Gà Tò có xuất xứ từ làng Tò (nay thuộc xã An Mỹ, huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình).
Gà Tò là một giống gà quý, đặc biệt chất lượng, nhiều thịt, thơm ngon, da giòn, xưa kia gà Tò, được dân làng dâng tiến Vua.
Đặc điểm cặp chân vàng có nhúm lông ở hai bên cẳng chân, ngoại hình săn chắc, khoẻ mạnh và nhìn rất oai vệ, tiếng gáy to, tròn rõ, thanh tao, cân nặng trưởng thành khoảng 2.5 kg...
Là giống gà dễ chăn nuôi, sức đề kháng tốt, giá trị thương phẩm tốt.
Lịch sử
Đến nay, chưa có tài liệu lịch sử nào chính thức công bố về xuất xứ của giống gà này. Nhưng theo những câu chuyện còn truyền lại của bà con nơi đây thì gà Tò có, hoặc được đặt tên từ đời nhà Trần (từ năm 1225 đến năm 1400). Truyện kể rằng: năm xưa, trong làng có một vị Đức Tiến Công vốn là con rể của Vua. Vì có nhiều công lớn lên đã được Vua ngự thưởng đôi gà giống. Người nuôi và nhân rộng rồi đem tiến lại đức vua cha. Giống gà thân chắc nịch, tướng to cao, thịt thì thơm ngon đặc biệt không gì sánh được làm cho nhà Vua rất mực hài lòng. Ngài lệnh ban thưởng cho làng Tò mười nghìn đấu gạo và kể từ đó cái tên gà Tò (còn gọi gà tiến vua) ra đời.
Từ đó, tới tháng bảy âm lịch hàng năm là bốn làng trong vùng (Tô Xuyên, Tô Đàm, Tô Hồ, Tô Đê) lại tổ chức lễ Bá Yết Thành Hoàng, lễ vật được dâng cúng là một chú gà trống Tò thật to, khỏe. Đến nay, nghi lễ ấy không còn thấy xuất hiện.
Đặc điểm giống
Hình dáng
Gà Tò có dáng vóc to cao hơn các giống gà khác. Con trống có trọng lượng trung bình đạt từ năm tới ba,tối đa có thể bốn kilôgam. Con mái có trọng lượng trung bình đạt từ 1,5 tới 2kilôgam. Khi trưởng thành, gà trống thường có lông màu tía mật (mật mía) có người, còn gọi là màu cánh gián, mã tím, bởi có những mảng lông giống màu mật và màu cánh gián. Gà mái có lông giống màu Cà Cuống và màu củ Đậu hay vỏ Lạc.
Gà Tò từ lúc mới nở tới khi đạt bốn tuần tuổi đạt khoảng 0,67 kilogam. Đến thời kì này, lông chân gà có hiện tượng thưa dần. Và đến tận kì sinh sản, lông mới mọc lại như thường. Lúc này, gà Tò trống có da đỏ như gà nòi. Gà Tò có một đặc điểm đặc biệt là có lông phần chân (từ bàn chân tới nơi tiếp giáp với đùi). Kẽ chân có màu đỏ tía.
Sinh sản
Gà Tò đẻ một lần từ mười lăm tới mười tám trứng. Một năm đạt khoảng một trăm ba mươi tới một trăm năm mươi trứng. Gà Tò không có hiện tượng ấp bóng như một số giống gà khác, sau mỗi lần đẻ chúng nghỉ từ năm tới bảy ngày sau đó đẻ tiếp. Gà mái khi đẻ trứng đạt tới trọng lượng khoảng hai phảy năm kilôgam. Từ khi ấp nở tới lúc xuất chuồng khoảng bảy tháng.
Gà Tò mái do có lông chân dễ bị ngấm nước, làm ảnh hưởng đến quá trình ấp nở trứng, nên tỷ lệ nở trứng ở gà Tò không cao. Cũng có ý kiến cho rằng, với thể hình quá khổ làm cho gà Tò mái trở nên vụng về trong việc ấp trứng. Đây cũng là một trong các nguyên nhân làm cho gà Tò trở nên hiếm. Dân gian có câu: Gà Tò ăn khỏe đẻ vụng.
