nhỏ|200x200px| Cặp nhiễm sắc thể giới tính của [[ruồi giấm ]]
Hệ thống xác định giới tính XY là hệ thống xác định giới tính theo nhiễm sắc thể có ở nhiều loài động vật có vú, bao gồm con người, một số loài côn trùng (như ruồi giấm), bò sát, cá (như cá bảy màu) và một số loài thực vật.
Trong hệ thống phân loại này, giới tính của một cá thể thường được xác định bởi một cặp nhiễm sắc thể giới tính. Con cái thường mang cặp nhiễm sắc thể giới tính giống nhau (XX), được gọi là giới đồng giao tử. Trong khi đó, cá thể đực thường có hai nhiễm sắc thể giới tính khác nhau (XY) và được gọi là giới dị giao tử.
Ở người, sự xuất hiện của nhiễm sắc thể Y là yếu tố quyết định sự phát triển thành nam giới; nếu không có nhiễm sắc thể Y, thai nhi sẽ phát triển theo hướng nữ giới. Cụ thể hơn, gen SRY nằm trên nhiễm sắc thể Y là gen mã hóa quá trình hình thành và phát triển của tinh hoàn, để xác định nam tính trên người; những đột biến ở gen SRY có thể dẫn đến một số rối loạn phát triển giới tính hiếm gặp như Hội chứng de la Chapelle (nam 46,XX) hoặc Hội chứng Swyer (nữ 46,XY). Ngoài ra, sự rối loạn số lượng nhiễm sắc thể giới tính cũng gây ra một số biến thể di truyền như Hội chứng Klinefelter (47,XXY), Hội chứng Turner (45,XO) hay Hội chứng siêu nữ (47,XXX). Một thai nhi chỉ có nhiễm sắc thể Y mà không có nhiễm sắc thể X không thể tồn tại, vì nhiễm sắc thể X chứa các gen thiết yếu cho sự phát triển và duy trì sự sống, trong khi nhiễm sắc thể Y không đủ để đảm bảo các chức năng này.
Hệ thống XY có nhiều điểm khác biệt so với hệ thống xác định giới tính ZW áp dụng cho chim, một số côn trùng, nhiều loài bò sát và nhiều nhóm động vật khác, trong đó giới dị giao tử là cá thể cái. Trong nhiều thập kỷ, người ta đã nghĩ rằng tất cả các loài rắn được xác định bởi hệ thống ZW, nhưng đã có những quan sát về tác động bất ngờ trong di truyền của các loài trong họ Boidae và Pythonidae; ví dụ, sinh sản parthenogen chỉ sinh ra con cái chứ không phải con đực, điều này trái ngược với những gì được mong đợi trong hệ thống ZW. Trong những năm đầu của thế kỷ 21, những quan sát như vậy đã thúc đẩy nghiên cứu chứng minh rằng tất cả các loài Python và và loài Boa được điều tra cho đến nay chắc chắn có hệ thống XY xác định giới tính. Ngoài ra, một số loài bò sát và cá sử dụng hệ thống xác định giới tính phụ thuộc vào nhiệt độ.
Cơ chế
Tất cả các loài động vật đều có một bộ DNA mã hóa cho các gen nằm trên nhiễm sắc thể. Ở con người, hầu hết các loài động vật có vú và một số loài khác, hai nhiễm sắc thể X và Y chịu trách nhiệm xác định giới tính. Ở những loài này, một hoặc nhiều gen trên nhiễm sắc thể Y quyết định thai nhi phát triển thành con đực. Trong quá trình này, nhiễm sắc thể X và Y kết hợp để xác định giới tính của con non, thường thông qua các gen trên nhiễm sắc thể Y được mã hóa cho các đặc điểm sinh học của con đực.
Con non có hai nhiễm sắc thể giới tính: một cá thể có hai nhiễm sắc thể X (XX) sẽ phát triển thành cá thể cái, trong khi một cá thể có một nhiễm sắc thể X và một nhiễm sắc thể Y (XY) sẽ phát triển thành cá thể đực. Tuy nhiên, vẫn tồn tại một số ngoại lệ hiếm gặp như hội chứng Swyer hoặc hội chứng de la Chapelle.
Động vật có vú
Ở hầu hết các loài động vật có vú, giới tính được xác định bởi sự xuất hiện của nhiễm sắc thể Y. Tức là những cá thể mang bộ nhiễm sắc thể XXY và XYY sẽ có đặc điểm giống đực, trong khi những cá thể mang bộ nhiễm sắc thể X hoặc XXX sẽ có đặc điểm giống cái.
