Thứ tự kế vị Tổng thống Hoa Kỳ (tiếng Anh: United States presidential line of succession) được lập ra để định nghĩa ai có thể trở thành Tổng thống hoặc quyền Tổng thống Hoa Kỳ trong trường hợp một vị tổng thống đương nhiệm hoặc tổng thống tân cử bị tàn phế, chết, từ chức, hay bị truất phế (vì bị luận tội và sau đó bị kết án) mà không cần phải qua một cuộc bầu cử tổng thống Hoa Kỳ mới.

Thứ tự hiện nay

Đây là danh sách thứ tự kế vị tổng thống Hoa Kỳ hiện thời, áp dụng theo chi tiết trong Hiến pháp Hoa Kỳ, Đạo luật Kế vị Tổng thống 1947 (Điều khoản 3, Bộ luật Hoa Kỳ, [http://www.law.cornell.edu/uscode/3/19.html § 19]), và các tu chính án sau đó bao gồm các viên chức nội các mới được lập. Tổng thống hiện tại là Donald Trump.

; Đảng chính trị

Tiêu chuẩn

Công dân được sinh ra là người Mỹ

Những ai không phải là công dân được sinh ra tự nhiên là người Mỹ (natural-born citizen) thì theo hiến pháp Hoa Kỳ sẽ không đủ chuẩn để giữ chức Tổng thống Hoa Kỳ cũng như những ai chưa được ít nhất 35 tuổi hay những ai không sống tại Hoa Kỳ ít nhất 14 năm. Điều này đã được nêu chi tiết trong Đạo luật Kế vị Tổng thống (Điều khoản 3, Bộ luật Hoa Kỳ, [http://www.law.cornell.edu/uscode/3/19.html § 19]).

Quyền bộ trưởng

Quyền bộ trưởng có thể đủ chuẩn. Năm 2009, Ủy ban vì Chính phủ Liên tục (Continuity of Government Commission), một tổ chức nghiên cứu sách lược tư nhân không đảng phái, có tường thuật như sau:

Động cơ thay đổi thứ tự kế vị năm 1945

Hai tháng sau khi kế vị Franklin D. Roosevelt, Tổng thống Harry S. Truman đề nghị rằng Chủ tịch Hạ viện Hoa Kỳ và Chủ tịch Thượng viện tạm quyền Hoa Kỳ nên được cho phép ưu tiên nằm trong thứ tự kế vị tổng thống thay vì các viên chức trong Nội các Hoa Kỳ như vậy để bảo đảm rằng tổng thống sẽ không thể bổ nhiệm người kế vị mình vào chức vụ tổng thống.

Bộ trưởng Ngoại giao Hoa Kỳ là người mà tổng thống bổ nhiệm trong khi Chủ tịch Hạ viện Hoa Kỳ và Chủ tịch Thượng viện tạm quyền Hoa Kỳ là các viên chức được bầu lên. Chủ tịch Hạ viện được Hạ viện Hoa Kỳ chọn và mỗi chủ tịch hạ viện đều là một thành viên của cơ quan đó trong khoảng thời gian nhiệm kỳ mà họ làm chủ tịch hạ viện; Chủ tịch Thượng viện tạm quyền Hoa Kỳ được Thượng viện Hoa Kỳ chọn, và theo thông lệ là thượng nghị sĩ của đảng đa số có thâm niên liên tục nhất phục vụ tại Thượng viện. Quốc hội Hoa Kỳ chấp thuận việc thay đổi này, đưa Chủ tịch Hạ viện và Chủ tịch Thượng viện tạm quyền vào trong thứ tự kế vị, đứng trước các thành viên nội các Hoa Kỳ. Tiếp đến thứ tự cho các thành viên nội các được xếp theo thứ tự thời gian mà các chức vụ đó được lập ra.

Một số những người chỉ trích Tổng thống Truman nói rằng lời đề nghị của ông có động cơ từ việc ông ghét chủ tịch thượng viện tạm quyền Kenneth McKellar. Động cơ kế tiếp là vì Tổng thống Truman thích thấy Chủ tịch Hạ viện Sam Rayburn đứng kế tiếp trong thứ tự kế vị hơn là Bộ trưởng Ngoại giao Edward R. Stettinius. Trong bài diễn văn ủng hộ sự thay đổi này, Tổng thống Truman ghi nhận rằng Hạ viện là nơi khả dĩ đồng quan điểm chính trị với tổng thống và phó tổng thống hơn là Thượng viện. Việc một đảng viên Cộng hòa kế vị một tổng thống Dân chủ sẽ làm phức tạp thêm tình trạng chính trị đã bất ổn. Tuy nhiên, sau khi sự thay đổi về thứ tự kế vị được ký thành luật thì Chủ tịch Hạ viện thuộc đảng Cộng hòa, Joseph W. Martin, được xếp vào vị trí đầu tiên trong thứ tự kế vị sau phó tổng thống.

