✨Luật Cơ bản Hồng Kông

Luật Cơ bản Đặc khu hành chính Hồng Kông thuộc Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa là một đạo luật quốc gia của Trung Quốc, quy định về tổ chức chính quyền Hồng Kông gồm chín chương, 160 điều và ba phụ lục. Đạo luật được ban hành căn cứ Hiến pháp Trung Quốc để thi hành Phụ lục I của Tuyên bố chung Trung-Anh.

Luật Cơ bản được Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc thông qua vào ngày 4 tháng 4 năm 1990, có hiệu lực từ ngày 1 tháng 7 năm 1997 khi chủ quyền Hồng Kông được chuyển giao từ Anh cho Trung Quốc. Đạo luật thay thế Chuyên lợi Tín kiện và Chỉ thị Hoàng gia, là hai văn bản hiến pháp của Hồng Kông trong thời kỳ thuộc địa.

Được soạn thảo trên cơ sở của Tuyên bố chung Trung-Anh, Luật Cơ bản quy định các chính sách cơ bản của Trung Quốc đối với Hồng Kông, bao gồm nguyên tắc "một quốc gia, hai chế độ", tức là chế độ chính trị, kinh tế xã hội chủ nghĩa ở Trung Quốc đại lục sẽ không được áp dụng tại Hồng Kông cho đến năm 2047, Hồng Kông được duy trì chế độ tư bản. Luật Cơ bản cũng quy định các cơ sở của luật pháp, mối quan hệ giữa Hồng Kông và Quốc vụ viện, quyền, nghĩa vụ của cư dân Hồng Kông và các cơ quan chính quyền địa phương.

Lịch sử

Sớm sau khi Tuyên bố chung Trung-Anh được ký kết, Đại hội đại biểu Nhân dân toàn quốc thành lập Ủy ban dự thảo Luật Cơ bản vào năm 1985, có nhiệm vụ soạn thảo Luật Cơ bản, nhằm chuẩn bị cơ sở chuyển giao chủ quyền Hồng Kông từ Anh cho Trung Quốc. Tháng 6 năm 1985, Ủy ban Thường vụ phê chuẩn danh sách ủy viên Ủy ban dự thảo, gồm 36 ủy viên từ Trung Quốc và 23 ủy viên từ Hồng Kông,^:444

Trong cùng năm, Ủy ban Tư vấn Luật Cơ bản được thành lập, gồm các lãnh đạo Hồng Kông, có nhiệm vụ lấy ý kiến ở Hồng Kông về dự thảo Luật Cơ bản. Giống như Ủy ban soạn thảo, thành phần Ủy ban tư vấn chủ yếu là giới tinh anh kinh doanh và chuyên gia của Hồng Kông.

Dự thảo đầu tiên được công bố vào tháng 4 năm 1998 để lấy ý kiến dư luận trong khoảng thời gian năm tháng. Dự thảo thứ hai được công bố vào tháng 2 năm 1989 và thời kỳ lấy ý kiến dư luận kết thúc vào tháng 10. Ngày 4 tháng 4 năm 1990, Luật Cơ bản và thiết kế khu kỳ, khu huy của Hồng Kông được Đại hội đại biểu Nhân dân toàn quốc thông qua.

Ngày 4 tháng 6 năm 1989, Lý Trụ Minh cùng Ti Đồ Hoa là hai ủy viên Ủy ban dự thảo duy nhất đại diện cho phe dân chủ tuyên bố ngừng tham gia ủy ban sau sự kiện Thiên An Môn.

Nguyên tắc cơ bản

Các nguyên tắc của Luật Cơ bản phản ánh Tuyên ngôn Liên hợp Trung-Anh, đặt ở chương đầu. Luật Cơ bản quy định quan hệ giữa Trung Quốc và khu bán tự trị có chế độ pháp luật, chính trị khác biệt.

Điều 1 ấn định Hồng Kông là một phần Nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa.

Luật Cơ bản bảo đảm Hồng Kông được mức độ tự trị cao và sở hữu quyền tư pháp độc lập, hành chính và lập pháp. dẫn đến nhiều cư dân chỉ trích rằng lãnh đạo cộng sản đang hủy hoại Điều 8 Luật Cơ bản khi nuốt lời hứa tuân theo chính sách cho phép Hồng Kông được dân chủ tự trị theo chủ quyền Bắc Kinh.

