upright=1.3|thumb|Ví dụ về carbon bất đối liên kết với 4 nhóm thế trong phân tử amino acid, tạo ra 2 đồng phân đối quang. Hình ảnh của phân tử amino acid cũng tạo ra một tứ diện có 4 nhóm thế ở đỉnh
thumb|(S) [[axit lactic|acid lactic (trái) và (R) acid lactic (phải) là hai đồng phân quang học của nhau. Hình ảnh của chúng phản chiếu qua "gương" không chồng khít của nhau nên gọi là đối quang]]
Carbon bất đối hay carbon phi đối xứng, carbon thủ tính (ký hiệu C*) là một nguyên tử carbon liên kết với bốn nguyên tử hoặc nhóm nguyên tử khác nhau (gọi chung là nhóm thế). Phân tử hữu cơ có carbon bất đối có thể được sắp xếp trong không gian theo các cách khác nhau, nếu hai đồng phân là hình ảnh phản chiếu của nhau thì gọi đối quang (tiếng Anh: enantiomer).
Một cách giải thích đơn giản của hiện tượng này giống như hình ảnh của một bàn tay nhìn qua gươngː tay trái có hình ảnh trong gương là tay phải và ngược lại, tuy nhiên ảnh và vật thật không thể xếp chồng khít lên nhau vì khác hướng.
Do lấy hình ảnh tay trái và tay phải nên carbon bất đối còn có tên là carbon thủ tính. Tính chất mà các phân tử bất đối xứng không thể xếp chồng lên hình ảnh phản chiếu của chính chúng được gọi là đối phân, còn nguyên tử liên kết với bốn nhóm thế khác nhau gọi là thủ tính (tiếng Anh: chiral).
Danh pháp IUPAC của một chất đồng phân quang học được xác định theo quy tắc Cahn–Ingold–Prelog.
Số lượng đồng phân quang học
Carbon bất đối tạo ra đồng phân quang học cho phân tử. Quy tắc Le Bel–Van 't Hoff hay thuyết carbon tứ diện. Đây là lý thuyết mà Le Bel và van't Hoff đồng thời công bố vào năm 1874 phát biểu rằng bốn nhóm thế của một nguyên tử carbon bất đối có xu thế hướng về các đỉnh của một tứ diện có tâm là nguyên tử carbon bất đối, và điều này giải thích tất cả các hiện tượng đã biết về sự đối xứng phân tử. Khi biết số nguyên tử carbon bất đối có thể tính số đồng phân quang học tối đa có thể có của bất kỳ phân tử nào như sau:
Nếu n là số nguyên tử carbon không đối xứng thì số đồng phân quang học tối đa = 2n (quy tắc Le Bel–van't Hoff)
Ví dụ
-
Malic acid có 4 nguyên tử carbon nhưng chỉ một trong số đó là carbon bất đối (nguyên tử carbon thứ 2 từ phải sang trái). Nguyên tử bất đối này (gọi là carbon C) nối với hai nguyên tử carbon khác, một nguyên tử oxygen và một nguyên tử hydrogen. Ban đầu, người ta nghĩ rằng nguyên tử đối xứng vì nó được gắn với hai nguyên tử carbon, nhưng vì hai nguyên tử carbon đó tạo thành hai nhóm nguyên tử khác nhau nên làm cho nguyên tử C trở thành carbon bất đối.