Nền tảng hiến pháp

Thứ tự kế vị được nhắc đến ở ba chỗ trong Hiến pháp Hoa Kỳ: thứ nhất trong Điều khoản II, Đoạn 1, thứ hai trong Đoạn 3 của Tu chính án hiến pháp 20, và thứ ba trong Tu chính án Hiến pháp 25.

• Điều khoản II, Đoạn 1, Mục 6 đặt Phó tổng thống Hoa Kỳ ở vị trí đầu thứ tự kế vị và cho phép Quốc hội Hoa Kỳ hành động dựa theo luật pháp để đưa ra các trường hợp khác mà khi đó cả tổng thống và phó tổng thống không thể phục vụ. Luật hiện thời như thế có liên quan đến kế vị là Đạo luật Kế vị Tổng thống 1947 (Điều khoản 3, Bộ luật Hoa Kỳ, [http://www.law.cornell.edu/uscode/3/19.html § 19]).
• Đoạn 3 của Tu chính án Hiến pháp 20 nói rằng nếu tổng thống tân cử mất trước khi nhiệm kỳ của mình bắt đầu thì phó tổng thống tân cử trở thành tổng thống trong ngày lễ nhậm chức tổng thống và phục vụ trọn vẹn nhiệm kỳ mà tổng thống tân cử được bầu. Đoạn này cũng nói rằng nếu, trong ngày lễ nhậm chức, một vị tổng thống chưa được chọn hay một vị tổng thống tân cử không hội đủ điều kiện để làm tổng thống thì phó tổng thống tân cử sẽ trở thành quyền tổng thống cho đến khi một vị tổng thống được chọn hay vị tổng thống tân cử hội đủ điều kiện để làm tổng thống. Cuối cùng, Đoạn 3 cho phép Quốc hội Hoa Kỳ hành động dựa theo luật pháp để đưa ra các trường hợp khác mà trong đó cả tổng thống tân cử và phó tổng thống tân cử đều không hội đủ điều kiện hay không thể phục vụ.
• Tu chính án hiến pháp 25, được thông qua năm 1967, làm rõ nghĩa hơn Điều khoản II, Đoạn 1 của Hiến pháp Hoa Kỳ: rằng phó tổng thống là người kế vị trực tiếp của tổng thống. Ông hay bà trở thành tổng thống nếu như tổng thống mất, từ chức hay bị truất phế. Tu chính án hiến pháp 25 cũng đưa ra tình huống khi đó tổng thống tạm thời mất khả năng phục vụ, thí dụ như nếu tổng thống có một cuộc giải phẫu hay tình trạng tâm trí bị bất ổn. Tu chính án này cũng bắt buộc chức vụ phó tổng thống phải có người thay thế nếu bỏ trống. Tổng thống phải đề cử người thay thế chức vụ phó tổng thống và phải được Thượng viện Hoa Kỳ biểu quyết xác nhận. Trước kia, khi một phó tổng thống lên kế vị tổng thống hay chiếc ghế phó tổng thống bị bỏ trống vì qua đời, từ chức hay bị truất phế thì chức vụ phó tổng thống này sẽ bị bỏ trống mãi cho đến khi có bầu cử tổng thống kỳ tới.

Quyền tổng thống và tổng thống

nhỏ|275x275px|Tân Tổng thống [[Lyndon B. Johnson|Lyndon Johnson được tuyên thệ trên chiếc phi cơ Air Force One sau khi Tổng thống John F. Kennedy bị ám sát và qua đời năm 1963.]] Điều khoản II, Đoạn 1 Hiến pháp Hoa Kỳ có nói rằng:

: Trong trường hợp tổng thống bị truất phế, hoặc mất, từ chức hay không thể hành xử quyền lực và trách nhiệm của chức vụ được nói đến (the said office) thì thứ tương tự (the same) sẽ được trao cho phó tổng thống ... cho đến khi sự mất khả năng hành xử chức vụ bị tháo bỏ, hay một vị tổng thống khác được bầu lên.

