Tiếng Tatar Krym ( , ), cũng gọi đơn giản là tiếng Krym, là một ngôn ngữ đã được sử dụng trong hàng thế kỷ tại Krym. Đây là một ngôn ngữ Turk hiện diện ở Krym và các cộng đồng người Tatar Krym ở Uzbekistan, Thổ Nhĩ Kỳ, Romania và Bulgaria, cũng như Hoa Kỳ và Canada. Nó không nên bị nhầm lẫn với tiếng Tatar (ở Tatarstan và những vùng lân cận thuộc Nga), một ngôn ngữ mà tiếng Tatar Krym có liên hệ nhưng không thông hiểu lẫn nhau. Nó đã được ảnh hưởng bởi các ngôn ngữ Oghuz lân cận như tiếng Thổ Nhĩ Kỳ.
thumb|Tiếng Tatar Krym
Lịch sử
Các phương ngữ nói Tatar Krym hình thành từ thời gian diễn ra các cuộc xâm lược Krym của người Turk và chấm dứt vào giai đoạn Hãn quốc Krym. Tuy nhiên, ngôn ngữ viết chính thức của hãn quốc này là tiếng Chagatai và tiếng Thổ Nhĩ Kỳ Ottoman. Sau khi bị Hồi giáo hóa, người Tatar Krym dùng chữ Ả Rập để viết.
Năm 1876, các phương ngữ Krym Thổ Nhĩ Kỳ khác nhau được Ismail Gasprinski hợp lại thành một ngôn ngữ viết thống nhất, trong đó ưu tiên phương ngữ Oghuz của người Tatar Yalıboylus nhằm tránh phá vỡ mối liên kết giữa người Krym và người Thổ Nhĩ Kỳ trong Đế quốc Ottoman.
Năm 1928, bộ mẫu tự được thay bằng bảng chữ cái Turk thống nhất dựa trên bảng chữ cái Latinh. Bảng chữ cái Turk thống nhất bị thay thế vào năm 1938 bằng bảng chữ cái Kirin. Từ thập kỉ 1990, chữ viết lại dần được thay bằng chữ Latinh, tuy nhiên chữ Kirin vẫn rất phổ biến (chủ yếu là trong các tài liệu xuất bản và báo chí). Hiện bảng chữ cái tiếng Tatar Krym giống với bảng chữ cái tiếng Thổ Nhĩ Kỳ nhưng bổ sung thêm hai mẫu tự là Ñ ñ và Q q.
Tiếng Tatar Krym là tiếng mẹ đẻ của nhà thơ Bekir Çoban-zade.
Tình trạng hiện nay
Theo Hiến pháp nước Cộng hòa Tự trị Krym (được viết bằng tiếng Nga) thì tiếng Nga và tiếng Tatar Krym được "bảo vệ" (); mọi công dân đều có quyền - nếu yêu cầu () - nhận các giấy tờ do chính phủ cấp như "hộ chiếu, giấy khai sinh và các giấy tờ khác" được viết bằng tiếng Tatar Krym. Theo Hiến pháp Ukraina, chỉ duy nhất tiếng Ukraina là ngôn ngữ chính thức trên toàn quốc nên vấn đề có nên công nhận tiếng Tatar Krym (và cả tiếng Nga) hay không vẫn còn nằm trong vòng tranh cãi về mặt chính trị và pháp luật. Thời kỳ trước khi người Tatar Krym bị Liên Xô trục xuất sang Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Uzbek (18 tháng 5 năm 1944) thì tiếng Tatar Krym từng có địa vị chính thức tại Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Tự trị Krym.
Hệ chữ viết
Tiếng Tatar Krym có thể được viết bằng chữ Kirin hoặc chữ Latinh đều được. Việc dùng bảng chữ cái nào là tùy thuộc vào địa điểm sử dụng ngôn ngữ.
Bảng chữ cái Latinh
Chữ Â â không được xem là mẫu tự riêng biệt.
Bảng chữ cái Kirin
гъ, къ, нъ và дж là các mẫu tự riêng biệt.
