nhỏ|Hoa sưa
nhỏ|Hoa sưa
nhỏ|Hoa sưa
Sưa hay còn gọi trắc thối (danh pháp khoa học Dalbergia tonkinensis Prain), là một loài cây thân gỗ thuộc họ Đậu (Fabaceae) được Prain mô tả khoa học lần đầu năm 1901. Loài này từng có thời gian được xếp làm thứ thực vật của loài Dalbergia rimosa (trắc dây).
Đặc điểm sinh học
Là cây gỗ nhỡ, rụng lá theo mùa, cao từ 6-12m (cũng có thể cao tới 15m), sinh trưởng trung bình. Thân cây dạng hợp trục, dáng phân tán. Vỏ thân cây màu vàng nâu hay xám, nứt dọc. Cành non màu xanh, có lông mịn thưa. Lá mọc cách, cấu tạo lá dạng kép lông chim lẻ, mỗi là kép có từ 9-17 lá chét đính so-le trên cuống chính. Lá chét hình xoan thuôn, đầu nhọn hoặc có mũi ngọn, đuôi tròn, mặt dưới phiến lá thường có màu tái trắng. Kích thước lá chét dài từ 6–9 cm, rộng từ 3–5 cm, lá ché đính ở đầu cuống kép thường có kích thước lớn hơn các lá còn lại. Cuống chính và các cuống lá chét không lông, phiên lá chét không lông. Có lá kèm nhỏ không lông, sớm rụng.
Hoa mọc ra từ nách lá, thường xuất hiện trước khi lá mọc đầy đủ. Hoa tự tán gồm nhiều bông màu trắng, có kích thước 7-9mm, mùi thơm nhẹ. Mùa hoa vào tháng 2-3. Quả dạng đậu hình trứng thuôn dài, dài 5–7,5 cm, rộng khoảng 2-2,5 cm. Quả chứa 1-2 hạt, mỗi hạt có đường kính khoảng 8-9mm, hình thận dẹp. Quả khi chín không tự nứt.
Sinh thái
Là cây ưa sáng, ưa đất sâu, dày, độ ẩm cao. Phân bố ở đai độ cao tuyệt đối dưới 500m. Trong tự nhiên tìm thấy trong rừng mưa nhiệt đới và rừng mưa nhiệt đới gió mùa. Chủ yếu phân bổ ở Việt Nam và được tìm thấy rải rác tại Hải Nam, Trung Quốc (tại đây gọi nó là 越南黄檀 - Hoàng (huỳnh) đàn Việt Nam).
Sử dụng
Sưa có tán thưa, hoa trắng và thơm, có thể được trồng làm cây cảnh quan đường phố.
Gỗ Sưa cho mùi thơm quyến rũ thoảng nhẹ kiểu hương trầm. Khi đốt tàn có màu trắng đục, mùi khó chịu nên được gọi là Trắc thối. Gỗ Sưa chỉ dùng phần gỗ lõi cho giá trị kinh tế cao hơn phần gỗ giác. Gỗ sưa thớ mịn, vân thớ gỗ đẹp. Thời phong kiến vua chúa dùng gỗ trắc thối để đóng đồ nội thất cao cấp trong cung đình vì nó vừa là hương liệu vừa là dược liệu. Từ những năm 90 của thế kỉ XX, giá trị thương phẩm của gỗ Sưa trên thế giới tăng đột biến do nhiều người Trung Quốc đổ xô săn lùng gỗ Sưa để đóng quan tài hoặc ướp xác như các vị hoàng đế Trung Quốc trước đây. Người ta cho là quan tài đóng bằng gỗ trắc thối có khả năng giữ được xác lâu, không bị phân hủy.
Tình trạng
Hiện nay, nó là loài đang bị đe dọa do mất môi trường sống. Tại Việt Nam chính phủ xếp vào nhóm cây cần bảo vệ nghiêm ngặt, cho phép trồng khoanh nuôi.
