nhỏ|phải|Hộp sọ của [[Homo heidelbergensis, tổ tiên thời kỳ đồ đá cũ hạ của Homo neanderthalensis, có niên đại từ khoảng 500 Ka tới 400 Ka BP]]
Thời đại đồ đá cũ là giai đoạn đầu của thời đại đồ đá trong thời tiền sử, được phân biệt bằng sự phát triển của các công cụ đá. Về cơ bản, nó chiếm gần như toàn bộ lịch sử loài người trên Trái Đất, bắt đầu từ khoảng 2,5 Ma BP (Ma/Ka BP: Mega/Kilo annum before present; triệu/ngàn năm trước), với sự xuất hiện của các công cụ bằng đá do các dạng người nguyên thủy như người khéo tay (Homo habilis) đưa ra, cho đến khi có sự xuất hiện của nông nghiệp vào khoảng 12 Ka BP. Thuật ngữ "Paleolithic", nghĩa văn chương là "Thời đại cổ của đá", đã được nhà khảo cổ học John Lubbock tạo ra vào năm 1865 và có nguồn gốc từ tiếng Hy Lạp "παλαιός", "paleos" (cổ, cũ) và "λίθος", "lithos", (đá).
Thời đại đồ đá cũ nói chung kết thúc khi thời đại đồ đá giữa (Mesolithic) bắt đầu, hoặc ở các khu vực với quá trình đồ đá mới hóa là sự bắt đầu của thời đại đồ đá cũ trên (Epipaleolithic).
Thời đại đồ đá cũ được đặc trưng bằng việc sử dụng các công cụ bằng đá được ghè đẽo, mặc dù người nguyên thủy vào thời gian đó cũng sử dụng các công cụ bằng gỗ và xương. Các sản phẩm nguồn gốc hữu cơ cũng được sử dụng làm công cụ, bao gồm da và các sợi thực vật; tuy nhiên các loại công cụ này đã không được bảo quản ở mức độ đáng kể. Theo truyền thống, thời đại đồ đá cũ được chia ra thành ba thời kỳ, là thời đại đồ đá cũ sớm, thời đại đồ đá cũ giữa và thời đại đồ đá cũ muộn. Các thời kỳ này đánh dấu các tiến bộ trong công nghệ và văn hóa ở các xã hội loài người nguyên thủy khác biệt.
Niên đại học
Sự tiến hóa của loài người
Phả hệ loài người đơn giản hóa
Niên biểu chỉ ra dưới đây là phả hệ đơn giản hóa của nhân loại thời kỳ đồ đá:
DateFormat = yyyy
ImageSize = width:800 height:auto barincrement:18
PlotArea = left:20 right:20 bottom:20 top:10
Colors =
id:white value:rgb(1,1,1)
id:black value:black
id:canvas value:gray(0.98)
id:holocene value:rgb(1,0.984,0.941)
id:pleisto value:rgb(1,0.968,0.690)
id:pliocene value:rgb(1,1,0.6)
id:miocene value:rgb(1,1,0)
id:paleo value:rgb(0.651,0.875,0.616)
id:gray value:gray(0.80)
id:darkblue value:rgb(0.3,0.3,0.7)
id:blue value:rgb(0.45,0.45,0.80)
id:lightblue value:rgb(0.65,0.65,0.90)
id:red value:rgb(0.8,0.30,0.30)
id:rougemoy value:rgb(0.88,0.45,0.45)
id:lightred value:rgb(0.92,0.64,0.64)
id:lightred2 value:rgb(0.95,0.84,0.84)
id:orange value:rgb(1,0.7,0.3)
id:orangesom value:rgb(0.9,0.45,0.25)
id:or value:rgb(1,0.9,0)
id:grilleMajor value:gray(0.7)
id:grilleMinor value:gray(0.9)
Period = from:-3000 till:1
TimeAxis = orientation:horizontal format:yyyy
AlignBars = justify
ScaleMinor = unit:year increment:100 start:-3000 gridcolor:grilleMinor
ScaleMajor = unit:year increment:500 start:-3000 gridcolor:grilleMajor
BackgroundColors = canvas:canvas bars:canvas
BarData=
bar:evenement1
bar:espace1
bar:evenement2
