Sát Tất (chữ Hán: 察必; chữ Mông Cổ: ᠴᠠᠪᠢ; Romaji: Čabui; khoảng năm 1216 - 20 tháng 3, 1281), Hoằng Cát Lạt thị, kế thất của Nguyên Thế Tổ Hốt Tất Liệt, nhưng là Hoàng hậu đầu tiên chính thức nhận sắc phong của triều đại nhà Nguyên trong lịch sử Trung Quốc.
Bà sinh 4 người con trai cho Hốt Tất Liệt, bao gồm Hoàng thái tử Chân Kim. Trong Thái miếu nhà Nguyên, bà là vị nữ nhân duy nhất phối thờ cùng Hốt Tất Liệt, sinh thời tình cảm phu thê vô cùng thâm hậu.
Tiểu sử
Hoàng hậu thuộc bộ tộc Hoằng Cát Lạt (chỉ là tên bộ tộc, nhưng sách văn lấy tên làm họ cho bà), một trong những bộ tộc lớn nhất của Đế quốc Mông Cổ. Sử sách không ghi lại năm sinh của bà, chỉ ước tính khoảng năm Nguyên Thái Tổ Thành Cát Tư Hãn thứ 22 (1227). Bà là con gái Tế Ninh Trung Vũ vương Án Trần (按陳) và Vương phi Na Chân (哈真). Theo tư liệu gia tộc, Án Trần là anh của Bột Nhi Thiếp - một người vợ của Thành Cát Tư Hãn.
Năm Trung Thống nguyên niên (1260), Sát Tất được chọn làm Khả đôn của Hốt Tất Liệt - lúc này vẫn còn đang là Đại hãn của Mông Cổ, được liệt vào vị trí Đệ nhị Oát Nhĩ Đóa (第二斡耳朵), vì Đệ nhất được giữ cho Thiếp Cổ Luân, nguyên phối quá cố của Hốt Tất Liệt.
Năm Chí Nguyên thứ 10 (1276), tháng 10, sau khi Hốt Tất Liệt thành lập nhà Nguyên, bà nhận Hoàng hậu sách bảo. Từ đó Hậu cung nhà Nguyên có lệ, chỉ Hoàng hậu nào nhận sách bảo, mới được xem là ["Chính cung Hoàng hậu"; 正宮皇后], tức chính thê của Hoàng đế, do Hậu cung nhà Nguyên chỉ có 2 bậc là Hoàng hậu và Phi tần, số lượng người ở mỗi bậc không giới hạn, bậc Hoàng hậu của nhà Nguyên thường có hai người trở lên. Tôn hiệu đầy đủ của bà là Trinh Ý Chiêu Thánh Thuận Thiên Duệ Văn Quang Ứng Hoàng hậu (貞懿昭聖順天睿文光應皇后).
Năm Chí Nguyên thứ 18 (1281), ngày 29 tháng 2 âm lịch (tức ngày 20 tháng 3 dương lịch), Hoàng hậu Sát Tất băng thệ, không rõ bao nhiêu tuổi. Khi Nguyên Thành Tông kế vị, truy tôn thụy hiệu cho tổ mẫu là Chiêu Duệ Thuận Thánh Hoàng hậu (昭睿順聖皇后), phối thờ trong Thế Tổ miếu cùng Nguyên Thế Tổ Hốt Tất Liệt.
Sử sách ghi lại, Sát Tất sinh thời tính nhân minh, tùy sự khuyên can, am hiểu chính trị, đồng thời lại cần kiệm tự hạn chế, mọi chuyện dụng tâm, cũng thường xuyên ở bất đồng trường hợp, lấy bất đồng phương thức khuyên can Hốt Tất Liệt, nhắc nhở cho ông. Bà đem viện cũ bị bỏ hoang làm nơi dạy cung nhân dệt vải vóc. Khi Hốt Tất Liệt săn bắn than chói mắt, bà thường đem mũ che cho ông. Bà lại đặt ra thứ trang phục cho tiện việc cưỡi ngựa, cắt tay áo, trước ngắn sau dài, về sau chính là [Bỉ giáp; 比甲]. Bà còn là người thiện lương, khi quân Nguyên tấn công Lâm An của Nam Tống và bắt Tống Cung Đế cùng Thái hậu Tạ Đạo Thanh, cả triều hoan hỉ chúc mừng, Sát Tất lại không vui. Hốt Tất Liệt dò hỏi, bà đáp:「"Thiếp nghe từ xưa không có quốc gia nào trường tồn, con cháu ta không như của họ, là phước đức rồi"」. Mẹ của Cung Đế là Toàn Hoàng hậu sau khi bị bắt đến Đại Đô, khí hậu không hợp, thường sinh bệnh tật. Sát Tất Hoàng hậu thương cảm, nhiều lần khuyên can Hốt Tất Liệt trả về Giang Nam. Hốt Tất Liệt không đồng ý vì sợ Toàn hậu trở thành con bài chính trị cho phe phản Nguyên ở phía Nam, nên chỉ cho phép Hoàng hậu Sát Tất chiếu cố Toàn hậu.
