minh Dân chủ Croatia của ông chiếm đa số trong Quốc hội trong suốt thập niên 90. Sau khi ông qua đời vào năm 1999, hiến pháp Croatia được sửa đổi theo hướng chuyển giao nhiều quyền hạn của tổng thống cho Quốc hội, thủ tướng và chính phủ. Stjepan Mesić trúng cử hai nhiệm kỳ tổng thống liên tiếp vào năm 2000 và 2005. Ivo Josipović trúng cử tổng thống trong cuộc bầu cử năm 2009–2010. Kolinda Grabar-Kitarović trúng cử tổng thống trong cuộc bầu cử năm 2014–2015. Ngày 5 tháng 1 năm 2020, nguyên thủ tướng Zoran Milanović trúng cử tổng thống trong cuộc bầu cử năm 2019–20 và nhậm chức vào ngày 19 tháng 2 năm 2020.
Danh sách tổng thống Croatia
Đây là dòng thời gian liệt kê các tổng thống Croatia kể từ cuộc bầu cử Quốc hội đa đảng đầu tiên vào năm 1990.
Colors= id:grid value:gray(0.80) id:grid2 value:gray(0.95)
id:HDZ value:blue legend:HDZ id:HNS value:orange legend:HNS id:SDP value:red legend:SDP
DateFormat = yyyy Period = from:1990 till:2025 TimeAxis = orientation:vertical order:reverse ScaleMajor = grid:grid unit:year increment:5 start:1990 ScaleMinor = grid:grid2 unit:year increment:1 start:1990
PlotData= bar:Leaders width:30 mark:(line,white) align:left fontsize:L shift:(25,-5) anchor:middle
from:1990 till:2000 color:HDZ text:Franjo Tuđman from:2000 till:2010 color:HNS text:Stjepan Mesić from:2010 till:2015 color:SDP text:Ivo Josipović from:2015 till:2020 color:HDZ text:Kolinda Grabar-Kitarović from:2020 till:end color:SDP text:Zoran Milanović
Nhiệm vụ và quyền hạn
liên_kết=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ustav_Republike_Hrvatske_br_1.JPG|nhỏ|"Hiến pháp số 1", được sử dụng trong lễ nhậm chức tổng thống. Tổng thống Croatia là nguyên thủ quốc gia của Croatia, thay mặt Croatia về đối nội và đối ngoại, có nhiệm vụ duy trì sự ổn định và hoạt động thường xuyên của chính quyền quốc gia, bảo vệ độc lập và toàn vẹn lãnh thổ của đất nước. Tổng thống không được kiêm nhiệm chức vụ công hoặc tư khác.
![https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ustav_Republike_Hrvatske_br_1.JPG|nhỏ|"Hiến](https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ustav_Republike_Hrvatske_br_1.JPG|nhỏ|"Hiến){kind=link}
Tổng thống Croatia quyết định tổ chức bầu cử Quốc hội Croatia và triệu tập kỳ họp đầu tiên của Quốc hội. Tổng thống bổ nhiệm thủ tướng căn cứ vào số lượng đại biểu của các đảng trong Quốc hội. Người được tổng thống đề cử phải được Quốc hội tín nhiệm để thành lập Chính phủ (sau khi được quá nửa tổng số đại biểu biểu quyết tán thành, tổng thống chính thức bổ nhiệm người được đề cử làm thủ tướng, trong khi thủ tướng bổ nhiệm các bộ trưởng; mọi quyết định đều được chủ tịch Quốc hội tiếp ký). Tổng thống cũng quyết định tổ chức trưng cầu ý dân, ân xá và tặng thưởng huân chương, các giải thưởng nhà nước, danh hiệu vinh dự nhà nước.
Tổng thống phối hợp với chính phủ trong việc chỉ đạo hoạt động của ngành an ninh và tình báo Croatia. Tổng thống và thủ tướng cùng bổ nhiệm thủ trưởng các cơ quan an ninh và tổng thống có quyền tham dự phiên họp của nội các. Tổng thống và thủ tướng cùng triệu tập Hội đồng Quốc phòng và Hội đồng An ninh quốc gia; tổng thống là chủ tịch của hai hội đồng và chủ tọa các phiên họp của hai hội đồng.
Tổng thống được Nội các quân sự (Vojni ured) thuộc Văn phòng Tổng thống gồm những sĩ quan giúp thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, an ninh quốc gia. Tổng thống phối hợp với Tổng Tham mưu trưởng Quân đội Croatia.
