Đền – Chùa Tó hay còn gọi là Khánh Sơn Tự là một ngôi chùa nằm trên đường Cao Lỗ, cạnh chợ Tó thuộc xã Uy Nỗ – xã trung tâm của huyện Đông Anh, một vùng đất đậm đặc các di chỉ khảo cổ học, có niên đại sớm, được tạo dựng, phát triển và gắn bó mật thiết với nhà nước Âu Lạc của An Dương Vương. Đền – chùa Tó đã được Uỷ ban nhân dân thành phố Hà Nội cấp bằng xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa năm 1999.
Lịch sử
Đền Tó thờ hai vị thành hoàng, cũng là hai vị vua nổi danh trong lịch sử dân tộc là An Dương Vương của nhà nước Âu Lạc và thế kỷ 3 TCN và Triệu Việt Vương (Triệu Quang Phục) ở thế kỷ VI với trận chiến Đầm Dạ Trạch nổi tiếng. Lai lịch và công tích của hai vị, ngoài thần phả còn được chép trong chính sử một cách khá đầy đủ, ít mang yếu tố huyền thoại.
Thục Phán, một thủ lĩnh người Âu Việt ở miền núi, vào nửa sau thế kỷ 3 trước Công Nguyên, nhân triều đại cuối cùng của nhà Hùng Vương suy yếu đã phái nhiều đạo quân tiến đánh kinh đô Văn Lang (Lâm Thao – Bạch Hạc), dựng nước Âu Lạc, tự xưng là An Dương Vương và dời đô xuống miền Cổ Loa.
Trên cơ sở phát triển kinh tế văn hóa, nước Âu Lạc đã có bước tiến về kỹ thuật quốc phòng. Bên cạnh cung tên, người Âu Lạc đã chế tạo được loại nỏ một lần bắn được nhiều phát. Đó là vũ khí lợi hại và do đó đã được thần thánh hóa (nỏ thần). Ngoài ra, người Âu Lạc đã sáng tạo nên một kỳ công về kỹ thuật quốc phòng, đó chính là thành Cổ Loa.
Vị vua thứ hai được thờ ở đền Tó là Triệu Việt Vương (Triệu Quang Phục), là con Triệu Túc, người huyện Chu Diên - vị anh hùng dân tộc ở thế kỉ thứ 5 được vua Lý Nam Đế giao binh quyền đánh giặc giữ nước. Người đã về đóng quân tại chùa "Khánh Sơn Tự" tức chùa Tó ngày nay và tuyển mộ binh lính người làng Tó đi đánh giặc. Khi Nam Đế mất, ông xưng vương đóng đô ở Long Biên, sau đổi sang Vũ Ninh, ở ngôi 23 năm. Nhân dân làng Tó nhớ đến công ơn của Người đã xây Đình rước Người về làng tôn Ngài làm "Thần Thánh hoàng làng".
Chùa còn thờ đức thánh Trần Hưng Đạo, một vị tướng tài ba có công lớn trong sự nghiệp đánh giặc Nguyên giữ yên bờ cõi. Việc thờ Đức Thánh Trần – vị thánh có sức mạnh siêu nhiên nhằm gửi gắm lòng tin và cầu mong sự che chở phù hộ cho dân khang vật thịnh, cuộc sống yên bình.
Qua các tư liệu và văn bia còn lưu giữ tại đền có thể khẳng định ngôi đền được xây dựng từ thời nhà Lê, trải qua nhiều lần trùng tu vẫn mang kiến trúc truyền thống. Hiện ngôi đền vẫn giữ được kiến trúc thời nhà Nguyễn.
Kiến trúc
Đền Tó có quy mô kiến trúc vừa phải và khá hoàn chỉnh gồm tam quan, tiền tế, bái đường và hậu cung. Kiến trúc của ngôi đền tuy không còn bảo lưu được đầy đủ và bề thế cổ kính như xưa, song những gì còn lại và phần mới được trùng tu vẫn giữ được những đường nét của thế ký XIX. Ngoài những mảng chạm khắc đẹp trên gỗ, đền Tó còn được tô điểm bằng những linh vật, hoa lá đắp vữa trên cổng tam quan, bờ nóc, bờ chảy… Dưới bàn tay khéo léo của người thợ, trang trí trên kiến trúc đền Tó trở nên lung linh, thể hiện sức sống bền lâu của nghệ thuật truyền thống dân tộc.