bar:espace2
bar:evenement3
bar:espace3
bar:evenement4
bar:espace4
bar:evenement5
bar:espace5
bar:evenement6
bar:espace6
barset:evenement
bar:ages0
bar:ages
Define $center = anchor:from align:center
Define $left = anchor:from align:left shift:(4,-4)
Define $right = anchor:till align:right shift:(-4,-4)
Define $left2 = anchor:from align:left shift:(4, 3)
Define $right2 = anchor:till align:right shift:(-4, 3)
PlotData=
bar:evenement1 color:black width:20 $left
from:-3000 till:-1950 color:gray
at:-2650 textcolor:black text:" Australopithecus"
bar:espace1 width:12 at:-2556 mark:(line, blue)
bar:evenement2 color:black width:20 $left
from:-2556 till:-1700 color:or
at:-2300 textcolor:black text:" Homo habilis"
bar:espace2 width:12 at:-2043 mark:(line, blue)
bar:evenement3 color:black width:20 $left
from:-2043 till:-1000 color:darkblue
at:-1650 textcolor:black text:" Homo ergaster"
from:-700 till:-300 color:blue textcolor:black text:"Homo rhodesiensis"
from:-200 till:0 color:lightblue
at:-300 textcolor:black text:" Homo sapiens"
at:-880 textcolor:black text:"?"
bar:espace3 width:12 at:-1121 mark:(line, blue)
bar:espace3 width:36 at:-1750 mark:(line, blue)
bar:evenement4 color:black width:20 $left
from:-1121 till:-800 color:lightred
at:-1125 textcolor:black text:"Homo antecessor"
from:-700 till:-201 color:rougemoy
at:-675 textcolor:black text:"Homo heidelbergensis"
from:-199 till:-35 color:red
at:-225 textcolor:black text:"Neanderthal"
at:-1750 mark:(line, darkblue)
at:-770 textcolor:black text:"?"
bar:espace4 width:12 at:-1750 mark:(line, darkblue)
bar:evenement5 color:black width:20
bar:evenement5 color:black width:20 $left
from:-1750 till:-100 color:orange
at:-1000 textcolor:black text:" Homo erectus"
bar:espace5 width:12 at:-100 mark:(line, blue)
bar:evenement6 color:black width:20 $left
from:-100 till:-27 color:orangesom
at:-315 textcolor:black text:" Homo soloensis"
bar:ages0
from:-2600 till:-10 width:10 color:paleo textcolor:white
at:-1600 text:"Paleolithic"
bar:ages fontsize:9
from:-3000 till:-1806 color:pliocene
at:-2400 text:Pliocene
from:-1806 till:-11 color:pleisto
at:-1000 text:Pleistocene
from:-11 till:0 color:holocene
at:-100 text:Holocene ->
at:-3000 mark:(line, black)
at:-1806 mark:(line, black)
at:-11 mark:(line, black)
at:0 mark:(line, black)
## Khí hậu
### Các sự kiện địa khí hậu chính
## Cách sinh sống
nhỏ|Hình vẽ mô phỏng lại một ngôi nhà gỗ tạm thời, tìm thấy tại [[Terra Amata (ở Nice, Pháp) có niên đại khoảng 400 Ka BP]]
Nền kinh tế của một xã hội thời đại đồ đá cũ điển hình là rất đơn giản, với việc săn bắt và hái lượm là chủ yếu. Con người khi đó thu lượm thức ăn, củi và các vật liệu làm công cụ, quần áo hay dựng lều để tránh mưa gió.
### Công cụ
Nói chung, các phương pháp chế tạo công cụ không thay đổi nhiều ở mức đáng kể trong thời đại đồ đá cũ, mặc dù đã có một loạt các nền văn hóa đã tồn tại trong thời đại này.
