Phan Hiển Đạo (潘顯道, 1822-1864)hay Tấn Sĩ Đạo là danh sĩ và là quan nhà Nguyễn trong lịch sử Việt Nam.
Tiểu sử
Ông sinh trưởng tại làng Vĩnh Kim Đông, huyện Kiến Hưng, tỉnh Định Tường; về sau đổi thành xã Vĩnh Kim thuộc huyện Châu Thành, tỉnh Mỹ Tho (nay là xã Dưỡng Điềm huyện Châu Thành - Tiền Giang). Cha của ông là Phan Hiển Tần đậu Tam trường thời chúa Nguyễn Ánh còn ở tại Gia Định, ra làm quan đến chức làm án sát tại tỉnh Gia Định. Đến đời Minh Mạng không biết bị tội gì mà mất chức rồi về quê vợ ở thôn Vĩnh Kim Đông (nay là xã Vĩnh Kim) chết trong sự ấm ức. Trên mộ bia còn ghi lại một câu đối chứa đựng sự trách móc "Quân ân bát thiên lý; Hương tình tam thập niên" (Nhờ ơn vua đi xa tám nghìn dặm: Tưởng tình quê hương (đã) ba mươi năm).
Thuở nhỏ Phan Hiển Đạo là người thông minh học giỏi. Gia đình bèn gởi ông ra kinh đô ở trọ nhà Tiến sĩ Phan Thanh Giản để tham học với nhiều nhà khoa bảng. Mặc dù dưới sự giám sát khắt khe của Phan Thanh Giản, nhưng nhân lúc rảnh rỗi Đạo lại thích theo đám vương tôn công tử học đờn ca và trở thành một người am tường âm nhạc ở chốn kinh thành. Ông nổi tiếng là người tài hoa phong nhã, giỏi âm nhạc, tuyệt diệu nhất là ngón đàn tranh.
Năm Đinh Mùi (1847), Phan Hiển Đạo nộp đơn vào trường thi Thừa Thiên, đậu cử nhân hạng ba rồi trở về quê tiếp tục ôn luyện chờ đại khoa.
Đến đời Tự Đức, nhà Nguyễn mở thi hội ân khoa năm Bính Thìn (1856). Ngày 14 tháng 9, khi Đạo còn đang làm bài thi, thì Phan Thanh Giản nhận được tin báo thân mẫu ông đã tạ thế tại quê nhà. Quy định thời bấy giờ, người có tang không được đi thi. Phan Thanh Giản thấy Phan Hiển Đạo đang có triển vọng; đồng thời trường thi hội lúc bấy giờ đã đến giờ phút chót "nội bất xuất ngoại bất nhập" nên quyết định ém nhẹm bức thư, chờ cho Đạo thi xong. Nhận được tin, đêm ấy, Phan Hiển Đạo cố gắng viết xong tờ sớ xin tội gửi vào Nội các, rồi lật đật ra bến tìm thuyền quá giang trở về quê cư tang.
Khoa thi này Phan Hiển Đạo đậu Đệ tam giáp tiến sĩ. Năm đó Phan Hiển Đạo mới 27 tuổi, là Tiến sĩ trẻ nhất. Tuy nhiên, đến ngày "truyền lô đãi yến" thì không thấy bóng dáng ông. Vua Tự Đức xem tờ sớ xin tội của Phan Hiển Đạo do Nội các dâng lên. Phát hiện ngày tháng ghi trong sớ, vua rất tức giận, nhưng một lúc sau thì nguôi dần và truyền sứ giả đem áo mũ Tiến sĩ ban cho Phan Hiển Đạo.
Mấy tháng sau, ơn vua về tới Chợ Giữa, nơi Phan Hiển Đạo đang cư tang. Ông lật đật mặc áo, hối gia nhân lập hương án quì mọp giữa trung đường. Trớ trêu thay bên cạnh cái vinh dự ấy lại kèm theo lời trách mắng của vua: Hà hữu Phan Hiển Đạo vi tử như thử, vi thần nhược hà?(Phan Hiển Đạo làm con như vậy, thì làm tôi như thế nào ?). Tương truyền lúc nhận áo mũ Tiến sĩ và đọc lời phê, ông đã té xỉu.