Chùa Tó được xây dựng trong khu vực cư trú đông đúc của chợ Tó. Ngoài phần kiến trúc, di tích có khuôn viên cây xanh bao quanh tạo cảnh quan và sự thanh tịnh nơi cửa thiền.
Di vật
Bộ sưu tập di vật tại đền khá phong phú, đa dạng, đáng chú ý là tấm bia đá có niên hiệu Cảnh Thịnh (năm 1800). Hệ thống hoành phi, câu đối, long ngai, bài vị, tượng thờ là những tư liệu quý giá để tìm hiểu nghiên cứu về nghệ thuật dân gian qua từng thời kỳ lịch sử của dân tộc.
Các tượng Thánh Mẫu ở chùa Tó mang đẹp nét dân dã, tràn đầy tính nhân văn, mang những giá trị điển hình của điêu khắc tượng mẫu dân gian truyền thống thế kỷ XIX.
Đặc trưng
Giá trị nghệ thuật của di tích thể hiện tập trung qua hệ thống tượng tròn, được tạo tác công phu, mỗi pho tượng thể hiện tính cách riêng, làm cho con người khi đứng trước mỗi pho tượng đều cảm nhận được khí thiêng từ những ánh mắt, nụ cười của đức Phật
Nghệ thuật chạm khắc gỗ trong chùa được tập trung ở một số chi tiết như đầu dư, khám thờ. Trong các họa tiết trang trí, đề tài quen thuộc được diễn tả nhiều nhất là hình ảnh của những con rồng, là nhân tố thiết yếu của nhà nông cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt.
Sự kiện - Lễ hội
Đền - chùa Tó là trung tâm sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng của nhân dân trong làng từ xưa đến nay, được UBND thành phố Hà Nội cấp bằng xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa năm 1999.
Để tưởng nhớ công ơn của hai vị vua, hàng năm cứ đến ngày mùng 4 tháng giêng, nhân dân làng Tó lại tưng bừng mở hội đến hết ngày mùng 10 tháng giêng âm lịch. Lễ hội truyền thống làng Tó xã Uy Nỗ được tổ chức gồm phần lễ và phần hội. Phần lễ bao gồm các nghi thức tế lễ, dâng hương, rước các Ngài từ Đền Tó sang Đình Tó. Phần hội gồm các hoạt động văn hoá văn nghệ - thể dục thể thao.
Người dân làng Tó luôn tự hào mình được sống trên mảnh đất có lịch sử hàng ngàn năm. Mặc dù cho quá trình đô thị hóa diễn ra nhanh trên quê hương Oai Lỗ nhưng chính quyền và nhân dân luôn quan tâm gìn giữ, bảo vệ phát huy giá trị của di tích để xứng đáng là nơi duy nhất của huyện Đông Anh thờ hai Vua.
