✨Tiếng Ladakh
Tiếng Ladakh, còn gọi là tiếng Bhoti hoặc tiếng Bodhi, là một ngôn ngữ Tạng được nói ở bang Ladakh của Ấn Độ. Đây là ngôn ngữ chiếm ưu thế tại huyện theo đạo Phật Leh và có thể được gọi là Purig hoặc Balti ở huyện Kargil liền kề. Mặc dù là thành viên của nhóm ngôn ngữ Tạng, tiếng Ladakh không dễ thông hiểu với tiếng Tạng tiêu chuẩn.
Tiếng Ladakh có khoảng 200.000 người nói ở Ấn Độ, và có lẽ 12.000 người nói ở Khu tự trị Tây Tạng của Trung Quốc, chủ yếu ở khu vực Khương Đường. Tiếng Ladakh có một số phương ngữ: Lehskat nói ở Leh; Shamskat được nói ở phía tây bắc của Leh; Stotskat được nói ở thung lũng sông Ấn và có thanh điệu không giống những phương ngữ khác; Nubra được nói ở phía bắc của Leh; Purig/Balti nói ở huyện Kargil. Sự khác biệt đáng kể trong các phương ngữ vẫn nằm ở thanh điệu hoặc cách nói. Các phương ngữ ở Thượng Ladakh và Zangskar vừa mang nhiều đặc điểm của tiếng Ladakh vừa mang đặc điểm của phương ngữ phương Tây tiếng Trung Tạng.
Phân loại
Nicolas Tournadre coi Ladakh, Balti và Purgi là các ngôn ngữ riêng biệt trên cơ sở sự thông hiểu lẫn nhau (Zangskar không khác biệt lắm) tạo thành nhóm gọi là Ladakh-Balti hoặc Tạng nguyên thủy miền tây, trái ngược với các ngôn ngữ Tạng có nhiều "đổi mới" như nhóm ngôn ngữ Lahul-Spiti được nói ở Himachal Pradesh.
Zanskar
Zangskar là một phương ngữ của Ladakh và có bốn tiểu phương ngữ là Stod, Zhung, Sham và Lungna. Nó được viết bằng chữ Tạng.
Chữ viết
Tiếng Ladakh thường được viết bằng chữ Tạng với cách phát âm giống với chữ Tạng cổ hơn nhiều so với hầu hết các ngôn ngữ nhóm Tạng khác. Tiếng Ladakh có nhiều tiền tố, hậu tố và khởi âm mà đã trở nên "câm" (không đọc ra) trong các ngôn ngữ Tạng khác, như Amdo, Kham và Trung Tạng. Xu hướng này rõ rệt hơn ở phía tây Leh, và phía Pakistan của đường kiểm soát Ấn Độ - Pakistan, ở Baltistan. Ví dụ, một người Tạng sẽ phát âm từ sta 'rìu' là [tá], như một người Leh sẽ nói [sta]. Một người Tạng ở Trung Quốc có lẽ sẽ đọc འབྲས་ (’bras) 'cơm' là [ɳʈɛ́ʔ], người Leh sẽ đọc là [ɖas], còn người Purgi sẽ đọc là [bras].
Tiếng Ladakh khi Latinh hoá thường dùng hệ chuyển tự Wylie (trong đó, chữ ghép th biểu thị một âm răng bật hơi /tʰ/).