Sau ba năm, bệnh tình Phan Hiển Đạo nặng thêm, nhưng ở Định Tường đang thiếu chân Đốc học, các quan đầu tỉnh làm sớ đề nghị tuyển Phan Hiển Đạo bổ sung. Sau thời gian hậu bổ, Đạo được cử làm Đốc học Định Tường, hàm Biện Tu. Ông vừa rèn luyện chuyện thi cử lại vừa dạy nhạc cho đám học trò mình như Học Lạc, Nhiêu Ninh, Nhiêu Phang...
Năm 1859, giặc Pháp tấn công thành Gia Định. Phan Hiển Đạo và các quan đầu tỉnh Định Tường gấp rút mộ quân kéo lên Gia Định tiếp ứng, được triều đình thăng thưởng hàm Thương Biện Tỉnh vụ. Nhưng sức khoẻ của ông lúc nầy đã yếu hơn, liệu không kham được trọng trách nên dâng sớ từ chức.
Tháng 4 năm 1861, Pháp chiếm Định Tường, sau đó đánh chiếm huyện lỵ Kiến Hưng, Kiến Hòa và Kiến Đăng... Anh hùng hào kiệt rút về lập đồn Tân Thành Mỹ Quí tiếp tục kháng chiến. Lúc bấy giờ Phan Hiển Đạo đang nằm dưỡng bệnh tại chợ Giữa, thì bất ngờ giặc Pháp đổ quân đóng đồn vàm Rạch Gầm và chợ Giữa. Biết ông là quan "cựu trào", giặc giở trò chiêu dụ, giặc sai Tôn Thọ Tường đến nhà "thỉnh" ông xuống Mỹ Tho xem hát, tặng cho áo mũ, cờ biểu rồi "mời" làm Đốc học Định Tường. Phan Hiển Đạo lấy cớ đang bị bệnh để từ chối.
Không ngờ giặc Pháp thâm độc tìm cách diệt trừ Phan Hiển Đạo bằng cách liên tiếp tung ra nhiều tin đồn thất thiệt. Trưởng đoàn lãnh sự nhà Nguyễn ở Gia Định Nguyễn Thành Ý báo cáo về triều rằng Phan Hiển Đạo đã ra làm quan cho giặc. Phan Hiển Đạo hoảng sợ viết thư minh oan gửi lên Kinh lược sứ Phan Thanh Giản lúc đó đang ở Vĩnh Long. Không ngờ Phan Thanh Giản lại có tư tưởng cực đoan, phê vào bức thư tám chữ "Thất thân chi nữ, hà dĩ vi trinh" (Con gái đã bị thất thân, sao cho là trinh được) gởi lại. Phan Hiển Đạo ân hận vì đã nhận quà của giặc, nên hổ thẹn ra mộ cha thắt cổ tự tử vào năm 1864.
Phan Thanh Giản còn báo cáo lên triều đình đề nghị xóa tên trong sổ, đục tên trên bia Tiến sĩ, ra chiếu thu hồi tất cả quan hàm của Phan Hiển Đạo.
Sách Đại Nam Thực lục chép, vua cho là Hiển Đạo từng mộ quân đánh Tây dương, Phan Thanh Giản chủ hòa, nói chưa chắc đã đúng bèn sai Lại Bộ hai tỉnh An Giang và Vĩnh Long điều tra kỹ lưỡng. Không ngờ các vị nầy cũng báo cáo và đề nghị giống như lời của Phan Thanh Giản. Cuối cùng vua Tự Đức kết luận "Danh tiết của một người sĩ phu, ta rất lấy làm thương tiếc nên phải xét rõ tâm tích mới được. Lại giao cho đình thần xét lại, cũng như Bộ bàn" rồi chuẩn cho truy đoạt chức hàm và bỏ tên trong sổ Tiến sĩ, đục bỏ tên trong bia Tiến sĩ đi.
