✨USS Saratoga (CV-60)
USS Saratoga (CV/CVA/CVB-60) là chiếc thứ hai trong số bốn chiếc siêu hàng không mẫu hạm lớp Forrestal được Hải quân Hoa Kỳ chế tạo trong thập niên 1950. Nó là chiếc tàu chiến thứ sáu của Hải quân Mỹ, và là chiếc tàu sân bay thứ hai, được đặt cái tên này, vốn được đặt theo trận Saratoga trong cuộc Chiến tranh Cách mạng Hoa Kỳ.
Nhập biên chế năm 1956, nó trải qua phần lớn quãng đời phục vụ hoạt động tại Địa Trung Hải, nhưng cũng từng tham gia Chiến tranh Việt Nam, được tặng thưởng một Ngôi sao Chiến trận khi phục vụ tại đây. Một trong những hoạt động tác chiến sau cùng của nó là trong Chiến dịch Bão táp Sa mạc tại Iraq năm 1991.
Saratoga được cho xuất biên chế năm 1994, và neo đậu tại căn cứ hải quân ở Newport, Rhode Island. Nhiều nỗ lực được thực hiện nhằm có thể bảo tồn con tàu như một tàu bảo tàng đều bị thất bại, và con tàu được bán cho hãng ESCO Marine tại Brownsville, Texas để tháo dỡ. Nó được kéo đến Brownsville để tháo dỡ từ ngày 15 tháng 9 năm 2014.
Thiết kế và chế tạo
thumb|left|Saratoga trong [[Xưởng hải quân Brooklyn, tháng 5 năm 1956, một tháng sau khi nhập biên chế]] Con tàu được đặt hàng như một "tàu sân bay lớn" mang ký hiệu lườn CVB-60, và hợp đồng chế tạo được trao cho Xưởng hải quân New York tại Brooklyn, New York vào ngày 23 tháng 7 năm 1952, là chiếc thứ hai trong số bố chiếc lớp Forrestal. Nó được xếp lại lớp như một "tàu sân bay tấn công" với ký hiệu lườn CVA-60 vào ngày 1 tháng 10 năm 1952.
Saratoga được đặt lườn vào ngày 16 tháng 12 năm 1952; rồi được hạ thủy vào ngày 8 tháng 10 năm 1955 và được đỡ đầu bởi bà Charles S. Thomas. Nó nhập biên chế cùng Hải quân Hoa Kỳ vào ngày 14 tháng 4 năm 1956 dưới quyền chỉ huy của Hạm trưởng, Đại tá Hải quân Robert Joseph Stroh. Nó là chiếc tàu sân bay đầu tiên của Hải quân Mỹ sử dụng nồi hơi có áp lực cao .
Lịch sử hoạt động
Thập niên 1950
thumb|left|Saratoga tại Hampton Roads, Virginia, trong cuộc duyệt binh hải quân quốc tế, 1957. thumb|left|Saratoga trong cuộc tập trận Strikeback của Khối NATO (1957) Sau khi nhập biên chế, trong nhiều tháng tiếp theo, Saratoga tiến hành một loạt các cuộc thử nghiệm kỹ thuật cơ khí, cấu trúc, vận hành, không quân và tác xạ. Vào ngày 18 tháng 8, 1956, nó lên đường đi vịnh Guantánamo, Cuba để chạy thử máy, rồi quay trở lại Xưởng hải quân New York vào ngày 19 tháng 12, ở lại đây để sửa chữa sau thử máy cho đến ngày 28 tháng 2, 1957. Sau khi hoàn tất công việc trong xưởng tàu, nó lên đường cho một lượt huấn luyện ôn tập tại vùng biển Caribe trước khi đi đến cảng nhà là Mayport, Florida. Con tàu rời Mayport vào ngày 3 tháng 9 cho chuyến vượt Đại Tây Dương lần đầu tiên, đi đến vùng biển Na Uy để tham gia Chiến dịch Strikeback, cuộc tập trận phối hợp giữa hải quân các nước thành viên Khối NATO. Nó quay trở về Mayport một thời gian ngắn trước khi đi đến Xưởng hải quân Norfolk để sửa chữa. Một cuộc điều tra được tiến hành nhưng kết quả không hề được công bố. Dù sao chi phí sửa chữa chiếc tàu chở hàng, khoảng 2,5 triệu Mác Đức, đã được Hải quân Hoa Kỳ chi trả toàn bộ.