👁️
0 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
nhỏ|phải|Một con bò sữa được chăn thả trên thảo nguyên tại Đức nhỏ|phải|Một giống [[bò Hà Lan, đây là gia súc cao sản chuyên cho sữa]] **Chăn nuôi gia súc lấy sữa** là việc thực
**Chế phẩm sữa** (_Dairy product_) hay các **sản phẩm từ sữa** là các loại thực phẩm được chế biến hoặc thu được từ sữa hoặc sản phẩm có chứa sữa của các loài động vật
nhỏ|phải|Một con [[bò Jersey đang giai đoạn cạn sữa]] nhỏ|phải|Một bầu vú của bò đang giai đoạn cạn sữa **Bò cạn sữa** (_Dry cow_) là thuật ngữ để chỉ những con bò sữa đang trong
nhỏ|phải|Tạo hình tượng trưng về sữa từ bầu vú người mẹ với [[sự tiết sữa|phản xạ tiết sữa]] [[Sữa non chuyển sang sữa mẹ bình thường có màu nhạt dần vào các ngày sau khi
Một ly [[sữa bò đã được thanh trùng theo phương pháp Pasteur]] **Sữa** là chất lỏng màu trắng được sản xuất bởi tuyến vú của động vật có vú. Đây là nguồn dinh dưỡng chính
Hai lọ sữa tươi tiệt trùng **Sữa tươi** là các loại sữa động vật (bò sữa, dê, cừu...) ở dạng nguyên liệu thô, dạng nước, chưa qua chế biến hoặc chỉ mới qua sơ chế
Một lon sữa đặc khui nắp của dòng sản phẩm [[Ông Thọ (nhãn hiệu sữa)|sữa Ông Thọ]] **Sữa đặc** hay **sữa cô đặc** là sữa bò đã hút hết nước. Loại sữa này thường ở
**Vú sữa Lò Rèn Vĩnh Kim** là thương phẩm trái cây đặc sản của tỉnh Tiền Giang, đã được cấp bảo hộ chỉ dẫn địa lý, là một trong hai chỉ dẫn địa lý của
nhỏ|Sữa lạc đà đóng chai Sữa lạc đà tươi ở [[Dubai]] **Sữa lạc đà** là sữa uống được vắt từ loài lạc đà. Xuất hiện trong các nền văn hóa du mục và mục đồng
**Trà sữa trân châu** hay **trà sữa Đài Loan** (珍珠奶茶; _trân châu nãi trà_) là thức uống được chế biến từ trà xanh hoặc trà đen được các cửa hàng đồ uống tại Đài Trung,
nhỏ|phải|Một mẫu sữa bột **Sữa bột** là một sản phẩm sản xuất từ sữa ở dạng bột khô, được thực hiện bằng cách làm bốc hơi sữa để khô sau đó nghiền nhỏ, tán nhỏ
Sữa công thức nhỏ|phải|Các sản phẩm sữa công thức trên thị trường **Sữa công thức** (_Infant formula_) hay còn gọi là **sữa bột trẻ em** là các loại sữa được sản xuất dành riêng làm
**Trà sữa Hồng Kông** là một loại thức uống được làm từ trà đen Ceylon và sữa (sữa bay hơi và sữa đặc). Đây còn là một phần trong bữa trưa của văn hóa trà
thumb|Một đĩa sữa bay hơi **Sữa bay hơi**, hay còn được biết đến như **sữa đặc không đường** tại một số quốc gia, là sản phẩm sữa không đường có nguồn gốc từ sữa bò,
nhỏ|1 ly sữa dê nhỏ|phải|Sữa dê **Sữa dê** là sữa được vắt từ loài dê mà chủ yếu là dê nhà. Đây là một nguồn thực phẩm bổ dưỡng, quan trọng. Sữa dê đã được
nhỏ|Trà sữa Mông Cổ nhỏ|Trà sữa Mông Cổ (phải) với [[kê nướng (giữa) để thêm vào trà và kẹo _aaruul_ (trái) làm món ăn kèm.]] **Trà sữa Mông Cổ** hay **Suutei tsai** (,, ) (nghĩa
nhỏ|phải|kem sữa chua vị sô cô la **Kem sữa chua** hay còn gọi là **sữa chua đông lạnh** (_Frozen yogurt_) là một món tráng miệng đông lạnh được làm từ sữa chua và đôi khi
