Phan Liêm (潘簾, 29 tháng 8 năm 1833 - 1896), tên là Phan Thanh Tòng (hay Tùng), tên chữ là Liêm, tự Thúc Thanh, nên còn được gọi là Phan Thanh Liêm. Và vì người dân quen gọi ông là Cậu Ba nên có tài liệu ghi là Phan Tam. Ông là lãnh tụ nghĩa quân kháng Pháp và là quan nhà Nguyễn, Việt Nam. Ông đã tổ chức nhiều trận tấn công Pháp, trong đó tên tuổi ông gắn liền với Trận Hương Điểm mà Pháp coi như một trận "nổi loạn" kinh điển. Sau này, ông bị bắt và ra làm quan cho nhà Nguyễn nhưng vẫn không ngừng nêu ra những cải cách giúp đất nước mở mang kinh tế.
Ông cũng là con của Quan Đại Thần Phan Thanh Giản, em ông là Phan Tôn, cùng ông chiến đấu chống Pháp.
Thân thế & sự nghiệp
Phan Liêm sinh ngày 29 tháng 8 năm Quý Tỵ, Minh Mạng thứ 14, tức ngày 12 tháng 10 năm 1833 tại làng Bảo Thạnh, huyện Ba Tri, tỉnh Bến Tre.
Ông là con thứ hai của ông Phan Thanh Giản và bà Trần Thị Hoạch (tự Cúc). Theo tác giả Alfred Schreiner trong quyển Abrégé de l'histoire d'Annam xuất bản năm 1906, Phan Thanh Giản có 3 trai 1 gái là Phan Hương (còn gọi là cậu Hai), Phan Liêm (còn gọi là cậu Ba), một người con gái không biết tên, và Phan Tôn (còn gọi là cậu Năm).
Năm 1862, ông cùng em lo việc tang cho mẹ ở làng Bảo Thạnh.
Năm 1867, khi Phan Thanh Giản tuyệt thực ở Vĩnh Long vì bị Triều đình Huế quy trách nhiệm kí Hiệp ước Nhâm Tuất nhượng ba tỉnh miền Đông cho Pháp, túc trực bên ông luôn có hai người con là Phan Liêm và Phan Tôn. Tương truyền, hai người con đã nghe rất rõ lời trăng trối của cha: Hãy yên phận làm ăn, chỉ cần không hợp tác với giặc Pháp là được. Thế nhưng, đến năm 1868, sau khi an táng cha được ba tháng, ông cùng em là Phan Tôn (1837 - 1893, tự Quý Tướng), đã cam tội "bất hiếu" để làm việc phải làm: chiêu tập những người đồng chí hướng ở Bến Tre, Trà Vinh, Vĩnh Long, Sa Đéc để cùng đánh đuổi thực dân Pháp.
Và cũng kể từ đây, ông và em là Phan Tôn gắn liền với nhau trong sự nghiệp kháng Pháp và bước đường hoạn lộ.
Trận Hương Điểm
Trong nhiều trận đụng độ với đối phương, nổi bật hơn cả là trận Hương Điểm, cách Bến Tre độ mười cây số.
Kể theo Trịnh Vân Thanh:
Đêm mùng 9 rạng mùng 10 tháng 11 năm 1867, nghĩa quân do Phan Liêm & Phan Tôn lãnh đạo đã tấn công quân Pháp ở chợ Hương Điểm, gây thương tích cho viên chủ tỉnh người Pháp tên là Sampo, lấy được nhiều tài liệu quan trọng cùng súng ống, nhất là chiếm được một khẩu đại bác.
Sang ngày 12, khi đã hay tin Hương Điểm thất thủ, quân Pháp kéo ba pháo thuyền đến tiếp viện. Nghĩa quân dùng bè và nọc làm chướng ngại vật chống ngăn thuyền Pháp rồi vây đánh ác liệt. Người có mặt trong trận đánh này là viên sĩ quan Vial kể lại: Không bút mực nào tả lại cảnh tượng tang thương. Nào là nhà tan, của nát sau trận đánh thây người và cả vật dụng la liệt trên bùn lầy của bãi chiến....
Đêm ngày 15, nghĩa quân thúc trống và hò reo, tấn công quân Pháp hết đợt này đến đợt khác ở Ba Tri và các pháo thuyền dọc theo sông Hàm Luông.
Buổi đầu tuy có thắng lợi, nhưng cuối cùng cũng vì sức yếu thế cô, vũ khí thô sơ nên nghĩa quân phải rút bỏ trận tuyến...
Sau đó, theo nguồn của web Vĩnh Long, thì:
Thực dân Pháp cử Tôn Thọ Tường, Tổng đốc Phương - bạn đồng liêu của cha ông, đã theo Pháp - đi dụ hàng nhưng Phan Liêm và Phan Tôn thẳng thắn từ chối.
Bị rượt đuổi, hai ông phải lánh sang Gò Công rồi dùng ghe bầu ra Bình Thuận. Tuy không bắt được, nhưng Pháp cũng đưa vụ án "nổi loạn" ra tòa và đã kết án tử hình vắng mặt hai ông
Trấn giữ thành Hà Nội
nhỏ|phải|Quân Pháp tấn công thành Hà Nội
Ở Bình Thuận một thời gian ngắn, sau đó hai ông ra Huế rồi theo tướng Nguyễn Tri Phương trấn giữ Hà Nội.
Ngày 20 tháng 11 năm 1873, tướng Pháp Francis Garnier tiến công thành Hà Nội. Tuy rất anh dũng chống trả quân Pháp, nhưng do chênh lệch về vũ khí và lực lượng, Tướng Nguyễn Tri Phương bị bắt cùng với một số quan lại giữ thành, trong số đó có hai anh em họ Phan.
Năm 1874, sau khi Hòa ước Giáp Tuất được ký kết, Phan Liêm và Phan Tôn mới được trao trả cho triều đình.
Làm quan ở Huế
Về Huế hai ông lại được trọng dụng. Năm 1881, Tự Đức thứ 34, theo Hoàng triều Giáp Tý niên biểu thì Phan Liêm đã mật trình lên nhà vua một biểu đề ra một số cải cách về giáo dục, thông thương, khai mỏ.... để mở mang kinh tế đất nước.
Từ 1882 Phan Liêm làm Hàn Lâm viện tu soạn, sau đó thăng làm Phủ Doãn phủ Thừa Thiên cho đến năm 1886.
Tháng 2 năm 1886, ông được vua Đồng Khánh gia hàm Tham tri sung làm Khâm sai đại thần Tả trực kỳ đi hiểu dụ nghĩa quân Nguyễn Duy Hiệu và Trần Văn Dư ở Nam Ngãi.
Tháng 5 năm 1886, Phan Liêm lĩnh Tổng đốc Thuận Khánh, cùng với Nguyễn Thân trông coi khu vực phía nam.
Mất
Cuối năm 1896 Phan Liêm qua đời tại Huế dưới triều vua Thành Thái, được an táng ở Huế và được truy tặng Binh Bộ thượng thư.
Phần mộ hai ông Phan Liêm và Phan Tôn (qua đời 1893) cùng được xây dựng trong chùa Trà Am, thôn Tư Tây, xã Thủy An, Thành phố Huế hiện nay, cách chợ Đông Ba khoảng 15 km, sát bên núi. Mộ còn mộ chí bằng chữ Hán soạn sau khi ông Phan Liêm qua đời.
Phan Liêm có vợ và ba con trai là Phan Thanh Khải, Phan Thanh Khác, Phan Thanh Đàm.
Ông được đặt tên cho 1 con đường ở quận 1 thuộc TPHCM
Ngộ nhận
Trịnh Vân Thanh viết: Cả hai anh em Phan Liêm và Phan Tôn đều tử trận ở Giồng Gạch, cách Ba Tri (Bến Tre) khoảng 2 cây số. Thương tiếc người nghĩa khí đã vị quốc vong thân, Nguyễn Đình Chiểu có làm bài thơ thập thủ liên hoàn khóc cho hai ông.
Nhưng sự thật, theo Nguyễn Đình Chiểu toàn tập (tập 2), thì: _Bài Điếu Ba Tri Đốc binh Phan Công trận vong thập thủ là dành để điếu Phan Tòng. Và Phan Tòng chính tên là Phan Ngọc Tòng, hương giáo ở làng An Bình Đông (Bến Tre) nổi dậy chống Pháp. Vừa chịu tang mẹ ba tháng, đầu liền đội bích cân đánh giặc và hy sinh tại Gò Trụi năm 1867._
Hợp tuyển Thơ Văn Việt Nam 1858 - 1920 cũng cho biết tương tự: Phan Tòng người làng Bình Đông, quận Ba Tri tỉnh Bến Tre, cùng tham gia cuộc khởi nghĩa chống Pháp của Phan Tôn, Phan Liêm. Phan Tòng tử trận năm 1868 ở Giồng Gạch, cách chợ Ba Tri hai cây số.
Và bài trên web Vĩnh Long: Phong trào do Phan Liêm lãnh đạo được đánh dấu bằng cuộc tiến công của nghĩa quân vào Hương Điểm (thuộc Bến Tre) ngày 10 tháng 4 năm 1868. Trận đánh đã gây trọng thương tên chủ tỉnh người Pháp, nhiều lính lệ và tay sai bị giết. Về phía nghĩa quân một thiệt hại không thể bù đắp là Bộ tướng Phan Công Tòng (hoặc Phan Tòng) bị tử trận cùng một số nghĩa binh khác. Nhà thơ yêu nước Nguyễn Đình Chiểu đã làm 10 bài thơ viếng Phan Tòng rất thống thiết và bài văn tế các nghĩa sĩ Hương Điểm hy sinh.
Do vậy, có thể khẳng định Phan Liêm và Phan Tôn, sau trận Hương Điểm đều không chết, người chết là Phan Tòng. Bởi Phan Liêm còn được gọi là Phan Tòng, cùng ở Ba Tri và cùng kháng Pháp trong khoảng thời gian ấy, nên mới nảy sinh chuyện lầm lẫn "người mất và thơ điếu" trong sách của ông Thanh và ông Minh.
👁️
0 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Phan Liêm** (潘簾, 29 tháng 8 năm 1833 - 1896), tên là **Phan Thanh Tòng** (hay **Tùng**), tên chữ là **Liêm**, tự **Thúc Thanh**, nên còn được gọi là Phan Thanh Liêm. Và vì người
**Phan** (chữ Hán: 潘) là một họ tại Trung Quốc, Việt Nam và Triều Tiên (Hangul: 반, Hanja: 潘, phiên âm theo Romaja quốc ngữ là **Ban**). Phan là họ phổ biến thứ 6 với
**Bắc Từ Liêm** là một quận nội thành thuộc thành phố Hà Nội, Việt Nam. ## Địa lý Quận Bắc Từ Liêm nằm cách trung tâm thành phố Hà Nội 10 km về phía tây, có
**Nam Từ Liêm** là một quận nội thành cũ nằm ở phía tây thành phố Hà Nội, Việt Nam. Nam Từ Liêm là quận có nhiều công trình kiến trúc hiện đại và quan trọng
**Phan Ngọc Tòng** hay **Phan Tòng**, **Phan Công Tòng** (1818? -1868), là lãnh tụ cuộc khởi nghĩa kháng Pháp năm 1868 tại Ba Tri, Bến Tre, Việt Nam. ## Cuộc đời **Phan Ngọc