nhỏ|300x300px|Ca Huế trong không gian thính phòng
Ca Huế là loại hình âm nhạc truyền thống được phát triển từ rất lâu đời, được cho là từ thời chúa Nguyễn trên mảnh đất Thuận Hóa xưa, tức Huế ngày nay.
Ca Huế là loại hình đàn hát ở thính phòng mang phong cách tự sự, ngâm ngợi, tri âm tri kỷ, với số lượng năm bảy người đàn ca với nhau. Các làn điệu và bài bản đạt đến trình độ hoàn chỉnh cả về phần nhạc và lời, với nội dung giàu chất thơ và trữ tình. Lời ca thể hiện tình cảm đối với non sông, đất nước, đồng loại cùng những tâm sự, nỗi niềm riêng. Xưa kia, Ca Huế thường được trình diễn trong trong các phủ, dinh thự, nhà vườn của các quan lại và ông hoàng bà chúa. Các ông hoàng bà chúa, quan lại không những đã nuôi dưỡng các ca nhi, nhạc công mà còn tham gia thiết kế đàn, soạn lời mới, đánh đàn, tạo thêm những luyến láy nhấn nhá làm cho đàn ca Huế bộc lộ những nét tài hoa khác thường.
Năm 2015, Ca Huế được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia theo Quyết định số 1877/QĐ-BVHTTDL ban hành ngày 8 tháng 6 năm 2015.
Lịch sử
Đến nay, vẫn chưa xác định mốc thời gian hình thành Ca Huế một cách chính xác do sự thất thoát, mất mát của các nguồn tư liệu liên quan qua chiều dài của lịch sử. Ca Huế được cho là đã có thể có sự giao thoa với âm nhạc Chăm Pa từ buổi đầu hình thành, bởi vùng đất Thuận Hóa trước kia là hai châu Ô, Lý của người Chăm.
Bàn về thời điểm hình thành Ca Huế, soạn giả Ưng Bình Thúc Giạ Thị đã viết: “Duy điệu ca khởi điểm từ đời nào, khi nào, sử thơ không truyền lại, chỉ thấy thời đại yêu chuộng nghề văn mà đoán, thời khởi điểm từ đời Hiếu Minh. Đức Hiếu Minh, hiệu Thiên Túng đạo nhơn, là ông chúa thượng văn, năng đề vịnh. Con ngài là ông Tứ (tức Đán), cháu là ông Dục, đều có tiếng giỏi từ chương. Lạ chi gặp đời ông Chúa thượng văn, thời triều đình thế nào cũng có ban nhạc phủ, thời tao nhân mặc khách ở tri hạ tất phải hưởng ứng mà thành ra ca khúc, ca chương. Ca Huế bản nào về dịp nào, đã có sẵn trong khuôn khổ “Xàng xê xự”, hễ ưa đến điệu nghệ, mà có tình tứ thì làm được, miễn sao vần cho thuận, câu cho xuôi, ý nghĩa cho rõ ràng, mạch lạc cho thông suốt, ấy là bản ca dễ ca, mà dễ lưu truyền vào nhạc phủ”.
Theo Giáo sư Tiến sĩ Trần Văn Khê: “Không có sử liệu nào nói Ca Huế có từ bao giờ, chỉ biết rằng Ca Huế không phải là loại nhạc dân gian, vì nó chỉ được giới quyền quý hoặc trong cung đình sử dụng. Vậy có thể nói rằng đây là loại quan nhạc chứ không phải dân nhạc”.
Nhà nghiên cứu Nguyễn Hữu Thông nhận định: “Sự ra đời của mỗi loại hình nghệ thuật đều xuất phát từ nhiều nguyên nhân. Chính từ hiện tượng quần tụ nhiều tầng lớp nho sĩ, nghệ sĩ, quý tộc, thượng lưu ở vùng đất trung tâm của xứ Đàng Trong thời Trịnh, Nguyễn phân tranh, và sau đó là của cả quốc gia phong kiến Nguyễn, ca nhạc Huế đã từng bước hình thành với những nét đặc thù nhằm thỏa mãn nhu cầu giới thưởng ngoạn đặc thù đương thời”.
Theo nhà nghiên cứu Phan Thuận An: “Quá trình hình thành và phát triển của Ca Huế đã song hành với những sinh hoạt âm nhạc cung đình từ thời các chúa Nguyễn ở Đàng Trong cho đến thời các vua Nguyễn sau đó trong suốt mấy thế kỷ. Cho nên, hai dòng âm nhạc cung đình và dân gian ấy đã có mối quan hệ với nhau”.
