✨Xuân Trình

Xuân Trình (tên khai sinh là Nguyễn Xuân Trình; 1936 - 1991) quê tại Nam Định, cư trú tại Hà Nội, là nhà văn, nhà viết kịch, được truy tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật năm 2001 và Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật năm 2022.

Tiểu sử

Xuân Trình tên đầy đủ là Nguyễn Xuân Trình, sinh ngày 06 tháng 01 năm 1936 tại làng Lỗ Xá, xã Yên Hưng, huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định.

Những năm kháng chiến chống Pháp, Xuân Trình tham gia lực lượng Thanh niên xung phong. Năm 1961, ông tốt nghiệp Đại học Tổng hợp Hà Nội, về công tác tại Tạp chí Văn nghệ, sau đó ông chuyển sang làm biên tập viên báo Văn nghệ của Hội Nhà văn Việt Nam. Năm 1970, Xuân Trình về công tác ở Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam.

Trong kháng chiến chống Mỹ, ông là một trong số ít các nhà viết kịch thường xuyên có mặt ở tuyến lửa khu IV, mặt trận Trị Thiên… để sáng tác, phản ánh kịp thời thời sự của cuộc chiến. Sau năm 1975, ông vừa viết kịch vừa làm báo, là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam từ năm 1984.

Ông mất năm 1991 tại Hà Nội.

Sự nghiệp

Trong khoảng 31 năm, kể từ khi tác phẩm đầu tay “Chuyện những người du kích” được dàn dựng (năm 1960) đến khi ông qua đời (năm 1991), ông đã có gần 30 kịch bản sân khấu thể hiện quan điểm chính trị trước thời cuộc và có giá trị về mặt nghệ thuật.

Trắc trở trong sự nghiệp

Trong sự nghiệp của mình, Xuân Trình có nhiều vở kịch phải duyệt đi duyệt lại từ 7 đến 10 lần, nhưng rồi có vở vẫn không được diễn. Có thể nói, Xuân Trình một sự nghiệp gặp nhiều trắc trở, có lúc làm ông nản lòng. Dưới đây là 2 trong số đó.

• Vở kịch "Bạch đàn liễu" được viết vào năm 1973, khi Việt Nam vẫn còn trong chiến tranh. Xuân Trình kể một câu chuyện về sự mất dân chủ ở một làng quê, sự tha hóa của cán bộ và sự nhẫn nhịn chịu đựng của người dân đã dẫn đến bi kịch của một gia đình, của đôi lứa. Ở đó, một lãnh đạo xã nhũng nhiễu lộng hành gieo nhiều khổ sở cho dân nhưng ai nấy đều nhẫn nhịn, thỏa hiệp, những mong đổi lấy bình yên và thăng tiến cho con cháu. Chỉ duy nhất một phụ nữ kiên quyết chọn đối mặt chống lại tiêu cực, chấp nhận trả giá cho sự đấu tranh đơn độc của mình... Kịch bản sau khi hoàn thành đã được hai đạo diễn tài năng lúc bấy giờ là Đình Quang và Đoàn Bá dàn dựng, nhưng sau buổi tổng duyệt đã không thể đến với công chúng bởi tội "chửi chính quyền". Tới tận năm 2019, vở kịch mới được công diễn sau 46 năm kịch bản ra đời và lúc đó ông cũng đã qua đời.

Đánh giá

Sáng 30-11-2019, tại hội thảo "Xuân Trình - nhà viết kịch, nhà lãnh đạo sân khấu tiên phong của sự nghiệp đổi mới", các nhà nghiên cứu, nhà phê bình, nhà viết kịch cùng thời đều nhận định Xuân Trình là một tài năng sân khấu lớn và đặc biệt của sân khấu Việt Nam.

Tác phẩm chính

Văn xuôi

Từ một làng ở Vĩnh Linh (văn xuôi, 1968) Thời tiết ngày mai (tiểu thuyết, 1983)

Kịch bản sân khấu:

Chuyện Những người du kích (1962) Quê hương Việt Nam (1967) Lập xuân (1970) Xóm vắng (1972) Hận thù từ đâu tới (1973) Bạch đàn liễu (1973) Ngôi nhà trong thành phố (1973) Trăng lên đỉnh núi (1977) Đoàn tàu đi về phương Nam (1977) Thời tiết ngày mai (1978) Cố nhân (1979) Cuộc đời này là của chúng mình (1983) Mùa hè ở biển (1985) Đợi đến mùa xuân (1986) Ngày xưa nơi đây là chiến tranh (1988) Ngôi nhà màu hồng ngọc (1988) Chuyện ông Hựng ở lò thúc mầm (1989) Nghĩ về mình (1990) Nửa ngày về chiều (1990) Tai họa hay rủi ro (1991) *Chuyện tình trong rừng cấm...

Vinh danh

• Giải thưởng Nhà nước về Văn học & Nghệ thuật lần I năm 2001
• Giải thưởng Hồ Chí minh về Văn học & nghệ thuật đợt IV năm 2022
• Tỉnh Nam Định lấy tên ông đặt cho một con đường của thành phố Nam Định năm 2014.
• Ngày 30-11-2019, Hội đồng Lý luận phê bình văn học nghệ thuật Trung ương, Hội nghệ sĩ sân khấu Việt Nam, Trung tâm Bảo tồn và Phát triển Nghệ thuật sân khấu Việt Nam và Tạp chí Văn hiến Việt Nam phối hợp tổ chức hội thảo khoa học quốc gia về nhà viết kịch, nhà lãnh đạo sân khấu tiên phong của sự nghiệp đổi mới Xuân Trình.