✨Tiếng Talysh

Tiếng Talysh

Tiếng Talysh (Tolışi / Толыши / о ) là một ngôn ngữ Tây Bắc Iran được sử dụng ở mạn bắc của các tỉnh Gilan và Ardabil của Iran và đông nam của Cộng hòa Azerbaijan bởi khoảng 200.000 người. Lịch sử ngôn ngữ và dân tộc có thể bắt nguồn từ thời Iran trung cổ trở lại thời tiếng Media cổ. Nó bao gồm nhiều phương ngữ thường được chia thành ba cụm chính: Bắc (ở Azerbaijan và Iran), Trung (Iran) và Nam (Iran). Tiếng Talysh thông hiểu một phần với tiếng Ba Tư. Tiếng Talysh được đánh giá là "ngôn ngữ đang bị đe doạ" bởi UNESCO tại Sách đỏ về ngôn ngữ thế giới đang bị đe doạ.

Lịch sử

Nguồn gốc của tên gọi Tolish không rõ ràng nhưng có khả năng khá cũ. Tên của người Talysh xuất hiện trong các nguồn tiếng Ả Rập cổ đại là Al-Taylasân và trong các nguồn tiếng Ba Tư là Tâlišân và Tavâliš, là các dạng số nhiều của Tâliš. Bắc Talysh (thuộc Cộng hòa Azerbaijan) trong lịch sử được gọi là Tâlish-i Guštâsbi. Talysh luôn được nhắc đến với Gilan hoặc Muqan. Hamdallah Mostowfi (1330) gọi ngôn ngữ Gushtaspi (bao trùm vùng biên giới Caspi giữa Gilan đến Shirvan) là ngôn ngữ Pahlavi kết nối với ngôn ngữ của Gilan. Mặc dù không được xác nhận, ngôn ngữ được gọi trong ngôn ngữ học Iran là ngôn ngữ Azari cổ có thể là tiền thân của cả tiếng Talysh và tiếng Tat. Giả thuyết của Miller (1953) rằng Âzari của Ardabil là một dạng Talysh đã được Henning (1954) xác nhận. Trong văn học phương tây, những người nói ngôn ngữ này đôi khi được gọi là Talish, Talesh hoặc Tolash. Nói chung, các tài liệu về Talesh rất hiếm.

Phân bố

Ở bắc Iran, có sáu thành phố nơi tiếng Talysh được nói: Masal, Rezvanshar, Talesh, Fuman, Shaft và Masuleh (ở những thành phố này, một số người cũng nói tiếng Gilak và tiếng Thổ Nhĩ Kỳ). Các thị trấn duy nhất mà tiếng Talysh được nói riêng lẻ là các thị trấn Masal và Masuleh. Tại các thành phố khác, ngoài tiếng Talysh, người ta còn nói tiếng Gilak và tiếng Azerbaijan. Ở Azerbaijan có tám thành phố nói tiếng Talysh: Astara (98%), Lerik (90%), Lenkoran (90%), Masalli (36%).

Phân loại và ngôn ngữ liên quan

Tiếng Talysh thuộc nhánh Tây Bắc Iran của ngữ hệ Ấn-Âu. Ngôn ngữ liên quan mật thiết nhất đến tiếng Talysh là tiếng Tat. Nhóm phương ngữ Tat được nói trên phạm vi Talysh ở phía tây nam (Kajal và Shahrud) và phía nam (Tarom). Nhóm phương ngữ Tat này không nên nhầm lẫn với nhóm Tat có liên quan nhiều hơn đến tiếng Ba Tư. Tiếng Talysh cũng chia sẻ nhiều đặc điểm và cấu trúc với tiếng Zaza, hiện được nói ở Thổ Nhĩ Kỳ và các ngôn ngữ Caspi và tiếng Semnan tại Iran.

Chữ viết

Hệ thống nguyên âm trong tiếng Talysh đa dạng hơn so với tiếng Ba Tư chuẩn. Sự khác biệt nổi bật là nguyên âm trước ü trong phương ngữ miền trung và miền bắc và nguyên âm giữa ə. Năm 1929, một bảng chữ cái gốc Latinh đã được tạo ra cho tiếng Talysh ở Liên Xô. Tuy nhiên, vào năm 1938, nó đã được đổi thành chữ viết dựa trên Kirin, nhưng nó không được sử dụng rộng rãi vì nhiều lý do, bao gồm cả hợp nhất chính trị Stalin của các nước cộng hòa của Liên bang Xô viết. Ngày nay, chữ Ba Tư-Ả Rập và chữ Azerbaijan Latinh được sử dụng lần lượt ở Iran và Azerbaijan.

