phải|nhỏ|200x200px| Các quốc gia châu Phi tiền thuộc địa từ các khoảng thời gian khác nhau
phải|nhỏ|267x267px| Obelisk tại [[Đền Luxor|đền thờ Luxor, Ai Cập. khoảng 1200 TCN ]]
phải|nhỏ|276x276px| Hiệp sĩ Baguirmi trong bộ áo giáp độn đầy đủ
Lịch sử Châu Phi bắt đầu với sự xuất hiện của vượn nhân hình, người cổ xưa và cách đây ít nhất 200.000 năm trước con người hiện đại về mặt giải phẫu (Homo sapiens) ở Đông Phi, và tiếp tục không ngừng cho đến hiện tại như một sự chắp vá của các quốc gia phát triển chính trị và đa dạng. Lịch sử được ghi nhận sớm nhất phát sinh ở Vương quốc Kush và ở Ai Cập cổ đại, Sahel, Maghreb và Sừng châu Phi.
Sau khi sa mạc hóa sa mạc Sahara, lịch sử Bắc Phi đã song hành cùng với Trung Đông và Nam Âu trong khi sự bành trướng của vùng Baltu quét từ Cameroon (Trung Phi) ngày nay qua phần lớn lục địa cận Sahara trong các đợt sóng từ năm 1000 TCN đến năm 0, tạo ra một điểm chung về ngôn ngữ trên hầu hết lục địa miền trung và miền nam.
Trong thời trung cổ, Hồi giáo lan rộng từ phía tây đến Ả Rập đến Ai Cập, vượt qua Maghreb và Sahel. Một số quốc gia và xã hội tiền thực dân đáng chú ý ở Châu Phi bao gồm Đế quốc Ajuran, D'mt, Vương quốc Adal, Alodia, Vương quốc Warsangali, Vương quốc Nri, Văn hóa Nok, Đế quốc Mali, Đế quốc Songhai, Đế quốc Benin, Đế quốc Oyo, Đế quốc Ashanti, Đế quốc Ghana, Vương quốc Mossi, Đế quốc Mutapa, Vương quốc Mapungubwe, Vương quốc Sine, Vương quốc Sennar, Vương quốc Saloum, Vương quốc Baol, Vương quốc Cayor, Vương quốc Zimbabwe, Vương quốc Kongo, Vương quốc Kaabu, Vương quốc Ile Ife, Carthage Cổ đại, Numidia, Mauretania và Đế chế Aksumite. Vào thời kỳ đỉnh cao, trước thời kỳ chủ nghĩa thực dân châu Âu, người ta ước tính rằng châu Phi có tới 10.000 quốc gia và các nhóm tự trị khác nhau với các ngôn ngữ và phong tục riêng biệt.
Từ giữa thế kỷ thứ 7, việc buôn bán nô lệ Ả Rập đã chứng kiến người Ả Rập Hồi giáo nô lệ hóa người châu Phi. Sau một hiệp định đình chiến giữa Rashidun Caliphate và Vương quốc Makuria sau Trận Dongola lần thứ hai vào năm 652, nô lệ đã được vận chuyển, cùng với người châu Á và châu Âu, qua Biển Đỏ, Ấn Độ Dương và sa mạc Sahara.
Từ cuối thế kỷ 15, người châu Âu bắt đầu tham gia buôn bán nô lệ. Người ta có thể nói người Bồ Đào Nha dẫn đầu trong quan hệ đối tác với những người châu Âu khác. Điều đó bao gồm việc buôn bán hình tam giác, với người Bồ Đào Nha ban đầu có được nô lệ thông qua buôn bán và sau đó bằng vũ lực như một phần của việc buôn bán nô lệ Đại Tây Dương. Họ vận chuyển nô lệ Tây, Trung và Nam Phi ra nước ngoài. Sau đó, thực dân châu Âu ở châu Phi đã phát triển nhanh chóng từ khoảng 10% (1870) đến hơn 90% (1914) trong Cuộc tranh giành châu Phi (1881-1914). Tuy nhiên, sau những cuộc đấu tranh giành độc lập ở nhiều nơi trên lục địa, cũng như một châu Âu suy yếu sau Chiến tranh thế giới thứ hai , việc phi thực dân hóa đã diễn ra trên khắp châu Phi, đỉnh điểm là vào năm 1960, năm của châu Phi.