Nguồn tham khảo
👁️ 1 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Tiếng Ladakh**, còn gọi là **tiếng** **Bhoti** hoặc **tiếng** **Bodhi**, là một ngôn ngữ Tạng được nói ở bang Ladakh của Ấn Độ. Đây là ngôn ngữ chiếm ưu thế tại huyện theo đạo Phật
**Ladakh**, hay **Lạp Đạt Khắc** (拉達克) là một khu vực ở bang Jammu và Kashmir của Ấn Độ. Nó kéo dài từ Siachen Glacier trong phạm vi Karakoram đến Himalaya ở phía nam và có
nhỏ|Rizwan, nói tiếng Balti, được ghi lại cho Wikitongues **Tiếng Balti** (chữ Nastaʿlīq: , chữ Tạng: ཏི, ) là một ngôn ngữ Tạng được nói ở vùng Baltistan của Gilgit-Baltistan, Pakistan, thung lũng Nubra của
**Chữ Tạng** là một hệ chữ abugida được dùng để viết các ngôn ngữ Tạng như tiếng Tạng, cũng như tiếng Dzongkha, tiếng Sikkim, tiếng Ladakh, và đôi khi tiếng Balti. Dạng chữ Tạng in
**Tây Tạng** (, tiếng Tạng tiêu chuẩn: /pʰøː˨˧˩/; (_Tây Tạng_) hay (_Tạng khu_)), được gọi là **Tibet** trong một số ngôn ngữ, là một khu vực cao nguyên tại Trung Quốc, Ấn Độ, Bhutan, Nepal,
**Nhóm ngôn ngữ Tạng** () là một nhóm ngôn ngữ Hán-Tạng, bắt nguồn từ tiếng Tạng cổ, hiện diện trên một vùng rộng lớn giáp với tiểu lục địa Ấn Độ, gồm cao nguyên Thanh
**Gyalwang Drukpa** (chữ Tạng: ) danh hiệu của một nhà lãnh đạo tinh thần của Phật giáo Tây Tạng thuộc trường phái Ca-nhĩ-cư. Các vị Gyalwang Drukpa được cho là hiện thân của sư Tsangpa
**Jammu và Kashmir** là một khu vực do Ấn Độ quản lý với vị thế là một lãnh thổ liên bang, gồm phần phía nam của vùng Kashmir bị tranh chấp giữa Ấn Độ và
**Drukpa Kagyu** (), hay đơn giản là **Drukpa** hoặc "Thiên Long phái" là một nhánh của trường phái Kagyu của Phật giáo Tây Tạng. Dòng truyền thừa này được Tsangpa Gyare (1161–1211) thành lập ở
**Jammu and Kashmir** (thường được rút ngắn thành 'J&K') là một bang miền Bắc Ấn Độ, với phần lớn lãnh thổ nằm trong dãy Himalaya. Bang này tiếp giáp với Himachal Pradesh và Punjab về
thumb|Vùng Kashmir theo ranh giới kiểm soát của [[Ấn Độ, Pakistan và Trung Quốc.]] **Kashmir** (Tiếng Kashmir: کشیر / कॅशीर; Tiếng Hindi: कश्मीर; Tiếng Urdu: کشمیر; Tiếng Duy Ngô Nhĩ: كەشمىر; Tiếng Shina: کشمیر) là
**Trà bơ**, hay còn được gọi là _Bho jha_ (, "Trà Tây Tạng"), _cha süma_ (, "Trà khuấy", tiếng Quan thoại: _sūyóu chá_ (酥油茶, _tô du trà_), _su ja_ (, "trà khuấy") trong tiếng Dzongkha
**Giao tranh Trung Quốc–Ấn Độ năm 2020** là một phần của các cuộc đụng độ quân sự đang diễn ra giữa Trung Quốc và Ấn Độ. Kể từ ngày 5 tháng 5 năm 2020, quân
**Tây Tạng** là một khu vực tại Trung Á, nằm trên cao nguyên Thanh Tạng, có cao độ trung bình trên 4.000 mét và được mệnh danh là "nóc nhà của thế giới". Con người
**Aksai Chin** (tiếng Trung: 阿克赛钦; bính âm: Ākèsàiqīn, Hán Việt: A Khắc Tái Khâm, Hindi: अक्साई चिन, tiếng Urdu: اکسائی چن) là một trong hai khu vực tranh chấp giữa Trung Quốc và Ấn Độ,
**Vườn quốc gia Hemis** là một vườn quốc gia nằm ở phía đông của khu vực Ladakh, thuộc bang Jammu và Kashmir, Ấn Độ. Nơi đây nổi tiếng trên toàn cầu như là địa điểm
Một tượng đồng của [[Bồ Tát Quán Thế Âm, Vương quốc Cổ Cách, khoảng năm 1050]] **Cổ Cách** (; ) là một vương quốc cổ ở phía tây của Tây Tạng. Lãnh thổ vương quốc
