Norodom Sihanouk (tiếng Khmer: , phát âm như "No-rô-đom Xơi-ha-nụ" hay "No-rô-đom Xi-ha-núc, , Tập tin:ltspkr.png ; 31 tháng 10 năm 1922 – 15 tháng 10 năm 2012) là cố Quốc vương, Thái thượng vương của Vương quốc Campuchia.
Ông từng là vua của Campuchia trong nhiều giai đoạn cho đến ngày thoái vị để nhường ngôi cho quốc vương Norodom Sihamoni (7 tháng 10 năm 2004). Sihanouk là con trai của cựu quốc vương Norodom Suramarit và vương hậu Sisowath Kossamak. Sihanouk đã đảm nhiệm nhiều chức vụ khác nhau kể từ 1941, nhiều vị trí đến nỗi Sách Kỷ lục Guinness đã đưa ông vào danh sách các chính khách giữ nhiều chức vụ nhất, bao gồm 2 lần làm vua, 2 lần thái tử, 1 lần chủ tịch nước, 2 lần thủ tướng và một lần quốc trưởng Campuchia và nhiều chức vụ khác nữa của chính phủ lưu vong. Phần lớn là chức vụ hình thức, kể cả lần cuối làm vua (trị vì nhưng không cai trị). Thời gian trị vì thực sự của ông là từ 9 tháng 11 năm 1953 đến 18 tháng 3 năm 1970 (khi bị Lon Nol phế truất chức vụ Quốc trưởng).
Thời niên thiếu
Sihanouk học tiểu học tại Phnôm Pênh (École François Baudoin), học trung học tại Sài Gòn (Lycée Chasseloup Laubat) cho đến khi lên ngôi, sau đó học tại trường võ bị Saumur, Pháp. Khi vua Sisowath Monivong (ông ngoại của Sihanouk) băng hà vào ngày 23 tháng 4 năm 1941, Hội đồng Tôn vương đưa Sihanouk lên ngôi vua. Ông đăng quang vào tháng 11 năm 1941.
Thời kỳ trị vì
Giai đoạn 1941–1945
Trong giai đoạn 1941–1945 vua Sihanouk chưa bộc lộ xu hướng dân tộc chủ nghĩa của mình. Khi người Pháp bắt giữ, khép án chung thân và đày ra Côn Đảo, các trí thức tập hợp xung quanh Viện Phật giáo và báo Khmer Nagarawatta vì lên kế hoạch bắt giữ các quan chức Pháp và tuyên bố độc lập sau khi một phần đất ở miền Tây Campuchia bị Thái Lan chiếm, Sihanouk đã không bày tỏ thái độ phản đối.
Giai đoạn 1945–1953
Tháng 3 năm 1945, sau khi Nhật đảo chính Pháp ở Campuchia, cơ quan an ninh quân sự Kempeitai khuyên Norodom Sihanouk nên tuyên bố độc lập và lãnh đạo chính quyền mới của Campuchia. Kế hoạch ám sát Sihanouk được ông Ngô Đình Nhu và Trần Kim Tuyến thảo luận chi tiết, sau khi mưu đảo chính tại Campuchia thất bại. Tuy nhiên âm mưu ám sát bất thành do Sihanouk may mắn thoát chết.. Phạm Trọng Nhơn là thủ phạm của vụ này. Theo báo An ninh Thế giới, Sihanouk thoát chết là nhờ một điệp viên của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa là Ba Quốc (tên thật là Đặng Trần Đức), phụ tá Phó Giám đốc Sở Nghiên cứu Chính trị Xã hội Việt Nam Cộng hòa, tham gia vào âm mưu ám sát đã cài đặt bom lệch giờ.
Giai đoạn 1965–1969
Đến năm 1965, sau khi Mỹ đưa quân vào Việt Nam bảo vệ Việt Nam Cộng hòa, ông cắt đứt quan hệ ngoại giao với Mỹ và Anh nhưng cũng làm mất lòng phe hữu do ông không nhận thức được tình hình kinh tế suy thoái do việc thực hiện quốc hữu hóa và độc quyền nhiều ngành công nghiệp, dịch vụ.