Theo thông tin trên trang website tỉnh Tiền Giang, thì:
:Năm 1861, quân Pháp đánh chiếm Định Tường, Phan Hiển Đạo lui về ở ẩn tại quê nhà để tỏ lòng bất hợp tác với quân xâm lược. Mấy lần thực dân Pháp sai Tôn Thọ Tường tới dùng danh lợi để mua chuộc, ông kiên quyết từ chối, nhưng vẫn bị người đời hiểu nhầm.
:Năm 1864, để tỏ lòng tiết liệt với đất nước và nhân dân, ông uống thuốc độc quyên sinh lúc mới 42 tuổi.
:Trên mộ ông ở Vĩnh Kim hiện vẫn còn dòng chữ:
:''Niên Pháp lang khấu Quốc thống vong công bất khuất
:Tử tán ư Vĩnh Kim Đông chi Hương .
Thông tin thêm
Theo Từ điển nhân vật lịch sử Việt Nam, thì:
:Phan Hiển Đạo đỗ tiến sĩ, nhưng sau vì phạm lỗi bị đục bỏ tên trong bia tiến sĩ. Lúc Pháp chiếm ba tỉnh miền Đông Nam Kỳ (1862), ông nhận ngồi dạy học ở Mỹ Tho. Một hôm ông đến thành Vĩnh Long xin gặp Phan Thanh Giản để bàn về việc nước, việc dân. Nhưng khi đưa thư vào trình, ông Phan phê vào thư tám chữ:
:Thất thân chi nữ, hà dĩ vi trinh, nghĩa là: Người con gái đã bị thất thân, sao còn gọi là trinh được.
Ngờ là quan Phan có ý chê trách khí tiết của mình, ông buồn bực trở về nhà uống thuốc độc mất.
Và trong sách Định Tường xưa cũng có đoạn liên quan đến cuộc đời ông. Lược kể:
:Phan Hiển Đạo ra Huế dự thi Hội, cha ông có gửi thư cho Phan Thanh Giản xin cho ông được ở nhờ. Thi sắp xong, thì có thư báo rằng mẹ ông đã mất. Sợ ông lỡ bước công danh, ông Phan không cho biết. Đến khi thi đỗ và hay được tin dữ, Phan Hiển Đạo liền làm bài biểu kèm theo lá thư báo tử để xin phép vua về cư tang cho mẹ. Nhận thấy thư báo đề trước ngày thi, vua Tự Đức tức giận mà phê trong chỉ rằng:
:Hà hữu Phan Hiển Đạo vi tử như thế, vi thần nhược hà. Nghĩa là: Tại sao có Phan Hiển Đạo, làm con như thế, làm tôi thế nào?
:Bị hàm oan, Phan Hiển Đạo chỉ còn biết than khóc.
*Hiện nay ở thành phố Mỹ Tho có một con đường mang tên ông.
👁️
1 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Phan Hiển Đạo** (潘顯道, 1822-1864)hay **Tấn Sĩ Đạo** là danh sĩ và là quan nhà Nguyễn trong lịch sử Việt Nam. ## Tiểu sử Ông sinh trưởng tại làng Vĩnh Kim Đông, huyện Kiến Hưng,
**Phan Hiền Khánh** (sinh năm 1938 tại tỉnh Bình Thuận, Trung Kỳ, Liên bang Đông Dương) là một võ sĩ, tài tử điện ảnh Việt Nam. ## Lịch sử Ông **Phan Hiền Khánh** sinh vào
Phụ Nữ Hiện Đại Viết Lại Luật Thành Công Cuốn sách trang bị cho phụ nữ hiện đại những kỹ năng hiệu quả nhất về nắm bắt cơ hội, chuyển đổi nghề nghiệp, phương pháp
Phụ Nữ Hiện Đại Viết Lại Luật Thành Công Cuốn sách trang bị cho phụ nữ hiện đại những kỹ năng hiệu quả nhất về nắm bắt cơ hội, chuyển đổi nghề nghiệp, phương pháp