👁️
0 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Đền – Chùa Tó** hay còn gọi là **Khánh Sơn Tự** là một ngôi chùa nằm trên đường Cao Lỗ, cạnh chợ Tó thuộc xã Uy Nỗ – xã trung tâm của huyện Đông Anh,
phải|nhỏ|Chùa Long Sơn tại thành phố Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa **Chùa Long Sơn** (hay **Chùa Phật Trắng**) trước có tên là **Đằng Long Tự**, tọa lạc dưới chân đồi Trại Thủy, tại số 22
Chùa Thành **Chùa Thành** (tên chữ là **Diên Khánh Tự**) là một ngôi cổ tự, hiện toạ lạc tại số 3 đường Hùng Vương, phường Chi Lăng, thành phố Lạng Sơn, tỉnh Lạng Sơn, Việt
**Vụ nổ tại Tô Hạp 2017** là một vụ nổ xảy ra vào khoảng 9 giờ (UTC+07:00) ngày 18 tháng 8 năm 2017 tại thôn Tà Lương thuộc thị trấn Tô Hạp, địa phận quản
Điện tam bảo chùa Kim Đài **Chùa Kim Đài** (còn gọi là **chùa Đài**, **chùa Quỳnh Lâm** (Quỳnh Lâm tự), **chùa Lục Tổ**) là một ngôi chùa tại xóm Xuân Đài, phường Đình Bảng, thành
Chánh điện|nhỏ|phải|304x304px **Chùa Thiên Bửu** (hạ) còn gọi là tổ đình Sắc tứ Thiên Bửu hay chùa Tổ, chùa Kỳ là một ngôi chùa cổ, tọa lạc tại thôn Bình Thành, xã Ninh Bình, thị
**Chùa Kỳ Viên Trung Nghĩa** hay thường gọi tắt là chùa Kỳ Viên tọa lạc ở số 132 Đường Sinh Trung, phường Vạn Thạnh thành phố Nha Trang tỉnh Khánh Hòa. Chùa nằm trên đỉnh
nhỏ|phải|Một góc sân chùa Thiên Bửu **Chùa Thiên Bửu (thượng)** là một ngôi chùa cổ tọa lạc tại thôn Điềm Tịnh, xã Ninh Phụng, thị xã Ninh Hòa, tỉnh Khánh Hòa. Chùa do Hòa thượng
**Lý Khánh** (chữ Hán: 李慶, ? – 1427), tên tự là **Đức Phu** (德孚), người huyện Thuận Nghĩa , là quan viên nhà Minh, mất khi trấn áp khởi nghĩa Lam Sơn tại Việt Nam.
**Cửu Sơn Tú Liên** (ko. 구산수련 _Gusan Suryeon/ Kusan sunim_, zh. 九山秀蓮, 1909-1983) là Thiền sư Hàn Quốc thuộc Tào Khê tông. Sư có công trong việc đào tạo tăng sĩ tại Tổ đình Tùng
**Khánh Hòa** là một tỉnh ven biển thuộc duyên hải Nam Trung Bộ, Việt Nam. Theo dữ liệu Sáp nhập tỉnh, thành Việt Nam 2025, Khánh Hòa có diện tích: 8.556 km², xếp thứ 17;
**Trịnh Công Sơn** (28 tháng 2 năm 1939 – 1 tháng 4 năm 2001) là một nam nhạc sĩ người Việt Nam. Ông được coi là một trong những nhạc sĩ lớn nhất của tân
Ngày 30 tháng 6 năm 1989, Quốc hội ra Nghị quyết chia tỉnh Phú Khánh thành hai tỉnh Phú Yên và Khánh Hòa. ## Thời tiền sử và Vương quốc Chăm Pa trái|nhỏ|Tháp Po Nagar,
**Trùng Khánh** () là một thành phố lớn ở Tây Nam Trung Quốc và là một trong bốn thành phố trực thuộc trung ương tại Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Năm 2018, Trùng Khánh
**Tứ Xuyên** () là một tỉnh nằm ở tây nam của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Tỉnh lị của Tứ Xuyên là Thành Đô, một trung tâm kinh tế trọng yếu của miền Tây
**Nguyễn Thị Lệ Mai** (sinh ngày 6 tháng 3 năm 1945), thường được biết đến với nghệ danh **Khánh Ly** là nữ ca sĩ hải ngoại người Mỹ gốc Việt, nổi tiếng với giọng nữ
**Tượng Nữ thần Tự do** (; tên đầy