Đang khi được biệt phái hoạt động cùng Đệ lục Hạm đội vào ngày 23 tháng 1, 1961, một đám cháy lớn đã bùng phát tại khoang động cơ số hai của Saratoga, khiến bảy thành viên thủy thủ đoàn thiệt mạng. Vốn được cho là đã xảy ra do một đường ống dẫn nhiên liệu bị vỡ, đám cháy được thủy thủ đoàn dập tắt, và con tàu tiếp tục đi đến Athens, Hy Lạp nơi nó được khảo sát những thiệt hại phải chịu đựng. Con tàu tiếp tục làm nhiệm vụ tuần tra với năng lực các nồi hơi nước bị cắt giảm, quay trở về Hoa Kỳ theo đúng lịch trình và chất dỡ các phi đội máy bay khỏi tàu trước khi được sửa chữa.
Trong chuyến đi quay trở về vào đầu tháng 12, 1967, Saratoga trải qua nhiều ngày chịu đựng một cơn bão lớn tại Đại Tây Dương, vốn đã gây hư hại nặng cho lối đi cặp bên hông sàn đáp, phểu thu gom rác và bệ nhô chứa xuồng. Nó về đến Mayport vào ngày 6 tháng 12. Sang ngày 2 tháng 1, 1968, nó đi vào Xưởng hải quân Philadelphia, trải qua một lượt đại tu và nâng cấp vốn kéo dài đến 11 tháng. Nó rời Philadelphia vào ngày 31 tháng 1, 1969 để đi vịnh Guantánamo, Cuba ngang qua Hampton Roads và Mayport, nơi nó tiến hành huấn luyện ôn tập cho thủy thủ đoàn và thành viên các liên đội không quân.
Thập niên 1980
thumb|Saratoga đi đến Philadelphia trước khi được nâng cấp kéo dài tuổi thọ phục vụ; tàu sân bay [[Essex (lớp tàu sân bay)|lớp Essex đã xuất biên chế neo đậu phía sau.]] Vào tháng 3, 1980, Saratoga đón lên tàu Không đoàn Tàu sân bay CVW-3 và khởi hành cho lượt phục vụ thứ 16 tại Địa Trung Hải. Nó tham gia cùng tàu sân bay chị em trong nhiều cuộc thực hành tập trận, và đã được Đô đốc Thomas B. Hayward, Tư lệnh Tác chiến Hải quân Hoa Kỳ, viếng thăm. Trong dịp này Hạm trưởng của con tàu, Đại tá Hải quân James H. Flatley III, ghi dấu mốc trong lịch sử không lực hải quân vào ngày 21 tháng 6, 1980, khi ông thực hiện lần hạ cánh thứ 1.500 trên sàn đáp tàu sân bay, học viên sĩ quan James H. Flatley IV, con Đại tá Flatley, là người ngồi ghế sau trong buồng lái của chiếc máy bay.
Vào ngày 28 tháng 9, 1980, chỉ một tháng sau khi quay trở về sau lượt phục vụ, Saratoga rời Mayport để hướng đến Xưởng hải quân Philadelphia, nơi nó trải việc tân trang tốn kém nhất từng được thực hiện đối với một tàu hải quân. Nó là chiếc đầu tiên được tiến hành heo Chương trình Kéo dài Tuổi thọ Phục vụ (SLEP: Service Life Extension Program) kéo dài mất 28 tháng. Sau khi hoàn thành con tàu tiến hành chạy thử máy vào ngày 16 tháng 10, 1982 trước khi rời Philadelphia vào ngày 2 tháng 2, 1983 với một tên lóng mới, "Super Sara". thumb|left|Một máy bay tiêm kích [[Grumman F-14 Tomcat|F-14A thuộc Liên đội Tiêm kích VF-74 đang hạ cánh xuống Saratoga trong chuyến đi Địa Trung Hải 1985–86]] left|thumb|Saratoga trên đường đi tại Địa Trung Hải năm 1985; ba chiếc F-14 Tomcat đang xếp hàng trên máy phóng, sẵn sàng cất cánh Saratoga khởi hành từ Mayport cho lượt phục vụ thứ 17 tại khu vực Địa Trung Hải vào ngày 2 tháng 4, 1984.
