✨Trần Văn Gia

Trần Văn Gia (1836-1892), tự Hanh Chi, hiệu Hòe Phù; là nhà giáo, nhà thơ, và là một vị quan yêu nước trong lịch sử Việt Nam thế kỷ 19.

Tiểu sử

Trần Văn Gia là người xã Quần Anh Trung, nay thuộc xã Hải Trung, huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định.

Ông là học trò Hoàng giáp Phạm Văn Nghị (1805-1884). Năm 1868, Trần Văn Gia thi đỗ cử nhân, được vào học Quốc tử giám, nhưng thi bốn khoa thi Hội đều không đỗ.

Ra làm quan, ông lần lượt giữ các chức: Điển tịch Viện hàn lâm sung Hành tẩu bộ Binh, Biên tu Quốc sử quán, Tri huyện Yên Mô rồi Tri phủ Yên Khánh (Ninh Bình).

Năm 1882, được thăng Giám sát Ngự sử đạo Nghệ-Tĩnh, ông đã cùng đồng viện đàn hặc hai đại thần là Trần Tiễn Thành và Phạm Phú Thứ vì đã lấy luận điểm "khí vận" mơ hồ khi bàn việc đối phó với thực dân Pháp.

Năm 1883, đang cư tang mẹ ở quê, nhưng khi quân Pháp đánh chiếm Nam Định, ông liền liên hệ các sĩ phu yêu nước, để cùng chiêu mộ hương dõng, chuẩn bị khí giới, lương thực... mưu tính việc khôi phục tỉnh nhà.

Năm Giáp Thân (1884), hay tin triều đình lại ký hòa ước với Pháp, nhận thêm phần thua thiệt, ông buồn rầu cáo bệnh về quê, mở trường dạy học.

Tại đây, ông tuyển chọn những học trò và thanh niên có nghĩa khí gửi lên Bắc Giang tham gia khởi nghĩa Yên Thế, phong trào Kỳ Đồng, và bố trí vào hàng ngũ binh lính của đối phương để làm nội ứng một khi nổi dậy.

Cứ mãi buồn rầu về thế cuộc, năm 1892, Trần Văn Gia lâm bệnh mất ở tuổi 56.

Tác phẩm

Tác phẩm Trần Văn Gia có: *Hòe Phù công dư ký* Chuyết cấu tập Gián viện xướng thù Hòe Anh thư cảo** *Tích chỉ tập...

Nhận xét

Qua thơ văn, Trần Văn Gia phản đối chủ trương chủ hòa của triều đình nhà Nguyễn, bộc lộ nỗi đau buồn của ông trước cơn dâu bể của đất nước, và sự căm giận của ông đối với những ai làm tay sai cho đối phương. Giới thiệu một vài đoạn: