Đông Turkestan (tiếng Uyghur: شەرقىي تۈركىستان, Hán-Việt: Đông Đột Quyết Tư Thản hay Đông Thổ Nhĩ Kỳ Tư Thản chữ Uyghur Latin: Shərqiy Türkistan, chữ Uyghur Cyrill: Шәрқий Түркистан), hay Đông Turkistan, Uyghurstan, Uyghuristan (, : ) là một khu vực địa lý được xác định lỏng lẻo ở phía tây bắc của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, trên các con đường giao nhau giữa Đông và Trung Á. Thuật ngữ này được đặt ra vào thế kỷ 19 bởi các nhà nghiên cứu Thổ Nhĩ Kỳ học người Nga, bao gồm Nikita Bichurin, người có ý định đặt tên này để thay thế cho thuật ngữ phương Tây phổ biến cho khu vực này, "Turkeystan Trung Quốc" (tiếng Anh: Chinese Turkestan), ám chỉ khu vực lòng chảo Tarim ở Nam Tân Cương hoặc toàn bộ Tân Cương trong thời nhà Thanh. Bắt đầu từ thế kỷ 17, Altishahr, có nghĩa là "Sáu thành phố" trong tiếng Uyghur, đã trở thành tên gọi của người Uyghur cho lòng chảo Tarim. Người Uyghur cũng gọi lưu vực Tarim là "Yettishar", có nghĩa là "Bảy thành phố", và thậm chí là "Sekkizshahr", có nghĩa là "Tám thành phố" trong tiếng Uyghur. Các triều đại Trung Quốc từ thời nhà Hán đến nhà Đường đã gọi một khu vực chồng lấn là Tây Vực".
Bắt đầu từ thế kỷ 20, những người ly khai Duy Ngô Nhĩ và những người ủng hộ họ đã sử dụng Đông Turkestan như một tên gọi cho toàn bộ Tân Cương (Lòng chảo Tarim và Dzungaria) hoặc cho một quốc gia độc lập trong tương lai ở Khu tự trị Duy Ngô Nhĩ Tân Cương ngày nay. Họ từ chối tên Tân Cương (có nghĩa là "Biên giới mới" trong tiếng Trung) vì quan điểm của Trung Quốc được phản ánh trong tên gọi và thích Đông Turkestan hơn để nhấn mạnh mối liên hệ với các nhóm người Turkic khác ở phía tây. Tuy nhiên trong văn học dân tộc Uyghur, Đông Turkestan giữ lại nghĩa nhỏ hơn về địa lý. Ở Trung Quốc thuật ngữ này mang nghĩa tiêu cực vì nó được cho là bắt nguồn từ việc những nhóm chiến binh dân quân sử dụng, và do đó Chính phủ Trung Quốc không ủng hộ việc sử dụng thuật ngữ này.
Cộng hòa Đông Turkestan đầu tiên tồn tại từ ngày 12 tháng 11 năm 1933 đến ngày 16 tháng 4 năm 1934 và Cộng hòa Đông Turkestan thứ hai tồn tại từ ngày 12 tháng 11 năm 1944 đến ngày 27 tháng 6 năm 1946. Đông Turkestan là thành viên sáng lập của Tổ chức các quốc gia và dân tộc không có đại diện (UNPO) được thành lập vào năm 1991, nơi ban đầu được đại diện bởi Đại hội quốc gia Đông Turkistan và sau đó là Đại hội Duy Ngô Nhĩ thế giới sau năm 2004 Vào tháng 9 năm 2004, Chính phủ Đông Turkistan lưu vong được thành lập tại Washington, D.C.
Thuật ngữ
Thuật ngữ "Đông Turkestan" được các nhà nghiên cứu Turkic học người Nga đặt ra vào thế kỷ 19, bao gồm cả Nikita Bichurin, người có ý định đặt tên này để thay thế thuật ngữ phổ biến của phương Tây cho khu vực này là "Chinese Turkestan", ám chỉ lưu vực Tarim ở phía nam Tân Cương hoặc đôi khi là toàn bộ Tân Cương trong thời nhà Thanh. Thuật ngữ "Uyghuristan" có nghĩa là 'vùng đất của người Duy Ngô Nhĩ'. Tên gọi Uyghuristan được các nhà địa lý Hồi giáo thời trung cổ đặt cho khu vực này.
Tập tin:Kokbayraq_flag.svg|nhỏ|Đề xuất cờ Đông Turkestan (Kök Bayraq - Lá cờ xanh dương)
Tập tin:Cneast-turkestan.png|Đề xuất quốc huy Đông Turkestan
Tập tin:Uyghurprotest_DC_2.jpg|Thuật ngữ "Đông Turkestan" được những người đấu tranh đòi ly khai Duy Ngô Nhĩ dùng. (ảnh trên được chụp tại cuộc biểu tình tại Washington D.C.)