Về nguồn gốc tên gọi, soạn giả Ưng Bình Thúc Giạ Thị đã viết. Từ năm 2019, chương trình “Đưa di sản Ca Huế vào trường học” do Sở Văn hóa và Thể thao phối hợp với Sở Giáo dục và Ðào tạo thành phố Huế tổ chức, đã giảng dạy và tập huấn cho các giáo viên và học sinh khắp các trường học tại Huế. Bên cạnh đó, những cuộc thi và phong trào sáng tác lời mới dựa trên các bài bản Ca Huế được thúc đẩy nhằm làm phong phú nội dung của nghệ thuật này. Ngoài ra, biểu diễn Ca Huế trên thuyền dọc sông Hương là một hoạt động du lịch đặc trưng của thành phố Huế.
Để tri ân các bậc tiền nhân đã có công bảo tồn và phát triển Nhã Nhạc và Ca Huế, năm 1966, bà Hoàng Thị Cúc tức Đoan Huy Hoàng Thái Hậu, vợ vua Khải Định, đồng ý chuyển giao mặt bằng Cung Tôn Miếu cho ban Cổ nhạc Đại Nội xây dựng Cổ Nhạc Từ.
Thể loại
Ca Huế được chia thành 2 hệ thống (Hơi) chính, Ca Huế có những đặc điểm như sau:
- Tính liên tục: có thể đàn và hát nhiều lần một bài ca mà người thưởng ngoạn không có cảm giác bị gián đoạn. Điều này có thể được nhận thấy qua các bài như Long ngâm, Phú lục.
- Tính chuyển tiếp: chuyển từ giai điệu này sang giai điệu khác một cách nhuần nhuyễn, hài hòa. Một ví dụ tiêu biểu cho đặc điểm này là mười bài Ngự (Thập thủ liên hoàn).
- Tính biến âm, biến điệu: một bài ca khi đã được đổi điệu, đổi hơi thì âm điệu bài ca hoặc đoạn ca ấy trở nên khác đi. Ví dụ, bài Cổ bản có thể được đổi thành nhiều hơi khác nhau như hơi xuân, hơi dựng, hơi Quảng. Do có sự chuyển đổi trong hình thức âm điệu mà tình cảm trong cách thể hiện cũng biến đổi, làm cho bài ca trở nên phong phú.
- Tính tự tình: tính tự tình của Ca Huế được thể hiện đậm nét, tạo một nguồn đồng cảm giữa người nghe và người biểu diễn.
- Tính cô đọng, súc tích: tính cô đọng được thể hiện trong từng câu nhạc, tiết tấu và lời ca. Tính súc tích được thể hiện trong câu từ chủ đề của nội dung bài ca.
Bài bản tiêu biểu
Các làn điệu Ca Huế thính phòng
- Cổ bản
- Cung nam
- Hành vân
- Lộng điệp
- Nam ai
- Nam bình
- Nam xuân
- Phú lục
- Quả phụ
- Tương tư khúc
- Tứ đại cảnh
Các làn điệu thuộc Nhã Nhạc
- Đăng đàn cung
- Long ngâm
- Lưu thủy
- Ngũ đối thượng
- Thập thủ liên hoàn: Phẩm tuyết, Nguyên tiêu, Hồ quảng, Liên hoàn, Bình bán, Tây mai, Kim tiền, Xuân phong, Long hổ, Tẩu mã
Nhạc cụ
Là sự kết hợp giữa thanh nhạc và khí nhạc, đi cùng với Ca Huế là dàn nhạc truyền thống đóng vai trò hòa tấu và đệm, với các nhạc cụ tiêu biểu như:
- Đàn Bầu
- Đàn Nguyệt
- Đàn Nhị
- Đàn Tam
- Đàn Tranh
- Đàn Tỳ bà
- Bộ gõ: Sênh tiền, Phách
Soạn giả tiêu biểu
Công chúa Mai Am
Ưng Bình Thúc Giạ Thị
Nghệ sĩ Bửu Bát
Nghệ sĩ Bửu Lộc
Nghệ sĩ Vu Hương
Nghệ sĩ Thanh Tùng
Nghệ nhân và nghệ sĩ tiêu biểu
Nghệ sĩ nhân dân Nguyễn Thị Mẫn (Minh Mẫn) (1925 – 2018)
Nghệ sĩ nhân dân Nguyễn Thị Thương (Thanh Hương) (1928 – 2020)
Nghệ nhân ưu tú Nguyễn Thị Hồng Tuyết (1942)
Nghệ nhân ưu tú Phan Thị Yêm (Thanh Tâm) (1946)