**Trung Á** là một vùng của châu Á không tiếp giáp với đại dương. Có nhiều định nghĩa về Trung Á, nhưng không có định nghĩa nào được chấp nhận rộng rãi. Các tính chất
**Himalaya** hay **Hy Mã Lạp Sơn** là một dãy núi ở châu Á, phân chia tiểu lục địa Ấn Độ khỏi cao nguyên Tây Tạng. Mở rộng ra, đó cũng là tên của một hệ
**Báo tuyết** (_Panthera uncia_) (tiếng Anh: **Snow Leopard**) là một loài thuộc Họ Mèo lớn sống trong các dãy núi ở Nam Á và Trung Á. Gần đây, nhiều nhà phân loại học mới đưa
**Dê Changthangi**, còn gọi là **Dê Changra** hoặc **Dê Pashmina**, là một giống dê sinh sống ở cao nguyên ở Tây Tạng, Nepal và các khu vực lân cận của Ladakh ở Jammu và Kashmir,
**Sông Shyok** (tiếng Urdu: **دریائے شیوک**, dịch theo đúng câu chữ là _Dòng sông chết_ trong tiếng địa phương của Yarkandi) là tên của một dòng sông chảy qua phía bắc của vùng Ladakh của
**_Ba chàng ngốc_** (tựa gốc tiếng Anh: **_3 Idiots_**) là phim điện ảnh hài chính kịch của Ấn Độ ra mắt năm 2009 do Rajkumar Hirani đạo diễn kiêm viết kịch bản với Abhijat Joshi,
**Lịch sử Ấn Độ độc lập** bắt đầu khi Ấn Độ trở thành quốc gia độc lập trong Khối Thịnh vượng chung Anh vào ngày 15 tháng 8 năm 1947. Kể từ năm 1858, người
thumb|262x262px|Dinh thự Ganden Podrang tại tu viện Drepung, nơi từng là trụ sở của các Dalai Lama cho tới thế kỷ thứ 17 . Chính quyền **Ganden Phodrang** () là bộ máy chính phủ của
**Zoji La** là tên của một ngọn đèo nằm ở khu vực phía tây dãy núi Himalaya. Cụ thể hơn, nó nằm ở trên đường quốc lộ 1 đoạn giữa Srinagar và Leh, bang Jammu
**Leh** (tiếng Hindi: लेह; ) là một thị trấn thuộc huyện Leh của bang Jammu và Kashmir. Nơi đây từng là thủ đô của vương quốc Ladakh miền Himalaya, với trung tâm là cung điện
thumb|Sáu [[Âm vị học tiếng Việt#Thanh điệu|thanh điệu tiếng Việt]] **Thanh điệu** () là việc sử dụng cao độ trong ngôn ngữ để phân biệt nghĩa từ vựng hoặc ngữ pháp—đó là, để phân biệt
**Nhóm ngôn ngữ Dard** (còn gọi là **Dardu** hoặc **Pisaca**) là một nhóm ngôn ngữ nhỏ thuộc ngữ chi Ấn-Arya nói ở mạn Bắc Gilgit-Baltistan và Khyber Pakhtunkhwa (Pakistan), Jammu và Kashmir (miền Bắc Ấn
nhỏ|phải|294x294px|Múa lân nhân ngày kỷ niệm danh nhân [[Trần Văn Thành tại dinh Sơn Trung (An Giang, Việt Nam)]] **Múa lân - sư - rồng** (; Hán Việt: vũ sư) là một môn nghệ thuật
**Lịch sử Tây Tạng từ năm 1950 đến nay** bắt đầu từ sau trận Qamdo năm 1950. Trước đó, Tây Tạng đã tuyên bố độc lập khỏi Trung Quốc vào năm 1913. Năm 1951, người
**Tượng Hùng** (tiếng Tạng: ཞང་ཞུང་, THL: _Zhangzhung_, chữ Hán: 象雄, bính âm: _Xiàngxióng_), là một nền văn hóa và là một vương quốc cổ đại tại miền tây và tây bắc khu vực Tây Tạng
**Sơn dương núi Pakistan**, thường được gọi là **Sơn dương Markhor**, tiếng Anh: **Markhor** (_Capra falconeri_; _marǧūmi_; Ba Tư/Urdu: ) là một loài dê lớn hoang dã sinh sống tại đông bắc Afghanistan, bắc và
**Phật Đản** (chữ Hán: 佛誕 - nghĩa là _ngày sinh của đức Phật_) hay là **Vesak** (, Devanagari: वैशाख, Sinhala: වෙසක් පෝය) là ngày kỷ niệm Phật Tất-đạt-đa Cồ-đàm sinh ra tại vườn Lâm-tì-ni năm
nhỏ|Giày da công sở nhỏ|[[Giày thể thao]]**Giày** là một vật dụng đi vào bàn chân con người để bảo vệ và làm êm chân trong khi thực hiện các hoạt động khác nhau. Mặc dù
