✨Luật Xuất bản 2004
Luật xuất bản 2004 là đạo luật mang số 30/2004/QH11 được Quốc hội nước Cộng hoà Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam khoá XI, kỳ họp thứ 6 đã thông qua vào ngày 03 tháng 12 năm 2004 và sau đó được Chủ tịch nước Việt Nam ký Lệnh công bố số 26/2004/L/CTN ngày 14 tháng 12 năm 2004. Luật này có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 7 năm 2005. Đây là đạo luật thay thế cho Luật xuất bản năm 1993 và thể chế hóa các quy định trong lĩnh vực xuất bản tại Việt Nam. Sau khi Luật được ban hành thì Ban Tư tưởng Văn hoá Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam đã tổ chức Hội nghị Tổng kết công tác xuất bản năm 2004 và triển khai hoạt động năm 2005, trong đó nhấn mạnh việc triển khai luật này.
Quá trình xây dựng
Để chuẩn bị cho việc xây dựng luật (sửa đổi, bổ sung luật xuất bản 1993), Bộ Văn hóa Thông tin (Nay là Bộ thông tin và truyền thông) đã tổ chức hội nghị tổng kết 10 năm thi hành Luật xuất bản (vào ngày 16 và 17 tháng 12 năm 2003). Nhiều thực trạng được nêu ra tại hội nghị trong đó có vấn đề sự xâm lấn của các cơ sở làm sách tư nhân vào tất cả các khâu của công tác xuất bản. Ngày 22 tháng 4 năm 2004, Nguyễn Văn An đã chủ trì Ủy ban Thường vụ Quốc hội họp bàn, cho ý kiến về Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xuất bản trong đó có nhấn mạnh về vấn đề xuất bản tư nhân. Và trong dự thảo Luật Xuất bản sửa đổi cho phép tư nhân tham gia vào tất cả các khâu trong lĩnh vực xuất bản.
Luật được xây dựng khi Việt Nam sắp gia nhập Công ước Berne, dự thảo Luật xuất bản đã sửa đổi, bổ sung điều 49 và thêm một điều mới (điều 50) về nhập khẩu xuất bản... đoàn đại biểu Quốc hội Thành phố Hồ Chí Minh cũng đã tự tổ chức một cuộc hội thảo để lấy ý kiến từ các thành phần liên quan trong ngành xuất bản để trình tại cuộc họp Quốc hội sắp tới. Các đại biểu đã bàn đến tận mọi ngóc ngách vấn đề, từ chữ nghĩa, khái niệm đến các điều khoản... qua hội thảo nhiều vấn đề từ thực tiễn đã được nêu lên, nhiều bức xúc được đưa ra, qua đó làm cơ sở cho việc xây dựng luật được khả thi hơn.
Trước kỳ họp thứ 5 Quốc hội khóa XI, đã có nhiều ý kiến đóng góp liên quan tới nội dung dự án trên được trình bày trong Hội thảo về thực trạng và giải pháp chống in lậu tổ chức gần đây tại Thành phố Hồ Chí Minh, nêu rõ: "In lậu" là thuật ngữ chưa có trong văn bản của Luật Xuất bản do Quốc hội thông qua năm 1993, cũng không xuất hiện trong nghị định của Chính phủ và thông tư của Bộ Văn hóa Thông tin hướng dẫn thi hành Luật Xuất bản trên.
Ngày 29 tháng 5 năm 2004, tại kỳ họp thứ 5 Quốc hội khóa XI, Bộ trưởng Bộ Văn hóa Thông tin Phạm Quang Nghị đọc tờ trình về dự án Luật xuất bản (sửa đổi), nhưng không nhắc đến việc quản lý các xuất bản phẩm trên Internet. Nhà thơ Hữu Thỉnh (đại biểu Quốc hội) đã có phản ứng về việc này (sau đó được tiếp thu trong luật).
Bố cục
Luật Xuất bản 2004 bao gồm 5 Chương với 46 điều và được trình bày theo bố cục sau đây:
- Chương I: Những quy định chung: gồm 10 điều, từ Điều 1 đến Điều 10 quy định phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng của Luật Xuất bản, giải thích từ ngữ, quy định những vấn đề chung, mang tính nguyên tắc của hoạt động xuất bản và khái niệm xuất bản phẩm, về vấn đề bảo hộ quyền tác giả, những hành vi bị cấm trong hoạt động xuất bản... Trong các chức danh lãnh đạo nhà xuất bản phải có ít nhất một người hoạt động trong lĩnh vực xuất bản từ ba năm trở lên
- Có trụ sở hoạt động, vốn và các điều kiện cần thiết khác
- Phù hợp với quy hoạch phát triển của toàn quốc hay của từng ngành, từng địa phương.
Quyền của cơ quan nhà nước
Luật Xuất bản đã giao quyền chủ động thực hiện nhiệm vụ xuất bản cho cơ quan chủ quản, giám đốc, tổng biên tập nhà xuất bản. Đồng thời cũng quy định trách nhiệm cụ thể của các cơ quan và cá nhân đó đối với những nhiệm vụ được giao.
Một điểm mới của Luật Xuất bản (sửa đổi) là quy định cụ thể tiêu chuẩn, nhiệm vụ và quyền hạn của biên tập viên nhà xuất bản, vì đây là một khâu rất quan trọng để bảo đảm chất lượng của các xuất bản phẩm. Và Biên tập viên nhà xuất bản được đứng tên trên xuất bản phẩm đồng thời có quyền khước từ biên tập những tác phẩm mà nội dung có dấu hiệu vi phạm pháp luật về xuất bản.
Đăng ký xuất bản và thẩm định
Luật Xuất bản bỏ quy định về việc chấp nhận đăng ký kế hoạch xuất bản và chấp nhận đăng ký kế hoạch nhập khẩu xuất bản phẩm. Hàng năm, nhà xuất bản và cơ sở phát hành chỉ đăng ký kế hoạch với Bộ Văn hoá - Thông tin trước khi xuất bản và nhập khẩu xuất bản phẩm.
Theo ông Phạm Quang Nghị, thì Luật này quy định rất chặt chẽ về quyền tác giải và cơ chế bảo vệ quyền tác giả., còn theo ông Đỗ Quý Doãn, luật đã cho phép nhà xuất bản được liên kết với tư nhân ngay từ khâu tổ chức bản thảo. Các đối tượng được thành lập nhà xuất bản được mở rộng cho các "tổ chức chính trị xã hội và các tổ chức khác do Chính phủ quy định".