Phương thức nuôi
Do chưa từng được thử nuôi theo hình thức nuôi công nghiệp, nên gà Tò đến ngày nay mới chỉ được biết đến với cách nuôi thả thông thường. Người dân địa phương có câu ca: Gà Tò ăn quẩn cối xay để ám chỉ tập quán ăn uống của gà Tò. Cối xay đất có chiều cao khoảng bảy mươi centimet, gà Tò với chiều cao của nó có thể với qua mặt cối để ăn thóc ở trong cối.
Bảo tồn
Thực trạng gà Tò
Số gà Tò còn lại ở làng Tò ước tính đến nay còn khoảng chưa tới một nghìn con. Trong số đó gà Tò thuần chủng còn rất ít, đa phần đã bị lai tạp. Một số còn cho rằng, gà Tò thuần chủng thậm chí đã tuyệt chủng. Gà Tò lai tạp không to bằng gà Tò thuần chủng, chỉ đạt khoảng hai phảy năm tới bốn kilôgam. Và khả năng kháng bệnh của gà Tò lai cũng kém hơn.
Bảo tồn gen
Theo một dự án mới nhất về bảo tồn nguồn gen vật nuôi Việt Nam của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam thì gà Tò được xếp vào loại động vật đặc biệt quý hiếm, có nguy cơ tuyệt chủng và cần được bảo tồn. Gà Tò được TS Trần Duy Khanh (Giám đốc Công ty CP Giống chăn nuôi Thái Bình) tái phát hiện năm 2001 và được Viện Chăn nuôi quốc gia là đơn vị kiểm định và công nhận năm 2002 và thực hiện dự án, Năm 2006 dưới sự phân công của Viện, công ty cổ phần chăn nuôi Thái Bình đã tiến hành nuôi thử với số lượng hai trăm con gà Tò. Đến cuối năm 2006, đơn vị này đã nhân thuần được một trăm sáu sáu con gà Tò thuần chủng. Tiếp tục phát triển nhân thuần qua các năm 2007 và 2008 viện thu được lần lượt là 150 con và 160 con.
Kết quả nghiên cứu ban đầu cho thấy, gà Tò thuần chủng có tỷ lệ sống sót và sức đề kháng bệnh tốt hơn tất cả các giống gà ở Việt Nam. Từ không tới bốn tuần tuổi đạt tỷ lệ sống sót 94,85%. Từ bốn đến 17 tuần tuổi đạt 96,88%. Và tỷ lệ nuôi sống bình quân ở cả hai giai đoạn là 93,96%. Trong khi đó gà Ri là 85,6%, gà H'Mong là 80,31%, gà Mía là 86,31%.
Những con số về mức độ đầu tư dự án chưa được công bố. Ở mô hình cấp cơ sở, dự án đã đầu tư bốn mươi triệu đồng, cho mỗi hộ nuôi mười nghìn trên một con gà Tò được nuôi. Tuy nhiên việc đầu tư này không mang lại hiệu quả thiết thực vì khâu kiểm tra, rà soát không được thực hiện.
Ca dao
Gà Tò ngày nay còn được biết đến qua các câu ca còn lưu truyền như: Gà Tò, Mía Tó, vó Vạn Đồn, L...Cổ Am, Gà Tò ăn quẩn cối xay, hay Gà Tò ăn khỏe đẻ vụng.