Sau khi rời Mayport vào tháng 8, 1985 cho lượt phục vụ thứ 18 tại khu vực Địa Trung Hải, Saratoga tiến hành những hoạt động thường lệ trong thời bình của một chuyến đi bình thường. Tuy nhiên vào ngày 10 tháng 10 con tàu được yêu cầu hành động. Chiếc du thuyền Ý hạng sang trong một chuyến đi du lịch khởi hành từ Alexandria, Ai Cập đã bị những kẻ khủng bố thuộc Mặt trận Giải phóng Palestine (PLF: Palestinian Liberation Front) cưỡng đoạt. Sau khi đã giết hại một hành khách người Mỹ gốc Do Thái và trải qua thương thuyết gay go, bọn khủng bố rời tàu tại Port Said, nơi chúng được chính quyền Ai Cập bố trí một máy bay để rời khỏi Ai Cập; họ lên một máy bay Boeing 737 của hãng Egypt Air và cất cánh từ căn cứ không quân Almaza ở phía Đông Bắc Cairo.
Theo lệnh của Tổng thống Ronald Reagan, bảy máy bay tiêm kích F-14 Tomcat thuộc các liên đội VF-74 "Bedevilers" và VF-103 "Sluggers" được tung ra từ Saratoga, được hỗ trợ liên tục bởi các máy bay chở dầu Grumman KA-6D thuộc Liên đội VA-85 và máy bay cảnh báo sớm E-2C Hawkeye thuộc Liên đội VAW-125. Ngoài khơi bờ biển đảo Crete, và không bật đèn khi bay, những chiếc F-14 đã áp sát hai bên sườn và phía sau chiếc máy bay chở khách. Theo hiệu lệnh, những chiếc Tomcat bật đèn hiệu và chúc cánh xuống, một dấu hiệu quốc tế để buộc hạ cánh, trong khi chiếc E-2C Hawkeye liên lạc vô tuyến với chiếc Boeing 737 yêu cầu nó bay theo những chiếc F-14. Thấy rõ tình hình không có lối thoát, những kẻ khủng bố yêu cầu phi công chiếc 737 bay theo những chiếc Tomcat đến Căn cứ Không lực Hải quân Sigonella, Ý. Họ hạ cánh một giờ và 15 phút sau đó, nơi những kẻ khủng bố bị chính phủ Ý bắt giữ sau khi có bất đồng giữa các giới chức Ý và Hoa Kỳ. Bảy giờ sau đó, những chiếc Tomcat cất cánh quay trở về tàu mà không hề nổ một phát súng nào. thumb|Đảo cấu trúc thượng tầng của Saratoga Đang khi hoạt động ngoài khơi bờ biển Libya vào ngày 23 tháng 3, 1986, máy bay từ các tàu sân bay Saratoga, và đã vượt qua cái mà nhà lãnh đạo Libya Muammar al-Gaddafi gọi là "Lằn ranh Chết". Đến trưa ngày hôm sau, ba tàu chiến của Hải quân Hoa Kỳ cũng vượt qua đường ranh 32° 30'. Hai giờ sau đó, từ thị trấn duyên hải Surt, lực lượng Libya bắn tên lửa đất đối không S-200 nhắm vào các máy bay F-14 Tomcat Hoa Kỳ; các quả tên lửa không trúng đích và rơi xuống biển. Cuối buổi chiều hôm đó, máy bay Hoa Kỳ đẩy lui hai máy bay tiêm kích MiG-25 của Libya bên trên không phận vịnh Sidra đang tranh chấp. Không lâu sau đó, máy bay từ ba chiếc tàu sân bay đã cất cánh thực hiện các cuộc phản công tự vệ. Một máy bay A-6E Intruder đã thả bom chùm CBU-100 Rockeye II và phóng tên lửa đối hạm AGM-84 Harpoon vào một tàu tuần tra tên lửa Libya tại "Lằn ranh Chết". Đến đêm hôm đó, hai máy bay cường kích A-7 Corsair II tấn công một trạm radar tại Surt. Tổng cộng ba tàu tuần tra và một trạm radar của phía Libya đã bị máy bay hải quân phá hủy.