Các ngành như việc ghi lại lịch sử truyền miệng, ngôn ngữ học lịch sử, khảo cổ học và di truyền học là rất quan trọng trong việc tái khám phá các nền văn minh vĩ đại của châu Phi thời cổ đại.
Lịch sử Châu Phi
Lịch sử châu Phi được lưu giữ và truyền tải thông qua các phương pháp độc đáo và đa dạng, phản ánh bản chất cộng đồng và thường dựa trên truyền miệng từ các cộng đồng châu Phi. Thay vì chỉ dựa vào các ghi chép bằng văn bản, quá trình lịch sử châu Phi kết hợp các truyền thống truyền miệng, bao gồm các lời kể từ nhân chứng, tin đồn, hồi ức, và thậm chí là những giấc mơ hay thị kiến. Những yếu tố này được cẩn thận tạo dựng thành các câu chuyện và được trình diễn, đảm bảo sự truyền tải qua các thế hệ.
Những khía cạnh chính của sử học châu Phi bao gồm:
- Tính cộng đồng lịch sử: Quá trình lịch sử được xem là một nỗ lực tập thể, nhấn mạnh vào trải nghiệm và tri thức chung cộng đồng hơn là tập trung vào những đóng góp cá nhân.
- Truyền thống truyền miệng như công cụ nhận thức: Kiến thức được lưu giữ và truyền tải qua nhiều hình thức, bao gồm tục ngữ, âm nhạc và kể chuyện, truyền đạt ý nghĩa một cách rõ ràng hoặc ẩn ý. Truyền thống truyền miệng có thể mang tính công khai (chia sẻ rộng rãi) hoặc bí truyền (dành riêng cho một nhóm cụ thể).
- Tính tương đối sự thật và thời gian: Trong nhiều xã hội châu Phi, thời gian được hiểu theo các khía cạnh huyền thoại hoặc xã hội, và sự thật thường được xem là mang tính tương đối, bị chi phối bởi bối cảnh và cách diễn giải thay vì khách quan tuyệt đối.
- Vai trò ký ức và hình ảnh cụ thể: Các nhà sử học nghiên cứu truyền thống truyền miệng xem xét cách ký ức và quá trình tư duy hình thành nên các câu chuyện này. Các sự kiện thường được đơn giản hóa hoặc cố định thành những khuôn mẫu, ưu tiên hình ảnh cụ thể, dễ liên tưởng hơn là các chi tiết trừu tượng để dễ dàng ghi nhớ và truyền đạt.
- Kiến thức trải nghiệm: Nhận thức luận châu Phi nhấn mạnh một cách tiếp cận toàn diện đối với tri thức, kết hợp giữa nhận thức cảm giác, cảm xúc, trực giác và lý luận trừu tượng. Điều này tương phản với trọng tâm mang tính lý thuyết và trừu tượng hơn nhận thức luận phương Tây.
Truyền thống phong phú về lịch sử truyền miệng này nhấn mạnh tính thích nghi và chiều sâu các xã hội châu Phi trong việc lưu giữ lịch sử của mình, cho thấy cách bối cảnh văn hóa định hình các phương pháp truyền tải và hiểu biết về tri thức.
Tiền sử ban đầu
Những loài người vượn cổ đầu tiên được biết đến đã tiến hóa ở châu Phi. Theo ngành cổ sinh vật học, cấu trúc hộp sọ những loài người vượn cổ ban đầu tương tự như của khỉ đột và tinh tinh, những loài linh trưởng lớn cũng đã tiến hóa ở châu Phi. Tuy nhiên, loài người vượn cổ đã thích nghi với cách di chuyển bằng hai chân, giúp giải phóng đôi tay của họ. Điều này mang lại một lợi thế quan trọng, cho phép họ sống ở cả khu vực rừng rậm và đồng cỏ savan mở, trong thời kỳ châu Phi đang khô cằn dần và đồng cỏ savan lấn dần vào các khu vực rừng rậm. Điều này có thể đã xảy ra cách đây khoảng 10 đến 5 triệu năm, nhưng những tuyên bố này vẫn còn gây tranh cãi vì các nhà sinh học và di truyền học cho rằng loài người xuất hiện trong khoảng 70 nghìn đến 200 nghìn năm trước.