Nghệ nhân ưu tú Nguyễn Thị Kim Vàng (1949)
Nghệ nhân ưu tú Trần Thảo (1956)
Nghệ nhân ưu tú Nguyễn Đình Vân (1958 - 2024)
👁️
1 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
nhỏ|300x300px|Ca Huế trong không gian thính phòng Ca Huế là loại hình âm nhạc truyền thống được phát triển từ rất lâu đời, được cho là từ thời chúa Nguyễn trên mảnh đất Thuận Hóa
**Huế** là một trong sáu thành phố trực thuộc trung ương và là thành phố di sản của Việt Nam. Thành phố là một trong các trung tâm văn hóa, y tế và giáo dục
nhỏ|phải|Bún bò Huế, một trong những nét đặc trưng của ẩm thực xứ Huế **Ẩm thực Huế** là cách gọi của phương thức chế biến món ăn, nguyên lý chế biến, trang trí, phong cách
**Nhã nhạc cung đình Huế** là thể loại nhạc của cung đình thời phong kiến, được biểu diễn vào các dịp lễ hội (vua đăng quang, băng hà, các lễ hội tôn nghiêm khác) trong
**Cố đô Huế**, còn gọi là **Phú Xuân**, là thủ phủ Đàng Trong dưới thời các chúa Nguyễn từ năm 1687 đến 1774, sau đó là thủ đô của triều đại Tây Sơn từ năm
**Trần Vân Khánh** (sinh ngày 25 tháng 4 năm 1978) thường được biết đến với nghệ danh **Vân Khánh**, là một nữ ca sĩ thành danh với dòng nhạc _dân ca_, _quê hương_. Tên tuổi
thumb|Nhà ga **Ga Huế** là một nhà ga chính trên tuyến đường sắt Bắc Nam. Ga tọa lạc tại phường Thuận Hóa, thành phố Huế. Ga Huế được người Pháp cho xây năm 1908. Tên
**Diệu Hương** (sinh năm 1977) là nữ ca sĩ Việt Nam thành danh với dòng nhạc ca Huế và được phong danh hiệu Nghệ sĩ ưu tú. ## Tiểu sử Diệu Hương sinh năm 1977
**Trường Quốc gia Âm nhạc Huế** là một cơ sở giáo dục chuyên về âm nhạc nhất là nhạc truyền thống Việt Nam. Trường hoạt động từ năm 1962 đến năm 1975 thì giải thể.
**Dân ca Việt Nam** là một thể loại âm nhạc cổ truyền Việt Nam, được lưu truyền trong dân gian. Dân ca có nhiều làn điệu từ khắp các miền cộng đồng người, thể hiện
nhỏ|300x300px|Bệnh viện Trung ương Huế 2025 **Bệnh viện Trung ương Huế** (được thành lập năm 1894) là bệnh viện Tây y đầu tiên của Việt Nam. Bệnh viện tọa lạc tại số 16 đường Lê
**Chiến dịch Huế - Đà Nẵng** là một chiến dịch trong các chiến dịch lớn của cuộc Tổng tấn công và nổi dậy Mùa xuân năm 1975 do Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam
Bệnh viện Trung ương Huế được thành lập năm 1894, là Bệnh viện tây y đầu tiên ở Việt Nam, tọa lạc tại số 16 đường Lê Lợi, phường Vĩnh Ninh, thành phố Huế, tỉnh
Bệnh viện Trung ương Huế được thành lập năm 1894, là Bệnh viện tây y đầu tiên ở Việt Nam, tọa lạc tại số 16 đường Lê Lợi, phường Vĩnh Ninh, thành phố Huế, tỉnh
thumb|Ảnh chụp Hoàng thành Huế ngày [[11 tháng 9, năm 1932.]] **Hoàng thành Huế** (chữ Hán: 皇城) hay còn được gọi là **Đại Nội** (大內), là vòng thành thứ hai bên trong Kinh thành Huế,