👁️
0 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Tiếng Tatar Krym** ( , ), cũng gọi đơn giản là **tiếng Krym**, là một ngôn ngữ đã được sử dụng trong hàng thế kỷ tại Krym. Đây là một ngôn ngữ Turk hiện diện
**Wikipedia tiếng Tatar Krym** () là phiên bản tiếng Tatar Krym của bách khoa toàn thư trực tuyến miễn phí Wikipedia. Các bài viết lúc đầu được viết tại Wikimedia Incubator từ tháng 9 năm
**Trục xuất người Tatar Krym** (Tiếng Tatar Krym: _Qırımtatar sürgünligi_; Tiếng Nga: _Депортация крымских татар_; tiếng Ukraina: _Депортація кримських татар_) là một trong những chiến dịch thanh trừng sắc tộc vào năm 1944 ở Liên
**Người Tatar Krym** hay **người Krym** (tiếng Tatar Krym: , _chuyển ngữ: _, , , ) là một dân tộc Turk hình thành trên bán đảo Krym trong khoảng thời gian thế kỷ XIII-XVII, với
**Tiếng Tatar** (; _татарча_, _tatar tele_, _tatarça_; _تاتار تلی_ hay _طاطار تيلي_) là một ngôn ngữ Turk được nói bởi người Tatar Volga, cư ngụ chủ yếu tại Tatarstan, Bashkortostan và Nizhny Novgorod Oblast. Tiếng
thumb|Bản đồ vệ tinh bán đảo Krym tháng 5 năm 2015 **Krym** là một bán đảo tại Đông Âu, trên bờ biển phía bắc biển Đen, bị bao quanh hầu như hoàn toàn bởi biển
**Hãn quốc Krym**, tự gọi là **Ngôi vương Krym và Desht-i Kipchak**, và trong thuật chép sử và địa lý châu Âu gọi là **Tiểu Tartary**, là một nhà nước Tatar Krym tồn tại từ
thumb|Các khu định cư cổ đại tại Krym và khu vực xung quanh thumb|Đồng xu từ [[Chersonesus biểu thị Artemis, hươu, bò, dùi cui và bao đựng tên ()]] Lịch sử thành văn của bán
Đế quốc Nga sáp nhập lãnh thổ từng do Hãn quốc Krym kiểm soát vào ngày . Giai đoạn trước khi sáp nhập có dấu ấn là việc Nga can thiệp nội vụ Krym, một
**Cộng hòa Krym** (chuyển tự từ tên bản xứ, đọc là **Cộng hòa Crưm**; , chuyển tự: _Respublika Krym_; tiếng Tatar Krym: Къырым Джумхуриети, _Qırım Cumhuriyeti_; , chuyển tự: _Respublika Krym_) là một bộ phận
**Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết tự trị Krym** (Tiếng Tatar Krym: Qırım Muhtar Sotsialist Sovet Cumhuriyeti; Qrьm Avonomjalь Sotsialist Sovet Respublikasь; tiếng Nga: Крымская Автономная Социалистическая Советская Республика, _Krymskaya avtonomnaya Socialisticheskaya Sovetskaya
**Quốc ca Krym** (tiếng Tatar Krym: Qırım Gimni; tiếng Ukraina: Гімн Криму, _Himn Krymu_; tiếng Nga: Гимн Крыма, _Gimn Kryma_) là quốc ca chính thức của Krym. Bài quốc ca được sáng tác bởi Olga
nhỏ|Dãy núi Krym **Dãy núi Krym** (, chuyển tự: _Krymski Hory_; , chuyển tự: _Krymskie Gory_; ) là một dãy núi chạy song song với bờ biển đông nam của bán đảo Krym, Nga, nằm
**Alma** (; ; ) là con sông nhỏ chảy trên bán đảo Krym, miền nam Ukraina và đổ ra biển Đen. Cửa sông nằm ở khoảng giữa Yevpatoria và Sevastopol. Trong tiếng Tatar Krym, _alma_
**Tiếng Azerbaijan** hay **tiếng Azeri**, cũng đôi khi được gọi là **tiếng Thổ Azerbaijan** hay **tiếng Thổ Azeri**, là một ngôn ngữ Turk được nói chủ yếu bởi người Azerbaijan, tập trung chủ yếu tại
**Tatar** (; , ; phiên âm cũ: **Tác-ta** hay **Thát Đát**) là tên gọi chung các bộ lạc hỗn hợp Đột Quyết, Mông Cổ và Thanh Tạng sống rải rác ở miền thảo nguyên Bắc-Trung
**Cuộc khủng hoảng Krym** bắt đầu sau cuộc đảo