✨Cảng Sài Gòn 0–2 Tổng cục Đường sắt (1976)
Cảng Sài Gòn 0–2 Tổng cục Đường sắt, được biết đến với tên gọi Trận cầu đoàn tụ (ở Việt Nam) hay Trận cầu thống nhất (theo cách gọi của báo chí nước ngoài), là một trận đấu giao hữu môn bóng đá diễn ra vào ngày 7 tháng 11 năm 1976 giữa Cảng Sài Gòn và Tổng cục Đường sắt trên sân vận động Thống Nhất, Thành phố Hồ Chí Minh. Đây là trận đấu đầu tiên giữa hai đội bóng đến từ hai miền Nam, Bắc của Việt Nam khi 2 miền thống nhất năm 1976 sau Chiến tranh Việt Nam và sự kiện 30 tháng 4 năm 1975.
Cảng Sài Gòn có tên gọi cũ là Đội bóng đá Tổng nha Thương cảng. Đội hình của họ bao gồm nhiều cầu thủ từng thuộc biên chế Đội tuyển bóng đá quốc gia Việt Nam Cộng hòa từng tham dự các giải đấu quốc tế. Trong khi đó, Tổng cục Đường sắt, đội bóng đại diện cho lớp công nhân ngành đường sắt, vừa mới giành chức vô địch giải bóng đá Công đoàn miền Bắc. Trận đấu diễn ra trong bối cảnh sau khi sân vận động Cộng Hòa được đổi tên thành sân vận động Thống Nhất và cuộc bỏ phiếu bầu Quốc hội đầu tiên của nước Việt Nam thống nhất vừa diễn ra trước đó vài tháng. Tổng cục Thể dục thể thao Việt Nam cử đại diện là Đội bóng đá Tổng cục Đường sắt vào miền Nam tham gia loạt trận giao hữu với nhiệm vụ hàn gắn nền bóng đá hai miền sau nhiều năm chiến tranh.
Trước khi cuộc so tài diễn ra, cổ động viên bóng đá Thành phố Hồ Chí Minh hầu như không biết nhiều về các cầu thủ Tổng cục Đường sắt cho đến khi tận mắt chứng kiến họ trên sân đá tập. Vì lẽ đó, vào ngày diễn ra trận đấu chính thức, sân Thống Nhất trở nên quá tải với hơn 30.000 khán giả đến sân theo dõi, vượt xa sức chứa ban đầu của sân vận động, buộc lực lượng an ninh phải đóng cổng sớm. Bên trong sân, bài hát "Như có Bác trong ngày đại thắng" được phát lên xen giữa những tiếng vỗ tay của khán giả lúc trận đấu bắt đầu. Tổng cục Đường sắt ra sân với sơ đồ 4-3-3, trong khi Cảng Sài Gòn vẫn trung thành với đội hình 4-2-4 đặc trưng trước đây của họ.
Trận đấu kết thúc với 2 bàn thắng thuộc về đội khách Tổng cục Đường sắt. Tình huống đầu tiên đến sau một pha không chiến, tình huống thứ 2 là kết quả của một nỗ lực cá nhân. Câu lạc bộ Tổng cục Đường sắt tiếp tục có thêm 3 trận thắng nữa trước các đội bóng miền Nam và chỉ chịu thất bại trong trận cuối cùng của chuyến du đấu trước Đội bóng đá Hải Quan. Cho đến năm 1980, khi Giải bóng đá vô địch quốc gia Việt Nam ra đời, các đội bóng Nam – Bắc mới có thêm cơ hội để thi đấu với nhau nhiều hơn. Trong những năm sau đó, cả Tổng cục Đường sắt, Cảng Sài Gòn cũng như một số cầu thủ của hai đội đều gặt hái nhiều thành tích riêng. Năm 2015, Liên đoàn bóng đá Việt Nam tổ chức một trận giao hữu mừng 40 năm ngày Thống nhất với sự tham gia của nhiều cựu cầu thủ từng góp mặt trong trận cầu đầu tiên giữa hai miền Nam – Bắc.