Tòng**, chưa
**Phan Thanh Giản** (chữ Hán: 潘清簡; 1796–1867), tự **Tĩnh Bá** (靖伯), **Đạm Như** (淡如), hiệu **Mai Xuyên** (梅川), **Lương Khê** (梁溪); là một quan đại thần triều Nguyễn trong lịch sử Việt Nam. Ông là
**Tổng giáo phận Hà Nội** (tiếng Latinh: _Archidioecesis Hanoiensis_) là một tổng giáo phận Công giáo ở Việt Nam, quản lý giáo dân phần lớn trung tâm Hà Nội, một phần các tỉnh Ninh Bình,
**Trần Văn Liêm** (24 tháng 7 năm 1925 – 8 tháng 1 năm 2020) là luật sư, giáo sư và thẩm phán Việt Nam Cộng hòa. ## Tiểu sử Trần Văn Liêm sinh ngày 24
**Giáo phận Hải Phòng** (tiếng Latin: _Dioecesis Haiphongensis_) là một giáo phận Công giáo Rôma ở Việt Nam. Đây là một trong những vùng đất mà những nhà truyền giáo đầu tiên đặt chân đến
**_Cung tỏa châu liêm_** (tiếng Trung: **_宫锁珠帘_**, phiên âm: **_Gong Suo Zhu Lian_**, tiếng Anh: **_Locked Beaded Curtain_**), là một bộ phim truyền hình cổ trang, lịch sử và tình cảm lãng mạn Trung Quốc
**Phan Đình Phùng** (chữ Hán: 潘廷逢; 18471896), hiệu **Châu Phong** (珠峰), tự **Tôn Cát**, là một nhà cách mạng Việt Nam, lãnh đạo của cuộc khởi nghĩa Hương Khê chống lại thực dân Pháp trong
**Phan Cư Chánh** (hay **Cư Chính**, thường được gọi là **Phan Chánh**, 1814 – 1885?), sau đổi là **Phan Trung**, tự: **Tử Đan**, hiệu: **Bút Phong**; là quan triều Nguyễn trong lịch sử Việt Nam.
LỢI ÍCH CỦA NHANG TRẦM HƯƠNG SẠCH Nhang Trầm Hương Sạch được làm bằng bột trầm hương tự nhiên 100%. Nhang có mùi hương trầm đễ chịu, giúp tinh thần thoải mái, thư giãn, bình
**Phan Châu Trinh** hay **Phan Chu Trinh** (chữ Hán: 潘周楨; 1872 – 1926), hiệu là **Tây Hồ** (西湖), biệt hiệu **Hy Mã** (希瑪), tự là **Tử Cán** (子幹). Ông là nhà thơ, nhà văn, và
[[Phần cứng|Phần cứng máy tính là nền tảng cho xử lý thông tin (sơ đồ khối). ]] **Lịch sử phần cứng máy tính** bao quát lịch sử của phần cứng máy tính, kiến trúc của
**Giáo phận Phan Thiết** (tiếng Latin: _Dioecesis Phanthietensis_) là một giáo phận Công giáo Rôma tại Việt Nam, thuộc Giáo tỉnh Sài Gòn, với địa bàn nằm trọn trong địa giới phần phía nam của
**Giáo phận Phú Cường** () là một giáo phận Công giáo tại miền Nam Việt Nam, thuộc giáo tỉnh Sài Gòn. Giáo phận được thành lập vào năm 1965, trên cơ sở tách một nửa
**Phan Huy Chú** (chữ Hán: ; 1782 – 28 tháng 5 năm 1840) là một chính trị gia, nhà thơ, nhà thư tịch lớn, và nhà bác học thời nhà Nguyễn trong lịch sử Việt
**Thẩm phán cao cấp** là chức danh và ngạch thẩm phán trong hệ thống tòa án nhân dân ở Việt Nam, cao hơn Thẩm phán trung cấp và thấp hơn Thẩm phán Tòa án nhân
**Thẩm phán trung cấp** là chức danh và ngạch thẩm phán cao thứ hai từ dưới lên trong hệ thống tòa án nhân dân ở Việt Nam, trên Thẩm phán sơ cấp và dưới Thẩm
**Thẩm phán** trong hệ thống tòa án nhân dân ở Việt Nam là người có đủ điều kiện, tiêu chuẩn theo quy định của Luật tổ chức Tòa án nhân dân được Chủ tịch nước
Phan Huy Khuông là nhà Toán học trung đại Việt Nam. Ông nổi tiếng với tác phẩm **Chỉ minh lập thành toán pháp**, một trong những sách Toán thông dụng dưới thời Nguyễn ở khoảng