Vào những năm 1930, nhà khoa học Alfred Jost phát hiện ra rằng sự xuất hiện của hormone testosterone là cần thiết cho sự phát triển của ống Wolffian ở phôi thỏ đực.
Gen SRY là một gen quyết định giới tính nằm trên nhiễm sắc thể Y ở động vật có vú bậc cao (thú có nhau thai và thú có túi). Ở các loài động vật có vú không phải con người, nhiều gen khác trên nhiễm sắc thể Y cũng tham gia vào quá trình xác định giới tính.
Không phải tất cả các gen đặc trưng cho cá thể đực đều nằm trên nhiễm sắc thể Y. Ví dụ, thú mỏ vịt - một loài đơn huyệt - sử dụng năm cặp nhiễm sắc thể XY khác nhau, với sáu nhóm gen liên kết với đặc điểm đực, trong đó AMH đóng vai trò là công tắc chính điều khiển sự phát triển giới tính.
👁️
0 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
nhỏ|200x200px| Cặp nhiễm sắc thể giới tính của [[ruồi giấm ]] **Hệ thống xác định giới tính XY** là hệ thống xác định giới tính theo nhiễm sắc thể có ở nhiều loài động vật
nhỏ|Xác định giới tính ZW ở chim (ví dụ như với gà) **Hệ thống xác định giới tính ZW** là **hệ thống** nhiễm sắc thể xác định giới tính của con non ở một số
**Sự phân biệt giới tính ở người** là quá trình phát triển các khác biệt giới tính ở con người. Nó được định nghĩa là sự phát triển của cấu trúc kiểu hình do hậu
nhỏ|Hình 1: Giới tính thường được phân biệt bởi hình thái ngoài của cá thể và thường được xác định nhờ cặp nhiễm sắc thể giới tính. **Giới tính** là tính trạng quyết định một
thumb|Biểu tượng của giới thuộc hệ nhị phân. Trong đó, vòng tròn đỏ chỉ cho phái nữ (Venus), vòng tròn xanh chỉ phái nam (Mars).|thế= nhỏ|Biểu tượng của phi nhị giới. **Giới tính xã hội**
nhỏ|Cờ của cộng đồng người liên giới tính. _Liên giới tính_ hay _Lưỡng tính_ (Tiếng Anh: **Intersex**) là thuật ngữ chỉ những người có những đặc điểm giới tính (bao gồm bộ phận sinh dục,
196x196px|nhỏ|Ký hiệu của thần [[Đế quốc La Mã|La Mã Venus (thần sắc đẹp tương đương Aphrodite) thường được dùng để ký hiệu giống cái. Nó cũng là ký hiệu đại diện cho Sao Kim và
nhỏ|Ký hiệu của thần [[La Mã Mars (thần chiến tranh tương đương Ares) thường được dùng để ký hiệu giống đực. Nó cũng là ký hiệu đại diện cho Sao Hỏa và nguyên tố sắt.]]
**Mokgadi Caster Semenya** OIB (sinh ngày 7 tháng 1 năm 1991) là một vận động viên (VĐV) chạy cự ly trung bình người Nam Phi và là người đã giành huy chương Thế vận hội
**Nhiễm sắc thể X** là một trong hai nhiễm sắc thể giới tính trong nhiều loài động vật, bao gồm cả động vật có vú (nhiễm sắc thể kia là nhiễm sắc thể Y) và
Biểu tượng của sinh vật [[đực trong sinh học và nam giới, hình chiếc khiên và ngọn giáo. Đây cũng là biểu tượng của Sao Hỏa trong chiêm tinh học, của thần chiến tranh trong
nhỏ|358x358px|**[[Matilda Joslyn Gage**]] **Hiệu ứng Matilda** là một hiện tượng phân biệt đối xử giới trong công tác khoa học, trong đó những đóng góp của phụ nữ trong khoa học bị đánh giá thấp
nhỏ|Nối thay thế _DSX_ pre-mRNA. Tra2 là protein _biến thế_; gen liên quan đến việc điều chỉnh xác định giới tính ở nhiều loài côn trùng. **Doublesex** là một gen có liên quan tới hệ
**Hội chứng Klinefelter** _(đọc là **Clai-phen-tơ**)_ là tình trạng không phân li nhiễm sắc thể ở nam giới; người bị tác động có một cặp nhiễm sắc thể giới tính X thay vì chỉ có
1.CÔNG DỤNG:Tăng cường hệ miễn dịch:Khi cơ thể được tăng cường hệ miễn dịch sẽ hạn chế được các bệnh cảm cúm, viêm nhiễm, chóng oxy hóa, chảy máu chân răng, giúp vết thương mau