👁️
1 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
phải|nhỏ|200x200px| Các quốc gia châu Phi tiền thuộc địa từ các khoảng thời gian khác nhau phải|nhỏ|267x267px| Obelisk tại [[Đền Luxor|đền thờ Luxor, Ai Cập. khoảng 1200 TCN ]] phải|nhỏ|276x276px| Hiệp sĩ Baguirmi trong bộ
**Lịch sử châu Âu** mô tả những sự kiện của con người đã diễn ra trên lục địa châu Âu. Từ thời tiền sử tới thời hiện đại. Châu Âu có một lịch sử dài,
: _Bài viết này thảo luận về các hệ thống, lịch sử và ảnh hưởng của chế độ nô lệ trong Châu Phi._ _Xem buôn bán nô lệ Ả Rập, buôn bán nô lệ Đại
Khác với các quốc gia khác, Nam Phi có một lịch sử khá phức tạp. Bắt đầu từ thời tiền sử, sự phát hiện Nam Phi, từ khi trở thành thuộc địa của Hà Lan,
thumb|right|300 px|Ảnh vệ tinh màu thật [[châu Mỹ của NASA]] **Lịch sử châu Mỹ** (bao gồm Bắc Mỹ, Trung Mỹ, Caribbean và Nam Mỹ) bắt đầu từ thời tiền sử của châu Mỹ hay chuyến
Bản đồ châu Á năm 1892 **Lịch sử châu Á** có thể coi như một tập hợp lịch sử của nhiều vùng ven biển tách biệt, Đông Á, Nam Á, và Trung Đông được liên
**Triết học châu Phi** là triết học được tạo ra bởi những người châu Phi, một loại triết học trình bày những quan điểm về thế giới quan của người Châu Phi, hay triết học
liên_kết=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Colonial_Africa_1913_map.svg|nhỏ|300x300px|Bản đồ các thuộc địa châu Phi của các đế quốc châu Âu vào năm 1913 (Bỉ (vàng), Anh (hồng da cam), Pháp (xanh lam), Đức (ngọc lam), Ý (xanh lục), Bồ Đào Nha (tím)
**Lịch sử Algérie** diễn ra ở đồng bằng ven biển màu mỡ của Bắc Phi, mà thường được gọi là Maghreb (hoặc Maghreb). Bắc Phi từng là một khu vực quá cảnh đối với những
**Phục bích** (chữ Hán: 復辟), còn được phiên âm là **phục tích** hay **phục tịch**, nghĩa đen là "khôi phục ngôi vua" là trường hợp một quân chủ đã từ nhiệm hoặc đã bị phế
Angola là một quốc gia ở tây nam châu Phi. Từ Angola có nguồn gốc từ Kimbundu. Từ quan điểm khảo cổ học, **lịch sử Angola** bắt đầu từ thời đại đồ đá cũ. ##
Đây là danh sách những trường hợp được cho là đã nhìn thấy vật thể bay không xác định hoặc UFO ở châu Phi. ## Algérie Trong chiến tranh Algérie (1954-1962), nhiều vụ chứng kiến
Sự thay đổi về cương thổ của Cộng hòa La Mã, Đế quốc La Mã và Đế quốc Đông La Mã qua từng giai đoạn phát triển. Hình động, click vào để xem sự thay
Những ghi chép đầu tiên về **lịch sử nước Pháp đã** xuất hiện từ thời đại đồ sắt. Ngày nay, nước Pháp chiếm phần lớn khu vực được người La Mã cổ đại gọi là
**Trung Hoa Dân Quốc** () là một chính thể tiếp nối sau triều đình nhà Thanh năm 1912, chấm dứt hơn 2000 năm phong kiến Trung Quốc. Đây là chính thể cộng hòa hiện đại
thumb|upright=1.1|[[Herodotus (khoảng 484 TCN – khoảng 425 TCN), thường được coi là "cha đẻ của lịch sử" ở châu Âu]] thumb|_Lịch sử_ - tranh của [[Nikolaos Gysis (1892)]] **Lịch sử**, **sử học** hay gọi tắt
**Lịch sử thế giới** (còn gọi là **lịch sử loài người** và **lịch sử nhân loại**) là ghi chép về hành trình phát triển của nhân loại từ thời tiền sử cho đến hiện tại.
