Trong thiên văn học sao, biểu đồ Hertzsprung-Russell (thường được viết tắt là biểu đồ H-R) là biểu đồ thể hiện các sao thành các điểm trên 2 tọa độ, trong đó trục tung thường là độ sáng tuyệt đối hay độ trưng và trục hoành thường là chỉ số màu hay nhiệt độ bề mặt. Biểu đồ này cho phép phân loại sao và theo dõi sự tiến hóa của sao. Biểu đồ này được vẽ lần đầu, khoảng năm 1910, bởi Ejnar Hertzsprung và Henry Norris Russell.
frame | giữa | Hertzsprung-Russell sơ đồ của [[http: //www.atlasof theuniverse.com/hr.html Richard Powell với sự cho phép. 22 000 sao được vẽ từ Danh mục Hipparcos và 1000 từ Danh mục Gliese của các ngôi sao lân cận. Kiểm tra sơ đồ cho thấy các ngôi sao có xu hướng chỉ rơi vào một số vùng nhất định trên sơ đồ. Phần lớn nhất là đường chéo, đi từ phía trên bên trái (nóng và sáng) đến phía dưới bên phải (mát hơn và ít sáng hơn), được gọi là dãy chính. Ở phía dưới bên trái là nơi tìm thấy sao lùn trắng và phía trên dãy chính là các subgiant, red giant và supergiant. Mặt trời được tìm thấy trên dãy chính ở độ sáng 1 (độ lớn tuyệt đối 4,8) và nhiệt độ 5780K (kiểu quang phổ G2).]]
Có hai dạng thể hiện biểu đồ này, dạng dành cho người quan sát, và dạng kia dành cho các nhà lý thuyết. Các nhà quan sát vẽ biểu đồ này với các sao là các điểm có hai tọa độ chỉ số màu và độ sáng tuyệt đối. Các tọa độ này có thể được suy ra trực tiếp từ quan sát. Các nhà lý thuyết thể hiện các sao trên biểu đồ là các điểm ứng với tọa độ nhiệt độ và độ trưng. Các giá trị này phải tính toán dựa vào các mô hình vật lý về các ngôi sao. Các mô hình thường khá phức tạp, phụ thuộc vào tuổi của sao và thành phần hóa học của sao. Tham khảo Sekiguchi and Fukugita, cho một ví dụ để chuyển chỉ số màu B-V sang nhiệt độ.
Với biểu đồ H-R, các nhà thiên văn học có thể thấy rõ sự phân loại ở sao, và so sánh lý thuyết về sự tiến hóa của sao với những gì quan sát được.
Đa số các sao, trong đó có Mặt Trời nằm ở dải trung tâm trong biểu đồ, vắt chéo từ phía trên bên trái (nóng và sáng) xuống phía dưới bên phải (lạnh và tối), gọi là dãy chính. Ngoài dãy chính, bên trái phía dưới là các sao lùn trắng,
phía trên là các sao đỏ khổng lồ và sao siêu khổng lồ. Mặt Trời
nằm trong dãy chính với độ trưng 1 (độ sáng tuyệt đối khoảng 5), và nhiệt độ 5400K, thuộc phân loại sao G2.
👁️
0 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
Trong thiên văn học sao, **biểu đồ Hertzsprung-Russell** (thường được viết tắt là **biểu đồ H-R**) là biểu đồ thể hiện các sao thành các điểm trên 2 tọa độ, trong đó trục tung thường
So sánh giữa các sao khổng lồ đỏ và [[Mặt Trời (bên phải)]] Một ngôi **sao khổng lồ đỏ** là một sao khổng lồ toả sáng với khối lượng thấp hay trung bình đang ở
phải|Hình khái niệm của nghệ sĩ về một ngôi sao lùn đỏ. Các ngôi sao lùn đỏ chiếm đa số trong tất cả các ngôi sao Theo biểu đồ Hertzsprung-Russell, một **ngôi sao lùn đỏ**
thumb|176x176px|[[Mặt Trời là ví dụ hay gặp nhất của một ngôi sao thuộc dãy chính.]] thumb|[[Biểu đồ Hertzsprung–Russell thể hiện độ sáng thực (hay cấp sao tuyệt đối) của ngôi sao so với chỉ mục
phải|nhỏ|[[Biểu đồ Hertzsprung-Russell|Biểu đồ H – R của cụm sao cầu M5, với các ngôi sao thuộc nhánh tiệm cận khổng lồ đã biết, được đánh dấu bằng màu xanh lam, hai bên là một
Trong thiên văn học, **phân loại sao** là phân loại của các sao ban đầu dựa trên nhiệt độ quang quyển và các đặc trưng quang phổ liên quan của nó, rồi sau đó chuyển
nhỏ|431x431px|[[Biểu đồ Hertzsprung-Russell|**Biểu đồ Hertzsprung-Rusell**]] Một **ngôi sao gần mức khổng lồ** (còn gọi là **sao hạ khổng lồ**) là một ngôi sao có độ sáng hơn một ngôi sao theo dãy chính bình thường