Lần trị vì cuối cùng
Các đảng phái ở Campuchia đã đàm phán đến năm 1991 và các bên đã đồng ý ký thỏa thuận hòa giải toàn diện ở Paris. Ngày 14 tháng 11 năm 1991, Hoàng thân Norodom Sihanouk trở về Campuchia sau 13 năm lưu vong. Trong cuộc bầu cử 1993, đảng Nhân dân Cách mạng Campuchia thất cử. Sihanouk đã can thiệp để buộc con trai là Hoàng thân Ranariddh và đảng FUNCIPEC của ông này tiếp nhận Hun Sen làm đồng thủ tướng nhằm đổi lấy việc trở lại ngai vàng. Sau đó Hun Sen thực hiện đảo chính đổ máu lật đổ Hoàng thân Ranariddh vào năm 1997.
Năm 1993, Sihanouk lại trở thành quốc vương Campuchia và con trai ông, thái tử Norodom Ranariddh làm thủ tướng. Theo Hiến pháp của Campuchia, quốc vương chỉ "trị vì nhưng không cai trị". Do bệnh tật, ông phải đi lại chữa trị ở Bắc Kinh nhiều lần. Thú tiêu khiển của Sihanouk: sáng tác âm nhạc bằng các thứ tiếng khác nhau (tiếng Khmer, tiếng Pháp và tiếng Anh), đạo diễn nhiều bộ phim và chỉ huy dàn nhạc. Ông có website riêng. Tháng 1 năm 2004, ông tự chuyển sang sống lưu vong tại Bình Nhưỡng, sau đó là Bắc Kinh, lấy lý do sức khỏe kém, ông tuyên bố thoái vị ngày 7 tháng 10 năm 2004. Hiến pháp Campuchia không cho phép tự thoái vị. Chea Sim, Chủ tịch Thượng viện Campuchia, tạm nắm giữ chức Quyền nguyên thủ Nhà nước cho đến ngày 14 tháng 10 khi Hội đồng Tôn vương bầu Norodom Sihamoni – một trong những người con trai của Sihanouk - lên làm quốc vương mới.
Qua đời
Sihanouk qua đời vì bệnh tim tại thủ đô Bắc Kinh của Trung Quốc vào lúc 2 giờ 25 phút ngày 15 tháng 10 năm 2012 theo giờ địa phương. Hai ngày sau, Quốc vương Norodom Sihamoni tới Bắc Kinh mang di hài cha mình về Campuchia.
Tang lễ
Sau một tuần tang lễ vào tháng 10 năm 2012, thi hài ông được lưu giữ trong Cung điện Hoàng gia để người dân tới bày tỏ sự tôn kính cuối cùng.
Vào ngày 4 tháng 2 năm 2013 (sau ba tháng được lưu giữ trong Cung điện Hoàng gia), Campuchia tiến hành lễ hỏa thiêu thi hài cựu quốc vương Norodom Sihanouk.
Một phần tro cốt của ông được rải gần nơi hợp lưu của bốn con sông tại Phnom Penh. Trong khi phần tro cốt còn lại sẽ được đưa về cung điện hoàng gia vào ngày 7 tháng 2 năm 2013, nằm cạnh công chúa Kunthea Buppha, theo ý nguyện của cựu quốc vương.