Sách dâng thụy hiệu
Sau khi Sát Tất qua đời, triều đình nhà Nguyên theo lệ Hán mà dâng thụy hiệu cho bà. Sách văn rằng:
Hậu duệ
Đóa Nhân Chỉ (朵儿只), mất sớm.
Chân Kim (真金), năm 1273 lập làm Thái tử. Mất năm 1286. Sinh phụ của Nguyên Thành Tông Thiết Mục Nhĩ.
Mang Ca Lạt (忙哥剌), tước An Tây vương (安西王).
Na Mộc Hãn (那木罕), tước Bắc An vương (北安王).
👁️
0 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Sát Tất** (chữ Hán: 察必; chữ Mông Cổ: ᠴᠠᠪᠢ; Romaji: Čabui; khoảng năm 1216 - 20 tháng 3, 1281), Hoằng Cát Lạt thị, kế thất của Nguyên Thế Tổ Hốt Tất Liệt, nhưng là Hoàng
**Lực lượng Cảnh sát Hồng Kông** (**HKPF**; , Hương Cảng cảnh vụ xứ) là cơ quan điều tra, thực thi pháp luật, và là hàng ngũ kỷ luật lớn nhất thuộc Cục Bảo an của
**Giám sát môi trường** mô tả các quá trình và các hoạt động cần được thực hiện để giám sát chất lượng môi trường. Giám sát môi trường là một bước chuẩn bị để đánh
**Đô sát viện** (都察院, Censorate) là cơ quan tối cao trong các triều đại Trung Quốc và Việt Nam xưa, với trọng trách thay mặt vua giám sát, đàn hặc và kiến nghị mọi hoạt
**Hốt Tất Liệt** (, _Xubilaĭ Khaan_, ; 23 tháng 9, 1215 - 18 tháng 2, 1294), Hãn hiệu **Tiết Thiện Hãn** (ᠰᠡᠴᠡᠨ ᠬᠠᠭᠠᠠᠨ, Сэцэн хаан, _Sechen Khan_), là Đại Hãn thứ năm của đế quốc
**_Người Sắt 3_** (tựa gốc tiếng Anh: **_Iron Man 3_**, viết cách điệu trên màn ảnh là **_Iron Man Three_**) là phim điện ảnh siêu anh hùng của Mỹ năm 2013 dựa trên nhân vật
**Tự sát** (Hán tự: 自殺, có nghĩa là "tự giết", tiếng Anh: _suicide._ Bắt nguồn từ Tiếng Latinh: _Suicidium, từ_ chữ _sui caedere_ nghĩa là "giết chính mình") hay **tự tử**, **quyên sinh**, **trẫm mình**,
**Động vật bò sát** là các động vật bốn chân có màng ối (nghĩa là các phôi thai được bao bọc trong màng ối) thuộc **Lớp Bò sát** (**Reptilia**). Ngày nay, chúng còn lại các
nhỏ|221x221px|[[Đường sắt Bắc Nam tại Việt Nam, hiện nay tuyến đường sắt chính này vẫn sử dụng loại khổ hẹp]] Một **đường sắt khổ hẹp** là một tuyến đường sắt có khổ đường hẹp hơn
**Viện kiểm sát nhân dân cấp cao tại Thành phố Hồ Chí Minh** (Viện cấp cao 3) là Viện kiểm sát nhân dân cấp cao tại Việt Nam có trụ sở tại Thành phố Hồ
**Thảm sát Ponary** (, , ) là những vụ hành quyết hàng loạt do quân Đức Quốc Xã chiếm đóng Ba Lan và tay sai Litva thực hiện trong Chiến tranh thế giới thứ hai
**Thảm sát Mỹ Lai** hay **thảm sát Sơn Mỹ** là một tội ác chiến tranh của Lục quân Hoa Kỳ gây ra trong thời gian Chiến tranh Việt Nam. Trong tiếng Anh, vụ thảm sát
**Thảm sát Nam Kinh**, cũng thường được gọi là vụ "**Cưỡng hiếp Nam Kinh**", là một tội ác chiến tranh do quân đội Nhật Bản tiến hành bên trong và xung quanh Nam Kinh, Trung
John F. Kennedy, tổng thống thứ 35 của Hoa Kỳ, bị ám sát vào ngày 22 tháng 11 năm 1963 khi đang trên đoàn xe hộ tống đi qua Dealey Plaza tại Dallas, Texas. Kennedy,