-
Tetrose có 2 nguyên tử carbon bất đối nên nó có 22 = 4 đồng phân quang học:
-
Aldopentose có 3 nguyên tử carbon bất đối nên nó có 23 = 8 đồng phân quang học:
-
Aldohexose có 4 nguyên tử carbon bất đối nên nó có 24 = 16 đồng phân quang học:
👁️
0 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
upright=1.3|thumb|Ví dụ về carbon bất đối liên kết với 4 nhóm thế trong phân tử amino acid, tạo ra 2 đồng phân đối quang. Hình ảnh của phân tử amino acid cũng tạo ra một
**Carbon** (tiếng Pháp _carbone_ (/kaʁbɔn/)) là nguyên tố hóa học có ký hiệu là **C** và số nguyên tử bằng 6, nguyên tử khối bằng 12. Nó là một nguyên tố phi kim có hóa
**Định tuổi bằng carbon-14** (còn gọi là **định tuổi bằng carbon phóng xạ** hay đơn thuần là **định tuổi bằng carbon**) là phương pháp lợi dụng các thuộc tính của đồng vị carbon-14 – một
thumb|phải|[[Đồ thị Keeling về mức CO2 đo tại Đài quan sát Mauna Loa.]] Các nhà khoa học quan tâm đến mức **carbon dioxide (CO2) trong khí quyển Trái Đất** bởi vì nó có tác động
**Carbon dioxide** hay **carbonic oxide** (tên gọi khác: _thán khí_, _anhydride carbonic_, _khí carbonic_) là một hợp chất ở điều kiện bình thường có dạng khí trong khí quyển Trái Đất, bao gồm một nguyên
thumb|upright=1.35|right|alt=Bản đồ toàn cầu về sự tăng nhiệt độ nước biển từ 0,5 đến 300 độ Celsius; nhiệt độ đất liền tăng từ 10000 đến 20000 độ Celsius; và nhiệt độ vùng Bắc cực tăng
thumb|mô hình đơn giản về quá trình trao đổi chất của tế bào thumb|right|Cấu trúc của [[adenosine triphosphate (ATP), một chất trung gian quan trọng trong quá trình chuyển hóa năng lượng]] **Trao đổi chất**
**Carbon-14**, **14C**, hay **carbon phóng xạ**, là một trong các đồng vị phóng xạ của nguyên tố carbon với hạt nhân chứa 6 proton và 8 neutron. Sự có mặt của nó trong vật chất
thumb|Giá trị mua bán phát thải carbon – giá trợ cấp từ năm 2008 **Mua bán phát thải carbon** hay **giới hạn và giao dịch carbon** là một dạng của mua bán phát thải, có
nhỏ|phải|Một [[nhà máy nhiệt điện chạy bằng than ở Luchegorsk, Nga. Thuế carbon sẽ đánh thuế việc sản xuất điện sử dụng than.]] **Thuế carbon** hay **thuế cacbon** là một loại thuế môi trường đánh
**Carbon monoxide**, công thức hóa học là **CO**, là một chất khí không màu, không mùi, bắt cháy và có độc tính cao. Nó là sản phẩm chính trong sự cháy không hoàn toàn của
phải|nhỏ|300x300px|Đánh cá bằng lưới nâng tại [[Bangladesh. Cộng đồng đánh cá ven bờ ở Bangladesh rất dễ bị ngập khi mực nước biển dâng lên.]] Tăng nhiệt độ đại dương và axit hóa đại dương đang hoàn
**Năng lượng sinh học kết hợp thu nạp và lưu trữ carbon** (BECCS – Bio-energy with carbon capture and storage) là quá trình khai thác năng lượng sinh học từ sinh khối và đồng thời
thế=Filamentous cyanobacterium|nhỏ|[[Vi khuẩn lam thực hiện quá trình quang hợp. Sự xuất hiện của chúng đã báo trước sự tiến hóa của nhiều loại thực vật quang hợp, tạo ra bầu không khí oxy của
Sàn Giao Dịch Tín Chỉ Carbon là một nền tảng nơi các cá nhân, tổ chức hoặc doanh nghiệp có thể mua bán tín chỉ carbon. Tín chỉ carbon là một loại chứng chỉ thể