**Nguyễn Hữu Trí** (sinh năm 1962) là thẩm phán cao cấp người Việt Nam. Ông hiện giữ chức vụ Phó Chánh án Tòa án nhân dân cấp cao tại Thành phố Hồ Chí Minh. Ông
**Lê Văn Việt** (sinh năm 1961) là thẩm phán cao cấp người Việt Nam. Ông hiện giữ chức vụ Chánh án Toàn án nhân dân tỉnh Trà Vinh. ## Tiểu sử Lê Văn Việt sinh
phải|Khăn liệm Turin. **Khăn liệm Turin** hoặc **Vải liệm Turin** (tiếng Ý: _Sindone di Torino, Sacra Sindone_) là một tấm vải lanh mang hình ảnh của một người đàn ông dường như đã bị chấn
**Từ Liêm** là một huyện cũ thuộc thành phố Hà Nội, Việt Nam. Cuối năm 2013, huyện Từ Liêm giải thể để thành lập hai quận mới thuộc thành phố Hà Nội là Bắc Từ
phải|nhỏ|289x289px|Một phụ nữ liếm âm hộ một phụ nữ khác **Liếm âm hộ** hay còn gọi là **vét máng** là một hành vi làm tình bằng miệng được thực hiện trên cơ quan sinh dục
**Liêm Pha** (chữ Hán: 廉頗, 327 TCN - 243 TCN) là danh tướng thời Chiến Quốc trong lịch sử Trung Quốc. Ông từng làm tướng nước Triệu, nước Ngụy và nước Sở. ## Giữ hậu
thumb|Biểu tượng búa liềm của [[Liên Xô (1955–91)]] nhỏ|200x200px|Biểu tượng búa liềm của [[Đảng Cộng sản Việt Nam cũng như nhiều phong trào, tổ chức và nhà nước Cộng Sản trên toàn thế giới]] **Búa
Hình thành 100% từ thiên nhiên, tích hợp trong mình 1 lượng khoáng chất dồi dào, đá muối liếm Himalaya SAKI chính là loại đá liếm giàu khoáng và rất phù hợp sử dụng để
nhỏ|[[Dận Tự - thủy tổ của Liêm vương phủ]] **Hòa Thạc Liêm Thân vương** (chữ Hán: 和碩廉親王, , là tước vị truyền đời của nhà Thanh trong lịch sử Trung Quốc. ## Khái quát Thủy
**Lê Quang Liêm** (sinh ngày 13 tháng 3 năm 1991 tại Thành phố Hồ Chí Minh) là một đại kiện tướng cờ vua người Việt Nam. Anh là kỳ thủ số 1 Việt Nam và
nhỏ|Người nữ đang liếm dương vật người nam **Liếm dương vật** (hay còn có cách gọi khác là **thổi kèn, blowjob**) là một hành vi làm tình bằng miệng liên quan đến việc sử dụng
nhỏ|phải|Một con hươu đang liếm tuyết trên cái mũi của nó **Liếm** hay **liếm láp** (_Licking_) là hành động đưa cái lưỡi lướt qua một bề mặt, thường là để tiết nước bọt để lại
nhỏ|Mô tả của một người phụ nữ liếm hậu môn một người phụ nữ khác **Liếm hậu môn**, từ bình dân là **liếm đít**, là một hành vi tình dục bằng miệng và tình dục
