✨Dương Nhất Thanh

thumb|Dương Nhất Thanh Dương Nhất Thanh (chữ Hán: 杨一清, 24/12/1454 – 5/9/1530) là tể tướng nhà Minh trong lịch sử Trung Quốc.

Xuất thân

Nhất Thanh tự Ứng Ninh, hiệu Thúy Am, là người châu An Ninh, hành tỉnh Vân Nam . Cha là Dương Cảnh, đỗ cử nhân kỳ thi Hương năm Vĩnh Lạc thứ 21 (1423), ban đầu được làm Phán Bá Châu, đổi sang Lễ Châu, rồi được làm đến Hóa Châu đồng tri. Nhất Thanh được sanh vào ngày 6/12 ÂL năm Cảnh Thái thứ 5 (24/12/1454) ở Hóa Châu. Năm Thành Hoá thứ 6 (1470), Dương Cảnh trí sĩ, đem theo Nhất Thanh về quê nhà của bà nội Lưu thị là Ba Lăng định cư.

Lên 8, 9 tuổi, Nhất Thanh thông minh hơn người, đọc sách 1 lần thì không quên, đã đặt bút thì thành văn. Nhờ vậy Nhất Thanh được quận chọn làm Kỳ đồng để trở thành Hàn Lâm tú tài. Minh Hiến Tông lệnh cho Nội các chọn thầy dạy cho Hàn Lâm tú tài, Nhất Thanh được theo học Trạng nguyên Lê Thuần. Năm 14 tuổi (1468), Nhất Thanh đỗ cử nhân.

Nhất Thanh vội đến trấn, tuyên bố đức ý. Trương Vĩnh cũng đến, Nhất Thanh nói chuyện với ông ta rất hòa hợp. Biết Vĩnh với Lưu Cẩn có hiềm khích, Nhất Thanh tìm cơ hội thuyết phục Vĩnh tiêu diệt Cẩn. Nhất Thanh bày kế cho Vĩnh báo tiệp, tìm cớ xin nói riêng với Vũ Tông, rồi tố cáo tội ác của Cẩn. Vĩnh làm theo, quả nhiên diệt được Cẩn. Vĩnh nhớ ơn Nhất Thanh, sau khi kề cận hoàng đế, thì giúp ông được triệu về triều, bái làm Hộ bộ thượng thư. Luận công, Nhất Thanh được gia làm Thái tử thiếu bảo, ban tiền vàng (kim tệ). Ít lâu sau, Nhất Thanh được đổi sang bộ Lại. còn giáng chiếu vỗ về, sánh ông với Quách Tử Nghi. Nhà Minh dùng văn quan coi vùng biên, bắt đầu từ Nhất Thanh; đến nay ông lần thứ 3 được làm tổng chế, quân đội dưới quyền nhảy nhót vui mừng. Cựu thái sư của Mông Cổ là Diệc Bất Lạt sau khi thua chạy đến Tây Hải, gây hại cho lưu vực sông Thao thuộc Tây Ninh, Kim Hiến Dân đề nghị vỗ về, một mình Nhất Thanh xin đánh; Thổ Lỗ Phiên mong được triều cống, Trần Cửu Trù đề nghị cự tuyệt, Nhất Thanh xin vỗ về. Bấy giờ Nhất Thanh soái chư tướng tập luyện hành trận, từng nói: "Lúc không việc thì nên phòng ngừa khi có việc, lúc có việc thì cần trấn tĩnh như khi không việc."

Gặp lúc bọn Trương Thông ra sức bài xích Phí Hoành, Ngự sử Cát Đường nhân đó xin cho Nhất Thanh quay về Nội các, bọn Cấp sự trung Chương Kiều, ngự sử Hầu Trật phản đối. Gia Tĩnh đế trích giáng trật những ai phản đối, vào tháng 5 ÂL năm thứ 5 (1526), triệu Nhất Thanh làm Lại bộ thượng thư, Vũ Anh điện đại học sĩ. Sau khi gặp hoàng đế, Nhất Thanh được gia hàm Thiếu sư, còn kiêm Thái tử thái phó. Ít lâu sau, Hiến hoàng đế thực lục hoàn thành, Nhất Thanh được gia hàm Thái tử thái sư, Cẩn Thân điện đại học sĩ. Nhất Thanh cho rằng mình không tham gia biên soạn nên từ chối, đế không cho phép.

