nhỏ|phải|Kiến trúc lầu chuông ở [[Tu viện Vĩnh Nghiêm tại Quận 12]]
nhỏ|phải|[[Chùa Huê Nghiêm ở Thủ Đức]]
nhỏ|phải|Chùa Pisesaram ở Trà Vinh
Kiến trúc Phật giáo (Buddhist architecture) được hình thành, phát triển ở tiểu lục địa Ấn Độ và phát triển đa dạng phong phú, độc đáo, đặc sắc. Kiến trúc Phật giáo phản ánh tư tưởng, tinh thần, triết lý và văn hóa Phật giáo, cũng chứa đựng giá trị lịch sử với những thăng trầm. Những ngôi chùa không chỉ là biểu hiện cụ thể của kiến trúc Phật giáo mà còn gắn liền với văn hóa dân tộc, là nơi truyền bá đạo đức, phản ánh phong tục, tập quán của nhân dân qua từng giai đoạn lịch sử. Ba loại công trình gắn liền với kiến trúc tôn giáo của Phật giáo sơ khai gồm tu viện (Vihara), Bảo tháp (phù đồ) nơi lưu giữ xá lợi của Đức Phật, và các đền thờ (Chánh điện) hoặc phòng cầu nguyện (Chaitya, còn được gọi là Chaitya grihas) sau này được gọi là điện thờ ở một số nơi. Bảo tháp là những di tích hình mái vòm, chức năng ban đầu của bảo tháp là lưu giữ xá lợi, trong cốt của Đức Phật Cồ Đàm hoặc để tưởng nhớ những sự kiện quan trọng của Phật giáo.
Những dẫn chứng về khảo cổ học sớm nhất về bảo tháp được biết đến là bảo tháp di tích nằm ở Vaishali, Bihar ở Ấn Độ.. Kiến trúc Phật giáo là một loại hình có số lượng nhiều, phong phú và dễ nhận biết nhất. Các di tích Phật giáo đồ sộ ở Ấn Độ (tháp Sanchi), Indonesia (Borobudur), Trung Quốc (Đôn Hoàng, Long Môn), ở Nhật Bản (chùa Vàng, chùa Đông Đại Tự), Việt Nam (chùa Keo, chùa Bút Tháp). Theo thời gian, diện mạo của những ngôi chùa dần đổi thay, trong đó có những công trình pha trộn nhiều trường phái kiến trúc, không còn mang dáng dấp tư tưởng, triết lý Phật giáo, nhiều ngôi chùa với những nét đẹp kiến trúc truyền thống dần bị mai một do cải tạo, cơi nới hay những công trình xây mới không kế thừa những giá trị, đặc trưng văn hóa truyền thống cũng như tư tưởng, tinh thần Phật giáo
Đại cương
Sự khởi đầu của trường phái kiến trúc Phật giáo có thể bắt nguồn từ trước Công nguyên. Năm 255 khi hoàng đế A Dục vương (Asoka) của Vương triều Khổng tước (Mauryan) chọn Phật giáo là quốc giáo của đế chế rộng lớn của mình và khuyến khích việc sử dụng các di tích kiến trúc để truyền bá Phật giáo ở những nơi khác nhau. Hai loại cấu trúc gắn liền với Phật giáo thời kỳ đầu gồm bảo tháp (Stupa) và vihara. Chức năng ban đầu của bảo tháp là tôn kính và bảo vệ an toàn xá lợi của Phật Cồ Đàm, dấu tích sớm nhất về bảo tháp là ở Sanchi (Madhya Pradesh). Theo những thay đổi trong thực hành tôn giáo, các bảo tháp dần dần được hợp nhất thành Chaitya-Grihas (các bảo tháp), đạt đến đỉnh cao vào thế kỷ thứ nhất trước Công nguyên, được minh họa bằng các quần thể hang động Ajanta và Ellora (Maharashtra). Tịnh xá được phát triển và ngày càng được chính thức hóa như Nālandā (Bihar).
