nhỏ|Một thiên hà xoắn ốc, [[thiên hà Chong Chóng (cũng được gọi là Messier 101 hay NGC 5457)]]
Thiên hà xoắn ốc là một kiểu thiên hà được phân loại ban đầu bởi Edwin Hubble trong cuốn sách Thế giới Tinh vân (The Realm of the Nebulae) viết năm 1936 và do vậy là một phần trong dãy Hubble. Các thiên hà xoắn ốc chứa một đĩa phẳng, quay gồm các sao, khí và bụi, và một vùng tập trung rất nhiều ngôi sao tại trung tâm thiên hà gọi là chỗ phình. Thiên hà xoắn ốc còn được bao xung quanh bởi nhiều quầng của các sao, mà nhiều trong số chúng tập trung trong các quần tinh cầu.
Gọi là thiên hà xoắn ốc bởi vì chúng có các cấu trúc nhánh xoắn ốc (thường là hai nhánh) mở rộng từ tâm ra đĩa thiên hà. Các nhánh xoắn ốc chính là nơi đang diễn ra sự hình thành sao và chúng sáng hơn vùng đĩa xung quanh bởi vì có các ngôi sao trẻ, nóng loại OB nằm trong những nhánh xoắn ốc này.
Gần một nửa các thiên hà đã được quan sát có các thành phần phụ thêm với dạng cấu trúc dạng thanh (bar-like structure), mở rộng từ chỗ phình trung tâm đến nơi bắt đầu của các nhánh xoắn ốc. Dải Ngân Hà của chúng ta cũng được xác nhận gần đây (trong thập niên 1990) là thiên hà xoắn ốc có thanh, mặc dù cấu trúc dạng thanh này rất khó được phát hiện do vị trí của hệ Mặt Trời trong đĩa thiên hà. Chứng cứ thuyết phục nhất cho sự tồn tại của thanh là từ [http://www.astro.wisc.edu/sirtf/ khảo sát gần đây] , thực hiện bởi Kính viễn vọng Không gian Spitzer, về các ngôi sao trong tâm Ngân Hà.
Cùng với các thiên hà vô định hình, thiên hà xoắn ốc chiếm khoảng xấp xỉ 60% số thiên hà trong vũ trụ gần xung quanh chúng ta. Chúng hầu hết được tìm thấy trong những vùng có mật độ thấp và rất hiếm gặp tại trung tâm của các quần tụ thiên hà.
Cấu trúc
nhỏ|[[Thiên hà xoắn ốc có thanh UGC 12158.]]
Các thiên hà xoắn ốc chứa bốn thành phần riêng biệt:
- Một đĩa phẳng, quay quanh tâm chứa các ngôi sao (hầu hết là mới được sinh ra) và vật chất liên sao trong đó dễ thấy các nhánh xoắn ốc
- Một chỗ phình ở trung tâm chứa các sao, chủ yếu là sao già, chỗ phình này tương tự như một thiên hà elip
- Một sự phân bố sao hình thanh
- Một quầng thiên hà gần hình cầu chứa các ngôi sao, bao gồm rất nhiều quần tinh cầu (hay cụm sao cầu)
- Lỗ đen siêu khối lượng tại tâm của chỗ phình
- Một quầng thiên hà vật chất tối có hình dạng gần cầu
Các thành phần này thay đổi khác nhau tùy theo khối lượng, độ trắng và kích thước của các thiên hà xoắn ốc.
Nhánh xoắn ốc
nhỏ|[[NGC 1300 qua ảnh hồng ngoại.]]
Nhánh xoắn ốc là những vùng chứa sao mở rộng từ tâm của thiên hà xoắn ốc không thanh và thiên hà xoắn ốc có thanh. Đây là những vùng dài, mỏng có hình xoắn ốc và dựa vào đó mà các nhà thiên văn đặt tên thành các thiên hà xoắn ốc. Do vậy, một cách tự nhiên, sự phân loại khác nhau của các thiên hà xoắn ốc dựa vào sự khác biệt của cấu trúc các nhánh xoắn ốc này. Ví dụ, các thiên hà Sc và SBc, có các nhánh xếp "rất thưa" với nhau, trong khi các thiên hà Sa và SBa có các nhánh cuộn chặt vào nhau (tham chiếu từ dãy Hubble). Ngoài ra, các nhánh xoắn ốc chứa rất lớn các ngôi sao trẻ, nóng (do mật độ không gian liên sao rất lớn và tốc độ sản sinh sao nhanh), cũng là một đặc điểm đáng chú ý của các nhánh xoắn ốc.
Chỗ phình thiên hà
Chỗ phình là một nhóm sao khổng lồ, với mật độ các sao trong vùng này là lớn. Thuật ngữ này thường nói đến các nhóm ngôi sao được tìm thấy hầu hết trong các thiên hà xoắn ốc.