thumb|Biểu tượng thường dùng cho người khuyết tật **Người khuyết tật** là người **khiếm khuyết** về mà vì thế gây ra **suy giảm đáng kể** và **lâu dài** đến khả năng thực hiện các hoạt
**Thảm sát Batavia năm 1740** (tiếng Hà Lan: _Chinezenmoord_, tạm dịch "Thảm sát người Hoa"; tiếng Indonesia: _Geger Pacinan_, có nghĩa là "Bạo loạn tại phố người Hoa") là cuộc tàn sát nhằm vào cộng
**Thảm sát Liệt Tự** diễn ra ngày 7 tháng 3 năm 1987 tại vịnh Đông Cương (東崗) thuộc đảo Liệt Tự, huyện đảo Kim Môn, Đài Loan khi binh lính thuộc Sư đoàn bộ binh
thumb|Một ngôi mộ tập thể trong thảm sát Nam Kinh Tổng số người thiệt mạng trong vụ **thảm sát Nam Kinh** là một vấn đề gây tranh cãi trong lịch sử Nhật Bản và Trung
**_Hồi ức kẻ sát nhân_** (Hangul: _살인의 추억_, tựa tiếng Anh: **Memories of Murder**) là một bộ phim hình sự, giật gân của điện ảnh Hàn Quốc ra mắt năm 2003, được đạo diễn bởi
Vụ **thảm sát người Ba Lan ở Volhynia và Đông Galicia** (, nghĩa: _giết chóc Volhynia_; , _bi kịch Volyn_) là một phần của hoạt động thanh lọc sắc tộc thực hiện tại vùng đất
**Lê Tất Hiếu** là kiểm sát viên người Việt Nam. Ông hiện giữ chức vụ Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Vĩnh Phúc (từ 1 tháng 2 năm 2019 đến nay). ## Tiểu
**_Người Sắt 2_** (tựa đề tiếng Anh: **_Iron Man 2_**) là một bộ phim siêu anh hùng do Mỹ sản xuất năm 2010 dựa trên nhân vật Người Sắt trong Marvel Comics. Bộ phim do
**Công an Hoàng gia Thái Lan** () là lực lượng công an của Thái Lan. Toàn lực lượng có quân số khoảng 230.000 người, chiếm khoảng 17% tổng số công chức (không tính quân đội
thumb|Khung cảnh nhìn về phía bắc của hệ thống [[Chicago 'L' từ ga Adams/Wabash trong khu vực Chicago Loop]] **Đường sắt đô thị** () là một thuật ngữ rộng để chỉ nhiều loại hình hệ
**Hãn quốc Sát Hợp Đài** hay **Sát Hợp Đài hãn quốc** (tiếng Mông Cổ: Tsagadai Khan Uls/Цагадайн улс) là một hãn quốc Turk-Mông Cổ bao gồm các phần lãnh thổ do Sát Hợp Đài cùng
thumb|right|Hệ thống [[Tàu điện ngầm thành phố New York là hệ thống tàu điện ngầm vận hành độc lập lớn nhất trên thế giới tính theo số lượng nhà ga mà nó phục vụ, sử
**Thảm sát Bucha** (; ; ), còn được gọi là **Diệt chủng Bucha** (; ) là vụ thảm sát hàng loạt thường dân và tù binh chiến tranh Ukraina do quân đội Nga thực hiện
**Cảnh sát Dã chiến Quốc gia Việt Nam Cộng hòa** (, viết tắt _CSDC_) cũng được người Pháp gọi là **Police de Campagne** và có nhiều tên gọi khác nhau là **Cảnh sát Dã chiến
**Sắt** (tiếng Anh: _Iron_) là một nguyên tố hóa học trong bảng tuần hoàn nguyên tố có ký hiệu **Fe** (từ tiếng Latinh _ferrum_), số nguyên tử bằng 26, phân nhóm VIIIB, chu kỳ 4.