Trên thế giới, có rất nhiều công trình kiến trúc Phật giáo đồ sộ, là nơi tu tập, hoằng dương Phật pháp, đồng thời là trung tâm văn hóa, chính trị, kinh tế và du lịch của vùng miền. Những công trình Phật giáo gây chú ý nhiều cũng là các tu viện, quần thể của nhiều đền đài, tòa tháp. Và một trong đó là tu viện Erdene Zuu ở Mông Cổ, cũng là tu viện lâu đời nhất, công trình được Abtai Sain Khan xây dựng năm 1585, khi đạo Phật từ Tây Tạng du nhập Mông Cổ. Tu viện Ganden cũng là một tu viện đầu tiên của phái Gelug, và một trong 3 học viện Phật giáo lớn nhất Tây Tạng, và còn xa nhất trong 3 nơi này, Ganden trong thổ ngữ có nghĩa là sự hoan hỷ, lấy từ chữ Tusita nghĩa là cõi trời của Bồ tát Di Lặc. Tu viện Key Gompa cũng nằm cao tới 4.166m tuổi thọ đã hơn 1.000 tuổi, và là học viện tôn giáo của cả thung lũng Spiti thuộc Ấn Độ, xuất hiện thế kỷ XI là công trình tiêu biểu của kiến trúc du mục thế kỷ XIV, sau nhiều lần bị tấn công và tái thiết, để biến thành khối hình hộp không đều, với nhiều đền đài gối đầu lên nhau, và giống một pháo đài kiên cố hơn là trường tu.
Phật giáo và Ấn Độ giáo đến quần đảo Indonesia vào đầu thiên niên kỷ đầu tiên. Cấu trúc ngôi đền cổ nhất còn sót lại ở Java là ngôi đền Batujaya ở Karawang, Tây Java, có niên đại từ đầu thế kỷ thứ V sau Công nguyên., ví dụ đáng chú ý nhất là Borobudur thế kỷ thứ IX, một bảo tháp đồ sộ có hình dạng một kim tự tháp bậc thang phức tạp có sơ đồ bằng đá Mandala (Mạn Đà La). Các bức tường và lan can được trang trí bằng các bức phù điêu tinh xảo, có tổng diện tích bề mặt là 2.500 mét vuông. Xung quanh các bệ hình tròn là 72 bảo tháp lộ thiên, mỗi bảo tháp có tượng Phật.
Quần thể đền thờ Borobudur ở Indonesia được công nhận là ngôi chùa Phật giáo lớn nhất thế giới. Có 5 phong cách kiến trúc có thể được tìm thấy trong các ngôi chùa Phật giáo ở Hawaii. Các phong cách khác nhau tùy theo khoảng thời gian chúng được sử dụng. Ở Việt Nam thì chưa có sự thống nhất về biểu tượng Phật giáo chung để nhận diện kiến trúc Phật giáo Việt Nam mà các chùa sử dụng các biểu tượng chung của Phật giáo thế giới hoặc biểu tượng riêng trong từng hệ phái.
👁️
1 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
nhỏ|phải|Kiến trúc lầu chuông ở [[Tu viện Vĩnh Nghiêm tại Quận 12]] nhỏ|phải|[[Chùa Huê Nghiêm ở Thủ Đức]] nhỏ|phải|Chùa Pisesaram ở Trà Vinh **Kiến trúc Phật giáo** (_Buddhist architecture_) được hình thành, phát triển ở
thumb|Tháp Phước Duyên thuộc [[chùa Thiên Mụ - biểu tượng đặc trưng ở Thừa Thiên Huế]] **Tháp** (chữ Hán: 塔) còn được gọi là **bảo tháp** (bửu tháp), **Phật tháp** hay **tháp chùa** là công
là một di sản thế giới được UNESCO công nhận của Nhật Bản. Quần thể bao gồm 48 di tích kiến trúc thuộc chùa Hōryū và chùa Hoki ở thị trấn Ikaruga, tỉnh Nara. Các