Lúc 15 giờ 50 phút giờ địa phương ngày 22 tháng 9, 1987, đang khi hoạt động trên biển Địa Trung Hải trong khuôn khổ cuộc Tập trận Display Determination 87 của Khối NATO, chiếc F-14 Tomcat (số hiệu đuôi 162707) thuộc Liên đội Tiêm kích VF-74 của Căn cứ Không lực Hải quân Oceana, Virginia Beach, Virginia xuất phát từ Saratoga, đã vô tình bắn rơi chiếc máy bay trinh sát Không quân RF-4C Phantom II (số hiệu đuôi 69-0381, ZR) thuộc Không đoàn Trinh sát Chiến thuật 26 thuộc Căn cứ Không quân Zweibrücken, Tây Đức. Cả hai thành viên đội bay chiếc RF-4C đã phóng ra và được một máy bay trực thăng từ Saratoga cứu vớt trong vòng 30 phút sau tai nạn, nhưng phải chịu nhiều thương tích. Viên phi công lái chiếc Tomcat, Timothy W. Dorsey, bị kết tội vi phạm kỷ luật và bị cấm bay vĩnh viễn, nhưng 25 năm sau đó lại được đề nghị thăng quân hàm lên Chuẩn đô đốc.
Sau lượt biệt phái phục vụ thứ 19 tại Địa Trung Hải vào tháng 6, 1987, Saratoga lại được đại tu tại Xưởng hải quân Norfolk ở Portsmouth, Virginia, với chi phí 280 triệu Đô-la Mỹ.
Thập niên 1990
Chiến dịch Bão táp Sa mạc
Saratoga cùng với Không đoàn Tàu sân bay CVW-17 phối thuộc đã tham gia vào Chiến dịch Bão táp Sa mạc, chủ yếu hoạt động trong biển Hồng hải. Trước khi xảy ra xung đột tại Iraq, nó bị mất 21 thành viên thủy thủ đoàn trong một tai nạn đắm phà ngoài khơi bờ biển Haifa, Israel. Trong cuộc chiến, con tàu đã xác lập nhiều kỷ lục mới vào thời đó: nó đã sáu lần băng qua kênh đào Suez và thực hiện khoảng 11.000 lần cất-hạ cánh. Saddam Hussein từng tuyên bố trên truyền hình Iraq là chiếc tàu sân bay, cùng với nhiều tàu chiến khác của lực lượng liên quân, đã bị đánh chìm. Trong quá trình xung đột, một tên lửa Scud đã được phóng nhắm về phía Saratoga đang hoạt động tại Hồng hải, nhưng có thể đã không dẫn đường hay được phóng quá vội vã, nên đã rơi sớm trên đường bay và trượt mất mục tiêu hơn . thumb|Saratoga đang quay trở về sau khi tham gia Chiến dịch Bảo táp Sa mạc. Saratoga đã tung ra nhiều phi vụ không kích để hỗ trợ tác chiến trong trong suốt quá trình chiến dịch, trong đó bao gồm trường hợp thương vong Hoa Kỳ đầu tiên trong cuộc chiến tranh. Thiếu tá Hải quân Scott Speicher cất cánh từ chiếc tàu sân bay vào rạng sáng ngày 17 tháng 1, 1991 trên chiếc F/A-18 Hornet (số hiệu đuôi 163484) và bị bắn rơi ở cách khoảng về phía Tây Bagdad, tại tọa độ . Vị trí bị bắn rơi là Tulul ad Dulaym, một vùng hoang mạc không có người ở; xác chiếc máy bay được tìm thấy vào tháng 10, 1993, nhưng thi hài của Thiếu tá Speicher chỉ được tìm thấy vào năm 2009.
Một máy bay khác của Saratoga cũng bị bắn rơi là một chiếc A-6E Intruder. Trung úy Hải quân Jeffrey Zaun, sĩ quan ném bom/hoa tiêu, đã bị những người Iraq bắt giữ giải đi diễu hành và quay phim, nhưng cuối cùng trược trao trả cho Hoa Kỳ và đã quay trở lại cùng chiếc tàu sân bay.
Lực lượng biệt kích SEAL thường trú bên trên Saratoga cũng lần đầu tiên tiến hành các cuộc đột kích khám xét tàu buôn tại Hồng Hải, nhằm hỗ trợ cho Chiến dịch Bão táp Sa mạc.
Sự cố tàu TCG Muavenet
Vào mùa Thu năm 1992, Hoa Kỳ, Thổ Nhĩ Kỳ cùng nhiều nước thành viên Khối NATO khác tham gia cuộc Tập trận Exercise Display Determination 1992, một hoạt động thực hành phối hợp lực lượng hải quân dưới sự chỉ huy chung của Đô đốc Hải quân Hoa Kỳ Jeremy Michael Boorda. Hải quân các nước tham gia được chia thành hai nhóm đa quốc gia: Phó đô đốc Hoa Kỳ T. Joseph Lopez chỉ huy "Quân Nâu" trong đó có Saratoga; trong khi "Quân Xanh Lá" đối đầu, trong đó có tàu khu trục rải mìn Thổ Nhĩ Kỳ TCG Muavenet (DM-357) (nguyên là chiếc của Hoa Kỳ chuyển giao), đặt dưới quyền kiểm soát trực tiếp của Đô đốc Hà Lan Luuk Kroon.