nhỏ|300x300px| Bản đồ Madagascar (1616) **Lịch sử Madagascar** bắt đầu từ khi con người bắt đầu đặt chân đến Madagascar, một quốc đảo nằm trên Ấn Độ Dương ngoài khơi bờ biển phía đông nam
Giai đoạn từ năm 1431 đến năm 1863 trong lịch sử Campuchia được gọi là **thời kỳ Hậu Angkor** hoặc **thời kỳ Đen Tối, thời kỳ Trung Đại****.** Năm 1431, quân Ayutthaya của người Thái
**Triều đại trong lịch sử Trung Quốc**, hay **triều đại Trung Quốc**, ý chỉ các chế độ quân chủ thế tập cai trị Trung Quốc trong phần lớn chiều dài lịch sử nước này. Kể
Lịch sử thuộc địa của Hoa Kỳ bao gồm lịch sử thực dân châu Âu tại châu Mỹ từ khi bắt đầu thuộc địa hóa vào đầu thế kỷ 16 cho đến khi sáp nhập
_Cuốn [[The Compendious Book on Calculation by Completion and Balancing_]] Từ _toán học_ có nghĩa là "khoa học, tri thức hoặc học tập". Ngày nay, thuật ngữ "toán học" chỉ một bộ phận cụ thể
Phi cơ [[B-17 Flying Fortress đang bay trên bầu trời châu Âu]] Các giới chức quân sự quan trọng của Mỹ tại châu Âu năm 1945 **Lịch sử quân sự Hoa Kỳ trong Chiến tranh
Lịch sử di truyền về nhân khẩu học của Ai Cập phản ánh vị trí địa lý của nó nằm ở ngã tư của một số khu vực văn hóa sinh học chính: Bắc Phi,
phải|Hình ảnh của châu Phi chụp từ vệ tinh **Châu Phi** hay **Phi châu** (_l'Afrique_, _Africa_) là châu lục đứng thứ hai trên thế giới về dân số (sau châu Á), thứ ba về diện
nhỏ|Úc nhìn qua vệ tinh **Lịch sử Úc** đề cập đến lịch sử khu vực và nhân dân ở Thịnh vượng chung Úc và những cộng đồng bản địa và thuộc địa tiền thân của
nhỏ|Lính Úc dùng súng máy tại trận địa gần [[Wewak tháng 6 năm 1945]] Sau khi Đức Quốc xã xâm lăng Ba Lan, chính phủ Úc tuyên chiến với Đức ngày 3 tháng 9 năm
**Bắc Kinh** có lịch sử lâu dài và phong phú, nguyên truy từ cách nay 3.000 năm. Trước khi Tần Thủy Hoàng thống nhất Trung Hoa vào năm 221 TCN, Bắc Kinh là thủ đô
**Lịch sử New Zealand** truy nguyên từ ít nhất 700 năm trước khi người Polynesia khám phá và định cư tại đây, họ phát triển một văn hóa Maori đặc trưng. Nhà thám hiểm người
thumb|Một cảnh khiêu dâm từ một bức [[bích họa của Pompeii, -50 sau Công nguyên, Bảo tàng bí mật, Napoli]] Hoạt động Mại dâm đã tồn tại trong các nền văn hóa từ thời kỳ
Quân kỳ của Quân đội Đức quốc xã**Lịch sử quân sự Đức trong Chiến tranh thế giới thứ hai** bắt đầu từ quân số 100.000 do Hòa ước Versailles hạn chế, không được quyền có
Đặc trưng giai đoạn này của Liên xô là sự lãnh đạo của **Joseph Stalin**, người đang tìm cách tái định hình xã hội Xô viết với nền kinh tế kế hoạch nhiều tham vọng,
nhỏ|Một cậu bé phục vụ rượu vang tại một bữa tiệc rượu đêm Hy Lạp **Lịch sử rượu vang** kéo dài hàng nghìn năm và gắn bó chặt chẽ với lịch sử nông nghiệp, ẩm