1.CÔNG DỤNG:Tăng cường hệ miễn dịch:Khi cơ thể được tăng cường hệ miễn dịch sẽ hạn chế được các bệnh cảm cúm, viêm nhiễm, chóng oxy hóa, chảy máu chân răng, giúp vết thương mau
nhỏ|Một máy NCR Personas 75-Series, máy ATM đa chức năng ở Hoa Kỳ nhỏ|213x213px|[[Otto., một máy ATM Phần Lan]] nhỏ|Các máy ATM trong nhà có kích thước nhỏ hơn để thuận tiện cho việc chuyển
thumb|upright|Tranh của [[Sandro Botticelli: _Sự ra đời của Venus_ (khoảng 1485)]] nhỏ|phải|Biểu tượng của sinh vật [[cái trong sinh học và nữ giới, hình chiếc gương và chiếc lược. Đây cũng là biểu tượng của
Đã có nhiều lo ngại và tranh cãi liên quan đến Thế vận hội Mùa hè 2024, bao gồm những lo ngại về an ninh, vấn đề nhân quyền, và tranh cãi về việc cho
**Định lý Pythagoras**
Tổng diện tích của hai hình vuông có cạnh là hai cạnh vuông của tam giác vuông (_a_ và _b_) bằng diện tích của hình vuông có cạnh là cạnh huyền (_c_). Trong
_Nettie Maria Stevens_ (1861 - 1912) là nhà nữ di truyền học người Mỹ, thường được nhắc đến vì là người đầu tiên phát hiện ra nhiễm sắc thể giới tính và vai trò của
**Thú mỏ vịt** (tên khoa học: **_Ornithorhynchus anatinus_**) là một loài động vật có vú đẻ trứng bán thuỷ sinh đặc hữu của miền đông Úc, bao gồm cả Tasmania. Dù đã khai quật được
Thăm dò **Địa chấn phản xạ** (Seismic Reflection), là một phương pháp của _địa vật lý thăm dò_, phát sóng đàn hồi vào môi trường và bố trí thu trên mặt các _sóng phản xạ_
**Công thức 1**, (**Formula One**, thường viết tắt là **F1**), là hạng đua xe quốc tế cao nhất dành cho công thức xe đua một chỗ ngồi bánh hở được chấp thuận bởi Liên đoàn
phải|Hình vẽ miêu tả [[hàm số sin(_x_) và các xấp xỉ Taylor của nó, tức là các đa thức Taylor bậc 1, 3, 5, 7, 9, 11 và
**Người**, **con người**, **loài người** hay **nhân loại** (danh pháp khoa học: **_Homo sapiens_** hay **_Homo sapiens sapiens_**, nghĩa đen: **người tinh khôn**) là loài linh trưởng đông đảo và lan rộng nhất. Người có
right|thumb|Kí hiệu tập hợp **số thực** (ℝ) Trong toán học, một **số thực** là một giá trị của một đại lượng liên tục có thể biểu thị một khoảng cách dọc theo một đường thẳng
nhỏ|[[Honda Wave 125 S, đời 2007]]nhỏ|Một [[mô tô ba bánh.]] **Xe máy** (còn gọi là **mô tô** hay **xe hai bánh**, **xe gắn máy**, phiên âm từ tiếng Pháp: _Motocyclette_) là loại xe có hai
**Nhồi máu cơ tim** là bệnh lý nguy hiểm đe doạ tính mạng do tắc nghẽn đột ngột mạch máu nuôi tim. Khi cơ tim hoàn toàn không được cung cấp máu thì cơ vùng
nhỏ|Cờ của cộng đồng người Androphilie/Androsexual nhỏ|Cờ của cộng đồng người Gynephilie/Gynesexual **Sự hấp dẫn với tính nam và sự hấp dẫn với tính nữ** là những thuật ngữ được sử dụng trong khoa học
**Tàu ngầm lớp Sōryū** (tiếng Nhật: そうりゅう) hay **16SS** là lớp tàu ngầm điện-diesel do Mitsubishi Heavy Industries và Kawasaki Heavy Industries hợp tác chế tạo cho Lực lượng Phòng vệ trên biển Nhật Bản
Chiếc máy bay Mỹ **Republic P-47 Thunderbolt**, còn được gọi là _Jug_ (cái bình), là một trong những mẫu máy bay tiêm kích một động cơ lớn nhất vào thời kỳ đó. Nó là một
