✨Chiến tranh súng hỏa mai

Chiến tranh súng hỏa mai là một chuỗi gồm 3.000 trận đột kích và các cuộc đụng độ trên khắp quần đảo New Zealand (bao gồm Quần đảo Chatham) giữa những người Māori từ năm 1807 đến 1837. Những cuộc đụng độ này được khơi mào sau khi người Māori lần đầu tiên tiếp cận được súng hỏa mai của người Tây Dương, dẫn đến sau đó họ đã lao vào một cuộc chạy đua vũ trang giữa các bộ lạc để giành lãnh thổ hoặc tìm cách trả thù cho những lần thất bại lúc trước. Các trận chiến đã dẫn đến cái chết của khoảng 20.000 đến 40.000 người và cùng 20.000 người khác bị bắt làm nô lệ, làm thay đổi đáng kể ranh giới lãnh thổ của bộ lạc, trước khi bị thực dân Anh xâm lược vào những năm 1840. Cuộc chiến được coi là một ví dụ về "tác động chết người" của việc khi thổ dân bản địa được tiếp cận với những hỏa khí hiện đại của châu Âu vào thời kỳ đó.

Việc sử dụng súng hỏa mai ngày càng tăng trong chiến tranh giữa các bộ lạc đã dẫn đến những thay đổi trong thiết kế công sự pā (hệ thống phòng thủ trên đồi), sau này cũng mang lại lợi ích cho người Maori khi tham gia vào các trận chiến với thực dân trong Chiến tranh New Zealand.

Người đứng đầu bộ lạc Ngāpuhi là Hongi Hika vào năm 1818 đã sử dụng súng hỏa mai mới mua để thực hiện các cuộc tấn công tàn khốc từ căn cứ ở những vùng đất miền bắc (Northland) của mình vào Vịnh Plenty, nơi người Māori bản địa vẫn đang dựa vào vũ khí thô sơ. Trong những năm tiếp theo, ông đã phát động các cuộc tấn công thành công vào iwi (bộ lạc) ở Auckland, Thames, Waikato và Hồ Rotorua, một sử gia khác là Angela Ballara đã đặt câu hỏi về tính hợp lệ của thuật ngữ "musket wars", cho thấy cuộc xung đột không hơn gì một sự thay đổi phong tục của Māori về chiến tranh, nhưng tàn khốc hơn vì họ sử dụng hỏa khí trên diện rộng. mặc dù vào khoảng cuối năm 1815, một số cuộc xung đột vẫn đang diễn ra với vũ khí truyền thống.nhưng súng hỏa mai từ từ chấm dứt kiểu chiến đấu truyền thống của chiến tranh của người Māori là sử dụng vũ khí chủ yếu bằng tay và góp phần tăng tầm quan trọng của việc điều động và phối hợp nhóm. Các trận chiến một chọt một huyền thoại như Potatau Te Wherowhero trong trận chiến Okoki năm 1821 trở nên hiếm hoi.

Ban đầu, súng hỏa mai được sử dụng làm vũ khí gây sốc, để vũ khí truyền thống được sử dụng để có hiệu quả tuyệt khi chống lại kẻ thù bị mất tinh thần. Nhưng vào những năm 1830, các taua (đội ngũ súng hỏa mai) được vũ trang đầy đủ đã giao chiến với nhau với độ thành công khác nhau. Người Maori đã học được hầu hết công nghệ súng hỏa mai của họ từ những người Pākehā Māori khác nhau sống ở Vịnh Đảo và khu vực Hokianga. Một số trong những người này là những thủy thủ lành nghề có kinh nghiệm trong việc sử dụng súng hỏa mai trong các trận chiến trên biển. Người Maori không biết quá nhiều về việc tùy chỉnh súng hỏa mai của họ; ví dụ, một số mở rộng các lỗ cảm ứng, trong khi giảm vận tốc mõm, tăng tốc độ bắn.