Tình trạng chiến tranh và tình trạng khẩn cấp
Căn cứ vào nghị quyết của Quốc hội, tổng thống tuyên chiến và giảng hòa. Trong trường hợp nền độc lập, thống nhất và sự tồn tại của nhà nước Croatia bị đe dọa trực tiếp, tổng thống có quyền ra lệnh sử dụng Quân đội Croatia với sự tiếp ký của thủ tướng, ngay cả khi chưa tuyên bố tình trạng chiến tranh. Trong tình trạng chiến tranh hoặc nếu các cơ quan nhà nước không thể thực hiện nhiệm vụ, tổng thống có quyền ban hành sắc luật trên cơ sở nghị quyết ủy quyền của Quốc hội và triệu tập, chủ trì phiên họp của chính phủ. Nếu Quốc hội không thể họp khi có tình trạng chiến tranh thì tổng thống có quyền ban hành sắc luật quyết định mọi vấn đề cần thiết với sự tiếp ký của thủ tướng. Sắc luật của tổng thống phải được trình Quốc hội phê chuẩn ngay khi Quốc hội có thể họp, nếu không thì sẽ mất hiệu lực.
Giải tán Quốc hội
Tổng thống có nhiệm vụ duy trì sự ổn định và hoạt động thường xuyên của chính quyền quốc gia, đồng thời bảo vệ độc lập và toàn vẹn lãnh thổ của đất nước. Tổng thống có quyền giải tán Quốc hội Croatia (trong những trường hợp do Hiến pháp quy định) và tổ chức trưng cầu ý dân (có thủ tướng tiếp ký). Tổng thống bổ nhiệm thủ tướng căn cứ vào số lượng đại biểu của các đảng trong Quốc hội sau khi thảo luận với lãnh đạo các đảng, quyết định ân xá và tặng thưởng huân chương, các giải thưởng nhà nước. Tổng thống và Chính phủ hợp tác thực hiện chính sách đối ngoại. Ngoài ra, tổng thống là tổng tư lệnh Quân đội Croatia. Tổng thống bổ nhiệm giám đốc Cơ quan An ninh và Tình báo với sự đồng ý của thủ tướng. Tuy được hưởng quyền miễn trừ nhưng tổng thống vẫn có thể bị luận tội vì vi phạm Hiến pháp. Trong trường hợp tổng thống tạm thời hoặc vĩnh viễn không làm việc được thì chủ tịch Quốc hội giữ quyền tổng thống. Trong trường hợp khuyết tổng thống thì phải bầu ra tổng thống mới chậm nhất là 60 ngày. Năm 2009, Văn phòng Tổng thống được ngân sách nhà nước phân bổ 54 triệu kuna ( 7,3 triệu euro). Mức lương ròng hàng tháng của tổng thống là 23.500 kuna ( 3.170 euro).
Văn phòng Tổng thống được Franjo Tuđman thành lập vào ngày 19 tháng 1 năm 1991. Chánh Văn phòng Tổng thống () do tổng thống bổ nhiệm. Tổng thống ban hành quyết định quy định cơ cấu tổ chức của Văn phòng Tổng thống. Văn phòng Tổng thống gồm tám vụ, bốn hội đồng, một ủy ban ân xá tổng thống và hai ủy ban tặng thưởng huân chương, huy chương.
Dinh Tổng thống
liên_kết=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Predvorje_Predsjedni%C4%8Dki_dvori.jpg|phải|nhỏ|Tiền sảnh của Dinh Tổng thống Dinh Tổng thống (, cũng được gọi bằng hoán dụ Pantovčak) tại Zagreb là nơi làm việc chính thức của tổng thống, là trụ sở Văn phòng Tổng thống Croatia. Tòa nhà có diện tích , được dùng làm nơi ở chính thức kể từ khi Tổng thống Franjo Tuđman chuyển vào sau vụ đánh bom phủ tổng thống cũ vào tháng 10 năm 1991. Ngoài tòa nhà ban đầu, còn có một khu phụ với diện tích được xây dựng vào năm 1993, gồm các văn phòng an ninh và một hầm tránh bom có từ trước thập niên 90.
Bầu cử và nhậm chức
Tổng thống được bầu ra theo nguyên tắc phổ thông đầu phiếu và bỏ phiếu kín. Nhiệm kỳ của tổng thống là năm năm. Bầu cử tổng thống được tổ chức theo chế độ hai vòng. Nếu không có người ứng cử nào giành được quá nửa số phiếu bầu trong vòng đầu tiên thì phải tổ chức vòng thứ hai chậm nhất là 14 ngày. Không ai được giữ chức vụ tổng thống quá hai nhiệm kỳ.