thumb|Titan-II ICBM trong giếng phóng thử nghiệm, căn cứ không quân Vandenberg thumb|Khoang đầu đạn [[thâm nhập khí quyển|hồi quyển Mark 6 có chứa đầu đạn hạt nhân W-53, được sử dụng trên Titan II]]
thumb|Máy in ORDbot Quantum 3D thumb|Video về in 3D **In 3D** () hay còn gọi là **Công nghệ bồi đắp vật liệu**, là một chuỗi kết hợp các công đoạn khác nhau để tạo ra
nhỏ|300x300px|Biểu diễn hình học của góc giữa hai vectơ, được định nghĩa bởi tích trong. thế=Scalar product spaces, inner product spaces, Hermitian product spaces.|nhỏ|300x300px|Các không gian tích vô hướng trên một trường bất kỳ có
**Phương trình Lotka–Volterra** hay **mô hình Lotka–Volterra** hay còn gọi là **phương trình kẻ săn mồi và con mồi** hay gọi đơn giản là **bài toán về kẻ săn mồi và con mồi** là một
**_U-69_** là một tàu ngầm tấn công thuộc phân lớp Type VIIC được Hải quân Đức Quốc Xã chế tạo trong Chiến tranh Thế giới thứ hai. Nhập biên chế năm 1940, nó đã thực
right|thumb|upright=1.35|alt=Graph showing a logarithmic curve, crossing the _x_-axis at _x_= 1 and approaching minus infinity along the _y_-axis.|[[Đồ thị của hàm số|Đồ thị của hàm logarit cơ số 2 cắt trục hoành tại và đi
**Convair B-36 "Peacemaker"** là một kiểu máy bay ném bom chiến lược được chế tạo bởi hãng Convair cho Không quân Hoa Kỳ. B-36 là máy bay gắn động cơ piston lớn nhất từng được
thế=Groups of two to twelve dots, showing that the composite numbers of dots (4, 6, 8, 9, 10, and 12) can be arranged into rectangles but the prime numbers cannot|nhỏ| Hợp số có thể được
**Phương trình** là một biểu thức toán học có chứa các biến số và các phép toán, trong đó các giá trị của các biến được tìm kiếm để làm cho cả biểu thức trở
**Syria** ( hoặc ), quốc hiệu là **Cộng hoà Ả Rập Syria** () là một quốc gia ở Tây Á, giáp với Liban và Địa Trung Hải ở phía tây, Thổ Nhĩ Kỳ ở phía
Focke-Wulf **Fw 190 Würger** ("shrike"), thường gọi là **Butcher-bird**, là một kiểu máy bay tiêm kích một động cơ một chỗ ngồi của Không quân Đức, và là một trong những chiếc máy bay tiêm
thumb|right|Máy bay tiêm kích [[F-15E Strike Eagles của Không quân Mỹ]] thumb|Động cơ phản lực không khí của một chiếc máy bay chở khách đang cất cánh, có thể thấy rõ luồng khí phụt phía
**Tích phân bội** là một loại tích phân xác định được mở rộng cho các hàm có nhiều hơn một biến thực, ví dụ, _ƒ_(_x_, _y_) hoặc _ƒ_(_x_, _y_, _z_). Các tích phân của một
**Tiếng Phạn** hay **Sanskrit** (chữ Hán: 梵; _saṃskṛtā vāk_ संस्कृता वाक्, hoặc ngắn hơn là _saṃskṛtam_ संस्कृतम्) là một cổ ngữ Ấn Độ và là một ngôn ngữ tế lễ của các tôn giáo như
**Dragunov SVD** (Tiếng Nga: **Снайперская винтовка Драгунов**, **Snayperskaya Vintovka Dragunov**, Súng bắn tỉa Dragunov) là súng bắn tỉa bán tự động có cỡ nòng 7.62 , sử dụng loại đạn 7.62×54mmR và được thiết kế
, còn có tên theo tiếng Anh là **Greninja** ( ), là một loài Pokémon xuất hiện trong các trò chơi của Nintendo và Game Freak thuộc thương hiệu nhượng quyền thương mại _Pokémon_, giới
nhỏ|254x254px|Đồ thị của hàm số . là số duy nhất lớn hơn 1 sao cho diện tích phần được tô màu bằng 1. Số **** là một hằng số toán học có giá trị gần
**Bệnh Alzheimer**, hoặc đơn giản là **Alzheimer**, là một bệnh thoái hóa thần kinh thường khởi phát từ từ và ngày càng trở nên nghiêm trọng. Khi bệnh trở nặng, người bệnh có thể gặp