👁️ 1 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
💫 Tiếng Talysh
**Tiếng Talysh** (_Tolışi_ / Толыши / о ) là một ngôn ngữ Tây Bắc Iran được sử dụng ở mạn bắc của các tỉnh Gilan và Ardabil của Iran và đông nam của Cộng hòa
💫 Người Talysh
thumb|Các phương ngữ Talysh **Người Talysh**, **người Talishi**, **người Taleshi** hay **người Talyshi**) là một dân tộc bản địa trong nhóm dân tộc Iran có vùng cư trú truyền thống là khu vực chia sẻ
💫 Tiếng Ossetia
Bản đồ ngôn ngữ-dân tộc của Kavkaz hiện đại - bản đồ của CIA **Tiếng Ossetia** (Ирон aвзаг, Iron ævzag hay Иронау, Ironau) là một ngôn ngữ thuộc ngữ chi Ấn-Iran của Ngữ hệ Ấn-Âu
💫 Tiếng Tat (Kavkaz)
**Tiếng Tat** hay Ba Tư Tat/Tati hay **Tati** là một ngôn ngữ Iran Tây Nam và biến thể của tiếng Ba Tư sử dụng bởi người Tat ở Azerbaijan và Nga. Theo Ethnologue, ngôn ngữ
💫 Tiếng Zaza
**Tiếng Zaza** - còn gọi là **tiếng Kirmanj**, **tiếng Kird** hoặc **tiếng Diml** - là ngôn ngữ được nói chủ yếu ở phía đông Thổ Nhĩ Kỳ. Tiếng Zaza là một phần của nhóm Tây,
💫 Azerbaijan
**Azerbaijan** (phiên âm tiếng Việt: **A-déc-bai-gian** hoặc **A-déc-bai-dan**, tiếng Azerbaijan: _Azərbaycan_), tên gọi chính thức là **Cộng hòa Azerbaijan**, là một quốc gia nằm tại khu vực Tây Á và thuộc vùng Kavkaz của lục
💫 Nhóm ngôn ngữ Tây Iran
**Nhóm ngôn ngữ Tây Iran** là một nhánh của ngữ chi Iran, được ghi nhận có từ thời Ba Tư cổ (thế kỷ thứ 6 trước Công nguyên) và Media. ## Ngôn ngữ Nhánh Tây
💫 Gilan (tỉnh)
**Tỉnh Gilan** (tiếng Ba Tư: گيلان Gilan) là một trong những tỉnh của Iran. Tỉnh nằm dọc theo biển Caspi, ở phía tây của tỉnh Mazandaran, phía đông của tỉnh Ardabil, phía bắc các tỉnh
💫 Hệ động vật Azerbaijan
nhỏ|phải|Sơn dương Tây Kavkaz là một trong những biểu tượng của hệ động vật Azerbaijan nhỏ|phải|Loài [[sẻ ngô râu (Panurus biarmicus)]] **Hệ động vật Azerbaijan** (_Fauna of Azerbaijan_) hay **Vương quốc động vật ở Azerbaijan**
💫 Tehran
**Tehran** (phiên âm tiếng Việt: **Tê-hê-ran** hoặc **Tê-hê-răng**; _Tehrān_; ) là thủ đô của nước Cộng hoà Hồi giáo Iran, đồng thời là thủ phủ của tỉnh Tehran. Với dân số khoảng 8.4 triệu người
💫 Các dân tộc Iran
**Các dân tộc Iran** hay **các dân tộc Iranic** là nhóm dân tộc ngôn ngữ Ấn-Âu đa dạng, được xác định theo việc sử dụng các ngôn ngữ Iran và các điểm tương đồng văn
💫 Hiệp ước Gulistan
**Hiệp ước Gulistan** (còn được viết là **Golestan**: tiếng Nga: Гюлистанский договор, chuyển tự Gyulistanskiy dogovor; tiếng Ba Tư: عهدنامه گلستان, chuyển tự Ahdnāme-ye Golestān) là một hiệp ước hòa bình được ký kết giữa
💫 Pyotr Stepanovich Kotlyarevsky
**Pyotr Stepanovich Kotlyarevsky** (chữ Nga: **Пётр Степа́нович Котляре́вский**) là một tướng lĩnh nổi tiếng của Đế quốc Nga đầu thế kỷ XIX. Ông đã chỉ huy đơn vị của mình giành những thắng lợi quan
💫 Ngoại Kavkaz
**Ngoại Kavkaz** (tiếng Nga: Закавказье; ) hay **Nam Kavkaz** là một vùng địa chính trị trong vùng lân cận của phía Nam dãy núi Kavkaz nằm trên biên giới Đông Âu và Tây Á. Vùng
💫 Ardabil (tỉnh)
**Tỉnh Ardabil** (tiếng Ba Tư: اردبیل; Azerbaijan: اردبیل; cũng được gọi là: Ardebil; tên cổ: Artavil) là một trong những tỉnh có người Azerbaijan của Iran. Tỉnh này nằm ở phía tây bắc đất nước,
💫 Iran học
thumb |[[Ferdowsi's __]] **Iran học** ( __, theo tiếng Anh là _Iranology_ hoặc _Iranistics_), là một lĩnh vực liên ngành liên quan đến nghiên cứu về lịch sử, văn học, nghệ thuật và văn hóa