**Nhiệt độ hiệu quả** của một vật thể như một ngôi sao hoặc hành tinh là nhiệt độ của một vật thể màu đen sẽ phát ra cùng một lượng bức xạ điện từ. Nhiệt
nhỏ| Mặt trời có độ sáng nội tại là . Trong thiên văn học, năng lượng này tương đương với một [[độ sáng của Mặt Trời, thể hiện bằng biểu tượng _L_⊙. Một ngôi sao
**Cận Tinh** (tiếng Anh: **Proxima Centauri**, **V654 Centauri**) là một sao lùn đỏ biến quang nằm cách Hệ Mặt Trời xấp xỉ 4,2 năm ánh sáng (4,0 km) trong chòm sao Bán Nhân Mã. Nó
**Aldebaran**, định danh **Alpha Tauri** (**α Tauri**, tắt **Alpha Tau**, **α Tau**) là một sao khổng lồ đỏ cách Mặt Trời 65 năm ánh sáng trong chòm sao hoàng đạo Kim Ngưu. Aldebaran có độ
**Sao** (tiếng Anh: _star_), **Ngôi sao**, **Vì sao** hay **Hằng tinh** (chữ Hán: 恒星) là một thiên thể plasma sáng, có khối lượng lớn được giữ bởi lực hấp dẫn. Sao gần Trái Đất nhất
**Sao siêu khổng lồ** là một nhóm trong những ngôi sao lớn và sáng nhất. Sao siêu khổng lồ chiếm vùng trên cùng của biểu đồ Hertzsprung–Russell với cấp sao tuyệt đối khả kiến khoảng
nhỏ|404x404px|Biểu đồ mô tả sự tiến hóa của các sao. Các sao có những khối lượng khác nhau tiến hóa theo các cách khác nhau. **Các giai đoạn của sao** là quá trình biến đổi
nhỏ|366x366px| [[Biểu đồ Hertzsprung-Russell|Biểu đồ Hertzsprung–Russell thể hiện vị trí của một số loại sao biến quang.]] **Sao Cepheid cổ điển** (còn được gọi là **quần thể I Cepheid**, **loại I** **Cepheid** hay **sao biến
**Capella**, còn gọi là **Alpha Aurigae** (**α Aurigae**, viết tắt **Alpha Aur**, **α Aur**), là ngôi sao sáng nhất trong chòm sao Ngự Phu, và sáng thứ sáu trên bầu trời đêm, và là ngôi
nhỏ|300x300px|Cấu trúc bên trong của một ngôi sao giống Mặt Trời và một ngôi sao khổng lồ đỏ. Hình ảnh: [[Tổ chức Nghiên cứu thiên văn châu Âu tại Nam Bán cầu|ESO.]] Một **sao khổng
**Siêu tân tinh** (chữ Hán: 超新星) hay **sao siêu mới** (; viết tắt là **SN** hay **SNe**) là một sự kiện thiên văn học biến đổi tức thời xảy ra trong giai đoạn cuối của
Hình ảnh mô phỏng của một đám mây bụi tiền hành tinh. **Sự hình thành và tiến hóa của Hệ Mặt Trời** bắt đầu từ cách đây khoảng 4,6 tỷ năm với sự suy sụp
nhỏ|phải|Sao Thiên Lang A và Thiên Lang B, chụp bởi kính thiên văn Hubble. Thiên Lang B, một sao lùn trắng, có thể thấy là một chấm mờ phía dưới bên trái cạnh sao Thiên
**HD 140283** (hay còn được gọi là **sao** **Methuselah**) là một ngôi sao gần mức khổng lồ nghèo kim loại nằm cách Trái Đất khoảng trong chòm sao Thiên Bình, gần chòm sao Xà Phu.
**Alpha Persei** (được Latinh hóa từ **α Persei**, viết tắt là **Alpha Per**, **α Per**), được đặt tên chính thức là **Mirfak** (phát âm là /ˈmɜːrfæk/ hay /ˈmɪərfæk/), là ngôi sao sáng nhất trong chòm
**Tinh vân Mắt Mèo** (**NGC 6543**) là một tinh vân hành tinh trong chòm sao Thiên Long. Về mặt cấu trúc, nó là một trong những tinh vân phức tạp nhất đã được quan sát,
nhỏ|[[Alnitak trong chòm sao Lạp Hộ.]] nhỏ|Hệ ba sao [[Beta Centauri (Hadar) trong chòm sao Bán Nhân Mã.]] **Sao siêu khổng lồ xanh** (**BSG**) là những ngôi sao nóng, sáng, được gọi một cách khoa
**HR 6819**, còn gọi là **HD 167128** hoặc **QV Telescopii** (viết tắt thành **QV Tel**), là một hệ sao gồm ba thiên thể trong chòm sao Viễn Vọng Kính (Telescopium) ở bán cầu nam, nó nằm ở góc tây
**Vật lý thiên văn hạt nhân** là một ngành vật lý liên ngành bao gồm sự hợp tác chặt chẽ giữa các nhà nghiên cứu trong các lĩnh vực khác nhau của vật lý hạt
**HD 217107** (6 G. Piscium) là một ngôi sao vàng cách Trái Đất 65 năm ánh sáng trong chòm sao Song Ngư. Khối lượng của nó tương tự Mặt Trời, mặc dù nó già hơn
**Mặt Trời** hay **Thái Dương** (chữ Hán: 太陽), hay **Nhật** (chữ Hán: 日), là ngôi sao ở trung tâm Hệ Mặt Trời, chiếm khoảng 99,8% khối lượng của Hệ Mặt Trời. Trái Đất và các
**VY Canis Majoris** (VY CMa) là một sao cực siêu khổng lồ đỏ nằm trong chòm sao Đại Khuyển (_Canis Major_). Đây từng là ngôi sao có đường kính lớn nhất (nhỏ hơn NML Cygni,