Gia phổ Miên triều thế kỷ 19–21
👁️
2 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Norodom Sihanouk** (tiếng Khmer: , phát âm như "No-rô-đom Xơi-ha-nụ" hay "No-rô-đom Xi-ha-núc, , Tập tin:ltspkr.png ; 31 tháng 10 năm 1922 – 15 tháng 10 năm 2012) là cố Quốc vương, Thái thượng vương
Samdech Norodom Sihanouk cai trị vương quốc Kampuchea các giai đoạn 1941-5 và 1993-2004. Ngài đồng thời vang danh vì là nhà chế tác điện ảnh, kiêm nhiệm các vị trí trọng yếu: Chủ nhiệm,
thumb|Vua Norodom Sihanouk, năm 1983. **Chủ nghĩa Sihanouk** (tiếng Khmer: សីហ នុ និយម; tạm dịch: Sihanouk Niyum) là một hệ tư tưởng chính trị của Quốc vương Norodom Sihanouk nổi lên ở Campuchia vào những
Chiến tranh Đông Dương là một trong những điểm nóng tiêu biểu trong Chiến tranh lạnh. Trong cuộc chiến này, Cơ quan tình báo Trung ương Mỹ CIA đã đóng một vai trò đặc biệt
**Norodom Moninaeth Sihanouk** (; ; nhũ danh **Paule Monique Izzi**, 18 tháng 6 năm 1936) là đương kim thái hậu Campuchia. Bà giữ vai trò vương phi năm 1952, nhưng chỉ vài tháng sau thăng
**Norodom Sihamoni** (, , phát âm như: "No-rô-đom Xơi-ha-mô-ni" hay "No-rô-đom Xi-ha-mô-ni, tên đầy đủ là: **Preah Karuna Preah Bat Samdech Preah Boromneath Norodom Sihamoni**, sinh 14 tháng 5 năm 1953 tại Phnôm Pênh) là
Hoàng thân **Norodom Phurissara** (; 13 tháng 10 năm 1919 – tháng 4 năm 1976) là một chính trị gia cánh tả nổi tiếng của Campuchia trong các thập niên 1950, 1960 và 1970, người
**Norodom Buppha Devi** ( ; 8 tháng 1 năm 1943 – 18 tháng 11 năm 2019) là công chúa, vũ công, giám đốc Đoàn Ba lê Hoàng gia Campuchia, thượng nghị sĩ, kiêm Bộ trưởng
**Norodom Jenna** (, ; sinh ngày 11 tháng 3 năm 2012) là công chúa Campuchia và là thành viên của hoàng gia Campuchia. Cô là cháu gái của Quốc vương Norodom Sihamoni, con gái thứ
**Norodom Kantol** (; 15 tháng 9 năm 1920 – 1976) là thành viên Vương thất Norodom và là Thủ tướng Campuchia từ năm 1962 đến năm 1966. Ông cũng từng là Bộ trưởng Ngoại giao
**Vương thất Norodom** () là hoàng gia cai trị Campuchia. Các thành viên của nó là hậu duệ trực tiếp của Quốc vương Norodom (1860–1904), con trai của "Đại quốc vương", Ang Duong. Người đứng
**Norodom Vichara** (; 17 tháng 8 năm 1946 – 28 tháng 7 năm 2013) là công chúa và chính khách Campuchia. Bà là con gái của Quốc vương Norodom Suramarit và là em gái cùng
**Hoàng thân Norodom Ranariddh** (2 tháng 1 năm 1944 – 28 tháng 11 năm 2021) là con trai cả của cựu Quốc vương Norodom Sihanouk của Campuchia và là anh em cùng cha khác mẹ
**_Đóa hồng Bokor_** (, ) là một bộ phim điện ảnh do vương công Campuchia Norodom Sihanouk làm tổng giám chế, được phát hành ngày 14 tháng 11 năm 1969 tại Phnôm Pênh. ## Lịch
**Norodom Suramarit** (tiếng Khmer: នរោត្តម សុរាម្រិត, Preah Reach Bat Samdach Preah Norodom Suramarit) (ngày 6 tháng 3 năm 1896 - ngày 3 tháng 4 năm 1960) là vua của Campuchia từ năm 1955 cho đến
thumbnail|Hình Norodom Chantaraingsey trong bộ quân phục **Norodom Chantaraingsey** (1924 hoặc 1926 – 1976?) là nhà dân tộc chủ nghĩa và thành viên hoàng tộc Campuchia. Ban đầu ông là người chỉ huy nhóm du
**Không bao giờ gặp lại, hỡi Kampuchea yêu dấu** (, , , ) là một phim cổ trang lãng mạn do Norodom Sihanouk biên kịch và đạo diễn, xuất phẩm năm 1991 tại Bình Nhưỡng.