👁️
1 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
thumb|left|Cộng hòa Đông Turkistan, 1944–1949 thumb|Cờ Đông Turkestan _Kök Bayraq_ trở thành một biểu tượng của phong trào độc lập Đông Turkestan. thumb|Biểu tượng Đông Turkestan, nổi bật với [[basmalah được cách điệu như một
**Trung tâm Thông tin Đông Turkestan** (tiếng Uyghur: **شەرقىي تۈركىستان ئىنفورماتسىيون**, chữ Uyghur Cyrill: _шәрқий түркистан информатсийон_; chữ Uyghur Latin: _Sherqiy Türkistan Informatsiyon_), viết tắt theo tiếng Anh là **ETIC** (_The East Turkestan Information Center_)
**Đông Turkestan** (tiếng Uyghur: شەرقىي تۈركىستان, Hán-Việt: _Đông Đột Quyết Tư Thản_ hay _Đông Thổ Nhĩ Kỳ Tư Thản_ chữ Uyghur Latin: Shərqiy Türkistan, chữ Uyghur Cyrill: Шәрқий Түркистан), hay **Đông Turkistan, Uyghurstan, Uyghuristan** (,
nhỏ|Bản đồ Turkestan (màu da cam) với biên giới của các quốc gia ngày nay có màu trắng **Turkestan** (còn gọi là **Turkistan** hay **Türkistan**) là một khu vực ở Trung Á, ngày nay là
**Đại hội Uyghur Thế giới** (tiếng Uyghur: **دۇنيا ئۇيغۇر قۇرۇلتىيى**, chuyển tự Latin: _Dunya Uyghur Qurultiyi_, chữ Uyghur Cyrill: _Дунйа Уйғур Қурултийи_), viết tắt theo tiếng Anh là **WUC** (World Uyghur Congress), là tổ chức
**"Qurtulush Marshi"** (tiếng Duy Ngô Nhĩ: قۇرتۇلۇش مارشى) là một bài ca yêu nước của Đông Turkestan. Nó thường được coi là bài hát trên thực tế chính thức của phong trào độc lập Đông
**Danh sách các phong trào ly khai đang hoạt động** bao gồm các phong trào ly khai đang hoạt động ở nhiều quốc gia trên khắp thế giới. Tất cả các phong trào ly khai
**Lợi ích cốt lõi Trung Quốc** là chỉ lợi ích của nước Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa bao gồm: chủ quyền đất nước, an ninh đất nước, toàn vẹn lãnh thổ, thống nhất đất
**Bạo động tại Ürümqi, tháng 7 năm 2009** là một loạt các cuộc bạo động kéo dài nhiều ngày, bắt đầu nổ ra vào ngày 5 tháng 7 năm 2009 tại Ürümqi, thủ phủ của
**Người Duy Ngô Nhĩ** hay **Người Uyghur** (tiếng Uyghur: ئۇيغۇرلار (chữ Ả Rập), уйғурлар (chữ Kirin), tiếng Trung ) là một sắc tộc người Turk sống chủ yếu ở khu tự trị Tân Cương, Trung
**Tân Cương** (; ; bính âm bưu chính: **Sinkiang**), tên chính thức là **Khu tự trị Duy Ngô Nhĩ Tân Cương**, là một khu vực tự trị tại Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Năm
**Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Tự trị Turkestan** (ban đầu là **Cộng hòa Liên bang Xã hội chủ nghĩa Turkestan**) thành lập ngày 30 tháng 8 năm 1918 từ vùng Turkestan của
**Dokka Khamatovich Umarov** (Chechnya: Iумар КIант Доккa; Nga: Доку Хаматович Умаров; 1964-2013) là cựu Tổng thống Cộng hòa Chechnya Ichkeria, người bị Nga cáo buộc các tội danh cướp bóc, giết người, bắt cóc, hành
thumb|cấu trúc địa chất chính quanh hồ Issyk Kul với vùng của đất vỡ từ trận động đất năm 1911 thể hiện bằng màu vàng Trận động đất Kebin năm 1911 trận động đất Chon-Kemin,
**Rebiya Kadeer** (Uyghur: رابىيه قادىر, _Rabiye Qadir_, đọc ; Tiếng Thổ: _Rabiye Kadir_; ) (sinh ngày 15 tháng 11 năm 1946) là một nhà kinh doanh và là người bất đồng chính kiến nổi tiếng
**Hươu Yarkand** hay còn gọi là **hươu Tarim** hay **hươu Lop Nor** (Danh pháp khoa học: _Cervus elaphus yarkandenis_) là một phân loài của loài hươu đỏ có nguồn gốc từ vùng Trung Á. ##
Sáng Thứ Hai, 4 tháng 8 năm 2008, một vụ **tấn công** khủng bố đã xảy ra tại một đồn biên phòng thuộc thành phố **Kashgar**, thuộc khu vực Tân Cương của Trung Quốc, làm