nhỏ|phải|Thai tạng giới [[Mạn-đà-la ()]] nhỏ|phải|Vòng Pháp luân **Nghệ thuật Phật giáo** là sự phản ánh các khái niệm trong đạo Phật dưới các hình thức nghệ thuật khác nhau – nhất là các lĩnh
nhỏ|Bức ảnh này trích trong một chương về [[Ấn Độ trong cuốn _Câu chuyện về các quốc gia của Hutchison_, mô tả Ajatashatru đến thăm Đức Phật để giác ngộ tội lỗi của mình.]] **Phật
nhỏ|Trụ sở Giáo hội Phật giáo Việt Nam tại chùa Quán Sứ, Hà Nội **Giáo hội Phật giáo Việt Nam** là tổ chức Phật giáo toàn quốc của Việt Nam, là đại diện Tăng, Ni,
**Đà Lạt** là phường may mắn sở hữu nhiều di sản kiến trúc giá trị, ví dụ như bảo tàng lưu trữ kiến trúc thuộc địa thế kỷ XX,... Từ một đô thị nghỉ dưỡng
thế=Tượng tháp chùa, cổ vật thời Lý khai quật tại khu di tích Hoàng Thành Thăng Long.|nhỏ|Tượng tháp chùa, cổ vật thời Lý khai quật tại khu di tích Hoàng Thành Thăng Long. Thấy rõ
nhỏ|phải|Tượng Phật Thích Ca Mâu Ni tại chùa Phật Cô đơn (Thanh Tâm tự) ở Bình Chánh nhỏ|phải|Tượng Phật tại chùa Long Hương ở Đồng Nai **Văn hóa Phật giáo** (_Culture of Buddhism_) là một
**Động vật trong Phật giáo** chỉ về quan niệm của Phật giáo về các loài động vật, trong đó có lý thuyết về bảo vệ quyền của động vật thông qua quan niệm "_Chúng sinh
Kiến trúc cổng thành Hà Nội thời Nguyễn, với bệ đá từ hoàng thành Thăng Long thời Lê Trung Hưng Kiến trúc cổng kinh thành Huế thời Nguyễn Kiến trúc cổng hoàng thành Huế thời
Mái và đầu hồi của viharn chính của Wat Phra Singh ở Chiềng Mai Chủ đề **Nghệ thuật kiến trúc đền chùa Thái Lan** khái quát về những đặc trưng kiến trúc truyền thống của
**Phật giáo ở Thái Lan** phần lớn thuộc hệ phái Theravada, được theo sau bởi 95% dân số. Thái Lan có dân số Phật giáo lớn thứ ba trên thế giới, sau Trung Quốc và
**Kiến trúc Romanesque** là một phong cách kiến trúc của châu Âu Trung Đại, đặc trưng bởi các vòm nửa hình tròn. Người ta chưa đạt được đồng thuận về thời điểm bắt đầu của
**Kiến trúc sư** (chữ Hán: 建筑师; bính âm: _Jiànzhúshī_; phiên âm: _kiến trúc sư_; tạm dịch: _người thầy có chuyên môn kỹ thuật và thẩm mỹ về kiến tạo cấu trúc_) là người thông qua
thế=Ngọ Môn - Huế|nhỏ|Ngọ Môn, lối vào [[Hoàng thành Huế, nhìn từ phía điện Thái Hòa nhìn ra|317x317px]] **Quy thức kiến trúc cổ Việt Nam** là một trật tự hoặc những quy cách thống nhất
[[Nhà hát lớn Hải Phòng]] **Kiến trúc của thành phố Hải Phòng** là sự pha trộn hài hòa giữa 2 nền văn hóa Á - Âu. Sự pha trộn này tạo ra cho thành phố
thế=Kiến trúc vòm|nhỏ|Kiến trúc vòm **Mái vòm** (từ tiếng Latin: _domus_) là một yếu tố kiến trúc giống với nửa trên rỗng của một hình cầu. Định nghĩa chính xác là một vấn đề gây
nhỏ|Cảnh Pranidhi, chùa 9 (Hang 20). Động Thiên Phật Bezeklik. nhỏ|Thương nhân [[Sogdiana cúng dường cho Thích-ca Mâu-ni. Động Thiên Phật Bezeklik.]] nhỏ|Tượng bán thân của một vị [[Bồ tát từ Kucha, thế kỷ thứ