Các **cuộc biểu tình phản đối Đạo luật Công dân sửa đổi năm 2019** ở Ấn Độ, hoặc các cuộc biểu tình của CAA trước đây được gọi là các cuộc biểu tình của Công
Kem chống nắng Some by Mi - Best KCN cho da mụn - Kiềm Dầu & Trị Mụn & Không Gây Bí Tắc Tìm KCN cho da mụn chưa bao giờ là 1 chuyện dễ
**Đạo giáo** (tiếng Trung: 道教) (_Đạo_ nghĩa là con đường, đường đi, _giáo_ là sự dạy dỗ) hay gọi là _Tiên Đạo_, là một nhánh triết học và tôn giáo của Trung Quốc, được xem
**Giáo phận Vĩnh Long** (tiếng Latin: _Dioecesis Vinhlongensis_) là một giáo phận Công giáo Rôma Việt Nam. Giáo phận này có tòa Giám mục và nhà thờ chính tòa đặt tại Vĩnh Long. Giáo phận
**Tòa án Hiến pháp Liên bang** (tiếng Đức: _Bundesverfassungsgericht – BVerfG_) là tòa án hiến pháp của nước Cộng hòa Liên bang Đức. Được xem là người bảo vệ Hiến pháp Đức (luật cơ bản),
thumb|Huy hiệu giám mục [[Giuse Trần Văn Toản.]] **Giáo phận Long Xuyên** (tiếng Latin: _Dioecesis Longxuyensis_) là một giáo phận Công giáo Rôma tại Việt Nam. Giáo phận có diện tích 10.255 km², tương ứng tỉnh
nhỏ|phải|Một lỗ châu mai tại địa đạo Củ Chi. Một phần địa đạo Củ Chi. **Địa đạo Củ Chi** là một hệ thống phòng thủ trong lòng đất ở xã An Nhơn Tây, cách trung
_Nguyên bản [[Hiến pháp Hoa Kỳ]]_ **Hiến pháp** là một hệ thống cao nhất của pháp luật quy định những nguyên tắc chính trị căn bản và thiết lập thủ tục, quyền hạn, trách nhiệm
**Tu chính án thứ 19** (**Tu chính án XIX**) cấm chính phủ liên bang, tiểu bang từ chối quyền bầu cử của công dân Hoa Kỳ theo giới tính. Tuy đề xuất lên Quốc hội
nhỏ|200x200px| Biểu đồ của một hàm, được vẽ bằng màu đen và một đường tiếp tuyến của hàm đó, được vẽ bằng màu đỏ. Độ dốc của đường tiếp tuyến bằng với đạo hàm của
Trong toán học, **đạo hàm toàn phần** của một hàm tại một điểm là xấp xỉ tuyến tính tốt nhất gần điểm này của hàm đối với các đối số của nó. Không giống
**Tòa án Hiến pháp Indonesia** (tiếng Indonesia: _Mahkamah Konstitusi Republik Indonesia_) là một trong hai tòa án cấp cao của Indonesia cùng với Tòa án tối cao Indonesia. Tòa án hiến pháp có nhiệm vụ
**Đạo đức giả** là sự xuất hiện đầy chất giả tạo của đức tính hay lòng tốt, trong khi che giấu những bản chất xấu xa thực sự, đặc biệt là đối với niềm tin
Tên lửa đạn đạo liên lục địa MX Peacekeeper của Hoa Kỳ đang được phóng thử nghiệm **Tên lửa đạn đạo** là loại tên lửa có phần lớn quỹ đạo sau khi phóng tuân theo
**Luật Hiến pháp** là một ngành luật gồm tổng thể các quy phạm pháp luật điều chỉnh những quan hệ cơ bản về tổ chức quyền lực Nhà nước, về chế độ chính trị, kinh
thumb|phải|Huy hiệu Giám mục Tôma Aquinô Vũ Đình Hiệu **Giáo phận Bùi Chu** (tiếng Latinh: _Dioecesis Buichuensis_) là một giáo phận Công giáo Rôma tại Việt Nam. Giáo phận có nhiều xứ đạo lâu đời