Một sản phẩm sữa chua đóng hộp phổ biến|thế= **Sữa chua** hay **Yogurt** (ya-ua) là một chế phẩm sữa được sản xuất bằng cách cho vi khuẩn lên men sữa. Mọi loại sữa có thể
**Trà sữa Miến Điện** (, ) là một loại thức uống được làm từ trà có nguồn gốc xuất xứ ở Myanmar, theo truyền thống được làm bằng trà đen và sữa (thường là sữa
nhỏ|phải|Một tách trà sữa nhỏ|Sữa đang được thêm vào **_trà đen Assam _** **Trà sữa **là loại thức uống đa dạng được tìm thấy ở nhiều nền văn hóa, bao gồm một vài cách kết
nhỏ|phải|Phiếu cho phép được bỏ phiếu tại nơi cư trú. Một **cuộc trưng cầu dân ý về việc sửa đổi Hiến pháp** đã được tổ chức trên toàn lãnh thổ Nga từ ngày 25 tháng
nhỏ|phải|Vắt sữa ngựa ở [[Kyrgyzstan, ở vùng Trung Á khi vắt sữa ngựa mẹ thì người ta thường cho ngựa con đứng gần để giúp ngựa mẹ tiết sữa nhiều hơn]] **Sữa ngựa** là sữa
Cà phê sữa nóng (_nâu nóng_), thêm đá vào thì thành cà phê sữa đá (_nâu đá_). nhỏ|phải|Cà phê sữa ở Thành phố Hồ Chí Minh **Cà phê sữa** là loại cà phê được pha
Các ngăn hàng rỗng tại một siêu thị Trung Quốc do vụ sữa nhiễm bẩn **Vụ bê bối sữa Trung Quốc năm 2008** là một vụ bê bối về an toàn thực phẩm xảy ra
**Sứa lược** là một ngành nhỏ (danh pháp khoa học: **_Ctenophora_**) cùng với ngành Ngành Thích ty bào (_Cnidaria_) hợp thành nhóm động vật ruột khoang (_Coelenterata_) trong động vật đối xứng tâm (_Radiata_). Claudia
**Vú sữa** (danh pháp 2 phần: _Chrysophyllum cainito_) ### Đặc điểm sinh lý, sinh thái Cây vú sữa có tốc độ sinh trưởng nhanh. Phù hợp với: điều kiện nhiệt đới nhiệt độ 22-34 độ
200x200px|nhỏ|Một hộp sữa Ông Thọ **Sữa Ông Thọ** là nhãn hiệu sữa đặc hiện thuộc sở hữu của Công ty sữa Việt Nam (Vinamilk). Sữa Ông Thọ là một chế phẩm sữa rất phổ biến
**Sữa bắp** hay còn gọi là **sữa bột bắp** là một loại thực phẩm ở dạng lỏng (có thể ở mức độ lỏng bỏng hoặc sệt hơn) được chế biến từ nguyên liệu là bắp
nhỏ|phải|Sữa gầy rót dùng chung với ngũ cốc khô **Sữa gầy** hay còn gọi là **sữa tách kem** (tiếng Anh: _Skimmed milk_) hay **sữa ít béo** hoặc sữa không béo (tiếng Anh Mỹ: _Skim milk_)
**Sữa hạnh nhân** là một loại sữa thực vật được sản xuất từ hạnh nhân với kết cấu sánh mịn và hương vị béo ngậy, mặc dù một số loại hoặc nhãn hiệu có hương
**Sữa thực vật** (**chất lỏng từ thực vật, sữa thay thế**, **sữa hạt** hoặc **sữa thuần chay**) là một loại thức uống không phải là sữa được sản xuất từ chiết xuất thực vật để
nhỏ|phải|Sữa yến mạch nhỏ|phải|Một ly sữa yến mạch **Sữa yến mạch** (_Oat milk_) là một loại sữa thực vật có nguồn gốc từ loại ngũ cốc yến mạch (_Avena spp._) nguyên hạt bằng cách chiết
**Sữa hạt sen** là loại thức uống được nấu từ hạt sen và các thành phần sữa tươi, sữa đặc, cùng với đường và nước. Đây là loại thức uống đặc sản vùng Đồng Tháp,
nhỏ| Trang trại cũ chuyên vắt sữa trên núi ở Schröcken, [[Vorarlberg, Áo, trong rừng Bregenz ]] **Công ty sữa** (_Dairy_) là một doanh nghiệp được thành lập để thu hoạch hoặc chế biến (hoặc