**Lịch sử pháp lý** hay **lịch sử luật pháp** là nghiên cứu về cách mà luật pháp đã tiến hóa và lý do tại sao nó thay đổi. Lịch sử pháp lý gắn liền với
nhỏ|300x300px| Sự phát triển của phân vùng hành chính Brasil **Lịch sử của Brasil** bắt đầu với người bản địa ở Brasil. Người châu Âu đến Brasil vào đầu thế kỷ XVI. Người châu Âu
**Lịch sử Trung Quốc** đề cập đến Trung Hoa, 1 trong 4 nền văn minh cổ nhất thế giới, bắt nguồn từ lưu vực phì nhiêu của hai con sông: Hoàng Hà (bình nguyên Hoa
Bài này là một tổng quan về **lịch sử Trung Đông**. Để có thông tin chi tiết hơn, xem các bài viết riêng về lịch sử các quốc gia và các vùng. Để thảo luận
**Lịch sử quân sự Nhật Bản** mô tả cuộc chiến tranh phong kiến kéo dài nhằm tiến tới việc ổn định trong nước, sau đó cùng với việc viễn chinh ra bên ngoài cho tới
**Lịch sử Tây Ban Nha** bắt đầu từ khu vực Iberia thời tiền sử cho tới sự nổi lên và lụi tàn của một đế quốc toàn cầu, cho tới lịch sử thời hiện đại
Vùng Sừng châu Phi chụp từ vệ tinh Vùng đất **Sừng châu Phi** (có tên gọi khác là vùng **Đông Bắc Phi** và đôi khi được gọi là **bán đảo Somalia**) là một bán đảo
**Lịch sử hành chính An Giang** được xem là bắt đầu từ cuộc cải cách hành chính của Minh Mạng năm 1832, khi thành lập 12 tỉnh từ các dinh trấn ở miền Nam. Sau
thumb|right|Thành phố sơ khởi được hình thành từ [[Bảy ngọn đồi La Mã bao quanh bởi tường thành Servius (màu xanh) được xây dựng vào đầy thế kỷ 4 TCN. Tường thành Aurelianus (màu đỏ)
**Cúp bóng đá châu Phi 2021** (còn được gọi là **AFCON 2021** hoặc **CAN 2021**) là Cúp bóng đá châu Phi lần thứ 33, diễn ra tại Cameroon từ ngày 9 tháng 1 đến ngày
**Lịch sử Cuba** được đặc trưng bởi sự phụ thuộc vào các cường quốc bên ngoài như Tây Ban Nha, Hoa Kỳ và Liên Xô. Đảo Cuba là nơi sinh sống của nhiều nền văn
Dưới đây là danh sách các Di sản thế giới do UNESCO công nhận tại châu Phi. ## Ai Cập (7) trái|nhỏ|[[Tu viện Thánh Catarina (Sinai)|Tu viện Saint Catherine]] * Abu Mena (1979) * Thebes
[[Auguste và Louis Lumière, "cha đẻ" của nền điện ảnh]] **Lịch sử điện ảnh** là quá trình ra đời và phát triển của điện ảnh từ cuối thế kỉ 19 cho đến nay. Sau hơn
**Lịch sử Canada** bắt đầu khi người Da đỏ cổ đại đến vào hàng nghìn năm trước. Các nhóm dân nguyên trú sinh sống tại Canada trong hàng thiên niên kỷ, với những mạng lưới
nhỏ|[[Đấu trường La Mã ở Rome, được xây vào thế kỷ thứ 1 sau Công nguyên]] **Ý** được thống nhất năm 1861, có những đóng góp quan trong cho sự phát triển văn hóa, xã
nhỏ|phải|Ẩm thực [[Cộng hòa Nam Phi|Nam Phi, với thịt động vật hoang dã và nước sốt truyền thống đựng trong các lọ phía trước.]] **Ẩm thực châu Phi** là một nét văn hóa chủ yếu
**Lịch sử Việt Nam** nếu tính từ lúc có mặt con người sinh sống thì đã có hàng vạn năm trước Công Nguyên, còn tính từ khi cơ cấu nhà nước được hình thành thì