Tự trị Hương Cảng, chủ quyền Trung Quốc

Quan hệ với Quốc vụ Viện

Điều 22 quy định các bộ của Quốc vụ Viện và các cơ quan cấp dưới không thể can thiệp vào công việc mà Hồng Kông có quyền xử lý độc lập theo Luật Cơ bản. Tháng 4 năm 2020 điều khoản châm ngòi cuộc tranh luận sau khi Cục Liên lạc và Cục Sự vụ Hương Áo công khai chỉ trích các nhà lập pháp thân dân chủ vì làm đình trệ cuộc bầu cử chủ tịch Ủy ban Nghị sự Hội Lập pháp; giới lập pháp dân chủ cho rằng ấy là vi phạm Điều 22 vì bình luận, Cục Liên lạc đáp lại rằng không bị Điều 22 ràng buộc, bởi đã được chính quyền trung ương phép trị lý công việc Hồng Kông và không phải là "các bộ của Quốc vụ Viện" theo định nghĩa thông thường.

Hiệu lực của luật quốc gia

Ngoại trừ Luật Cơ bản và Hiến pháp thì luật quốc gia không thi hành ở Hồng Kông, trừ phi liệt kê trong Phụ lục III và áp dụng bằng luật địa phương ban hành. Khi Hội Lập pháp thông qua luật quốc gia ở cấp địa phương thì bản địa khu thích ứng với hoàn cảnh ở Hương Cảng cho luật quốc gia được hữu hiệu hoàn toàn. Ủy ban Thường vụ có quyền thêm bớt luật vào Phụ lục III sau khi lấy ý kiến ủy ban Luật Cơ bản và chính quyền Hồng Kông, phải có quan hệ với ngoại giao, quốc phòng và các công việc nằm ngoài quyền tự trị của Hồng Kông.

Đến tháng 5 năm 2020 Phụ lục III bao gồm luật chỉ định thủ đô, quốc kỳ quốc ca quốc tịch, yêu sách lãnh thổ, miễn trừ đặc quyền ngoại giao và việc đồn trú của Nhân dân Giải phóng Quân. Tháng 5 năm 2020 Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc công bố Ủy ban Thường vụ sẽ thông qua luật quốc an dành riêng cho Hồng Kông do biểu tình năm 2019-20 tại khu đặc chính, sẽ thêm vào Phụ lục III và ban hành mà không cần Hội Lập pháp.

Những hạn chế về thi hành luật quốc gia không áp dụng với luật ảnh hưởng chỉ một phần Hồng Kông. Năm 2018 Trạm Tây Cửu Long của Đường sắt Cao tốc Quảng-Thâm-Cảng hoàn thành, có một phần cho phép nhân viên đại lục thi hành luật Trung Quốc nhằm giảm thời gian nhập cảnh. Cùng năm việc đưa ra Tòa án Nhất thẩm, phán quyết rằng Luật Cơ bản là văn kiện linh động và có thể giải thích để đáp ứng nhu cầu hội nhập kinh tế; việc thi hành luật lệ Trung Quốc ở Hồng Kông vì mục đích hải quan, nhập cảnh và cách ly không vi phạm nguyên tắc "một nước hai chế". Trong khi hầu hết Công ước Quyền lợi Chính Dân đều phê chuẩn thành Điều lệ Pháp án Nhân quyền có ngôn ngữ tương đương, không có luật để thi hành Công ước Quyền lợi Văn Xã Kinh.

Quyền lợi cư dân

Mọi cư dân Hồng Kông đều bình đẳng trước pháp luật và có tự do ngôn luận, báo chí xuất bản, lập hội, hội họp, diển hành biểu tình, giao lưu, đi lại, lương tâm, tín ngưỡng tôn giáo, hôn nhân và quyền, tự do thành lập gia nhập công đoàn và đình công. sự biến mất vô tiền của một người từ Hồng Kông cùng các sự kiện kì quái xung quanh lay chuyển thành phố và kết tinh mối lo ngại quốc tế về khả năng các nhân viên cục công an bắt cóc cư dân Hương Cảng và cưỡng bách dẫn độ, vi phạm vài điều khoản Luật Cơ bản cùng nguyên tắc "một nước hai chế". Nghi vấn lan rộng năm người bị giam ở đại lục sau được chứng minh bằng các đoạn phim "tự thú" nghi là dàn dựng cùng lời khẳng định họ ở lại Trung Quốc tự nguyện.