Hiến pháp Croatia quy định tân tổng thống không được giữ tư cách đảng viên của một đảng và không được kiêm nhiệm chức vụ đại biểu quốc hội. Tân tổng thống phải tuyên thệ trung thành với Hiến pháp Croatia trước các thẩm phán Tòa án Hiến pháp. Lễ tuyên thệ nhậm chức thông thường được tổ chức ở Zagreb tại Quảng trường Thánh Máccô phía trước Nhà thờ Thánh Máccô, nằm giữa tòa nhà Quốc hội và trụ sở Chính phủ. Lời tuyên thệ được quy định tại Luật Bầu cử tổng thống sửa đổi năm 1997. Lời tuyên thệ trong tiếng Croatia sử dụng giống đực đối với tất cả các danh từ ngay cả khi người tuyên thệ nhậm chức tổng thống là phụ nữ (như trường hợp tổng thống Kolinda Grabar-Kitarović vào năm 2015). Tuy nhiên, Hiến pháp Croatia quy định rằng tất cả các danh từ được sử dụng trong lời tuyên thệ đều áp dụng như nhau cho cả hai giới tính. Lời tuyên thệ nhậm chức tổng thống như sau:
Lịch sử
liên_kết=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Tapiserija_Ured_predsjednika_RH.JPG|nhỏ|200x200px|Tranh thảm thêu trong Văn phòng Tổng thống, hai bên là tượng nửa người của Ante Starčević và Vua Tomislav Dưới chính thể Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Croatia thuộc Cộng hòa Liên bang Xã hội chủ nghĩa Nam Tư, Đoàn chủ tịch là chủ tịch tập thể của Croatia, do quốc hội bầu ra. Sau khi Liên minh Dân chủ Croatia thắng cử trong cuộc bầu cử quốc hội năm 1990, Franjo Tuđman được bầu làm chủ tịch Đoàn chủ tịch vào ngày 30 tháng 5. Ngày 25 tháng 7 năm 1990, quốc hội thông qua nhiều sửa đổi hiến pháp, thành lập chức vụ tổng thống và phó tổng thống. Hiến pháp Croatia năm 1990 thành lập một chế độ bán tổng thống.
Tuđman trúng cử tổng thống năm 1992 và tuyên thệ nhậm chức vào ngày 12 tháng 8 năm 1992. Ông được tái cử vào năm 1997. Trong cùng năm, Hiến pháp Croatia được sửa đổi. Mesić thuộc Đảng Nhân dân Croatia trúng cử tổng thống hai nhiệm kỳ liên tiếp vào năm 2000 và năm 2005. Năm 2009–2010, ứng cử viên Đảng Dân chủ Xã hội Josipović trúng cử tổng thống. Grabar-Kitarović trúng cử tổng thống vào năm 2014–15, là nữ tổng thống đầu tiên của Croatia.
Quyền miễn trừ và luận tội
Tổng thống Croatia có quyền miễn trừ. Không được bắt giữ, khởi tố hình sự tổng thống nếu không có sự đồng ý của Tòa án Hiến pháp; trong trường hợp tổng thống phạm tội quả tang mà bị bắt giữ thì cơ quan bắt giữ phải lập tức báo cáo chủ tịch Tòa án Hiến pháp. Sau cuộc bầu cử Quốc hội năm 2000, Zlatko Tomčić giữ quyền tổng thống cho đến khi Stjepan Mesić trúng cử tổng thống trong cùng năm.
Hậu nhiệm kỳ
Sau khi mãn nhiệm, nguyên tổng thống được nhà nước cấp một văn phòng, hai nhân viên, một tài xế, một chiếc xe công vụ và cận vệ. Chính phủ Croatia phải cung cấp những chế độ này chậm nhất là 30 ngày sau khi tổng thống hết nhiệm kỳ nếu có yêu cầu của tổng thống.
Chế độ đãi ngộ của nguyên tổng thống được Quốc hội quy định vào năm 2004 trong nhiệm kỳ đầu tiên của Stjepan Mesić. Tuy nhiên, điều khoản này không được thực hiện do Franjo Tuđman qua đời trong khi đương nhiệm và Viện các Hạt bị giải tán trước khi Stjepan Mesić hết nhiệm kỳ đầu tiên.