Tháng 8 ÂL năm thứ 6 (1527), Tổng chế, thượng thư Vương Hiến đánh bại quân Mông Cổ ở Thạch Cữu Đôn, đẩy công lao cho Nhất Thanh, nên ông được gia làm Đặc tiến Tả trụ quốc, Hoa Cái điện đại học sĩ, 1 con trai được ấm làm Cẩm y vệ bách hộ thế tập. Từ tháng 2 ÂL, Phí Hoành đã rời triều đình, Nhất Thanh trở thành thủ phụ của Nội các, đến nay được đế ban 2 tấm ngân chương, ở trên viết "kỳ đức trung chánh" và "thằng khiên củ vi", lệnh cho ông bí mật tâu việc. Nhất Thanh cùng Trương Thông luận công của Trương Vĩnh thời Vũ Tông, nên Vĩnh được khởi làm Đề đốc đoàn doanh. Cấp sự trung Lục Sán xin xây thêm công trình biên phòng, dựa vào đề nghị trước đây của Nhất Thanh, nên ông đốc thúc việc này. Đế phát vàng trong kho, mệnh cho thị lang Vương Đình Tướng đem đi, nhưng về sau đình chỉ. Tháng 6 ÂL năm thứ 7 (1528), Minh luân đại điển hoàn thành, Nhất Thanh được gia bổng lộc của Chánh nhất phẩm.

Từ tháng 7 ÂL năm Chánh Đức thứ 16 (1521), Trương Thông dâng sớ nói Gia Tĩnh đế "kế thống không kế tự", làm bùng lên cuộc Đại lễ nghị. Bấy giờ Nhất Thanh đang ở nhà, đọc sớ ấy, gởi thư cho môn nhân Kiều Vũ, nói đế sẽ được như ý; lại khuyên Tịch Thư sớm về triều, để tham gia tranh luận. Bọn Thông đã được vẻ vang, cùng nhau tiến cử Nhất Thanh. Đế cũng cho rằng Nhất Thanh là lão thần, đãi ngộ thêm trọng thể. Nhất Thanh được miễn tham gia buổi chầu hằng ngày, chỉ tham gia vào các ngày sóc – vọng mỗi tháng, lệnh cho ông trời sáng mới phải vào Nội các coi việc. Nhất Thanh được ban thưởng ngự thư (thư pháp của hoàng đế), họa chương (thơ đáp lại) cùng tiền vàng, lễ vật rất nhiều; đề nghị về việc ở cùng biên, kế hoạch quốc gia dù lớn hay nhỏ đều được nghe theo.

Sau khi Phí Hoành trí sĩ, bọn Thông ngỡ Nhất Thanh sẽ giúp mình, nhưng ông lại cố xin cho Tạ Thiên quay về Nội các, khiến họ sanh lòng oán hận. Thiên chưa về, Thông đã được gia nhập Nội các, bày ra nhiều thay đổi, bị Nhất Thanh từng chút ức chế, khiến Thông cùng đồng đảng đầy bất bình. Cẩm y vệ thiêm sự Nhiếp Năng Thiên bới móc Thông, nên Thông muốn đẩy ông ta vào chỗ chết, nhưng Nhất Thanh không đồng ý. Thông giận, dâng sớ ngầm nói xấu Nhất Thanh, còn xúi giục Hoàng Oản dốc sức bài xích ông. Nhất Thanh dâng sớ biện bạch, nói Thông vì cớ Năng Thiên mà bài trừ mình, còn nhắc đến những lời khác của ông ta. Nhân đó Nhất Thanh xin nghỉ hưu, đế bèn hòa giải đôi bên. Nhất Thanh lại nhân có thiên tai, đề nghị cảnh cáo trăm quan giữ hòa thuận, lại xin tha tội cho những người tham gia phái Hộ lễ; Thông càng giận. Tháng 2 ÂL năm thứ 8 (1529), Quế Ngạc được gia nhập Nội các, Nhất Thanh không thể chống lại bọn họ nữa. Nhất Thanh nhiều lần xin nghỉ hưu, thừa nhận bản thân đơn độc không chịu nổi dư luận; đế lại giáng chỉ vỗ về.

