✨Làng Nghề Gốm Mỹ Thiện

Làng gốm Mỹ Thiện nằm tại thị trấn Châu Ổ, huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi. Nghề gốm Mỹ Thiện vừa được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia của Việt Nam. các sản phẩm gốm gia dụng, gốm thờ cúng, đồ trang trí, bình hoa, ấm trà, ché, bình vôi, các loại dụng cụ dân dụng... Sản phẩm được làm hoàn toàn thủ công, sử dụng đất sét địa phương, nung củi, đắp nổi hoa văn.Làng nghề gốm Mỹ Thiện, thuộc xã Phổ Khánh, thị xã Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi, là một trong những làng nghề thủ công truyền thống nổi tiếng của miền Trung. Với lịch sử hình thành hàng trăm năm, gốm Mỹ Thiện đã trở thành nét văn hóa đặc sắc, gắn liền với đời sống sinh hoạt và tín ngưỡng của người dân nơi đây.

Sản phẩm gốm Mỹ Thiện chủ yếu được làm từ đất sét địa phương, qua nhiều công đoạn thủ công tỉ mỉ như nhào đất, tạo hình, phơi, nung… tạo nên những sản phẩm bền chắc, mộc mạc nhưng vẫn toát lên vẻ đẹp giản dị và gần gũi. Các loại sản phẩm phổ biến gồm chum, vại, nồi, niêu, lu, chén, đĩa, và cả những vật dụng phục vụ tín ngưỡng.

Ngày nay, mặc dù chịu nhiều tác động từ sự phát triển của đồ nhựa, kim loại và gốm sứ công nghiệp, nhưng làng gốm Mỹ Thiện vẫn giữ được bản sắc riêng, là địa chỉ quen thuộc của những ai yêu thích sản phẩm thủ công truyền thống. Đây cũng là điểm đến hấp dẫn cho du khách muốn tìm hiểu nghề gốm lâu đời, trải nghiệm trực tiếp quá trình làm gốm và cảm nhận sự tinh hoa từ bàn tay khéo léo của nghệ nhân địa phương.Khởi nguồn (cuối thế kỷ XVIII – đầu thế kỷ XIX)

Nghề gốm được mang vào bởi những người thợ từ Thanh Hóa, tiêu biểu là hai ông tổ nghề là Phạm Công Đắc và Nguyễn Công Ất. Họ chọn vùng đất bên sông Trà Bồng để dựng lò gốm vì điều kiện đất tốt, thuận giao thông, nguyên liệu thuận lợi. 

Khởi nguồn (cuối thế kỷ XVIII – đầu thế kỷ XIX)

Trong những năm trước 1964 là thời kỳ hưng thịnh: có hơn 50 lò gốm hoạt động liên tục; sản phẩm được thương lái khắp nơi đến lấy; có đơn đặt hàng từ triều đình, làm đồ dùng phục vụ nghi lễ. 

Thách thức & suy giảm

Từ sau những năm lụt lớn (năm 1964), đường giao thương bị ảnh hưởng (con lạch Bến Củi bị bồi lấp), cùng với sự cạnh tranh của các sản phẩm hàng sứ ngoài Bắc, hàng hóa công nghiệp, hàng nhựa… nhiều gia đình phải dần bỏ nghề hoặc thu hẹp quy mô. 

Hiện trạng & phục hồi

Hiện nay chỉ còn rất ít nghệ nhân giữ nghề, tiêu biểu là gia đình ông Đặng Văn Trịnh, người truyền lại nghề gốm Mỹ Thiện qua nhiều thế hệ. Việc công nhận nghề gốm là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia là bước quan trọng để bảo tồn, quảng bá và tìm hướng phát triển bền vững. Nếu bạn có dịp đến làng gốm Mỹ Thiện, đây là những trải nghiệm thú vị bạn có thể có:

Tham quan quy trình làm gốm truyền thống: Bạn có thể tận mắt xem các công đoạn từ chọn đất sét, lọc, nhào, tạo hình (bàn xoay thủ công), đắp nổi hoa văn, phơi khô, nung lò hai lần bằng củi.  Giao lưu với nghệ nhân: Nghe câu chuyện truyền nghề, học hỏi về hoa văn đặc sắc như hình rồng năm móng, trúc, chuột, các họa tiết dân gian, cách pha men, cách điều chỉnh nung để men có màu sắc đặc trưng. Gia đình nghệ nhân Đặng Văn Trịnh là một nơi lý tưởng để nghe, để hiểu nghề.  Thử làm sản phẩm nhỏ: Nếu có sự cho phép, bạn có thể thử trực tiếp vài bước nhỏ: nhào đất, xoay tạo hình sản phẩm nhỏ (chén, bình), hoặc thử đắp nổi hoa văn. Mặc dù hiện nay số hộ làm nghề ít, nên không phải lúc nào cơ sở cũng sẵn sàng cho khách trải nghiệm nhiều; nên liên hệ trước.  Mua sản phẩm đặc sắc làm kỷ niệm: Bạn có thể mua đồ gốm truyền thống, sản phẩm men không quá hoàn thiện hoặc các mẫu hoa văn mộc mạc — những món đồ mang dấu ấn quê hương, có câu chuyện. So với sản phẩm công nghiệp, gốm Mỹ Thiện có giá trị nghệ thuật và văn hóa đặc biệt.  Thưởng thức không khí làng nghềĐi dọc con đường nhỏ, nghe tiếng lò sưởi, nhìn khói bếp, nhìn ánh lửa lò nung, quan sát người thợ làm việc — tất cả tạo nên cảm giác hoài cổ, gần gũi. Không gian làng nghề mai một, càng khiến việc tồn tại nghề truyền thống trở nên đáng trân trọng.  Thời điểm phù hợp để thăm: Nên đi vào mùa khô, khi thời tiết thuận lợi để xem lò nung, sản phẩm phơi khô… Tránh mùa mưa lụt, khi đường sá khó khăn và lửa lò có thể bị ảnh hưởng. Ngoài ra, nếu có lễ hội làng nghề, hay sự kiện văn hóa liên quan đến nghề gốm, thời điểm đó sẽ càng đặc biệt.