Người Māori thấy rất khó để có được súng hỏa mai vì những người truyền giáo đã từ chối buôn bán chúng hoặc bán thuốc phóng. Người Ngāpuhi đã đe dọa các nhà truyền giáo bằng bạo lực để sửa chữa súng hỏa mai. Hầu hết các súng hỏa mai ban đầu được mua khi ở Úc. Các nhà truyền giáo như Jacky Marmon là người bán súng hỏa mai cho các thổ dân để đổi lấy cây lanh, gỗ và mặt nạ. Hầu hết các súng hỏa mai được bán là hàng chất lượng thấp, súng nòng ngắn, được sản xuất với giá rẻ ở Birmingham và tất nhiên là kém chính xác hơn trong khi bắn. Người Maori thường ưa thích tupara (súng hai nòng), súng được nạp đạn bi, và chúng có thể bắn hai lần trước khi nạp lại. Trong một số trận chiến, phụ nữ được sử dụng để nạp đạn cho súng hỏa mai trong khi những người đàn ông tiếp tục chiến đấu. Sau đó, điều này đã gây ra một vấn đề cho các lực lượng quân đội của Anh trong các cuộc chiến tranh thuộc địa trên đất liền ở New Zealand, khi iwi (bộ lạc) thường giữ phụ nữ ở pā (chiến lũy).

Kết thúc và hậu quả

Bạo lực mang đến sự tàn phá cho nhiều bộ lạc, với một số bị xóa sổ khi những bộ lạc bại trận bị giết hoặc làm nô lệ, và ranh giới của bộ lạc đã được vẽ lại hoàn toàn khi những vùng đất rộng lớn bị chinh phục và di dân. Những thay đổi rất phức tạp sau đó đã đặt nền tảng cho việc khơi mào cuộc chiến tranh với những người định cư châu Âu muốn giành đất.

Từ năm 1821 đến 1823, Hongi Hika đã tấn công bộ lạc Ngāti Pāoa ở Auckland, Ngāti Maru ở Thames, bộ lạc Waikato tại Matakitaki và Te Arawa tại hồ Rotorua, đánh bại tất cả. Năm 1825, ông đã giành được một chiến thắng quân sự lớn trước bộ lạc Ngāti Whātua tại Kaipara phía bắc Auckland, sau đó truy đuổi những người sống sót vào lãnh thổ của bộ lạc Waikato để trả thù cho thất bại năm 1807 của bộ lạc Ngāpuhi. Người đứng đầu bộ lạc Ngāpuhi Pōmare và bộ lạc Te Wera Hauraki cũng lãnh đạo các cuộc tấn công vào Bờ biển phía Đông, và ở Vịnh Hawke và Vịnh Plenty. Sự tham gia của bộ lạc Ngāpuhi trong các cuộc chiến súng hỏa mai bắt đầu thoái trào vào đầu những năm 1830. Nhà sử học Angela Ballara nói rằng thực phẩm mới làm cho một số khía cạnh của các cuộc chiến khác nhau. Khoai tây được giới thiệu ở New Zealand vào năm 1769 và chúng trở thành cây chủ lực có giá trị thực phẩm tốt hơn so với kmara (khoai lang), và canh tác và lưu trữ dễ dàng hơn. Điều này làm cho gia tăng nguồn lương thực cho binh lính từ đó các bộ tộc có thể tăng cường chiến tranh.

Belich coi đây là một cuộc cách mạng hậu cần, với khoai tây được vận chuyển hiệu quả cho binh lính từ đó dẫn đến cuộc chiến súng hỏa mai khác với bất kỳ cuộc chiến nào đã xảy ra trước đó. Các nô lệ bị bắt trong các cuộc đột kích đã được đưa vào để làm việc chăm sóc các ruộng khoai tây nên các thành viên trong bộ lạc không phải làm nhiều việc, từ đó các bộ lạc có thể gia tăng nhân lực vào quân đội. Thời gian của các cuộc đột kích cũng kéo dài hơn vào những năm 1820.