**Hội nghị thượng đỉnh về biến đổi khí hậu của Liên Hợp Quốc năm 2021** (tiếng Anh: _2021 United Nations Climate Change Conference_), thường được biết đến nhiều hơn với tên viết tắt **COP26** là
nhỏ|302x302px|Tấm carbon nhiệt phân. **Carbon nhiệt phân** là một vật liệu tương tự như than chì, nhưng có một số liên kết cộng hóa trị giữa các tấm graphene của nó do kết quả của
phải|nhỏ| Vải làm từ sợi carbon dệt lại nhỏ|Sợi carbon dài 8 mm cắt nhỏ **Sợi** **carbon** hoặc **sợi** **cacbon** (xen kẽ sợi cacbon, sợi graphite hoặc sợi than chì) là những sợi có đường
nhỏ|Các bể chứa carbon (thanh màu xanh lá bên phải) giúp loại bỏ carbon khỏi khí quyển, trong khi các nguồn phát thải carbon ([[phát thải khí nhà kính, thanh màu xám bên trái) lại
thế=Giải thích dấu vết Cacbon|nhỏ|Giải thích dấu vết carbon Trong quá khứ, **vết carbon** (hay vệt carbon) được định nghĩa là tổng khí thải được tạo ra bởi một cá nhân, một sự kiện hay
thumb|Đuôi máy bay trực thăng điều khiển bằng radio, làm bằng CFRP **Polyme gia cố sợi** **carbon**, **polyme cốt sợi carbon**, hoặc **nhựa nhiệt dẻo gia cố sợi carbon** (**CFRP**, **CRP**, **CFRTP**, hoặc thường đơn
Chemical compound
**Nguyên tử carbon**, được đặt tên theo hệ thống là **carbon** và **λ
0-methan**, là một chất vô cơ dạng khí, không màu, có công thức hóa học
nhỏ|Những nghiên cứu phủ nhận quá trình ấm lên toàn cầu do con người gây nên được kiểm duyệt bởi hội đồng chuyên gia là gần như không tồn tại trong khoảng 2013-14. Hơn 99.99%
thumb|[[Connie Hedegaard, cựu chủ tịch Hội nghị Liên Hợp Quốc về Biến đổi Khí hậu năm 2009 tại Copenhagen (ghế bên trái của Thủ tướng Đan Mạch Lars Løkke Rasmussen vào ngày 16 tháng 12)]]
**Carbon tetraclorua** hay _tetrachloromethan_ là một hợp chất hữu cơ có công thức hóa học **CCl4**. Người ta sử dụng chủ yếu hợp chất này làm chất phản ứng trong tổng hợp hữu cơ. Trước
nhỏ|phải|8 thù hình của [[cacbon|carbon: a) Kim cương, b) Graphit, c) Lonsdaleit, d) C60 (Buckminsterfullerene hay buckyball), e) C540, f) C70, g) Amorphous carbon, và h) single-walled carbon nanotube hay ống nano carbon]] **Thù hình
**Carbon disulfide** hay **đisulfide carbon** là một chất lỏng không màu dễ bay hơi với công thức hóa học **CS2**. Hợp chất này là một dung môi không phân cực, không màu khi tinh khiết,
**Thu hồi và lưu trữ carbon** (**Carbon capture and storage**) (hoặc **thu hồi và cô lập** **carbon** hoặc **kiểm soát và cô lập carbon** ) là quá trình thu giữ carbon dioxide thải ra ()
nhỏ|_Nguyên nhân:_ Kết quả một cuộc khảo sát dư luận tại 31 quốc gia trong cộng đồng người dùng Facebook về [[nguyên nhân gây biến đổi khí hậu (thực hiện bởi Chương trình Truyền thông
**Phát nổ carbon** là sự bùng nổ dữ dội của phản ứng tổng hợp hạt nhân nhiệt hạch trong một ngôi sao lùn trắng mà trước đó được làm lạnh chậm. Nó liên quan đến
nhỏ|Clathrate hydrat được xác định là tác nhân có thể gây ra thay đổi đột ngột. **Biến đổi khí hậu đột ngột** xảy ra khi hệ thống khí hậu bị buộc phải chuyển đổi với
nhỏ|phải|Khu bảo tồn rừng nhiệt đới ở Công viên Quốc gia Bhawal nhỏ|phải|Rừng rậm nhiệt đới là nơi trú ẩm cho các loài động vật quý hiếm **Bảo tồn rừng nhiệt đới** (_Tropical rainforest conservation_)
Phá rừng là một trong những nguyên nhân chính của sự biến đổi khí hậu. Đó là nguồn cácbon dioxide có nguồn gốc từ con người lớn thứ hai chỉ sau việc đốt nhiên liệu