chính Ukraina năm 2014 khi chính phủ của tổng thống Viktor Yanukovych bị lật đổ. Sự kiện này có liên quan đến bất ổn tại Ukraina
**Cộng hòa Tự trị Krym** (, chuyển tự: _Avtonomna Respublika Krym_; , chuyển tự: _Avtonomnaya Respublika Krym_; , Къырым Мухтар Джумхуриети) là một nước cộng hòa tự trị thuộc Ukraina nằm trên bán đảo cùng
Việc chuyển giao tỉnh Krym trong nội bộ Liên Xô năm 1954 là một hành động hành chính của Đoàn Chủ tịch Xô viết Tối cao nhằm chuyển giao chính quyền của Krym từ Cộng
**Nền tảng Krym** (tiếng Ukraina _Кри́мська платфо́рма_, tiếng Tatar _Krym Qırım platforması_, tiếng Anh _Crimea Platform_) - là một cơ chế phối hợp quốc tế được Ukraina khởi xướng để đưa vấn đề Krym trở
thumb|Bản đồ ngôn ngữ của vùng Kavkaz: Tiếng Nogai được nói ở những vùng màu xanh nhạt, được đánh số "26." **Tiếng Nogai** (; _Ногай тили, Nogay tili, Ногайша, Nogayşa_) còn được gọi là **Noğay**,
**Quốc kỳ Krym** hiện nay (, , tiếng Tatar: Qırım bayrağı) được sử dụng từ năm 1992 nhưng phải đến ngày 21 tháng 4 năm 1999 mới được công nhận chính thức. ## Đặc điểm
**Tiếng Kumyk** (къумукъ тил, _qumuq til_) là một ngôn ngữ Turk, được nói bởi khoảng 426.212 người Kumyk trong các nước cộng hòa Dagestan, Bắc Ossetia và Chechnya của Liên bang Nga. ## Nguồn gốc
**Tiếng Gagauz** () là một ngôn ngữ Turk được nói bởi người Gagauz tại Moldova, Ukraina, Nga, và Thổ Nhĩ Kỳ, và là ngôn ngữ chính thức tại Lãnh thổ Tự trị Gagauzia (Moldova). Tiếng
Vị trí của eo đất Perekop. nhỏ|phảo|Hình chụp một đồng cỏ ở phía tây eo đất Perekop. **Eo đất Perekop** (; _Perekops'kyy pereshyyok_; ; _Perekopskiy peresheek_ , ) là một eo đất hẹp nối liền
thumb|Bản đồ bán đảo Kerch **Bán đảo Kerch** (tiếng Ukraina: Керченський півострів, chuyển tự: _Kerchenskyi pivostriv_; tiếng Nga: Керченский полуостров, chuyển tự: _Kyerchyenskii polu'ostrov_; tiếng Tatar Krym: _Keriç yarımadası_) là một bán đảo nổi bật
nhỏ **Yevpatoria** (tiếng Ukraina: Євпаторія, tiếng Nga: Евпатория, tiếng Tatar Krym: Kezlev, tiếng Hy Lạp: Ευπατορία, Κερκινίτις - Eupatoria, Kerkinitis, tiếng Thổ Nhĩ Kỳ: Gözleve, tiếng Armenia: Եվպատորիա - Yevpatoria) là một thành phố Nga,
thumb|right|Thác nước Uchan-su **Uchan-su** (, , ) là một thác nước trên con sông cùng tên ở sườn dốc phía nam dãy núi Krym. Trong tiếng Tatar Krym, tên gọi của thác nước có nghĩa
thumb|right|Sông Uchan-su đoạn chảy qua thành phố [[Yalta]] **Uchan-su** (, , ) là một dòng sông chảy trên bán đảo Krym, Ukraina và đổ ra biển Đen. Tên sông trong tiếng Tatar Krym có nghĩa
**Ukraina** (phát âm tiếng Việt: _U-crai-na_; , ) là một quốc gia thuộc khu vực Đông Âu, giáp với Nga về phía Đông, Belarus về phía Bắc, Ba Lan, Slovakia và Hungary về phía Tây,
"**1944**" là bài hát do ca sĩ người Ukraina Jamala (, ) sáng tác và trình bày. Đây là tiết mục đại diện cho Ukraina trong cuộc thi Eurovision Song Contest 2016 và đã giàng
**Eurovision Song Contest 2016** là Cuộc thi Ca khúc Truyền hình châu Âu thứ 61, diễn ra tại Stockholm, Thụy Điển. Sau hai lần vào các năm 1975 và 2000, đây là lần thứ ba
**Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Liên bang Nga** ( ) hoặc gọi tắt là **Nga Xô viết** là nước cộng hòa Xô viết lớn nhất và đông dân nhất trong số mười
nhỏ|hochkant=1.5|Vị trí của [[Ukraina với Krym và vị trí của Nga ]] nhỏ|hochkant=1.5|Bản đồ của bán đảo Krym **Trưng cầu dân ý Krym 2014** diễn ra vào ngày 16 tháng 3 năm 2014 tại Cộng