nhỏ|phải|Tháp Phước Duyên ở [[chùa Thiên Mụ đã trở thành một trong những công trình biểu tượng của thành phố Huế]] **Tháp chùa Việt Nam** là những công trình tháp được đặt tại các ngôi
**Kiến trúc thời kỳ Phục hưng** là kiến trúc của thời kỳ giữa thế kỷ 14 và đầu 17 đầu ở các vùng khác nhau của châu Âu, thể hiện một sự hồi sinh và
**Biểu tình Phật giáo tại Huế 1993** là một cuộc biểu tình lớn của hơn 40.000 người dân Huế, diễn ra trước trụ sở Ủy ban nhân dân (UBND) thành phố vào ngày 24 tháng
nhỏ|[[Nhà thờ chính tòa Đức Bà Reims, một thí dụ đặc sắc của kiến trúc Gothic Pháp]] nhỏ|hochkant=1.3|Mặt phía Tây của [[Nhà thờ chính tòa Wells, khoảng 1260]] **Kiến trúc Gothic** (hay **Gothique**, _Gô-tích_) ra
thế=Saint Basil's Cathedral, with multicolored onion-shaped domes against a blue sky|nhỏ|354x354px|[[Nhà thờ chính tòa Thánh Vasily|Nhà thờ chính tòa Saint Basil (1482–95) là một ví dụ điển hình của kiến trúc Moskva Nga.]] **Kiến trúc
**Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất** (viết tắt là **GHPGVNTN**), thành lập vào tháng 1 năm 1964, là một trong những tổ chức Phật giáo tại Việt Nam, từng được nhà nước Việt
nhỏ|Mặt tiền [[nhà thờ Gesù, tòa nhà Baroque thực sự đầu tiên.]] **Kiến trúc Baroque** (Ba Rốc) là một phong cách xây dựng xuất hiện vào đầu thế kỷ 17 ở Ý rồi sau đó
thumb|[[Al-Masjid an-Nabawi ở Medina, một trong những nhà thờ Hồi giáo linh thiêng nhất]] **Thánh đường Hồi giáo**, **giáo đường Hồi giáo** hay **nhà thờ Hồi giáo** ( — , số nhiều: _masājid_, — ;
nhỏ|Tượng minh hoạ [[Đức Phật Chuyển Pháp Luân tại Bảo tàng khảo cổ học Sarnath của Ấn Độ vào thế kỷ 3-5]] **Phật giáo** (tiếng Hán: 佛教 - tiếng Phạn: बुद्ध धर्म - IAST: _Buddha
Hiện vẫn chưa định được chính xác thời điểm đạo Phật bắt đầu truyền vào Việt Nam và **Phật giáo Việt Nam** đã thành hình như thế nào. Một nghiên cứu cho rằng đạo Phật
**Ellora** (\e-ˈlȯr-ə\, ) là một địa điểm khảo cổ học nằm cách về phía tây bắc của thành phố Aurangabad, bang Maharashtra, Ấn Độ. Nó được xây dựng bởi các triều đại Rashtrakuta. Nó còn
**Học viện Phật giáo Việt Nam** là một hệ thống Đại học Phật giáo Việt Nam của Giáo hội Phật giáo Việt Nam được thành lập từ năm 1981, đặt dưới sự quản lý của
**Biến cố Phật giáo 1963**, còn được gọi là **sự kiện đàn áp Phật giáo 1963, pháp nạn Phật giáo Việt Nam 1963 **hay gọi đơn giản là **phong trào Phật giáo 1963 **là một
**Trường Đại học Kiến trúc Thành phố Hồ Chí Minh** (_, thường được gọi tắt là **UAH**)_ là trường đại học chuyên ngành, giữ vai trò tiên phong trong lĩnh vực đào tạo và nghiên
Ziggurat **Lưỡng Hà** (_Mesopotamia_) là một bình nguyên nằm giữa hai con sông Tigris và Euphrates thuộc Tây Á, ngày nay là miền nam của Iraq. ## Giai đoạn 4000 năm trước Công nguyên Các
Một ví dụ về mặt tiền của [[Nhà thờ Vilnius với phong cách Tân cổ điển.]] **Kiến trúc tân cổ điển** là một phong cách kiến trúc do trào lưu tân cổ điển tạo ra,