**Giáo phận Thái Bình** (tiếng Latin: _Dioecesis de Thai Binh_) là một giáo phận Công giáo Rôma tại Việt Nam nằm trên địa bàn của tỉnh Hưng Yên. Theo số liệu của Giáo hội năm
**Giáo phận Phát Diệm** (tiếng Latin: _Dioecesis de Phatdiem_) là một giáo phận Công giáo tại Việt Nam. Đây là giáo phận đầu tiên ở Việt Nam được ủy thác cho hàng giáo sĩ Việt
**Ngựa Phần Lan** (tiếng Phần Lan: _Suomenhevonen_, nghĩa là "_con ngựa của Phần Lan_"; biệt danh:_Suokki_, hoặc tiếng Thụy Điển: _Finskt kallblod_, nghĩa đen "_ngựa máu lạnh Phần Lan_"; Trong tiếng Anh, đôi khi nó
**Đạo đức sinh học** là nghiên cứu về các vấn đề đạo đức nổi lên từ những tiến bộ trong sinh học và y học. Đó cũng là sự phân biệt đạo đức vì nó
Sáng ngày 05/12/2024, Ông Trương Vũ Linh, Giám đốc Công ty Cổ phần Hiền Nhân Group – Hệ Sinh Thái AllWin cùng với đại diện từ các hệ sinh thái khác như GBI, Mekongsen đã
Sáng ngày 05/12/2024, Ông Trương Vũ Linh, Giám đốc Công ty Cổ phần Hiền Nhân Group – Hệ Sinh Thái AllWin cùng với đại diện từ các hệ sinh thái khác như GBI, Mekongsen đã
Sáng ngày 05/12/2024, Ông Trương Vũ Linh, Giám đốc Công ty Cổ phần Hiền Nhân Group – Hệ Sinh Thái AllWin cùng với đại diện từ các hệ sinh thái khác như GBI, Mekongsen đã
Sáng ngày 05/12/2024, Ông Trương Vũ Linh, Giám đốc Công ty Cổ phần Hiền Nhân Group – Hệ Sinh Thái AllWin cùng với đại diện từ các hệ sinh thái khác như GBI, Mekongsen đã
**Giáo phận Hà Tĩnh** (tiếng Latinh : _Dioecesis Hatinhensis_) là một Giáo phận Công giáo Rôma tại miền Bắc Trung Bộ Việt Nam, được thành lập vào ngày 22 tháng 12 năm 2018 tách ra
**Đạo quán** là nơi tu luyện và cử hành nghi thức tôn giáo của các đạo sĩ. Đôi khi gọi là **cung quán**, ngoài ra còn có các kiến trúc với tên gọi theo quy
nhỏ|Ký [[Hòa ước Trianon|Hiệp ước Trianon vào ngày 4 tháng 6 năm 1920. Albert Apponyi đứng ở giữa.
]] nhỏ|Các bộ trưởng ngoại giao của Hoa Kỳ, Anh, Nga, Đức, Pháp, Trung Quốc, Liên minh
✅Cam kết hàng chính hãng (Freeship đổi trả toàn quốc).✅Tuyển sỉ và CTV toàn quốc, chiết khấu cực cao. Hàng luôn có sẵn đầy kho, gọi là ship ngay!✅Đảm Bảo Hàng Thật✅Sản Phẩm Của Mình
Phấn phủ trang điểm siêu mịn Phấn phủ Geo Sempre Happy & Please Pact – Hàn quốc Xuất xứ: Hàn Quốc Hãng sản xuất: Geo Lamy Trọng lượng: 22gr -Phấn phủ Geo Sempre Happy &
✅Cam kết hàng chính hãng (Freeship đổi trả toàn quốc).✅Tuyển sỉ và CTV toàn quốc, chiết khấu cực cao. Hàng luôn có sẵn đầy kho, gọi là ship ngay!✅Đảm Bảo Hàng Thật✅Sản Phẩm Của Mình
Phấn phủ Geo Lamy Catalina Pact Thương hiệu: Geo Xuất xứ: Hàn Quốc Trọng lượng: 22g Geo là dòng mỹ phẩm nổi tiếng thuộc công ty mỹ phẩm Lamy Cosmetics đến từ Hàn Quốc. Geo