**Trận kinh thành Huế năm 1885** là một sự kiện chính trị, một trận tập kích của quân triều đình nhà Nguyễn do Tôn Thất Thuyết chỉ huy đánh vào lực lượng Pháp. Sự kiện
**Lịch sử hành chính Huế** (tên đến hết năm 2024 là tỉnh Thừa Thiên Huế) được xem bắt đầu vào năm 1945 với cuộc cải cách hành chính của Chính phủ Cách mạng lâm thời
**Nhã Ca**, tên thật là **Trần Thị Thu Vân** (sinh 1939), là một nữ văn sĩ người Việt với nhiều tác phẩm viết thời Việt Nam Cộng hoà, hiện định cư ở Hoa Kỳ. ##
**Quần thể di tích Cố đô Huế** hay **Quần thể kiến trúc cố đô Huế** là những di tích lịch sử - văn hóa do triều Nguyễn chủ trương xây dựng trong khoảng thời gian
**Châu Huệ Mẫn** (chữ Hán: 周慧敏; bính âm: Zhōu Huì Mǐn/ Vivian Chow) (sinh ngày 10 tháng 11 năm 1967) là ca sĩ và diễn viên được yêu mến ở Hồng Kông. Năm 1992 cô
**Cá chết hàng loạt ở Việt Nam 2016** hay còn gọi là **Sự cố Formosa** đề cập đến hiện tượng cá chết hàng loạt tại vùng biển Vũng Áng (Hà Tĩnh) bắt đầu từ ngày
**Trận Mậu Thân tại Huế** là trận chiến kéo dài 26 ngày giữa Mặt trận Dân tộc Giải phóng Miền Nam Việt Nam với Quân lực Việt Nam Cộng Hòa và đồng minh Hoa Kỳ
**Kinh thành Huế**, **cố cung Huế** hay **Thuận Hóa kinh thành** (chữ Hán: 順化京城) là một tòa thành ở cố đô Huế, nơi đóng đô của triều đại nhà Nguyễn trong suốt 143 năm từ
**Huệ biển** là các loài động vật biển có thuộc lớp **Crinoidea** của động vật (Echinodermata). Chúng sống ở cả hai vùng nước nông và vùng sâu đến . Những loài không có cuống còn được
**Biểu tình Phật giáo tại Huế 1993** là một cuộc biểu tình lớn của hơn 40.000 người dân Huế, diễn ra trước trụ sở Ủy ban nhân dân (UBND) thành phố vào ngày 24 tháng
**Siddhartha Gautama** (tiếng Phạn: सिद्धार्थ गौतम, Hán-Việt: Tất-đạt-đa Cồ-đàm) hay **Gautama Buddha**, còn được gọi là **Shakyamuni** (tiếng Phạn: शाक्यमुनि, Hán-Việt: Thích-ca Mâu-ni) là một nhà tu hành và nhà truyền giáo, người sáng lập
::_Xem các công trình có tên_ **Võ miếu** _tại bài Võ miếu (định hướng)_ Bia đá tại Võ miếu Huế, chứng tích còn lại của một di tích trong [[quần thể di tích cố đô
**Thảm sát tại Huế Tết Mậu Thân** (tiếng Anh: _Huế massacre_) là một sự kiện trong Chiến tranh Việt Nam khi nhiều ngôi mộ tập thể chôn tử thi trong chiến trận Huế được phát
**Vụ tấn công hóa học tại Huế** diễn ra vào ngày 3 tháng 6 năm 1963, khi binh sĩ lục quân Việt Nam Cộng hòa dùng lựu đạn hơi cay ném vào các Phật tử
:_Xem các công trình có tên **_Văn miếu_** tại bài Văn miếu (định hướng)_ Dưới triều nhà Nguyễn, Văn Miếu của cả triều đại và cũng là của toàn quốc được chính thức xây dựng
nhỏ|239x239px|Chân dung ông Thân Trọng Huề **Thân Trọng Huề** (申仲, 1869-1925), tự là **Tư Trung**; là danh thần và danh sĩ cuối triều Nguyễn trong lịch sử Việt Nam. Ông là ông ngoại của Trần
Đại tháp tổ [[Liễu Quán, Tổ của phái Thiền Lâm Tế Tử Dung-Liễu Quán. Thảo am xưa của sư ở núi Thiên Thai, thành phố Huế, chính là Tổ đình Thuyền Tôn, tức là Thiên
:__ **Đàn Xã Tắc** là một công trình thuộc quần thể di tích cố đô Huế, đây là nơi tế thần đất và thần lúa của triều Nguyễn ở kinh đô Huế. ## Lịch sử