**Bóng mờ phủ Angkor** (, , ) là một phim gián điệp do Norodom Sihanouk biên kịch và đạo diễn, xuất phẩm năm 1968 tại Tashkent. ## Lịch sử Thập niên 1960, trong bối cảnh
nhỏ|phải|Norodom Arunrasmy **Norodom Arunrasmy** (sinh ngày 2/10/1955) là con gái út của cố quốc vương Campuchia Norodom Sihanouk. ## Lịch sử Ngày 23/3/2013, bà đã chính thức được bầu làm Chủ tịch đảng bảo hoàng
**Liên minh chính phủ Campuchia Dân chủ** (Tiếng Khmer: រដ្ឋាភិបាល ចំរុះ កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ), năm 1990 đổi tên thành **Chính phủ Quốc gia Campuchia** (Tiếng Khmer: រដ្ឋាភិបាល ជាតិ នៃ កម្ពុជា), là một liên minh chính phủ lưu
**Đại lộ Sihanouk** () là một đại lộ ở thủ đô Phnôm Pênh của Campuchia, cắt ngang thành phố theo hướng đông-tây. Đại lộ này được đặt tên nhằm vinh danh cố Quốc vương Norodom
**Đường mòn Sihanouk** là một hệ thống cung cấp hậu cần ở Campuchia được Quân đội Nhân dân Việt Nam (QĐNDVN) và quân du kích Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam
**Preap In** (1938 – 1964) là một nhà bất đồng chính kiến nền chính trị Campuchia trong thập niên 1950 – 1960. Ngoài ra, ông còn là cán bộ cao cấp của Khmer Serei, một
thumb|Đại lộ Norodom nhìn từ chùa [[Wat Phnom]] **Đại lộ Norodom** () là một đại lộ lớn ở thủ đô Phnôm Pênh, Campuchia được đặt theo tên của Quốc vương Norodom. Đại lộ này kết
**Nội chiến Campuchia** là cuộc chiến giữa lực lượng của Đảng Cộng sản Campuchia (được biết đến với tên gọi Khmer Đỏ) và đồng minh của họ, Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Mặt
Hoàng thân **Rajavong Sisowath Sirik Matak** (1914 – 1975) là chính trị gia và Phó Thủ tướng Cộng hòa Khmer, xuất thân từ hoàng tộc Campuchia thuộc vương triều Varman dưới sự trị vì của
**Cộng hòa Khmer** (, ) là một nước cộng hòa đầu tiên của Campuchia. Thời Việt Nam Cộng hòa thường được gọi là _Cộng hòa Cao Miên_ hay _Cao Miên Cộng hòa_, được thành lập
**Chiến tranh biên giới Việt Nam – Campuchia**, hay còn được gọi là **Chiến tranh biên giới Tây Nam**; , UNGEGN: _Sângkréam Kâmpŭchéa-Viĕtnam_; Những người theo chủ nghĩa dân tộc Khmer gọi là **Việt
**Hiệp định Hòa bình Paris** (, ), có tiêu đề chính thức là **Hiệp định Hòa bình Toàn diện Campuchia**, được ký kết vào ngày 23 tháng 10 năm 1991, nhằm mục đích chấm dứt
**In Tam** (1916 – 2006) là chính khách và cựu Thủ tướng Campuchia từ ngày 6 tháng 5 đến ngày 9 tháng 12 năm 1973. ## Tiểu sử ### Thuở ban đầu In Tam sinh
**Phục bích** (), còn được phiên âm là **phục tích** hay **phục tịch**, nghĩa đen là "khôi phục ngôi vua" là trường hợp một quân chủ đã từ nhiệm hoặc đã bị phế truất hay
**Sam Sary** (; ngày 6 tháng 3 năm 1917 – cuối năm 1962) là chính trị gia Campuchia từng tham gia vào biến cố gọi là Âm mưu Bangkok chống lại Hoàng thân Norodom Sihanouk.