**Đường sắt đô thị Thành phố Hồ Chí Minh** (, tên viết tắt là _HCMC Metro_) là hệ thống đường sắt đô thị đang xây dựng tại Thành phố Hồ Chí Minh. Dự án là
thumb|Tại [[Los Angeles, quá trình mở rộng hệ thống giao thông công cộng được thúc đẩy phần lớn nhờ đường sắt nhẹ.]] **Đường sắt nhẹ** (tiếng Anh: _light rail_ hoặc _light rail transit_, viết tắt
thumb|Bản đồ mạng đường sắt với các đường thông thường được nâng cấp hoặc xây dựng để phù hợp với CRH được hiển thị bằng màu cam (), đường cao tốc thứ cấp màu xanh
Đây là **danh sách những trường hợp được cho là đã nhìn thấy vật thể bay không xác định (UFO) đáng chú ý ở Vương quốc Liên hiệp Anh**. Nhiều vụ chứng kiến hơn đã
Vào ngày 25 tháng 5 năm 2020, **George Perry Floyd**, một người đàn ông người Mỹ gốc Phi, đã bị sát hại tại Powderhorn ở thành phố Minneapolis, tiểu bang Minnesota, Hoa Kỳ. Trong khi
**Sắt rèn** là một hợp kim của sắt với hàm lượng cacbon rất thấp (dưới 0,08%) so với gang (từ 2% trở lên). Nó là một khối bán nóng chảy của sắt với các bao
**Thảm sát Ngày lễ Thánh Barthélemy** là một loạt các vụ bạo động của những đám đông Công giáo chống lại người Kháng Cách Pháp (_Huguenot_) trong Chiến tranh Tôn giáo Pháp, được cho là
Vụ **Thảm sát Trường Trung học Columbine** xảy ra vào thứ Ba ngày 20 tháng 4 năm 1999 tại Trường Trung học Columbine, Quận Jefferson, tiểu bang Colorado, gần Littleton, và Denver, thủ phủ bang
**Thảm sát München** là tên gọi thường được gán cho vụ tấn công xảy ra tại Thế vận hội Mùa hè 1972 ở München, Bayern, phía nam Tây Đức, khi 11 thành viên đội tuyển
**Bản đồ tiếp cận** là một dự án xã hội của DRD Việt Nam nhằm thực tiễn bộ Luật Người Khuyết Tật ở Việt Nam (có hiệu lực từ ngày 01/01/2011). Dự án này nhằm
**Abe Shinzō**, cựu thủ tướng Nhật Bản và là thành viên đang làm việc của Chúng Nghị viện (Hạ viện Nhật), đã bị ám sát vào ngày 8 tháng 7 năm 2022 khi đang phát
**Hệ thống đường sắt Ý** là một trong những loại hình giao thông quan trọng nhất của cơ sở hạ tầng của Ý, với tổng chiều dài là trong đó chiều dài các tuyến hiện
nhỏ| Camera giám sát tại [[Quảng trường Thiên An Môn năm 2009. Năm 2019, _Comparitech_ đã báo cáo rằng 8 trong số 10 thành phố được giám sát nhiều nhất trên thế giới là ở
| data4 = | header5 = | belowstyle = | below = Trích dẫn bài báo công bố trên Phys. Rev. Lett. Trước đó các nhà vật lý mới chỉ biết sự tồn tại của
**Vụ thảm sát Daoxian**, hay **vụ thảm sát ở huyện Đạo**, là một vụ bạo lực và giết hại 4.519 người xảy ra ở huyện Đạo, Hồ Nam, Trung Quốc và kéo dài trong 66
**Tuyến 2** hay còn gọi là **Tuyến Nội Bài – Hoàng Quốc Việt** hoặc **Tuyến Hoàn Kiếm** (Giai đoạn 1: **Nam Thăng Long – Trần Hưng Đạo**) là tuyến metro đang được giải phóng mặt
Dự án **Đường sắt cao tốc Kuala Lumpur–Singapore** (, _viết tắt_: HSR; ) được Thủ tướng Malaysia Najib Razak công bố vào tháng 09 năm 2010, nối Kuala Lumpur và Johor Bahru với Singapore. Ngày
**Giám sát COVID-19** liên quan đến việc theo dõi sự lây lan của dịch bệnh virus corona để thiết lập các mô hình tiến triển bệnh. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến nghị
**Học viện Cảnh sát nhân dân** còn được gọi là **T02**, **T18** hoặc **T32** (tiếng Anh: _the Vietnam People's Police Academy - VPPA_) là cơ sở đào tạo đại học, sau đại học hệ công
Logo của Tổng công ty Đường sắt Việt Nam ** Đường sắt Việt Nam** là một trong những ngành công nghiệp lâu đời của Việt Nam. Ngành Đường sắt Việt Nam ra đời năm 1881
**Thảm sát Hướng Điền** là một sự kiện thảm sát xảy ngày tháng 7 năm 1955 tại địa phận thôn Tân Lập và Tân Hiệp, xã Hướng Điền, huyện Hướng Hóa (nay thuộc thôn A