👁️
1 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Gà Tò có xuất xứ từ làng Tò (nay thuộc xã An Mỹ, huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình).** Gà Tò là một giống gà quý, đặc biệt chất lượng, nhiều thịt, thơm ngon, da
**Gà tơ**, hay còn gọi là **gà non**, **gà giò** hoặc **gà mới lớn**, là những con gà đang trong giai đoạn trưởng thành nhưng chưa thuần thục (đối với gà trống thì chưa biết
Câu chuyện Gà tơ đi học đã mang đến cho các bé một bài học quan trọng về ý thức đến trường và tình yêu thương trong cuộc sống. Các bé có thể học được
: nhỏ|phải|Gà mái nhỏ|Gà con nhỏ|Gà trống **Gà** (danh pháp hai phần: _Gallus domesticus_) là một phân loài chim đã được con người thuần hóa cách đây hàng nghìn năm. Một số ý kiến cho
nhỏ|phải|Một con gà chọi Mã Lai (mã mái) **Gà chọi Mã Lai** (Malay) là một giống gà chọi có nguồn gốc lâu đời ở bán đảo Malaysia nhưng được phát triển và biết đến ở
nhỏ|phải|Hai con gà chọi Pêru Gallo Navajero Peruano gồm mã kim (bên trái) và mã mái (bên phải) **Gà chọi Pêru** (tên địa phương: _Gallo Navajero Peruano_, tên tiếng Anh: Peruvian Razor Rooster) hay còn
nhỏ|phải|Một con gà nòi **Gà nòi** là một giống gà nội địa của Việt Nam được nuôi phục vụ cho những trận chọi gà. Gà nòi là giống gà thuộc nhóm gà trọc đầu. Giống
**Thịt gà** là thực phẩm gia cầm phổ biến nhất trên thế giới. Do có chi phí thấp và dễ chăn nuôi hơn so với các động vật khác như trâu bò hoặc lợn, nên
**Gà tây nhà** là tên gọi giống gà thuộc loài gà tây hoang (_Meleagris gallopavo_) đã được thuần hóa và nuôi dưỡng như một loại gia cầm để cung cấp nguồn thực phẩm. Thịt gà
nhỏ|phải|Một con gà Shamo **Gà Shamo** (tiếng Nhật: 軍鶏/Hán Việt: _Quân kê_) là một giống gà tại Nhật Bản được sử dụng làm gà chọi, nó thường mô tả một giống gà của Nhật Bản
**Gà cúng** hay còn gọi là _gà hiến tế_, _gà hiến sinh_, gà tế là các con gà, thường là gà trống dùng để hiến tế (cúng) cho ơn trên, thượng đế, các vị thánh,
nhỏ|phải|Một con gà Sumatra trống **Gà Sumatra** (tiếng Indonesia: _Ayam gallak_) là một giống gà có nguồn gốc từ đảo Sumatra của Indonesia, chúng xuất hiện vào năm 1847 và được du nhập sang châu
nhỏ|phải|Một con gà Ohiki (Vĩ duệ kê) **Gà Ohiki** (tiếng Nhật: 尾曳/Obiki/**Vĩ duệ kê** trong đó, 尾 là _vĩ_ tức là đuôi, 曳 là _duệ_ có nghĩa là kéo lết) là một giống gà có
nhỏ|phải|Gà Java **Gà Java** là một giống gà có nguồn gốc ở Hoa Kỳ. Mặc dù tên của giống gà này dẫn chiếu đến đảo Java nhưng thực sự thì nó được phát triển ở
nhỏ|phải|Gà Busteni **Gà nhà** là giống gia cầm rất phổ biến, hầu như tất cả các quốc gia đều có từ một hay nhiều giống gà, thậm chí nhiều địa phương cũng có một giống
nhỏ|phải|Một con gà Faverolles **Gà Faverolles** là một giống gà có nguồn gốc từ nước Pháp. Giống gà này được phát triển vào những năm 1860 ở miền bắc và miền trung nước Pháp, gần