**Thạch Liêm Đại Sán** (chữ Hán: 石濂大汕, 1633 - 1704) còn có tên là **Thích Đại Sán** (釋大汕), hiệu **Đại Sán Hán Ông**, tục gọi **Thạch Đầu Đà** (石頭陀); là một thiền sư Trung Quốc,
thumb|320x320px|Bản đồ các khu vực sản xuất [[heroin]] **Lưỡi liềm Vàng** (tiếng Anh: The Golden Crescent) là tên được đặt cho một trong số hai khu vực sản xuất thuốc phiện trái phép lớn nhất
**Trường Trung học Phổ thông Châu Văn Liêm**, tiền thân là _Collège de Can Tho_ và _Trường trung học Phan Thanh Giản_, là một trong những ngôi trường có lịch sử lâu đời ở Cần
**Trần Đình Liêm** (1828-1879) là một thượng quan dưới triều vua Tự Đức. Trọng tâm hoạt động của ông là lãnh vực hình luật, điều tra, xử án. Sau này ông cũng làm tham mưu
DNTN Nước Mắm Thanh Liêm chuyên chế biến, bảo quản thủy sản và các sản phẩm từ thủy sản. Địa chỉ: Số 389A/9, khóm Tây Khánh 3, Phường Mỹ Hòa, Thành phố Long Xuyên, Tỉnh
**Tiền dưỡng liêm** là khoản tiền do nhà nước thời Nguyễn cấp thêm ngoài lương bổng để nuôi lòng liêm khiết của quan lại. Tùy theo từng điều kiện, hoàn cảnh cụ thể mà mỗi
**Vinh Sơn Phạm Hiếu Liêm** (còn được gọi là **Vinh Sơn Lê Quang Liêm**, **Vinh Sơn Hòa Bình**, **Vicente de la Paz** 1732 – 1773) là một linh mục Dòng Đa Minh và là một
Lược sừng cán liềm dày 1cmLược sừng cán liềm dày được sản xuất từ sừng với đặc tính không tĩnh điện qua bàn tay của các người thợ lành nghề đã tạo ra chiếc lược
nhỏ|Cổng chùa Đại An, Mỹ Đình **Từ Liêm** là một phường thuộc thành phố Hà Nội, thủ đô của Việt Nam. Phường được hình thành trên cơ sở sáp nhập các phường Cầu Diễn, một
nhỏ|Một con khỉ đột đang liếm vết thương **Liếm vết thương** là phản ứng tự nhiên ở người và nhiều động vật khác dùng lưỡi để liếm một vùng bị thương. Chó, mèo, động vật
**Bệnh hồng cầu hình liềm**, hay bệnh thiếu máu hồng cầu hình liềm thường được gọi tắt là **bệnh hồng cầu liềm**. Đây là là bệnh do một rối loạn di truyền gây ra, do
nhỏ|phải|Bản đồ vùng Trăng Lưỡi Liềm Màu Mỡ**Lưỡi liềm Màu mỡ** (tiếng Anh: _Fertile Crescent_) là vùng đất có hình dạng giống như lưỡi liềm hay hình trăng non, là nơi mà nền nông nghiệp
**Sở Liêm phóng Đông Dương** hay **Sở Mật thám Đông Dương** (tiếng Pháp: **_Sûreté général indochinoise_**) là một cơ quan tình báo, mật thám và an ninh của chính quyền Liên bang Đông Dương, hoạt
**Lê Liêm** (1922 - 1985) là nhà cách mạng Việt Nam, Ủy viên Dự khuyết Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, ông từng là Phó Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị
**Võ Liêm Sơn** (1888 - 1949), hiệu **Ngạc Am**; là quan triều Nguyễn, nhà giáo, nhà văn, và là một nhà cách mạng Việt Nam. ## Tiểu sử Ông sinh năm Mậu Tý (1888) tại