Sử dụng phân loại của Hubble, chỗ phình của các thiên hà Sa thường chứa các sao già, đỏ loại II (population II), với thành phần kim loại thấp. Hơn thế nữa, chỗ phình của các thiên hà loại Sa và SBa thường có kích thước lớn. Ngược lại, chỗ phình của các thiên hà loại Sc và SBc lại nhỏ hơn, và chứa các sao xanh, trẻ, loại I. Một số chỗ phình có tính chất tương tự với các thiên hà elip (khi chúng có khối lượng và độ sáng thấp), và một số chỉ đơn giản là hiện lên với mật độ cao hơn tại trung tâm của đĩa thiên hà, và có tính chất tương tự như đĩa thiên hà.
Nhiều chỗ phình được cho là chứa một lỗ đen siêu khối lượng tại tâm của chúng. Các lỗ đen chưa bao giờ được quan sát một cách trực tiếp, nhưng đã có nhiều chứng cứ cho sự tồn tại của chúng. Trong thiên hà của chúng ta, có một thiên thể gọi là Sagittarius A* được tin rằng chính là một lỗ đen siêu khối lượng. Cũng có một tương quan chặt chẽ giữa khối lượng của lỗ đen và sự phân tán vận tốc của các ngôi sao trong chỗ phình, gọi là tương quan M-sigma.
Các ví dụ điển hình
Thiên hà Tam Giác
Thiên hà Xoáy Nước
*Thiên hà Andromeda
Thiên hà Hoa Hướng Dương
Thiên hà Chong Chóng
👁️
1 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
nhỏ|Một thiên hà xoắn ốc, [[thiên hà Chong Chóng (cũng được gọi là Messier 101 hay NGC 5457)]] **Thiên hà xoắn ốc** là một kiểu thiên hà được phân loại ban đầu bởi Edwin Hubble
nhỏ|Hình ảnh của Messier 81, một thiên hà xoắn ốc hoàn mỹ **Thiên hà xoắn ốc hoàn mỹ** (tiếng Anh: **grand design spiral galaxy**) là tên của một loại thiên hà xoắn ốc có những
nhỏ|259x259px|[[Đám mây Magellan Lớn, nguyên mẫu của các thiên hà Magellanic]] Các **thiên hà xoắn ốc Magellanic** (thường) là các thiên hà lùn thuộc phân loại **Sm** (và **SAm**, **SBm**, **SABm**). Chúng là các thiên
nhỏ|Thiên hà Mesier là một thiên hà xoắn ốc trung gian loại SABc nằm ở chòm sao [[Trường Xà]] thumb|Chuỗi Hubble phân loại các loại thiên hà **Thiên hà xoắn ốc trung gian** là loại
thumb|[[NGC 5474, một ví dụ về thiên hà xoắn ốc lùn.]] **Thiên hà xoắn ốc lùn** là phiên bản lùn của thiên hà xoắn ốc. Các thiên hà lùn được đặc trưng là có độ
phải|nhỏ|350x350px| Thiên hà [[NGC 1300 qua ảnh chụp của Kính viễn vọng Không gian Hubble]] **Thiên hà xoắn ốc có thanh chắn** là thiên hà xoắn ốc có các ngôi sao tụ hợp lại tại
Một thiên hà xoắn ốc là một thiên hà đặc trưng bởi cấu tạo gồm một chỗ phình trung tâm chứa các sao già của quần thể II, bao quanh bởi một vùng đĩa quay
**Thiên hà Tiên Nữ**, hay **tinh vân Tiên Nữ**, **thiên hà Andromeda** và các tên như **Messier 31**, **M31** hay **NGC 224**, là thiên hà xoắn ốc có vị trí biểu kiến thuộc chòm sao
**Thiên hà Xoáy Nước** (còn gọi là **Messier 51a**, **M51a**, hay **NGC 5194**) là thiên hà xoắn ốc tương tác xoắn ốc hoàn mỹ nằm cách Ngân Hà xấp xỉ 31 triệu năm ánh sáng
**Thiên hà Tam Giác** là một thiên hà xoắn ốc cách xấp xỉ Trái Đất 3 triệu năm ánh sáng (ly) trong chòm sao Tam Giác. Nó có danh lục là **Messier 33** hay **NGC
**Thiên hà Hoa hướng dương** (còn gọi là _Messier 63_, _M63_, hay _NGC 5055_) là một thiên hà xoắn ốc thuộc chòm sao Lạp Khuyển chứa một đĩa trung tâm bao xung quanh bởi các
nhỏ|Hình ảnh của Messier 94 **Messier 94** (còn được biết đến với tên gọi khác là **NGC 4736** hoặc **Mắt Mèo** hay **Mắt Cá Sấu**) là một thiên hà xoắn ốc nằm trong chòm sao
**Thiên hà Ngọc Phu** (tên khác **NGC 253**) là một thiên hà xoắn ốc trung gian thuộc chòm sao Ngọc Phu. Thiên hà Ngọc Phu thuộc dạng thiên hà bùng nổ sao (thiên hà đang
**Thiên hà Chong Chóng** (còn gọi là **Messier 101**, **M101** hay **NGC 5457**) là một thiên hà xoắn ốc trung gian vì có thể thấy những nhánh xoắn ốc mở rộng ra ngoài. Thiên hà
**Thiên hà Nòng Nọc** là một thiên hà xoắn ốc có thanh ngang bị đứt đoạn nằm ở chòm sao Thiên Long. Thiên hà này nằm cách Trái Đất 420 triệu năm ánh sáng về
--> | dist_ly = | group_cluster = Siêu đám Xử Nữ | type = (R)SA(rs)ab, HIISy2 | mass = | mass_light_ratio = | size = | stars = | appmag_v = | appmag_b = |
thumb|[[Thiên hà Chong Chóng, một thiên hà xoắn ốc điển hình trong chòm sao Đại Hùng, có đường kính khoảng 170.000 năm ánh sáng và cách Trái Đất xấp xỉ 27 triệu năm ánh sáng.]]