Ban đầu ngôn từ trên đã để lại câu hỏi liệu thuật từ "thứ tương tự" là để chỉ "chức vụ được nói đến" hay chỉ "quyền lực và trách nhiệm của chức vụ được nói đến". Một số sử gia trong đó có Edward Corwin và John D. Feerick, Henry Clay và một số thành viên khác của Quốc hội Hoa Kỳ, Quan điểm của Tổng thống Tyler cuối cùng thắng thế khi Thượng viện Hoa Kỳ bỏ phiếu chấp thuận chức danh "Tổng thống". James Madison, một trong những người viết ra Hiến pháp Hoa Kỳ, đã nêu ra những câu hỏi tương tự về Đạo luật Kế vị Tổng thống 1792 trong một lá thư gởi đến Edmund Pendleton vào năm 1792. Hai vấn đề này có thể tóm lược như sau:

• Thuật từ "Officer" (viên chức) trong đoạn văn thích hợp của Hiến pháp Hoa Kỳ được diễn giải đúng nhất để chỉ một "Officer of the United States" (viên chức Hoa Kỳ), đây là một thành viên của ngành hành pháp hay ngành tư pháp. Chủ tịch Hạ viện và Chủ tịch Thượng viện tạm quyền, nếu xét theo ý nghĩa này, thì không phải là viên chức.
• Dưới nguyên tắc của tam quyền phân lập, Hiến pháp Hoa Kỳ đặc biệt không cho phép các viên chức ngành lập pháp cũng được phục vụ trong ngành hành pháp. Để Chủ tịch Hạ viện và Chủ tịch Thượng viện tạm quyền trở thành quyền tổng thống, họ phải từ chức vị trí của họ ở ngay điểm họ không còn nằm trong thứ tự kế vị. Điều này tạo nên một nghịch lý hiến pháp đối với một số người.

Năm 2003 Ủy ban vì Chính phủ Liên tục (Continuity of Government Commission) cho rằng luật hiện thời có "ít nhất 7 vấn đề lớn ... cần được quan tâm" gồm có:

Thực tế, tất cả những khuôn mặt nằm trong thứ tự kế vị hiện tại đều làm việc và sinh sống trong phạm vi thành phố Washington, D.C. Trong trường hợp có một cuộc tấn công hạt nhận, hóa học hay sinh học, rất có khả năng tất cả mọi người nằm trong thứ tự kế vị tổng thống sẽ bị giết chết hay bị tàn phế.

Nghi vấn (thí dụ như những gì đã được nêu ra bởi James Madison đã được nói đến ở phần trên) rằng các lãnh tụ quốc hội có tư cách làm quyền tổng thống.

Một quan ngại về sự thiếu khôn ngoan là đưa Chủ tịch Thượng viện tạm quyền vào trong thứ tự kế vị vì "chức vụ này phần lớn chỉ là vinh dự do thượng nghị sĩ phục vụ lâu năm nhất của đảng đa số nắm giữ". Chẳng hạn, từ ngày 20 tháng 1 năm 2001 đến ngày 6 tháng 6 năm 2001, Chủ tịch Thượng viện tạm quyền lúc đó là Strom Thurmond từ tiểu bang South Carolina đã 98 tuổi.

Một quan ngại rằng thứ tự kế vị hiện tại có thể buộc chức vụ tổng thống đột nhiên bị chuyển đổi sang đảng khác giữa chừng vì Chủ tịch Hạ viện và Chủ tịch Thượng viện tạm quyền không nhất thiết phải cùng chung đảng với Tổng thống.

Một quan ngại rằng thứ tự kế vị được xếp thứ tự theo ngày một bộ hành chính được thành lập mà không xét đến tài năng và khả năng của những người phục vụ trong vai trò bộ trưởng.

Sự thật là nếu 1 thành viên nội các bắt đầu làm quyền tổng thống thì luật pháp sẽ cho phép Hạ viện bầu lên một tân Chủ tịch Hạ viện (hay Thượng viện bầu lên một tân Chủ tịch Thượng viện tạm quyền). Vị tân Chủ tịch Hạ viện có thể thực hiện việc truất phế thành viên nội các này và tự mình tiếp nhận chức vụ tổng thống bất cứ lúc nào.

Thiếu vắng luật cho trường hợp một vị tổng thống bị tàn phế và chức vụ phó tổng thống bị bỏ trống (thí dụ, nếu một cuộc mưu sát làm bị thương tổng thống và giết chết phó tổng thống).