**Đế quốc Sikh** (tiếng Ba Tư: سرکارِ خالصه, phiên âm La Tinh: Sarkār-ē-Khālsā; tiếng Punjab: ਸਿੱਖ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ; tiếng Anh: Sikh Empire) là một nhà nước bắt nguồn từ Tiểu lục địa Ấn Độ, được
nhỏ|phải|Bánh xe kinh luân trên tay một nhà sư nhỏ|phải|Một đại kinh luân (bánh xe lớn) **Bánh xe cầu nguyện** hay còn gọi là **Kinh luân** là một bánh xe hình trụ () trên một
**Tân Cương** (; ; bính âm bưu chính: **Sinkiang**), tên chính thức là **Khu tự trị Duy Ngô Nhĩ Tân Cương**, là một khu vực tự trị tại Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Năm
**Nam Á** (còn gọi là **tiểu lục địa Ấn Độ**) là thuật ngữ dùng để chỉ khu vực miền nam của châu Á, gồm các quốc gia hạ Himalaya và lân cận. Về mặt địa
**Khu tự trị Tây Tạng** (tiếng Tạng: བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་; Wylie: Bod-rang-skyong-ljongs, phiên âm: [pʰøː˩˧˨ ʐaŋ˩˧.coŋ˥˩ t͡ɕoŋ˩˧˨]; tiếng Trung giản thể: 西藏自治区; tiếng Trung phồn thể: 西藏自治區; bính âm: Xīzàng Zìzhìqū) là một đơn vị hành chính
**Lằn ranh đỏ** (tiếng Anh: red line) là thuật ngữ dùng để chỉ một giới hạn hoặc ranh giới vô hình được vạch ra nhằm cảnh báo việc không được phép vượt qua ranh giới
**Chillai Kalan** là tên địa phương được đặt cho những đợt lạnh dữ dội ở Kashmir và vùng Ladakh. Đây là phần lạnh nhất của mùa đông bắt đầu từ ngày 21 tháng 12 và
**Jammu và Kashmir** (tiếng Hindi: जम्मू और कश्मी; tiếng Anh: Princely State Jammu & Kashmir), tên gọi chính thức là **Phiên vương quốc Kashmir và Jammu**, là một phiên vương quốc thuộc quyền bảo hộ
**Cừu Bharal** (danh pháp hai phần: _Pseudois nayaur_) là một loài động vật có vú trong họ Bovidae, bộ Artiodactyla. Loài này được Hodgson mô tả năm 1833. Chúng được tìm thấy ở dãy Himalaya
Bùng phát đại dịch COVID-19 bắt đầu tại châu Á, có nguồn gốc từ Vũ Hán, Hồ Bắc, Trung Quốc, và đã lan rộng ra khắp lục địa. Tính đến ngày 12 tháng 5 năm
nhỏ|_Chhaang_ tại Nepal được ủ từ gạo **Chhaang** hoặc **chang** ( ཆང་, tiếng Newar: थो, tiếng Nepal: छ्याङ) là một loại thức uống có cồn có nguồn gốc từ Nepal và Tây Tạng. Loại đồ
Ngày **20 tháng 10** là ngày thứ 293 (294 trong năm nhuận) trong lịch Gregory. Còn 72 ngày trong năm. ## Sự kiện * 1740 – Maria Theresa lên ngôi ở Áo. Pháp, Phổ, Bavaria
Hình vệ tinh NASA chụp phần phía nam cao nguyên Thanh Tạng **Cao nguyên Thanh Tạng** (gọi tắt trong tiếng Trung Quốc của **cao nguyên Thanh Hải-Tây Tạng**) hay **cao nguyên Tây Tạng** (25~40 độ
phải|Các sư Tây Tạng (lama) trong một buổi lễ ở [[Sikkim]] **Phật giáo Tây Tạng** (hay còn gọi là **Lạt-ma giáo**) là một một truyền thống Phật giáo phát triển chủ đạo ở Tây Tạng.
**Nước lợ** là loại nước có độ mặn cao hơn độ mặn của nước ngọt, nhưng không cao bằng nước mặn. Nó có thể là kết quả của sự pha trộn giữa nước biển với