**Ngân Hà**, **Sông Ngân** là một thiên hà chứa Hệ Mặt Trời của chúng ta. Nó xuất hiện trên bầu trời như một dải sáng mờ kéo dài từ chòm sao Tiên Hậu (Cassiopeia) ở
thumb|upright=1.3|Sơ đồ hình cái dĩa của chuỗi Hubble **Phân loại hình thái của thiên hà** là một hệ thống được sử dụng bởi các nhà thiên văn học để chia các thiên hà thành các
nhỏ| [[Các Đám Mây Magellan Nhỏ và Lớn là những thiên hà lùn vô định hình.]] nhỏ|[[NGC 1427A, một ví dụ về thiên hà vô định hình cách Trái Đất khoảng 52 triệu năm ánh
nhỏ|Thiên hà elip khổng lồ ESO 325-G004. **Thiên hà elip** là một kiểu thiên hà có hình dạng ellipsoid, với đặc điểm trơn và có độ trắng không nổi bật. Chúng có hình dạng từ
thumb|right|250 px|[[NGC 3169|Thiên hà NGC 3169 _(trái)_ và thiên hà NGC 3166 _(phải)_ đang quay quanh gần nhau, đủ gần để trường hấp dẫn gây va chạm giữa hai thiên hà. Quan sát tại Đài
**Quần tụ thiên hà Coma** (**Abell 1656**) là một quần tụ thiên hà lớn chứa hơn 1.000 thiên hà đã được xác định. Cùng với Quần tụ thiên hà Leo (Abell 1367), là hai cụm
**Thiên hà Xì Gà** (còn được gọi là **NGC 3034**, **Messier 82** hoặc **M82**) là một thiên hà bùng nổ sao cách đây khoảng 12 triệu năm ánh sáng trong chòm sao Đại Hùng. Một
nhỏ **Messier 83** (còn gọi là **Thiên hà Vòng hoa phía Nam ,Thiên hà Chong Chóng phía Nam ,** **M83** hoặc **NGC 5236**) là một thiên hà xoắn ốc có thanh chắn cách chòm sao
thumb|Hình ảnh tổng hợp của năm thiên hà tập hợp lại với nhau chỉ 600 triệu năm sau khi vũ trụ ra đời **Cụm Thiên Hà** (tiếng Anh**: Galaxy Cluster**), hay còn được gọi là
thumb|[[UGC 9128 là một thiên hà lùn vô định hình, có chứa khoảng 100 triệu ngôi sao.]] **Thiên hà lùn** là một thiên hà nhỏ bao gồm vài tỷ ngôi sao, một số lượng nhỏ
thumb|250 px|Một vòng cực nằm cách vật chủ là [[Vật thể Hoag khoảng 600 năm ánh sáng, Vật thể Hoag là một ví dụ cho thiên hà vòng cực]] **Thiên hà vòng cực** là một
**Thiên hà Bánh Xe** (tên khác: _ESO 350-40_) là một thiên hà hình hạt đậu và thiên hà vòng cực nằm ở chòm sao Ngọc Phu cách chúng ta 500 triệu năm ánh sáng. Thiên
**Thiên hà Râu** (tên gọi khác: **NGC 4038**/**NGC 4039**) là một cặp hai thiên hà tương tác: NGC 4038 và NGC 4039 nằm ở chòm sao Ô Nha. Chúng hiện đang trong giai đoạn starburst
Các nghiên cứu về **sự hình thành và tiến hóa của các thiên hà** xem xét các quá trình tạo ra vũ trụ phi đồng nhất từ khởi đầu đồng nhất, sự hình thành của
nhỏ|[[Thiên hà Ngọc Phu (NGC 253)]] **Thiên hà đĩa** là thiên hà có đặc điểm là một dạng đĩa. Thiên hà đĩa là một khối tròn phẳng của những ngôi sao. Vùng trung tâm của
thumb|upright=1.2|The [[NGC 5866.]] **Thiên hà hình hạt đậu** hay **thiên hà thấu kính** là loại thiên hà nằm trung gian giữa một thiên hà elip và thiên hà xoắn ốc trong phân loại hình thái
**Mặt phẳng thiên hà** là các mặt phẳng trên đó đa số chứa khối lượng của thiên hà hình đĩa. Các hướng vuông góc với mặt phẳng thiên hà chỉ vào các **cực thiên hà**.