nhỏ|phải|Hai con gà Sasso tại vùng de la Drôme **Gà Sasso** (phát âm tiếng Việt như là: **gà Sac-sô**) còn gọi là **gà Label Sasso** là giống gà công nghiệp có xuất xứ từ Pháp,
**Gà râu Cái Chiên** hay còn gọi đơn giản là **gà râu** là một giống gà có nguồn gốc từ xã Cái Chiên thuộc huyện Hải Hà, tỉnh Quảng Ninh. Chúng là một giống gà
thumb|Một con gà trống Liên Minh **Gà Liên Minh** là một giống gà nội địa của Việt Nam, đây là giống gà quý hiếm của người dân thôn Liên Minh, xã Trân Châu, huyện đảo Cát Hải,
**Gà Bionda Piemonte** là giống gà kiêm dụng truyền thống có nguồn gốc từ vùng Piemonte của tây bắc nước Ý, đây chính là phát tích của cái tên gọi giống gà này. Nó cũng
**Gà sa lửa**, hay còn được gọi là **Gà nướng Buôn Đôn**, là một món gà nướng có nguồn gốc từ các tỉnh ở Tây Nguyên, Việt Nam. Đây là món ăn dân dã của
nhỏ|phải|Một con [[gà chọi ở làng thuộc Bến Tre.]] **Gà Chợ Lách** hay **gà nòi Chợ Lách** là một giống gà chọi bản địa Việt Nam có nguồn gốc từ Chợ Lách, Bến Tre. Thời
nhỏ|phải|Gà Bresse trắng nhỏ|phải|Sản phẩm thịt hảo hạng của Gà Bresse **Gà Bresse** (còn được biết đến với tên tiêng Pháp là **poulet de Bresse** hay **volaille de Bresse**) là một giống gà của Pháp
**Gà tre Nam Kinh** (_Nankin bantam_) hay còn gọi đơn giản là **gà Nam Kinh** là một giống gà tre của Anh. Nó là một nòi gà Bantam thực thụ, một giống nhỏ tự nhiên
nhỏ|phải|Một con gà chọi Cuba (mã mái) **Gà chọi Cuba** hay gà **Cubalaya** là giống gà đá có nguồn gốc ở Cuba vào thế kỷ 19. Người ta cho là nguồn gốc từ Philippines (gà
nhỏ|phải|Gà Asil **Gà Asil** là một giống gà có nguồn gốc từ vùng Ấn Độ, chúng được sử dụng làm gà chọi. Một số nơi, chúng cũng được ưa chuộng để nuôi là gà kiểng.
**Gà Bianca di Saluzzo** là giống gà truyền thống có nguồn gốc ở vùng Piemonte của tây bắc nước Ý. Cái tên của nó xuất phát từ hoặc là từ thị trấn Saluzzo, ở tỉnh
Nồi inox HT Cook sẵn zize 30cm là nồi 1 đáy nhưng dày dặn chắc chắn size 30cm là size to và sâu nên các b luộc 1 con gà to hoặc cánh tiên đều
Đặc điểm nổi bật: • Kích thước : đường kính bàn xoay 27.5 cm, đường kính đáy 22.5cm, cao 6.5cm • Chất liệu: Nhựa • Màu sắc: màu trắng • Dùng để trang trí bánh
nhỏ|phải|Một con Semara **Gà Serama** hay còn gọi là **gà tre Mã Lai**, **gà thượng lưu** hay **gà vương giả** hay **gà thành phố** là một giống gà có nguồn gốc từ Mã Lai và
**Gà Chabo** hay **gà bantam Nhật Bản** hay **gà tre Nhật Bản** (Chữ Nhật: 矮鶏/ Hán Việt: Ải kê) là giống gà có xuất xứ từ Nhật Bản. Đây là giống gà đẹp được ưa
nhỏ|phải|Một con gà chọi choai nòi Bình Định (mã kim) **Gà chọi Bình Định** là một giống gà có nguồn gốc ở Bình Định, chúng được nuôi cho mục đích làm gà chọi. Đây là
nhỏ|phải|Một con gà tây bảo tồn nhỏ|phải|Các giống gà tây đa dạng đang được bảo tồn **Gà tây bảo tồn** hay **Gà tây tiêu chuẩn** hay **Gà tây truyền thống** hay **Gà tây thuần chủng**,