**Kiến trúc Ba Lan** bao gồm các công trình kiến trúc trong quá khứ và hiện tại, có sự ảnh hưởng to lớn đến lịch sử kiến trúc Ba Lan. Một số công trình quan
Đạo Phật có một lịch sử phát triển rất thăng trầm trong suốt hơn 2.500 năm; lan tỏa từ Ấn Độ ra khắp nơi trên thế giới. Do đó, việc hình thành các bộ phái
nhỏ|phải|Bánh xe Pháp luân **Biểu tượng Phật giáo** (_Buddhist symbolism_) là việc sử dụng các biểu tượng (_pratīka_) như một phương pháp thể hiện nghệ thuật nhằm trình bày các phương diện triết lý Phật
**Kinh điển Phật giáo sơ kỳ** (thuật ngữ tiếng Anh: _Early Buddhist texts_ - **EBT**), hay **Kinh văn Phật giáo sơ kỳ**, là một khái niệm học thuật để chỉ hệ thống các kinh văn
nhỏ|280x280px|Chi tiết mặt tiền của [[Lâu đài Praha|Vườn Hoàng gia Praha. Các thức cột Ionic Bonifác Wohlmut xây dựng vào năm 1569]] phải|nhỏ|280x280px|[[Lâu đài Litomyšl do Ulrico Aostalli xây dựng vào năm 1575–81]] **Kiến trúc
nhỏ|phải|Tượng Phật ở [[chùa Long Sơn (Nha Trang)|chùa Long Sơn Nha Trang, dựng năm 1963. Pho tượng này có đặc điểm là khuôn mặt của Đức Phật được tạc theo nét mặt người Việt]] **Phật
nhỏ|240x240px|[[Kinkakuji|Kinkaku-ji, Kyoto, được xây từ năm 1397 (thời kỳ Muromachi)]] là quy thức xây cất truyền thống của Nhật Bản với một số đặc điểm: nhà cửa chủ yếu làm bằng gỗ, sàn nâng cao
**Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội** (_, thường được gọi tắt là **HAU**)_ là một trường đại học chuyên ngành, thuộc nhóm hàng đầu trong đào tạo nhóm ngành xây dựng và thiết kế
Nhật Bản là quốc gia có số lượng Phật tử chiếm 34,9% dân số, có khoảng 377,000 tăng sĩ (2014). Có ngôi chùa gỗ cổ nhất thế giới Hōryūji (Pháp Long Tự). nhỏ|Chùa [[Yakushiji ở
**HSPA** (High Speed Packet Access) truy cập gói tốc độ cao là công nghệ được triển khai trên nền WCDMA. HSPA bao gồm: *HSDPA (High Speed Downlink Packet Access) truy cập gói đường xuống tốc
thumb|NOAH, the New Orleans Arcology Habitat, được thiết kế bởi Ahearn Schopfer and Associates**Kiến trúc sinh thái**, một từ ghép giữa " kiến trúc" và "sinh thái", là tầm nhìn về các nguyên tắc thiết
Phong cách kiến trúc Khmer của người Khmer Nam Bộ tại Làng Văn hóa các dân tộc Việt Nam tại Sơn Tây Đền [[Angkor Wat, một kiệt tác của kiến trúc Angkor]] thumb|Một ngôi đền
**Kiến trúc nội thất** là một lĩnh vực bao hàm thiết kế và kiến tạo không gian bên trong một tòa nhà hoặc nơi trú ẩn. Nó không chỉ đơn giản là bài trí nội
**Kiến trúc tham số** (Parametric architecture/ Parametricism) là dạng kiến trúc, ở đó các đối tượng thiết kế (công trình hoặc đô thị) không phải là đối tượng tĩnh, các mối quan hệ bên trong
nhỏ|Pascal **Pascal** là tên mã cho một vi kiến trúc GPU được phát triển bởi Nvidia, là sự kế thừa cho kiến trúc Maxwell. Kiến trúc được giới thiệu lần đầu tiên vào tháng 4