Bối cảnh
Sau thắng lợi của Chiến dịch Hồ Chí Minh, Việt Nam Cộng hòa đầu hàng Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam, chiến tranh chính thức kết thúc. Với nhiệm vụ đặc biệt "tiếp quản thể thao miền Nam", chưa đầy 2 tháng sau sự kiện 30 tháng 4, Tổng cục Thể dục thể thao Việt Nam đã thành lập đoàn cán bộ gồm 42 người làm nhiệm vụ "tiếp quản và gây dựng lại thể thao các tỉnh miền Nam". Theo ông Lê Bửu, nguyên Giám đốc Sở Thể dục thể thao Thành phố Hồ Chí Minh, đúng 3 giờ sáng 24 tháng 6 năm 1975, 42 cán bộ Thể dục thể thao Việt Nam sau 20 ngày dự lớp bồi dưỡng tổ chức tại sân vận động Hàng Đẫy, Hà Nội đã lên đường vào Nam. Sau khi qua cầu Hiền Lương, đoàn lần lượt tiếp quản các cơ sở thể thao tại Đà Nẵng, Bình Định, Khánh Hòa cùng một số nơi khác. Đến 18 giờ chiều ngày 29 tháng 6 năm 1975, 16 cán bộ trong đoàn có mặt tại Sài Gòn. Tháng 10 năm 1975, Sở Thể dục thể thao thành phố chính thức thành lập, do Trương Tấn Bửu làm Giám đốc, Lê Bửu làm Phó Giám đốc. Ngày 2 tháng 9 năm 1975, nhân dịp Quốc khánh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, sân vận động Cộng Hòa được đổi tên thành sân vận động Thống Nhất. Kỷ niệm sự kiện này, 1 trận bóng đá đã được tổ chức giữa hai đội bóng miền Nam là Hải Quan và Ngân hàng dưới sự chứng kiến của Chủ tịch Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam Nguyễn Hữu Thọ. Có rất nhiều cổ động viên đã có mặt ở sân Thống Nhất hôm đó để theo dõi trận đấu, bất chấp cảnh báo "tắm máu" từ các báo đài bên ngoài Việt Nam. Được thúc đẩy từ Hội nghị Hiệp thương thống nhất hai miền, sau cuộc tổng tuyển cử diễn ra vào ngày 25 tháng 4 năm 1976, Quốc hội Việt Nam thống nhất quyết định hợp nhất 2 nhà nước là Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Cộng hòa Miền Nam Việt Nam thành Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam (lần đầu tiên kể từ năm 1954). Thành phố Sài Gòn cũng được đổi tên thành Thành phố Hồ Chí Minh, theo tên cố chủ tịch nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Cuộc chạm trán đầu tiên của 2 nền bóng đá Nam – Bắc diễn ra vài tháng sau sự kiện trên với nhiều sự quan tâm từ cư dân thành phố, giới truyền thông Việt Nam cũng như quốc tế. Ngay sau chuyến tập huấn tại Trung Quốc, Đối thủ đầu tiên của họ là Cảng Sài Gòn, tiền thân là Đội bóng đá Tổng nha Thương cảng. Trong khi đó, bóng đá miền Nam, mà đại diện là Đội tuyển Việt Nam Cộng hòa, có lần đầu tiên đoạt huy chương vàng tại kì SEAP Games 1959 ở Thái Lan, giành thắng lợi tại Giải bóng đá Merdeka 1966, từng đánh bại nhiều đối thủ như Hàn Quốc, Nhật Bản, Israel. Thành lập năm 1956, Tổng cục Đường sắt là một đội bóng với nhiều nhân tố trẻ, còn Cảng Sài Gòn là tập hợp những cầu thủ thiên về kĩ thuật và giàu kinh nghiệm. Khi các thành viên Tổng cục Đường sắt đáp xuống nhà ga sân bay Tân Sơn Nhất, thay mặt toàn đội Cảng Sài Gòn, đội trưởng Phạm Huỳnh Tam Lang đã đến đón tiếp, tặng hoa, bắt tay thủ quân Tổng cục Đường sắt Phạm Kỳ Thụy.
Trước trận đấu
Trước trận đấu, khán giả miền Nam không biết nhiều về bóng đá miền Bắc. Bởi tự tin vào đẳng cấp vượt trội hơn so với đội bóng đến từ miền Bắc này, Trước ngày thi đấu, Liên đoàn Lao động Thành phố Hồ Chí Minh đã tổ chức một buổi dạ tiệc nhằm chiêu đãi Tổng cục Đường sắt cùng 2 đội bóng đại diện cho thành phố: Cảng Sài Gòn và Hải Quan. Vào ngày thi đấu chính thức, gần giữa trưa, bầu trời đột ngột có mây. Nhiều người lo ngại trận đấu sẽ không thể diễn ra. Do số lượng khán giả quá đông, vượt xa dự kiến, đến 15 giờ chiều, ban tổ chức tiến hành đóng cổng. Khoảng 1 tiếng sau, khi xe chở 2 đội tiến về sân vận động, các ngả đường đều kín người.