Đại Cung môn nhìn từ điện Cần Chánh. Vua Khải Định đang tiếp các sứ bộ nước ngoài. **Khu vực Tử Cấm thành**
6. [[Đại Cung môn 7. Tả vu và Hữu vu 8. Điện
**Vụ xả súng lễ Phật Đản ở Huế** là một vụ xả súng xảy ra vào ngày 8 tháng 5 năm 1963 khiến 8–9 Phật tử không vũ trang tử vong tại Huế, Việt Nam
**Bảo tàng Cổ vật Cung đình Huế** là một viện bảo tàng trực thuộc sự quản lý của Trung tâm bảo tồn di tích cố đô Huế. Tòa nhà chính của viện bảo tàng bằng
**Trường Đại học Nghệ thuật, Đại học Huế** (tiếng Anh: _Hue University - University of the Arts_) là một trong những trường đại học định hướng nghiên cứu về đào tạo khối ngành Mỹ thuật
**Lê Lâm Quỳnh Như** (sinh ngày 9 tháng 9 năm 1970) thường được biết đến với nghệ danh **Như Quỳnh**, là một nữ ca sĩ người Mỹ gốc Việt thành công với dòng nhạc trữ
**Trần Kiêm Lục Hà** (1937 – 2014) nghệ danh **Hà Thanh**, là một nữ ca sĩ Việt Nam thành danh ở Sài Gòn từ trước năm 1975. ## Thân thế Hà Thanh, sinh ngày 25
**Bún bò Huế** là một trong những đặc sản của thành phố Huế, mặc dù món bún này phổ biến trên cả ba miền ở Việt Nam và cả người Việt tại hải ngoại. Tại
**Đức Huệ** là một huyện nằm ở phía đông bắc tỉnh Long An, Việt Nam. ## Địa lý Huyện Đức Huệ nằm ở phía bắc của tỉnh Long An, có vị trí địa lý: *Phía
**Đại học Huế** () là một trong ba hệ thống đại học vùng của Việt Nam, nằm trong nhóm đại học trọng điểm quốc gia, có trụ sở tại Huế, được đánh giá là một
**Trường Đại học Kinh tế** (tiếng Anh: _University of Economics, Hue University_) là trường đại học đào tạo khối ngành kinh tế và quản trị kinh doanh tại miền Trung Việt Nam, trực thuộc Đại
**Hoàng Thị Nhật Lệ**, thường được biết đến với nghệ danh **Mỹ Lệ** hay **O'Mileh** (sinh ngày 1 tháng 6 năm 1972), là một ca sĩ nhạc nhẹ Việt Nam. Cô sinh tại Quảng Bình
Các đàn tế trong quần thể di tích Cố đô Huế bao gồm: *Đàn Nam Giao *Đàn Sơn Xuyên *Đàn Xã Tắc *Đàn Tiên Nông *Đàn Âm Hồn Trong các đàn trên chỉ có Đàn
|Cảnh rước vua về Trai Cung tại lễ [[tế Nam Giao Huế, một trong những chương trình của Festival Huế 2008]] **Festival Huế** được tổ chức 2 năm một lần, là một sự kiện văn
**Ngọ Môn** (tên chữ Hán: 午門) là cổng chính phía nam của Hoàng thành Huế. Hiện nay là một trong những di tích kiến trúc thời Nguyễn trong quần thể di tích cố đô Huế.
**Huệ** còn gọi là **dạ lai hương** (thơm ban đêm) hoặc **vũ lai hương** (thơm lúc mưa) (danh pháp hai phần: **_Polianthes tuberosa_**), là một loài hoa đặc biệt, nở về đêm, có khả năng
**Trường Trung học phổ thông chuyên Khoa học** **Huế** là hệ đào tạo trung học phổ thông chuyên của trường Đại học Khoa học, Đại học Huế. Đây là trường THPT thứ hai của Đại
**Báo và phát thanh, truyền hình Huế** (tiếng Anh: Hue Newspaper and radio, television, viết tắt: HUETV) là đơn vị sự nghiệp thuộc thành ủy Huế. ## Lịch sử Ngày 29 tháng 3 năm 1975,