✨Trương Dực

Trương Dực (; ? - 264), tự Bá Cung (伯恭), là tướng lĩnh nhà Quý Hán thời Tam Quốc trong lịch sử Trung Quốc.

Thân thế

Trương Dực quê ở huyện Vũ Dương, quận Kiền Vi, Ích Châu, là hậu duệ của khai quốc công thần Tây Hán Trương Lương, cháu sáu đời của Tư không Đông Hán Trương Hạo, chắt của thái thú Quảng Lăng Trương Cương. Trương Cương cùng ông nội là Trương Hạo đều có thanh danh, được lập truyện trong Hậu Hán thư.

Năm 231, Lai Hàng đô đốc Lý Khôi bị bệnh trở về Thành Đô, Trương Dực được phong làm Lai Hàng đô đốc, Tuy nam trung lang tướng, trấn thủ Nam Trung. Trương Dực chấp pháp nghiêm khắc, không màng tập quán, nên không được lòng người dân tộc thiểu số ở địa phương. phụ trợ Bình, tặng tiết phù, phong tước Đô đình hầu. Duy không đồng tình, vẫn quyết tâm xuất quân. Khi ấy Trương Ngực không may tử trận, Khương Duy tiến cử Trương Dực làm Trấn nam đại tướng quân, theo quân bắc phạt.

Trương Dực cùng Khương Duy thường hay bất hòa. Duy không lòng không thích Dực, nhưng vẫn mang Dực cùng nhau xuất binh. Trương Dực dù không muốn nhưng không thể không đồng hành.

Hy sinh vì nước

Năm 263, Tào Ngụy cho quân tiến công quy mô lớn, Tưởng Thư đầu hàng, khiến phòng tuyến Hán Trung thất thủ. Trương Dực ban đầu cùng Đổng Quyết dẫn quân phòng thủ ải Dương An. Năm 219, khi Lưu Bị cùng Tào Tháo tranh đoạt Hán Trung, Trương Dực làm phó tướng của Triệu Vân, canh phòng doanh trại, để Triệu Vân đi cứu viện Hoàng Trung, đến khi Vân về, dùng nỏ bắn tên khiến quân Ngụy dẫm đạp nhau chết vô số. Năm 221, Lưu Bị muốn báo thù cho Quan Vũ, phong Dực làm Trung quân hiệu úy, xuất chinh đánh Ngô.

Năm 226, thừa tướng Gia Cát Lượng nam chinh, phong Trương Dực làm phó tướng. Trong chiến dịch này, Trương Dực từng cùng Vương Bình, Ngụy Diên bắt sống Ngạc Hoán, giúp bình định bốn quận Nam Trung, lại nhiều lần cùng Trương Ngực dẫn quân đánh bại Mạnh Hoạch.

Năm 227, Gia Cát Lượng xuất quân bắc phạt, phong Trương Dực làm tiền quân đô đốc. Khi đánh Thiên Thủy, mưu kế của Khổng Minh bị Khương Duy đoán được, khiến Triệu Vân bị bao vây, Trương Dực, Cao Tường phải ra quân cứu viện. Sau Dực lại tham gia đánh bại quân Khương, rồi được sai sửa lại đường Kiếm Các để cho đại quân rút lui.

Năm 229, Trương Dực lại theo bắc phạt. Dực theo kế, chờ các tướng khác bao vây Trương Cáp, Đới Lăng, để Tư Mã Ý đến cứu viện. Khi Ý đến, Trương Dực hô to rằng: Thừa tướng thực là thần, mẹo mực đã định đâu đấy cả rồi, chúng ta cứ việc cố chết mà đánh đi thôi. Quân Ngụy đại bại, nhưng Cáp, Lăng, Ý vẫn chạy thoát. Khi Tào Chân dẫn quân đến, Dực cùng ba tướng khác dẫn quân ra Tào Cốc, bao vây đánh tan quân Ngụy, khiến Tào Chân vì thế sinh bệnh, sau đó đọc thư của Khổng Minh xong phẫn uất mà chết.

Năm 231, Khổng Minh bắc phạt, sai Trương Dực, Mã Trung trấn thủ Lỗ Thành, tự thân bày trận đánh bại Tư Mã Ý. Năm 234, Khổng Minh dẫn quân đánh Bắc Nguyên, cho Liêu Hóa, Trương Dực làm hậu đội, sau đó lại phái hai người cản đường quân Ngụy ở Vị Nam. Quân Ngụy bị Trương Dực, Liêu Hóa đánh tan, Tư Mã Ý chỉ còn một mình một ngựa trốn vào trong rừng. Trước khi chết, Khổng Minh để lại di ngồn cho Dương Nghi, có câu: Mã Đại, Vương Bình, Liêu Hóa, Trương Dực, Trương Ngực đều là bầy tôi trung nghĩa, xông pha trận mạc đã nhiều, khó nhọc đã lắm, nên ủy dụng các người ấy.