**Sisowath Kossamak** (1904 – 1975) là vương hậu của vua Norodom Suramarit, Vương quốc Campuchia. Bà là công chúa của vua Sisowath Monivong và là vương thái hậu của vua Norodom Sihanouk, thái vương thái
**Sihanoukville** (tiếng Khmer: ក្រុងព្រះសីហនុ), phiên âm tiếng Việt là **Xi-ha-núc-vin**, tên khác: **Kampong Som**, **Kampong Saom**, **Kâm Póng Sao**, là một thành phố cảng ở phía nam Campuchia và là thủ phủ của tỉnh Sihanoukville
nhỏ|Đền Angkor Wat tại Campuchia **Đảo chính Campuchia 1970** (Khmer: រដ្ឋប្រហារកម្ពុជាឆ្នាំ១៩៧០) là hành động quân sự của nhóm quan chức thân Mỹ nhằm lật đổ chính phủ của Hoàng thân Norodom Sihanouk, sau một cuộc
**Sangkum Reastr Niyum** (tiếng Khmer: សង្គម រាស្រ្ត និយម; nghĩa là _Cộng đồng xã hội chủ nghĩa bình dân_) thường được gọi đơn giản là Sangkum, là tổ chức chính trị do Hoàng thân Norodom Sihanouk
**Khmer Đỏ** (tiếng Campuchia: ខ្មែរក្រហម, ) là tên gọi dành cho thế lực và tổ chức chính trị cực tả cầm quyền tại Campuchia từ 1975 đến 1979 dưới sự lãnh đạo công khai của
thumb|Các vùng tại Campuchia thumb| **Khmer Tự do** (nguyên gốc: _Khmer Serei_, đọc là _Khơme Xơrây_) là lực lượng vũ trang chống chế độ quân chủ và kể cả cộng sản do chính trị gia
**Vương quốc Campuchia**, dưới thời Norodom Sihanouk từ năm 1946 đến 1953, là giai đoạn mở đầu cho tiến trình độc lập của quốc gia này. ## Lịch sử Ngày 7 tháng 1 năm 1946,
**Đảng Dân chủ** (_Krom Prachéathipatei_) là một đảng phái chính trị cánh tả, ủng hộ độc lập ở Campuchia được Hoàng thân Sisowath Yuthevong, nguyên thành viên Phòng Lao động Quốc tế Pháp thành lập
**Lực lượng Vũ trang Quốc gia Khmer** hoặc **Quân lực Quốc gia Khmer** (tiếng Pháp: _Forces Armées Nationales Khmères_ - FANK), là lực lượng quốc phòng vũ trang chính thức của nước Cộng hòa Khmer,
**Thái thượng vương** (chữ Hán:太上王), hay **Thái thượng quốc vương** (太上國王), gọi tắt là **Thượng Vương** (上王), là ngôi vị mang nghĩa là "vua bề trên" trong triều đình phong kiến ở khu vực Á
**Sơn Ngọc Thành** (; 1908 – 1977) là chính trị gia và nhà dân tộc chủ nghĩa Campuchia, từng giữ chức Bộ trưởng và Thủ tướng trong thời kỳ Nhật Bản chiếm đóng Campuchia và
**Chiến dịch Campuchia** (tài liệu đương thời gọi **Chiến dịch vượt biên Cao Miên** hoặc **Cuộc xâm nhập Campuchia**) là tên chiến dịch tấn công vào miền Đông Campuchia vào năm 1970 của quân đội
nhỏ|phải|Hu Nim **Hu Nim** (1932–1977), bí danh **Phoas**, là một nhà chính trị Campuchia và có gốc Hoa-Khmer. Nim xuất thân từ một gia đình nông dân nghèo. Tuy nhiên ông lại là một sinh
**Sak Sutsakhan** (8 tháng 2 năm 1928 – 29 tháng 4 năm 1994) là chính trị gia Campuchia kiêm sĩ quan cấp cao trong Lực lượng Vũ trang Quốc gia Khmer. Ông là vị Tổng
Khmer Issarak đã chọn một lá cờ nền màu đỏ với hình bóng Angkor Wat có năm ngọn tháp màu vàng. Lá cờ này về sau được [[KUFNS lấy làm quốc kỳ chính thức của
**Nhiek Tioulong** (; 23 tháng 8 năm 1908 – 9 tháng 6 năm 1996) là sĩ quan quân đội, chính khách và diễn viên người Campuchia từng giữ chức Quyền Thủ tướng Campuchia từ ngày
**Quân Cách mạng Campuchia** (, _Yangtorp Devotta Kampuchea_) là danh xưng chính thức của lực lượng vũ trang thuộc nhà nước Campuchia Dân chủ hay chính thể Khmer Đỏ. ## Lịch sử ### Thành lập
**Lakhon Khol** (; , phát âm tiếng Việt **_La-khôn Khôil_** hay còn gọi **Vũ kịch mặt nạ Khol**) là thể loại kịch múa được ra đời từ rất lâu tại Campuchia biểu diễn lại tình