Phấn phủ dạng nén Geo Lamy Catalina Golden Pact 22g được cấu trúc từ những hạt phấn rỗng siêu mịn chiết xuất từ tinh chất ngọc trai và rong biển dễ dàng tạo lớp trang
PHẤN PHỦ GEO VÀNG SIÊU MỊN LAMY CATALINA GOLDEN PACTXuất xứ: Hàn quốcHãng sản xuất: Geo LamyTrọng lượng: 22grPhù hợp mọi loại da-Geo catalina Golden được sản xuất với công nghệ cải tiến để thích
MÔ TẢ SẢN PHẨMPhấn phủ Geo Lamy Catalina PactThương hiệu: GeoXuất xứ: Hàn QuốcTrọng lượng: 22gGeo là dòng mỹ phẩm nổi tiếng thuộc công ty mỹ phẩm Lamy Cosmetics đến từ Hàn Quốc. Geo có
phải|nhỏ|Bản đồ các giáo phận Công giáo Việt Nam **Giáo hội Công giáo tại Việt Nam** hiện tại được tổ chức theo địa giới gồm có 3 giáo tỉnh là Hà Nội, Huế và Sài
MÔ TẢ SẢN PHẨMKiehl’s Serum Dark Spot hay có tên gọi đầy đủ là Kiehl’s Clearly Corrective Dark Spot Solution, là một sản phẩm thuộc một brand lớn và nổi tiếng toàn cầu nên về
MÔ TẢ SẢN PHẨMKiehl’s Serum Dark Spot hay có tên gọi đầy đủ là Kiehl’s Clearly Corrective Dark Spot Solution, là một sản phẩm thuộc một brand lớn và nổi tiếng toàn cầu nên về
MÔ TẢ SẢN PHẨMKiehl’s Serum Dark Spot hay có tên gọi đầy đủ là Kiehl’s Clearly Corrective Dark Spot Solution, là một sản phẩm thuộc một brand lớn và nổi tiếng toàn cầu nên về
Tích phân xác định được định nghĩa như diện tích _S_ được giới hạn bởi đường cong _y_=_f_(_x_) và trục hoành, với _x_ chạy từ _a_ đến _b_ **Tích phân** (Tiếng Anh: _integral_) là một
**Phần mềm ác ý**, còn gọi là **phần mềm ác tính**, **phần mềm độc hại**, **phần mềm gây hại** hay **mã độc** (tiếng Anh: **malware** là sự ghép của hai chữ _malicious_ và _software_) là
**Tu chính án 27** Hiến pháp Hoa Kỳ cấm bất kỳ luật nào làm tăng hoặc giảm mức lương của các thành viên Quốc hội bắt đầu có hiệu lực cho đến khi bắt đầu
Chiều ngày 14/05/2025 tại Khách sạn TTC Cần Thơ, Công ty Cổ phần Hiền Nhân Group vinh dự tham gia Hội nghị Doanh nghiệp Hội viên thường niên năm 2025, hội nghị là diễn đàn
Chiều ngày 14/05/2025 tại Khách sạn TTC Cần Thơ, Công ty Cổ phần Hiền Nhân Group vinh dự tham gia Hội nghị Doanh nghiệp Hội viên thường niên năm 2025, hội nghị là diễn đàn
Vào tối ngày 09/05/2025, ông Trương Vũ Linh – Giám đốc phát triển Hệ sinh thái Doanh nghiệp – Công ty Cổ phần Hiền Nhân Group đã có buổi chia sẻ tại tỉnh An Giang
nhỏ|phải|Huy hiệu của giám mục Giuse Huỳnh Văn Sỹ **Giáo phận Nha Trang** (tiếng Latinh: _Dioecesis Nhatrangensis_) là một giáo phận Công giáo Rôma ở Việt Nam. Địa giới gồm tỉnh Khánh Hòa với diện
MÔ TẢ SẢN PHẨMKem mắt Nọc Rắn Balance được nhà sản xuất giới thiệu có chứa 2 thành phần chủ đạo:▶️ Một là SYN®-AKE - thành phần đôc quyền của hãng - thực chất là