đủ là **Nữ thần Tự do Soi sáng Thế giới**; ; ) là một tác phẩm điêu khắc bằng đồng theo phong cách tân cổ điển với
**Nhà Tây Sơn** (chữ Nôm: 家西山, chữ Hán: 西山朝 / **Tây Sơn triều**) là một triều đại quân chủ trong lịch sử Việt Nam tồn tại từ năm 1778 đến năm 1802, được thành lập
**Đường Cao Tổ** (chữ Hán: 唐高祖, hiệu là **Lý Uyên** (李淵), biểu tự **Thúc Đức** (叔德), 8 tháng 4, 566 – 25 tháng 6, 635), là vị hoàng đế khai quốc của triều Đường trong
Đại Cung môn nhìn từ điện Cần Chánh. Vua Khải Định đang tiếp các sứ bộ nước ngoài. **Khu vực Tử Cấm thành**
6. [[Đại Cung môn 7. Tả vu và Hữu vu 8. Điện
nhỏ|phải|Khu du lịch Evason Hideaway ở [[Ninh Hòa.]] Khánh Hòa có bờ biển dài hơn 200 km và gần 200 hòn đảo lớn nhỏ cùng nhiều vịnh biển đẹp như Vân Phong, Nha Trang (một trong
**Sơn Tây** là một thị xã thuộc thành phố Hà Nội, Việt Nam. Thị xã nguyên là thành phố Sơn Tây trực thuộc tỉnh Hà Tây. Đây là thị xã trực thuộc thành phố đầu
**Lịch sử hành chính Khánh Hòa** có thể xem mốc khởi đầu từ năm 1831 với cải cách hành chính của Minh Mạng, thành lập tỉnh Khánh Hòa. Vào thời điểm hiện tại (2020), về
nhỏ|[[Chùa Dâu, Bắc Ninh]] nhỏ|[[Chùa Dơi, Sóc Trăng]] nhỏ|[[Chùa Cầu, Hội An]] nhỏ|[[Chùa Phước Điền, An Giang]] **Chùa Việt Nam** (gọi thông tục là _Chùa chiền_) là các ngôi chùa trên lãnh thổ Việt Nam.
**Chùa Côn Sơn** (tên chữ là **Thiên** **Tư Phúc tự** hay **Côn Sơn Tự**), còn gọi là **chùa Hun**, là một ngôi chùa nằm bên ngọn núi Côn Sơn (hay còn gọi là núi Hun)
**Linh Từ Quốc mẫu** (chữ Hán: 靈慈國母,1193[?]–1259), hay còn gọi là **Kiến Gia Hoàng hậu** (建嘉皇后), **Thuận Trinh Hoàng hậu** (順貞皇后) hay **Huệ hậu** (惠后), là Hoàng hậu cuối cùng của nhà Lý với tư
**Minh Thái Tổ** (chữ Hán: 明太祖, 21 tháng 10 năm 1328 – 24 tháng 6 năm 1398), tên thật là **Chu Trùng Bát** (朱重八 ), còn gọi là **Hồng Vũ Đế** (洪武帝), **Hồng Vũ quân**
**Lăng Đồng Khánh** hay **Tư Lăng** (思陵) là một di tích trong quần thể di tích cố đô Huế đây là nơi an táng hoàng đế Đồng Khánh, lăng tọa lạc giữa một vùng quê
Một đòn đá thẳng trong võ Tân Khánh Bà Trà đang được các môn sinh luyện tập. **Tân Khánh Bà Trà** hay **Bà Trà - Tân Khánh** hay **Võ Lâm Tân Khánh Bà Trà** (người
**Chùa Cổ Pháp** (tên chữ: **Cổ Pháp tự** (古法寺)) là một ngôi chùa tọa lạc tại khu phố Đại Đình, phường Tân Hồng, thành phố Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh, Việt Nam. Chùa Cổ Pháp
**Hành chính Việt Nam thời Tây Sơn** ánh bộ máy cai trị từ trung ương tới địa phương của nhà Tây Sơn từ năm 1778 đến năm 1802, không chỉ giới hạn trong phạm vi
**Kim Thái Tổ** (chữ Hán: 金太祖, 1 tháng 8 năm 1068 – 19 tháng 9 năm 1123) là miếu hiệu của vị hoàng đế khai quốc của nhà Kim trong lịch sử Trung Hoa, trị
**Công chúa** (chữ Hán: 公主) là tước hiệu được sử dụng bởi các quốc gia Đông Á chịu ảnh hưởng từ nền văn minh Trung Hoa, thường được phong cho con gái của Hoàng đế,
**Diêm Tích Sơn** () (8 tháng 10, 1883 – 22 tháng 7, 1960) là một quân phiệt Trung Hoa phục vụ trong Chính phủ Trung Hoa Dân Quốc. Diêm Tích Sơn kiểm soát tỉnh Sơn
nhỏ|phải|Bia đá trong chùa, trán bia ghi "Linh Quang tự bi ký" **Chùa Bà Đá**, còn có các tên: Linh Quang tự, Sùng Khánh tự, là một ngôi chùa cổ ở số 3 phố Nhà