**A Cổ Bách** hay **A Cổ Bá** (, , , ياقۇب بەگ بەدۆلەت خان, ; 1820 - 1877) là một nhà thám hiểm, thủ lĩnh quân sự người Tajik và là người đứng đầu nhà
thumb|Bản đồ các quốc gia tuyên bố mình theo lý tưởng cộng sản dưới đường lối [[Chủ nghĩa Marx-Lenin hoặc Tư tưởng Mao Trạch Đông, Tư tưởng Hồ Chí Minh trong lịch sử (lưu ý
**Hiệp ước về việc thành lập Liên Xô** chính thức tạo ra **Liên bang Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết** (thường được gọi là Liên Xô). Nó _de jure_ hợp pháp hóa một
**Kazakhstan** (phiên âm tiếng Việt: _Ca-dắc-xtan_; tiếng Kazakh: Қазақстан Республикасы, _Qazaqstan Respublikasy_; tiếng Nga: Республика Казахстан, _Respublika Kazakhstan_), tên chính thức là **Cộng hòa Kazakhstan** là một quốc gia có chủ quyền trải rộng trên
**Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Liên bang Nga** ( ) hoặc gọi tắt là **Nga Xô viết** là nước cộng hòa Xô viết lớn nhất và đông dân nhất trong số mười
**Chủ tịch Chính phủ Nhân dân Khu tự trị Duy Ngô Nhĩ Tân Cương** (Tiếng Trung Quốc: **新疆维吾尔自治区人民政府主席**, Bính âm Hán ngữ: _Xīn Jiāng Wéiwú'ěr Zìzhìqū Rénmín Zhèngfǔ Zhǔxí_, _Tân Cương Duy Ngô Nhĩ tự
**Mikhail Vasilyevich Frunze** (; ; còn được biết tới qua các bút danh Арсе́ний Три́фоныч–_Arseniy Trifonych_, Серге́й Петро́в–_Sergei Petrov_, А. Шу́йский–_A. Shuiskiy_, М. Ми́рский–_M. Mirskiy_; –31 tháng 10 năm 1925) là một nhà lãnh đạo
**Bạc má lớn** (danh pháp hai phần: **_Parus major_**) là một loài chim trong họ Bạc má. Bạc má lớn là một loài phổ biến ở châu Âu, Trung Đông, Trung Á, phân bố đến
**Hãn quốc Sát Hợp Đài** hay **Sát Hợp Đài hãn quốc** (tiếng Mông Cổ: Tsagadai Khan Uls/Цагадайн улс) là một hãn quốc Turk-Mông Cổ bao gồm các phần lãnh thổ do Sát Hợp Đài cùng
Lịch sử thời kỳ đầu của Siberia mang ảnh hưởng rất lớn bởi nền văn minh Pazyryk mang tính du mục của người Scythia ở bờ tây của dãy núi Ural và người Hung Nô
**Nikolay Mikhaylovich Przhevalsky** (tiếng Nga: Никола́й Миха́йлович Пржева́льский; 12/4/1939- 1/11/1888) là một nhà địa lý học người Nga Ông đã có những đóng góp đáng kể vào kho tri thức của châu Âu về địa
**Tổ chức Nhân dân và Quốc gia chưa được đại diện**, viết tắt theo tiếng Anh là **UNPO** (Unrepresented Nations and Peoples Organization) là tổ chức của các thành viên quốc tế được thành lập
**Hươu Đại Hạ** (Danh pháp khoa học: _Cervus elaphus bactrianus_) hay còn gọi là **Hươu Bactria**, **Hươu Bukhara**, **Hươu Bokhara** là một phân loài của loài hươu đỏ bản địa của vùng Trung Á, chúng
**Thỏ cộc đỏ Turkestan** (_Ochotona rutila_) (tiếng Anh: **Turkestan Red Pika**) là một loài động vật có vú nhỏ trong Họ Ochotonidae trong Bộ Thỏ. Bộ lông mùa hè trên lưng của chúng có màu
nhỏ|Phạm vi lãnh thổ của triều đại nhà Thanh năm 1820 **Ly khai ở Trung Quốc** đề cập đến một số phong trào ly khai ở Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Nhiều phong trào