Theo kế hoạch của cuộc tập trận, "Quân Nâu" sẽ tìm cách đổ bộ lên vịnh Saros trong biển Aegean đối đầu với hoạt động phòng thủ của "Quân Xanh Lá"; đô đốc Boorda ra lệnh cho các đơn vị thuộc lực lượng hai bên tích cực tìm kiếm và "tiêu diệt" đối thủ. Cả hai vị tư lệnh lực lượng đặc nhiệm đều có toàn quyền trong việc đối đầu với đối thủ ở nơi và vào lúc mà họ cho là phù hợp, sử dụng mọi phương tiện vũ khí sẵn có để đạt được chiến thắng. Không cần phải nói, mọi hoạt động đối đầu đều chỉ là tấn công mô phỏng.
Xuất biên chế và số phận
thumb|Thủy thủ đoàn của Saratoga xếp hàng rời tàu lần sau cùng, sau khi kết thúc lễ xuất biên chế. Saratoga được cho xuất biên chế tại Căn cứ Hải quân Mayport, Florida vào ngày 20 tháng 8, 1994, và tên nó đồng thời cũng được rút khỏi danh sách Đăng bạ Hải quân. Con tàu được kéo đến Philadelphia, Pennsylvania vào tháng 5, 1995, và sau khi bất hoạt tại Xưởng hải quân Philadelphia vào tháng 8, 1998, nó được kéo đến Newport, Rhode Island. Con tàu được giữ lại, trong trạng thái chờ đợi để được trao tặng như một đài tưởng niệm hoặc tàu bảo tàng, rồi chuyển sang trạng thái "loại bỏ như một tàu thử nghiệm", và cuối cùng chuyển trở lại chờ đợi để được trao tặng vào ngày 1 tháng 1, 2000. Giống như các tàu chị em, đang khi neo đậu tại Căn cứ Hải quân Newport, nó được tháo dỡ nhiều phụ tùng để hỗ trợ cho các tàu sân bay khác còn hoạt động. Đã có nỗ lực gây quỹ nhằm giữ lại con tàu như một tàu bảo tàng tại Quonset Point ở North Kingstown, Rhode Island. Đến tháng 4, 2010, con tàu được đưa ra khỏi danh sách chờ đợi để trao tặng và lên lịch để loại bỏ. thumb|Saratoga đang được kéo đi ngoài khơi bờ biển [[North Carolina, trên đường đi để tháo dỡ tại Brownsville, Texas, tháng 8, 2014.|left]] Một khó khăn nảy sinh là sự cạnh tranh từ National Football League (Giải Bóng bầu dục Quốc gia - NFL), khi thành phố được nhượng quyền đội bóng bầu dục Jacksonville Jaguars vào tháng 11, 1993. Để thỏa mãn các điều khoản thỏa thuận với NFL, thành phố Jacksonville phải đảm bảo đóng góp một phần ngân sách đáng kể trong chi phí 130 triệu Đô-la để tái thiết sân vận động của thành phố vào năm 1994. Việc này đã làm giới hạn đáng kể ngân sách của thành phố để hỗ trợ cho nỗ lực "Save Our Sara" nhằm đưa Saratoga trở lại cảng nhà. Tổ chức Jacksonville USS Saratoga Museum Foundation, Inc ngừng hoạt động vào mùa Hè năm 1995.
Vào ngày 8 tháng 5, 2014, Hải quân công bố ESCO Marine, Brownsville, Texas, sẽ tháo dỡ Saratoga với chi phí một xu. Đây là giá trị tối thiểu có thể chi trả để tháo dỡ con tàu. Saratoga rời Căn cứ Hải quân Newport vào ngày 21 tháng 8, 2014 và di chuyển dọc vịnh Narragansett ra Đại Tây Dương trong hành trình đi đến xưởng tháo dỡ của Esco Marine tại Brownsville, Texas. Con tàu đến nơi vào ngày 16 tháng 9 và bắt đầu được tháo dỡ.