**Chiến tranh Tây Sơn – Chúa Nguyễn (1787–1802)** là giai đoạn thứ hai của cuộc chiến tranh Tây Sơn – Chúa Nguyễn. Giai đoạn này bắt đầu khi Nguyễn Ánh trở về tái chiếm Gia
nhỏ|phải|Quang cảnh Phủ chúa Trịnh do Samuel Baron vẽ năm 1685. **Phủ chúa Trịnh** (chữ Hán: 鄭王府 / **Trịnh vương phủ**) - vốn có danh xưng chính thức là **Chính phủ** (chữ Hán: 政府) hoặc
**Chùa Cổ Loa** (古螺寺) có tên khác là **Chùa Bảo Sơn** (寶山寺) nằm ở xã Cổ Loa, huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội. Ngôi chùa nằm trong khu di tích Cổ Loa, thuộc hệ
**Chùa Dầu** là một ngôi chùa cổ, nằm ở xóm Chùa, xã Khánh Hòa, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình. Chùa được xây dựng từ thời Vua Lý Thái Tông trị vì nhưng mang đậm
**Võ Tam Tư** (chữ Hán: 武三思, bính âm: Wu Sansi, ? - 7 tháng 8 năm 707), gọi theo thụy hiệu là **Lương Tuyên vương** (梁宣王), là đại thần, ngoại thích dưới thời nhà Đường
Trải qua hàng nghìn năm lịch sử, họ Hồ đã từng bước khẳng định vị thế và đóng góp tích cực cho xã hội. Xuất phát từ trạng nguyên Hồ Hưng Dật, họ Hồ đã
Trải qua hàng nghìn năm lịch sử, họ Hồ đã từng bước khẳng định vị thế và đóng góp tích cực cho xã hội. Xuất phát từ trạng nguyên Hồ Hưng Dật, họ Hồ đã
**Chúa Nguyễn** (chữ Nôm: ; chữ Hán: / **Nguyễn vương**) (1558-1777, 1780-1802) là tên gọi dùng để chỉ người đứng đầu, cai trị xứ Đàng Trong, tức dải đất từ Thuận Hóa (phía nam đèo
**Báo Thiên Tự** (chữ Hán: 報天寺), tên đầy đủ là **Sùng Khánh Báo Thiên Tự** (崇慶報天寺), từng là một ngôi chùa cổ kính, tráng lệ, đồ sộ vào bậc nhất trong lịch sử Việt Nam
nhỏ|Huy Hiệu Hoa Sen**Gia đình Phật tử Việt Nam** (**GĐPTVN**) là một tổ chức giáo dục thanh thiếu niên được thành lập từ những năm 1940, mang danh xưng chính thức là Gia đình Phật
**Chùa Kiến Sơ** là một ngôi chùa cổ, tọa lạc tại xã Phù Đổng, huyện Gia Lâm, Hà Nội. Chùa là Tổ đình của Thiền phái Vô Ngôn Thông. Chùa được xếp hạng Di tích
**Tư Điệu thế tử** (Hanja: 思悼世子, Hangul: 사도세자, 13 tháng 2, 1735 - 12 tháng 7, 1762, còn gọi là **Trang Hiến Thế tử** (莊獻世子/장헌세자), **Trang Tông Đại vương** hay **Trang Tổ Ý hoàng đế**,
**Chùa Từ Đàm** là một ngôi chùa cổ danh tiếng ở Huế, chùa hiện tọa lạc tại số 1 đường Sư Liễu Quán, thuộc phường Trường An, quận Thuận Hóa, thành phố Huế, Việt Nam.
**Đường Trường Sơn** hay **đường mòn Hồ Chí Minh** () là một tuyến Hậu cần chiến lược bao gồm mạng lưới giao thông quân sự, chạy từ lãnh thổ miền Bắc Việt Nam vào tới
**Lê Thái Tổ** (chữ Hán: 黎太祖 10 tháng 9 năm 1385 – 5 tháng 10 năm 1433), tên thật là **Lê Lợi** (黎利) là một nhà chính trị, nhà lãnh đạo quân sự, người đã