**Thiên hà Sombrero** (còn gọi là **thiên thể Messier 104**, **M104**, **thiên hà Mũ Vành Rộng** hoặc **NGC 4594**) là một thiên hà xoắn ốc không có thanh ngang trong chòm sao Xử Nữ, nằm
**Quầng thiên hà** là một thành phần hình cầu mở rộng của một thiên hà trải rộng ra ngoài thành phần chính, có thể nhìn thấy được. Một số thành phần riêng biệt của các
thumb|upright=1.8|Đường cong quay thực tế của thiên hà xoắn ốc [[Thiên hà Tam Giác|Messier 33 (với các điểm dữ liệu màu vàng và xanh dương với biểu diễn sai số), và đồ thị dự đoán
nhỏ|Hệ tọa độ thiên hà lấy [[Mặt Trời làm điểm gốc. Kinh độ thiên hà () được đo với hướng cơ bản từ Mặt Trời tới trung tâm của Ngân Hà trên mặt phẳng Ngân
**Messier 88** (còn gọi là _M88_ hay _NGC 4501_) là thiên hà xoắn ốc nằm cách hệ Mặt Trời khoảng 60 triệu năm ánh sáng trong chòm sao Hậu Phát. Charles Messier phát hiện ra
**NGC 925** là tên của một thiên hà xoắn ốc có thanh chắn nằm trong chòm sao Tam Giác. Khoảng cách của nó với trái đất là 30 triệu năm ánh sáng. Phép phân loại
nhỏ|Hình ảnh của NGC 6907 **NGC 6907** là tên của một thiên hà xoắn ốc nằm trong chòm sao Ma Kết. Khoảng cách của nó với trái đất của chúng ta là khoảng xấp xỉ
**NGC 7331** (hay còn được gọi là **Caldwell 30**) là tên của một thiên hà xoắn ốc không có thanh chắn nằm trong chòm sao Phi Mã. Khoảng cách của nó tới Trái Đất là
**NGC 7424** là tên của một thiên hà xoắn ốc có thanh chắn nằm trong chòm sao Thiên Hạc. Kích thước của nó là khoảng xấp xỉ 100.000 năm ánh sáng, điều này khiến nó
**NGC 5364** là tên của một thiên hà xoắn ốc hoàn mỹ nằm trong chòm sao Thất Nữ. Khoảng cách của nó với chúng ta là khoảng xấp xỉ 54,5 triệu năm ánh sáng ##
**NGC 7741** là tên của một thiên hà xoắn ốc có cấu trúc thanh chắn nằm trong chòm sao Phi Mã. Khoảng cách xấp xỉ giữa thiên hà này với trái đất của chúng ta
**NGC 4414** là một thiên hà dạng thấu kính không có thanh ngang hoặc là một thiên hà xoắn ốc cách xa khoảng 62 triệu năm ánh sáng ở chòm sao Hậu Phát. Đây là
**NGC 3393** là một thiên hà xoắn ốc có rào chắn nằm trong chòm sao Hydra. Nó nằm cách Trái Đất khoảng 180 triệu năm ánh sáng, với kích thước biểu kiến của nó đo
**NGC 134** là một thiên hà xoắn ốc có thanh giống như Dải Ngân hà với các nhánh xoắn ốc của nó được quấn lỏng lẻo xung quanh một vùng trung tâm sáng hình thanh.
**Messier 66** (hay _NGC 3627_) là thiên hà xoắn ốc trung gian (intermediate spiral galaxy) cách Trái Đất 36 triệu năm ánh sáng trong chòm sao Sư Tử. Charles Messier phát hiện ra nó vào
**NGC 4319** là tên của một thiên hà xoắn ốc có cấu trúc thanh chắn nằm trong chòm sao Thiên Long. Khoảng cách của thiên hà này với trái đất là khoảng xấp xỉ 77