**Gà vảy cá** hay **gà Sebright** là một giống gà có nguồn gốc từ nước Anh và được nuôi để làm gà kiểng. Chúng ra đời bắt nguồn vào thế kỷ XIX và hình thành
**Gà Hồ** là một giống gà quý ở Việt Nam, nuôi sống chủ yếu ở Khu dân cư Lạc Thổ, phường Hồ, thị xã Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh. Đây là một trong những linh
**Con gà**, đặc biệt là **gà trống** hiện diện nhiều trong nhiều nền văn hóa Phương Đông và Phương Tây. Là vật nuôi từ được thuần hóa từ lâu trong lịch sử, gà gắn bó
nhỏ|phải|Giống gà cú có thể phân biệt giới tính khi sinh ra **Xác định giới tính ở gà** (Chick sexing) là phương pháp để xem xét, xác định giới tính trống mái ở gà con
**Gà thịt** hay **gà lấy thịt** hay **gà hướng thịt** hay **gà thịt thương phẩm** là các giống gà được lai tạo, chọn lọc để chăn nuôi nhằm mục đích chuyên về việc sản xuất
**Gà cáy củm** hay còn gọi là **gà cúp** hay **gà không phao câu** là một giống gà bản địa có nguồn gốc ở miền Bắc Việt Nam. Chúng là giống gà đặc sản, được
**Gà Grimaud** (phát âm tiếng Việt như là _gà Gờ-ri-mô_) là một giống gà công nghiệp lấy thịt cao sản có nguồn gốc từ Pháp. Đây là giống gà của Hãng Grimaud Freres Selection nhằm
nhỏ|phải|Một con hươu hoang có màu đen, màu lông đen là bất thường của giống loài này do sự đột biến về hắc tố **Chứng nhiễm hắc tố**, **nhiễm sắc tố melanin** hay **hội chứng
**Bộ Gà** (**Galliformes**) là một bộ chim nặng ký ăn trên mặt đất bao gồm gà tây, trĩ, gà, chim cút Tân thế giới, chim cút Cựu thế giới, ptarmigan, partridge, gà lôi, gà phi,
nhỏ|phải|Một con gà xám bạc **Màu lông gà** là các màu sắc của lông biểu hiện ra bên ngoài của các giống gà. Các giống gà có màu lông rất đa dạng và được chọn
**Gà Hyline** hay **Gà Hy–Line** hay _gà Hyline_ (phát âm tiếng Việt như là **gà Hai-lai**) là một giống gà công nghiệp hướng trứng có nguồn gốc từ Mỹ. Với đặc tính sống khỏe, thích
**Gà VCN-G15** còn gọi là **gà AVGA** hay còn gọi đơn giản là **gà VCN** là một tổ hợp giống gà lai công nghiệp siêu trứng do Viện Chăn nuôi của Việt Nam lai tạo.
nhỏ|phải|Hai con gà trống đang đá với nhau. nhỏ|phải|Tranh chọi gà do [[Winslow Homer vẽ vào năm (1859)]] **Chọi gà** hay **đá gà** là một trò chơi dân gian phổ biến trên thế giới. Năm
**Cơm gà Hải Nam** (, ) là một món ăn có nguồn gốc từ Trung Quốc và là một món ăn phổ biến trong ẩm thực Trung Hoa, ẩm thực Malaysia và ẩm thực Singapore;
**Gà rán miền Nam Hoa Kỳ**, hay còn gọi là **gà rán**, là một món ăn xuất xứ từ miền Nam Hoa Kỳ; nguyên liệu chính là những miếng thịt gà đã được lăn bột
nhỏ|phải|Gà luộc chặt miếng kiểu Trung Quốc với [[cải thìa]] **Gà luộc** là một món ăn phổ biến từ thịt gà bằng phương pháp luộc chín, gà được bỏ vào nồi và được nấu chín
**Tổ hợp gà lai Hồ - Lương Phượng** là các tổ hợp lai hai máu giữa gà Hồ và gà Lương Phượng, được công nhận là tiến bộ kỹ thuật trong ngành chăn nuôi Việt