**Jumhūriyyah**, **Jumhūrīyah** hay **Jumhūrīyat** (; ) là một từ trong tiếng Ả Rập, có nghĩa là "cộng hòa". Tên chính thức của các quốc gia sau đây có chứa từ "_Jumhūriyyah_" hoặc chứa các biến
**Iosif Vissarionovich Stalin**, hay **Joseph Stalin** (tên khai sinh: **Ioseb Besarionis dze Jughashvili**; – 5 tháng 3 năm 1953), là một nhà cách mạng, nhà chính trị và lý luận chính trị người Gruzia. Ông
**Uzbekistan** (phiên âm tiếng Việt: _"U-dơ-bê-ki-xtan"_), tên chính thức **Cộng hòa Uzbekistan** (tiếng Uzbek: _O‘zbekiston Respublikasi_), là một quốc gia nằm kín trong lục địa tại Trung Á, trước kia từng là một phần của
**Hổ Siberia**, **hổ Amur**, **hổ Triều Tiên**, **hổ Ussuri** hay **hổ Mãn Châu** hoang dã; biệt danh: "Chúa tể rừng Taiga", là một phân loài hổ sinh sống chủ yếu ở vùng núi Sikhote-Alin ở
Một cuộc tấn công quân sự diễn ra từ ngày 1/5 đến 15/8 năm 2021 của Taliban và các nhóm chiến binh đồng minh, bao gồm al-Qaeda, đồng thời với sự rút lui của hầu
**Lạc đà hai bướu** (tên khoa học **_Camelus bactrianus_**) là loài động vật guốc chẵn lớn, có nguồn gốc từ vùng thảo nguyên của khu vực Đông Á. Gần như toàn bộ lạc đà hai
thumb|Các loại tiền giấy mệnh giá 5000. ([[Đô la Mỹ|USD, CFA, JPY, ITL và FF)]] **Tiền giấy**, (hoặc **tiền mặt**) thường được gọi là **giấy bạc ngân hàng** _(Tiếng Anh: banknote, bill, paper money, note)_,
**Chuột cống** là những loài gặm nhấm có kích thước trung bình, đuôi dài thuộc siêu họ Muroidea. "Chuột cống thực sự" là thành viên của chi _Rattus_, những loài đáng chú ý nhất đối
**Mèo manul** hay **mèo Pallas** (tên khoa học **_Otocolobus manul_**) là một loài mèo hoang nhỏ có nguồn gốc từ đồng cỏ và cây bụi trên núi ở Kavkaz, Hindu Kush, một phần của dãy
nhỏ|trái|Tại [[hồ Kolleru, Andhra Pradesh, Ấn Độ.]] **Sơn ca** hay **Sơn ca phương Đông** (danh pháp hai phần: **_Alauda gulgula_**) là một loài chim thuộc **Họ Sơn ca**. Loài này sinh sống ở Nam Á
**Liên hiệp chính trị** là một loại nhà nước được cấu thành hoặc tạo ra từ các quốc gia ban đầu nhỏ hơn. Quá trình này, trong địa chính trị đề cập đến sự gần
**Cáo Blanford** hay **cáo Afgan** (_Vulpes cana_), là một loài cáo nhỏ được tìm thấy ở một số khu vực Trung Đông. ## Phân bố và môi trường sống Cáo Blanford sinh sống ở bán
Vào ngày 28 tháng 10 năm 2013, một chiếc xe Jeep đã đổi hướng phía sau một rào chắn giao thông và đâm vào đám đông trước khi bốc cháy ngay trước Quảng trường Thiên
**Ayagoz** (Kazakhstan Аякөз ауданы, Ayaköz awdanı) là một huyện Đông Kazakhstan, miền Đông Kazakhstan. Thành phố Ayagoz là trung tâm huyện lỵ cũng là đô thị lớn nhất huyện này. Huyện Ayagoz nằm trên tuyến
**Chiến tranh Tân Cương** () là một loạt các cuộc xung đột vũ trang diễn ra tại Tân Cương thuộc Trung Hoa Dân Quốc trong thời đại quân phiệt, nội chiến Trung Quốc và thời
**Georgy Maksimilianovich Malenkov** (; phiên âm tiếng Việt: **Malencốp**) là một chính khách Liên Xô. Malenkov sinh ngày 8/1/1902 ở Orenburg, Nga. Ông tốt nghiệp trung học phổ thông khi Cách mạng Nga (1917) nổ
**Trà bơ**, hay còn được gọi là _Bho jha_ (, "Trà Tây Tạng"), _cha süma_ (, "Trà khuấy", tiếng Quan thoại: _sūyóu chá_ (酥油茶, _tô du trà_), _su ja_ (, "trà khuấy") trong tiếng Dzongkha
**_Hyponephele pulchella_** là một loài bướm thuộc họ Nymphalidae. Nó được tìm thấy ở Turkestan đến phần phía tây của Himalaya và ở Afghanistan. Tập tin:ChortobiusPulchella105 1a.jpg