Trong khi đó, bên ngoài sân, "ẩn số" Tổng cục Đường sắt trở thành đề tài bàn tán của giới hâm mộ bóng đá thành phố. Họ thắc mắc liệu Trần Duy Long, người từng tu nghiệp ở Học viện Thể thao Kiev, sẽ đối phó ra sao với các cầu thủ giàu kĩ thuật của Cảng Sài Gòn, bao gồm vòng loại Giải vô địch bóng đá thế giới vào năm 1973 và vô địch Giải bóng đá quốc tế năm 1974 nhân dịp kỉ niệm ngày Quốc khánh Đệ nhị Cộng hòa. Sau này, trong một cuộc phỏng vấn, huấn luyện viên Trần Duy Long tiết lộ: "Gom một số tư liệu qua báo, chúng tôi hiểu rằng đội Cảng Sài Gòn bao gồm nhiều danh thủ trước đây từng đoạt giải Merdeka. Chúng tôi nghĩ, thôi, vốn chúng ta tập luyện, thi đấu như thế nào trước đây thì cứ đá hết mình, quan trọng là tinh thần ngày hội nên anh em rất thoải mái". Sơ đồ chiến thuật 4-3-3 đã phát huy tác dụng, giúp lối chơi của các cầu thủ Tổng cục Đường sắt trở nên hiệu quả và thanh thoát hơn. Bên cạnh đó, việc tận dụng tốt cơ hội, ưu tiên sút xa, tạt bóng trung lộ cũng gây lúng túng cho các cầu thủ đội bóng thành phố. Bóng được luân chuyển liên tục và ít có tình huống đá phạt hay bóng chết nào xảy ra. Nhiều cầu thủ phạm lỗi với đối phương thậm chí còn dừng lại, kéo cầu thủ bị phạm lỗi đứng dậy rồi chạy tiếp. Phút 28, nhận đường tạt bóng từ tiền vệ Lê Thụy Hải, trung phong Mai Đức Chung có mặt đúng lúc, đón bóng và đánh đầu tung lưới Cảng Sài Gòn.
Sang hiệp 2, tiền vệ Lê Thụy Hải được huấn luyện viên Trần Duy Long yêu cầu lùi về đá như một tiền vệ phòng ngự, còn Hoàng Gia được đẩy sang đá tiền vệ cánh trái. Trong khi đó, bên ngoài sân, một vài tiếng súng khác vang lên khiến hai đội hoảng hốt. Đồng tình với nhận định trên, Hoàng Gia, tiền đạo Tổng cục Đường sắt cho biết: "Cảng Sài Gòn lúc đó có các cầu thủ có kĩ thuật cá nhân, họ đá cá nhân, phối hợp nhỏ, chuyền ngắn nên mất nhiều thời gian mới đưa bóng đến gần khung thành của chúng tôi, vì vậy Đường sắt có thể quay về kịp. Còn chúng tôi đá rộng sân, chủ yếu tấn công bằng 2 biên, đưa bóng vào cho những cầu thủ cao như anh Mai Đức Chung đánh đầu vào hoặc đánh đầu chuyền cho tuyến hai dứt điểm". trận đấu mà trọng tài Hồ Thiệu Quang tiếp tục là người được bắt chính. Đối thủ lần này của họ là Thể Công. Cuộc so tài Cảng Sài Gòn – Tổng cục Đường sắt cũng là tiền đề để năm 1978, Tổng cục Thể dục Thể thao Việt Nam quyết định thành lập 3 giải đấu vô địch khu vực gồm: Hồng Hà (giải vô địch các đội miền Bắc), Trường Sơn (giải vô địch các đội miền Trung) và Cửu Long (giải vô địch các đội miền Nam). Đến năm 1980, Giải bóng đá vô địch quốc gia Việt Nam lần đầu tiên diễn ra trên cơ sở hợp nhất 3 giải đấu trên. Vào thời điểm đó, có 17 đội tham gia tranh tài. Tổng cục Đường sắt là đội đăng quang ngôi vô địch lần đầu tiên, trong khi Cảng Sài Gòn cũng nhanh chóng phát triển, trở thành một đội bóng lớn tại Việt Nam. Bên phía Cảng Sài Gòn, cầu thủ Phạm Huỳnh Tam Lang cũng có riêng cho mình nhiều danh hiệu. Sau khi giải nghệ năm 1977, ông được cử sang Đông Đức du học rồi về dẫn dắt đội bóng cũ Cảng Sài Gòn. Dưới sự dẫn dắt của ông, đội bóng này có 4 lần lên ngôi vô địch giải bóng đá quốc gia các năm 1986, 1994, 1997 và 2002 cùng 2 chiếc cúp quốc gia những năm 1992 và 2000.
Năm 2015, các cựu cầu thủ Cảng Sài Gòn và Tổng cục Đường sắt có dịp gặp nhau trong trận giao hữu kỷ niệm 40 năm ngày 30 tháng 4 trên sân vận động Thống Nhất, Thành phố Hồ Chí Minh do Liên đoàn bóng đá Việt Nam tổ chức giữa ba đội Hồng Hà, Trường Sơn và Cửu Long. Đội Hồng Hà bao gồm nhiều tuyển thủ cũ của Đội bóng đá Tổng cục Đường sắt, còn Cửu Long cũng có sự góp mặt của các cầu thủ Cảng Sài Gòn. Mỗi đội gặp nhau trong 50 phút, khán giả vào cửa tự do. Kết quả, đội Cửu Long giành chiến thắng.