Điều 95 ấn định hỗ trợ tư pháp giữa Hồng Kông và Trung Quốc, nhưng các vấn đề nghiêm trọng như tử hình vẫn cản trở sự đồng ý về dẫn độ. Ngoài ra thì chính quyền Hương Cảng đã nêu Điều 6, 7 Bộ Hình luật Trung Quốc không cho Hồng Kông thẩm quyền duy nhất về hình sự, đặc biệt khi phạm tội bên kia biên giới Khu Đặc chính hoặc tỉnh. Sự thái hiện tại là Hồng Kông sẽ yêu cầu trả cư dân đã phạm tội tại Hương Cảng, sau bị bắt ở đại lục, còn dân đại lục phạm tội ở Hồng Kông và trốn về Trung Quốc thì xử ở Trung Quốc; trong các trường hợp thẩm quyền chung Quốc vụ Viện đã yêu cầu xét xử ở Trung Quốc. Các nhân vật có tiếng như giáo sư Trần Hoằng Nghị và chủ tịch ban thẩm phán Hương Cảng của Ủy ban Pháp học gia Quốc tế Lý Chí Hỷ cảm thấy tình hình có hậu quả hệ trọng cho độc lập tư pháp ở Hồng Kông.

Quyền lợi chính trị

Cư dân thường trú Hồng Kông có quyền bầu cử, ứng cử theo pháp luật.

Giải thích

Luật Cơ bản, Ủy ban Thường vụ có quyền giải thích, tư pháp Hồng Kông trong khi xét xử. Tính đến ngày 7 tháng 11 năm 2016 Ủy ban đã giải thích Luật Cơ bản năm lần.

Trong năm giải thích tới nay chỉ một do Tòa án Chung thẩm yêu cầu, là trong vụ năm 2011 Democratic Republic of Congo v FG Hemisphere Associates LLC và khẳng định thẩm quyền của tư pháp Hồng Kông về hành vi quốc gia, trong các việc khác. Chính phủ Hồng Kông yêu cầu Ủy ban Thường vụ giải thích hai lần các điều khoản Luật Cơ bản về quyền cư trú và nhiệm kỳ Đặc thủ mới năm 1999 và 2005. Ủy ban cũng đã tự mình giải thích Luật Cơ bản trong hai trường hợp, đầu tiên năm 2004 về sửa đổi cách bầu cử Đặc thủ và Hội Lập pháp cho năm 2007 và 2008, thứ hai tháng 11 năm 2016 về các điều kiện tuyên thệ, khẳng định hợp pháp thực chất ấn định ở Điều 104 Luật Cơ bản

Giải thích của Ủy ban Thường vụ không hồi tố, tức các vụ việc đã xét xử rồi đều không bị ảnh hưởng.

Nguyên tắc pháp luật

Các nguyên tắc cơ bản cho giải thích Luật Cơ bản có ở án lệ pháp và Điều 158, theo đoạn 1 thì Ủy ban Thường vụ có quyền giải thích cuối cùng, hợp với quyền thông thường giải thích luật quốc gia Trung Quốc ấn định tại Điều 67(4) Hiến pháp Trung Quốc. Trước khi giải thích ủy ban phải lấy ý kiến của tiểu ban là Ủy ban Luật Cơ bản Khu Đặc chính Hương Cảng.

Tư pháp Hồng Kông cũng được giải thích Luật Cơ bản khi xét xử tố tụng nếu các điều khoản nằm trong tự trị của Khu Đặc chính, những điều khoản này là "loại trừ", tức Tòa Chung thẩm không có quyền giải thích. Khi điều khoản loại trừ giúp tư pháp phân tích điều không loại trừ thì Tòa Chung thẩm không phải xin Ủy ban Thường vụ giải đáp mà dùng "kiểm tra chủ yếu", tòa coi xem điều khoản nào là quan trọng cần phải giải thích trong phiên toà hiện tại. Tuy tư pháp có cân nhắc bối cảnh lịch sử của Luật Cơ bản, nhưng cũng xem xét "thật tế lịch sử, chính trị và xã hội mới".

Tranh chấp do giải thích

Giải thích của tư pháp Hồng Kông và Ủy ban Thường vụ lôi thôi về mặt chính trị. Trần Hoằng Nghị đã nhận định các giải thích của Ủy ban là "nguyên nhân chính của tranh chấp hiến pháp" kể từ cuộc chuyển giao. Tòa án Chung thẩm xử 28 ngày sau cuộc chuyển giao. Nguyên cáo cho rằng Hội Lập pháp Lâm thời thành lập đơn phương trước chuyển giao là vi pháp và mọi luật của cơ quan là vô hiệu. Tòa bác bỏ luận điểm, viện lý do là do tư cách tòa án địa phương nên không có quyền xem xét hành vi của cơ quan chủ quyền; nhưng vì Trung Quốc có hiến pháp thành văn cộng với Luật Cơ bản quy định quan hệ giữa Hồng Kông và chính phủ trung ương khác với Chuyên lợi Tín kiện và Chỉ thị Hoàng gia nên ngờ ở Hồng Kông sau năm 1997 bá quyền lập pháp còn áp dụng hoàn toàn hay không.