Năm 255, Khương Duy muốn thừa dịp Tư Mã Sư chết, tiến quân bắc phạt. Trương Dực phản đối: Đất Thục nhỏ hẹp, tiền lương ít ỏi, không nên đi đánh xa mãi. Chi bằng yên phận giữ nơi hiểm yếu thương quân yêu dân, đó là kế giữ nước đấy. Khương Duy phản bác: Không phải lẽ thế! Ngày xưa thừa tướng chưa ra khỏi lều tranh, đã biết thiên hạ chia ba rồi, thế mà còn sáu lần ra Kỳ Sơn để đồ lấy Trung Nguyên; chẳng may nửa đường ngài mất sớm, đến nỗi công nghiệp không thành. Nay ta chịu di mệnh của thừa tướng, nên phải hết lòng báo nước, để nối cái chí của ngài, dù chết cũng không oán hận gì. Nay nước Ngụy có chỗ sơ hở, không nhân dịp này mà đánh, còn đợi bao giờ? Dực liền đổi ý, góp lời rằng: _Trước kia đánh không được phải trở về, là bởi ra quân chậm quá. Binh pháp có nói: Đánh nơi không phòng bị, ra chỗ bất tình cờ. Nay bằng hỏa tốc tiến binh, khiến cho quân Ngụy không kịp đề phòng, thì mới có thể thắng được._ Khương Duy nghe theo, dùng Hạ Hầu Bá, Trương Dực đánh Vương Kinh ở Thao Thủy, khiến quân Ngụy chết vô số, lui về Địch Đạo. Trương Dực lúc này khuyên can: Công trạng tướng quân đã thành rồi, uy danh lừng lẫy, cũng nên thôi đi. Nay bằng lại tiến binh, phỏng có điều gì như bất ý, thì lại hóa ra vẽ rắn thêm chân mất. Khương Duy không nghe, Dực khuyên hai ba lần không được. Trần Thái theo kế Đặng Ngải, đi vòng ra Hạng Lĩnh. Khương Duy mắc mưu, để Trương Dực ở lại vây thành, đến khi phát hiện trúng kế đành cho rút quân.

Năm 258, Khương Duy lấy Liêu Hóa, Trương Dực làm tiên phong, tiến đánh Kỳ Sơn, theo kế đánh bại Đặng Ngải, đẩy lui Tư Mã Vọng. Quân Ngụy bị vây, bèn đút lót Hoàng Hạo, lừa Hậu chủ ra chiếu bắt Khương Duy rút quân. Duy chần chừ, Dực liền nói: Tướng quân luôn động binh mấy năm, nên người Thục đều có lòng oán cả, không bằng chấp nhận dịp này vừa được trận, thu quân mã về cả, để yên bụng dân. Sau sẽ liệu kế khác. Duy nghe theo, để Liêu Hóa, Trương Dực đoạn hậu, khiến Đặng Ngải không có biện pháp đánh lén. Sang năm 260, Khương Duy lại tiến đánh Kỳ Sơn, vẫn lấy Liêu Hóa, Trương Dực làm tiên phong, chia quân ba đường, trong đó Trương Dực dẫn quân theo đường Lạc Cốc.

Năm 262, Khương Duy dẫn quân ra đánh Diêu Dương, không may trúng kế, khiến Hạ Hầu Bá tử trận. Trương Dực bèn bàn: Quân Ngụy ở hết cả đây. Kỳ Sơn tất nhiên bỏ trống, tướng quân nên chỉnh đốn quân mã chống nhau với Đặng Ngải, đánh mặt Diêu Dương, Hầu Hà, tôi xin dẫn quân đến lấy Kỳ Sơn. Nếu lấy xong chín trại Kỳ Sơn, thì kéo tràn vào lấy Trường An, đó là kế hay hơn cả. Duy nghe theo, sai Trương Dực dẫn hậu quân đến đánh trại Kỳ Sơn còn bản thân dẫn quân đến Hầu Hà để nghi binh Đặng Ngải. Trương Dực đánh Sư Toản sắp thắng thì viện quân của Đặng Ngải tới, thành ra thua to. Khi ấy thì Phó Thiêm đến cứu viện Dực, hai tướng hội quân đánh bại Đặng Ngải, đẩy quân Ngụy cố thủ trong trại. Khi ấy Hoàng Hạo chuyên quyền, muốn thay Khương Duy bằng Diêm Vũ, khiến Khương Duy sắp phá được trại lại phải rút quân.

Năm 263, quân Ngụy đánh vào đất Thục, Khương Duy dâng biểu cho Trương Dực trấn thủ ải Dương Bình, Liêu Hóa giữ Âm Bình, nhưng bị Hoàng Hạo lừa Hậu chủ bỏ mặc. Quân Ngụy phá Hán Trung, Khương Duy cho người truyền tin cho Liêu Hóa, Trương Dực, Đổng Quyết đến phòng ngự các nơi. Sau đó Khương Duy rút lui khỏi Đạp Trung, gặp Trương Dực mới để thất thủ ải Dương An về, bèn theo ý Liêu Hóa, lui về cố thủ Kiếm Các. Đặng Ngải lén đi lối Âm Bình, áp sát Thành Đô, Hậu chủ đầu hàng, sai Tưởng Hiển đến khuyên bọn Khương Duy đầu hàng. Các tướng biết tin, đều đổ lệ, tiếng khóc vang xa hơn mười dặm. Sau đó, Khương Duy bàn với các tướng bày kế trá hàng, Trương Dực theo Khương Duy hàng Chung Hội, ly gián Hội với Ngải. Cuối cùng mưu không thành, Trương Dực bị loạn quân giết chết ở Thành Đô.