Tháng 8 ÂL cùng năm, Cấp sự trung Vương Chuẩn, Lục Sán tố cáo Thông, Ngạc dựa dẫm quyền quý và đưa hối lộ, đế lập tức bãi chức Thông, Ngạc, còn phơi bày tội trạng của họ. Đồng đảng của bọn Thông là Hoắc Thao xắn tay áo, tuyên bố tiếp nhận việc làm dang dở của họ, rồi dâng sớ ra sức công kích Nhất Thanh, nói ông nhận hối lộ của Trương Vĩnh và Tiêu Kính. Nhất Thanh lại dâng sớ biện bạch, xin chịu bãi chức. Đế dẫu an ủi giữ lại, nhưng vào tháng 9 ÂL lại triệu Thông về. Thao công kích càng hăng, nói Pháp tư nghe theo chỉ dẫn của Nhất Thanh, dựng nên tội của Ngạc. Đế quả nhiên nổi giận, lệnh cho pháp tư hội với đình thần tiến hành tạp nghị, rồi đẩy Hình bộ thượng thư Chu Luân đi Nam Kinh, lấy thị lang Hứa Tán thay thế. Tán làm theo lời Thao, xin lột quan tịch của Nhất Thanh. Đế lệnh cho Nhất Thanh tự trần tình, Thông bèn 3 lần dâng mật sớ, kể công của Nhất Thanh trong Đại lễ nghị, xin khoan thứ cho ông, thực ra là nhằm củng cố ý định của đế để ông ra đi. Đế quả nhiên chấp nhận cho Nhất Thanh trí sĩ, dùng trạm dịch đưa ông về, còn ban tiền vàng. Năm sau, bọn Thông dựng ra vụ án Chu Kế Tông, kết tội Nhất Thanh nhận vàng lụa của em Vĩnh là Dung, làm văn bia (chí) và mộ cho Vĩnh, lại cho Dung được thế tập Cẩm y vệ chỉ huy, khiến ông chịu rớt chức và giam lỏng ở nhà . Nhất Thanh cả hờn, nói: "Già rồi, nên bị bọn trẻ ranh hãm hại."

Nhất Thanh tính nỏng nảy, lại ưa uống rượu nặng (thuần tửu), nên bị chứng nhiệt độc. Tháng 6 ÂL, Nhất Thanh phát nhọt ở lưng. Ngày 14 tháng 8 ÂL năm thứ 9 (5/9/1530), Nhất Thanh mất, di sớ nói mình bị miệt thị, đến chết mà không rõ ràng. Đế lệnh cho bỏ tội nhận hối lộ không hỏi. Sau vài năm, Nhất Thanh được khôi phục quan chức. Rất lâu về sau, Nhất Thanh được tặng hàm Thái bảo, thụy là Văn Tương.

Đánh giá

Nhất Thanh học rộng lại giỏi quyền biến, hiểu biết rất thấu triệt việc vùng biên. Công việc ở Nội các rất phức tạp, Nhất Thanh một đêm xem 10 bản sớ, đều xử lý thích hợp. Người nào chỉ trích mình, Nhất Thanh ngược lại còn tiến cử kẻ ấy. Chỉ là cuối đời Nhất Thanh cùng Thông, Ngạc bất đồng, bị họ lật đổ, không được nhận kết cục trọn vẹn.

Sử cũ khen Nhất Thanh là kỳ tài một thời không có người thứ hai, được sánh với tể tướng Diêu Sùng nhà Đường.

Hậu nhân

Nhất Thanh bẩm sinh bị chứng vô sinh, có vẻ ngoài của thái giám. Năm Thành Hóa thứ 20 (1485), Nhất Thanh đưa mẹ về Vân Nam hội họp với tông tộc, nhận cháu họ là Dương Thiệu Phương làm con. Thiệu Phương trở thành thủy tổ của họ Dương ở Trấn Giang.