phải|nhỏ|380x380px| Hệ thực vật núi cao tại Đèo Logan, [[Vườn quốc gia Glacier (Hoa Kỳ)|Vườn quốc gia Glacier, ở Montana, Hoa Kỳ: Thực vật núi cao là một nhóm được cho là rất dễ bị
Mô tả sản phẩm:Thỏa mãn những người yêu cầu cao vềđường kẻ mắtsắc nétvà nghệ thuật sẽ thích sản phẩm kẻ mắtnày - dễ dàng vẽ đường kẻ mắtbạn muốn. Không cần tìm đâu xa
**Hội nghị Liên Hợp Quốc về Biến đổi Khí hậu** là một hội nghị thường niên tổ chức trong khuôn khổ Công ước khung Liên Hợp Quốc về Biến đổi Khí hậu (UNFCCC). Các hội
nhỏ|300x300px|Mật độ dân số và độ cao so với mực nước biển ở Thành phố Hồ Chí Minh (2010) **Biến đổi khí hậu ở Việt Nam** sẽ dẫn đến một thực trạng, trong những thập
**Binh chủng radar** là một trong 7 binh chủng của Quân chủng Phòng không-Không quân (Nhảy dù, radar, tiêm kích, cường kích-bom, vận tải, trinh sát, tên lửa phòng không và pháo phòng không) thuộc
nhỏ|phải|Phân tích về chỉ số RMR nhỏ|phải|Một phân tích về chỉ số RMR nhỏ|phải|Đo tỷ lệ trao đổi chất thông qua dụng cụ hơi thở **Tỷ lệ trao đổi chất khi nghỉ ngơi** (_Resting metabolic
nhỏ|Khai mạc COP20. **Hội nghị Liên Hợp Quốc về Biến đổi Khí hậu 2014,** **COP20** hoặc **CMP10** được tổ chức tại Lima, Peru, từ 1 tháng 12 cho tới 12 tháng 12 năm 2014. Đây là phiên họp hàng năm thứ 20
**_Need for Speed: Carbon_**, còn được biết đến là **_NFS Carbon_** hay **_NFSC_** là một trò chơi điện tử của hãng Electronic Arts trong dòng game _Need for Speed_. Phát hành năm 2006, nó là
nhỏ|Tác động tích lũy toàn cầu của con người lên đại dương Các hoạt động của con người ảnh hưởng đến sinh vật biển và sinh cảnh biển thông qua việc đánh bắt quá mức,
phải|nhỏ|120x120px| Một mô hình 3D của [[ethylen, alken đơn giản nhất.]] Trong hóa hữu cơ, **alken** là một hydrocarbon chứa liên kết đôi carbon–carbon. Alken thường đồng nghĩa với olefin. Thuật ngữ **olefin** dùng cho
Sự gián đoạn trên toàn thế giới do Đại dịch COVID-19 tạo ra đã mang lại nhiều tác động tích cực đến môi trường và khí hậu. Việc giảm hoạt động của con người hiện
**Kim cương** là một trong hai những dạng thù hình quý được biết đến nhiều nhất của carbon (dạng còn lại là than chì), có độ cứng rất cao và khả năng khúc xạ cực
[[Lactoza|Lactose là một loại disacarit có trong sữa. Nó bao gồm một phân tử D-galactose và một phân tử D-glucose liên kết với nhau bởi một liên kết glycosit β-1-4.]] **Carbohydrat** (tiếng Anh: carbohydrate) hay
phải|nhỏ|Các dự án [[năng lượng tái tạo như là dự án turbine gió gần Aalborg, Đan Mạch là một dạng phổ biến của dự án bù trừ carbon.]] **Bù trừ carbon**, hay còn gọi là
Quy cách: 5 Ống gel + 5 miếng mặt nạ giấy/ 1 hộpxuất xứ: Hàn QuốcMặt nạ thải độc Co2 DJ Carbon Therapy là mặt nạ thải độc tố dành cho spa, thẩm mỹ hoặc
Một nền **kinh tế carbon thấp** (**Low Carbon Economy-LCE**, **low-fossil-fuel economy** **LFFE**), hoặc **kinh tế không carbon** là một nền kinh tế dựa trên các nguồn năng lượng ít cácbon mà có một sản lượng
Tổ chức **Plant A Tree Today Foundation** (PATT) là một tổ chức môi trường phi chính phủ có hoạt động chính tại Vương quốc Anh và Thái Lan. Được thành lập vào năm 2005, PATT