**Volodymyr Volodymyrovych Borodianskyi** (; sinh ngày 15 tháng 1 năm 1974) là một nhà quản lý truyền hình, nhân vật của công chúng, doanh nhân và chính khách Ukraina. Ông từng giữ chức Bộ trưởng
**Người Ukraina** (, ) là một dân tộc Đông Slav bản địa tại Ukraina. Bản ngữ của người Ukraina là tiếng Ukraina. Đa số người Ukraina là tín đồ Chính thống giáo Đông phương, một
nhỏ|eo biển Tartary nối biển Okhostsk và biển Nhật Bản. **Eo biển Tatar** (, , ) là một eo biển tại Thái Bình Dương, phân tách hòn đảo Sakhalin khỏi lục địa châu Á (Đông-Nam
nhỏ|Phần phía nam của mũi đất Arabat. Quan sát từ pháo đài Arabat được xây dựng từ thế kỷ 17. **Mũi đất Arabat** (tiếng Ukraina: _Арабатська стрілка_, _Arabatska strilka_; tiếng Nga: _Арабатская стрелка_, _Arabatskaya Strelka_;
Eo biển Kerch. Nhìn từ phía bờ biển Krym **Eo biển Kerch** (, _Kerchenskiy proliv_; , _Kerchenska protoka_) là eo biển nối liền biển Đen với biển Azov; eo biển Kerch ngăn cách Krym ở
**Server Reshatovich Djeparov** (tiếng Uzbek: _Server Jeparov_, Kirin: Сервер Жепаров; sinh ngày 3 tháng 10 năm 1982 ở Chirchiq), là một cựu cầu thủ bóng đá Uzbekistan thi đấu ở vị trí tiền vệ. Anh
**Sergey Valeryevich Aksyonov** (, , ; sinh ngày 26 tháng 11 năm 1972) là Thủ lĩnh và Thủ tướng Cộng hòa Krym, là một chủ đề liên bang bị tranh chấp quốc tế về Liên
**Người Ukraina tại Nga** (, ) tạo thành nhóm người di cư lớn nhất của người Ukraina. Năm 2010, 1,9 triệu người Ukraina sống ở Nga, chiếm hơn 1,4% tổng dân số Liên bang Nga
thumb|Phòng tuyến Izyum trên địa bàn [[Ukraina và Krym.]] **Phòng tuyến Izyum** (, , tiếng Tatar: _Ізюмська сакма_) là giới hạn theo thỏa hiệp giữa Sa quốc Nga và Hãn quốc Krym, sau đó là
**Kinska** (), hay **Konka** () là một phụ lưu tả ngạn của sông Dnepr, chảy qua tỉnh Zaporizhzhia. Sông dài , có diện tích lưu vực là . Các thành phố như Polohy và Orikhiv
**Hryhorii Savych Skovoroda** (; 3 tháng 12 năm 1722 - 9 tháng 11 năm 1794) là một triết gia người gốc Cossack Ukraine sinh sống và làm việc tại Đế quốc Nga. Ông là một
**Ngữ chi Oghuz** hay **Ngữ chi Thổ chung Tây Nam** là một nhánh của ngữ tộc Thổ chung thuộc ngữ hệ Thổ, được khoảng 108 triệu người sử dụng. Ba ngôn ngữ có số lượng
thumb|Bản đồ thể hiện Yedisan tại Ukraina hiện tại. thumb|"Die Otschakowische Tartarey oder Westliches Nogaj, auch Jedisan" một bản đồ phát hành tại Vien khoảng năm 1790 **Yedisan** (còn viết là _Jedisan_ hay _Edisan_; ,
**Aidar** (, ) là một sông tại tỉnh Luhansk của Ukraina và tỉnh Belgorod của Nga. Đây là một phụ lưu tả ngạn của sông Seversky Donets, có chiều dài là (phần lớn thuộc Ukraina)
thumb|Qatiq ở [[Azerbaijan]] thumb|Qatiq ở [[Bulgaria]] **Qatiq** là một sản phẩm sữa lên men có nguồn gốc từ các quốc gia Turk. Nó được coi là một dạng sữa chua rắn hơn _ayran_. Để làm
**Hãn quốc Kim Trướng** là một hãn quốc Hồi giáo gốc Mông Cổ, sau này đã Đột Quyết hoá, được thành lập ở vùng phía tây Đế quốc Mông Cổ sau chiến dịch xâm lược