nhỏ|phải|Các hương vị khác nhau của sữa **Sữa có vị** (_Flavored milk_) là một loại thức uống từ sữa có đường với các nguyên liệu chính được làm từ sữa tươi, sữa hoàn nguyên, đường
nhỏ|phải|Sữa lắc [[Khajoor dùng với quả chà là sấy khô]] **Sữa lắc** (_Milkshake_) hay **sữa khuấy** là một hỗn hợp kem sữa được xay nhuyễn của kem và sữa tươi (ở Việt Nam có thể
**Liên Minh Trà Sữa** là một phong trào đoàn kết dân chủ trực tuyến được đặt tên theo loại đồ uống ưa thích của cư dân mạng từ Hồng Kông, Đài Loan (Trung Hoa Dân
liên_kết=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Stranded_Cambrian_scyphozoans.jpg|thế=|nhỏ|Sứa bị mắc cạn trên một bãi triều Cambri tại Đồi Blackberry, Wisconsin. **Sứa** (lớp **Scyphozoa**) là những sinh vật biển không xương sống độc nhất của ngành Thích ty bào (Cnidaria). Chúng là những
**Sữa non** là dạng vật chất có màu vàng, đặc dính, xuất hiện vào cuối thời kỳ mang thai và lưu thông qua tuyến vú của người mẹ trong vòng 72 giờ đầu sau khi
nhỏ|phải|Tạo hình tượng trưng về sữa từ bầu vú người mẹ với **phản xạ tiết sữa** nhỏ| [[Mèo con được nuôi dưỡng ]] nhỏ| [[Chi Lợn|Lợn cho con mình bú ]] **Sự tiết sữa** mô
thumb|Một ly cối sữa hữu cơ **Sữa hữu cơ** (_Organic milk_) là thuật ngữ dùng để chỉ một số sản phẩm sữa được chăn nuôi gia súc lấy sữa theo phương pháp nông nghiệp hữu
## Định nghĩa và triệu chứng **Dị ứng sữa** là một phản ứng miễn dịch bất lợi với một hoặc nhiều protein trong sữa bò. Khi các triệu chứng dị ứng xảy ra, những triệu
thumb|372x372px|Cấu trúc của Màng cầu chất béo sữa ở tế bào nang của động vật có vú **Màng cầu chất béo sữa** (tiếng Anh: **Milk fat globule membrane - MFGM**) là một cấu trúc phức
**Chi Hoa sữa** (danh pháp khoa học: **_Alstonia_**) là một chi phổ biến rộng bao gồm các cây gỗ và cây bụi thường xanh thuộc họ La bố ma (_Apocynaceae_). Nó được Robert Brown đặt
phải|Một con bò sữa thuộc giống [[bò Hà Lan]] **Bò sữa** là họ bò nhà (giống cái) được nuôi với khả năng cung cấp sữa dồi dào. Nguồn sữa bò này được dùng biến chế
nhỏ|Sữa hấp nhỏ|Một ly sữa loại Ryazhenka **Sữa hấp** hay **sữa hâm** (tiếng Nga: топлёное молоко, tiếng Ukraina: пряжене молоко) là một loạt sữa chế biến bằng phương pháp đun sôi, chúng đặc biệt phổ
phải|nhỏ| Ảnh chụp màn hình từ trình chỉnh sửa đồ họa raster [[GIMP. ]] Trình **chỉnh sửa đồ họa raster** là một chương trình máy tính cho phép người dùng tạo và chỉnh sửa hình
Giọt kem trên bề mặt của [[sữa]] **Kem sữa** là một sản phẩm sữa bao gồm lớp chất béo cao hơn được tách ra từ mặt trên của sữa trước khi đồng nhất hóa. Trong
**Hoa sữa**, hay còn gọi là **mò cua**, (danh pháp khoa học: **_Alstonia scholaris_**) là một loài thực vật nhiệt đới thường xanh thuộc chi Hoa sữa, họ La bố ma (_Apocynaceae_). ## Sinh học
**Đạo luật Hôn nhân Sửa đổi (Định nghĩa và Tự do Tôn giáo) 2017** (tiếng Anh: _Marriage Amendment (Definition and Religious Freedoms) Act 2017_) là Đạo luật của Quốc hội Úc, điều chỉnh hôn nhân