### Xã hội
Không có chứng cứ khảo cổ học cho thấy có sự bất bình đẳng trong xã hội hay các trận đánh đầy bạo lực giữa các nhóm (nghĩa là chiến tranh). Người nguyên thủy thời đại đồ đá cũ đã nhóm lại thành các thị tộc có khoảng 25-50 thành viên; các thị tộc này được tạo ra từ một vài gia đình.
👁️
3 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
nhỏ|phải|Hộp sọ của _[[Homo heidelbergensis_, tổ tiên thời kỳ đồ đá cũ hạ của _Homo neanderthalensis_, có niên đại từ khoảng 500 Ka tới 400 Ka BP]] **Thời đại đồ đá cũ** là giai đoạn
**Thời đại Đồ đá** hay **Paleolithic** là một thời kỳ tiền sử kéo dài mà trong giai đoạn này đá đã được sử dụng rộng rãi để tạo ra các công cụ có cạnh sắc,
phải|nhỏ|Nhật Bản ở [[thời kỳ băng hà cuối cùng, hậu kỳ thế Pleistocen khoảng 20.000 năm trước Viền đen thể hiện Nhật Bản ngày nay]] ở Nhật Bản bao trùm thời kỳ khoảng 100.000 đến
**Thời đại đồ đá giữa** (tiếng Anh là _Mesolithic_ có gốc từ tiếng Hy Lạp: mesos "giữa", lithos "đá") là một giai đoạn của thời đại đồ đá, một khái niệm khảo cổ được sử
**Thời đại đồ đá mới ở Hy Lạp** là một thuật ngữ khảo cổ học được sử dụng để nhắc đến giai đoạn thời đại đồ đá mới của lịch sử Hy Lạp mà bắt
**Thời đại đồ đá mới** là sự phân chia cuối cùng của Thời đại đồ đá, với một loạt các phát triển có vẻ đã phát sinh độc lập ở một số nơi trên thế
**Hậu kỳ Đá cũ**, còn gọi là **Paleolithic muộn** hay **Paleolithic trên,** là giai đoạn thứ ba và cuối cùng của thời đại đồ đá cũ. Theo một số lý thuyết, thời kỳ này có
**Trung kỳ Đá cũ,** còn gọi là **Paleolithic giữa** hay **Paleolithic trung,** là giai đoạn thứ hai của thời đại đồ đá cũ. Thuật ngữ thời kỳ đồ đá giữa được sử dụng như một
thumb|left|Bốn góc nhìn chiếc rìu cầm tay Acheulean thumb|Khởi đầu dùng công cụ đá, như ở [[khỉ mũ|khỉ capuchin]] **Sơ kỳ Đá cũ**, còn gọi là **Paleolithic sớm** hay **Paleolithic dưới,** là giai đoạn đầu
**Tây Tạng thời kỳ đồ đá mới** là giai đoạn tiền sử mà công nghệ đồ đá mới đã xuất hiện tại khu vực Tây Tạng ngày nay. Con người đã bắt đầu sinh sống
**Thời đại đồ đồng** là một thời kỳ trong sự phát triển của nền văn minh khi phần lớn công việc luyện kim tiên tiến (ít nhất là trong sử dụng có hệ thống và
Trung Quốc đã và đang là khởi nguồn của nhiều tiến bộ, phát hiện khoa học và các phát minh sáng chế. Dưới đây là danh sách theo thứ tự bảng chữ cái Latinh các
**Thời đại đồ đồng đá** hay **thời đại đồng đá**, **thời kỳ đồ đồng đá**, **thời kỳ đồng đá**, nguyên gốc từ cụm từ trong tiếng Hy Lạp χαλκόςλίθος (_khalkoslithos_ nghĩa là đồng đá), tại
thumb|Bản đồ các dòng di cư sớm thời tiền sử theo [[DNA ty thể. Các con số thể hiện là Ka BP.]] **Các dòng di cư sớm thời tiền sử** bắt đầu khi Người đứng
Trong khảo cổ học, **thời đại đồ sắt** là một giai đoạn trong phát triển của loài người, trong đó việc sử dụng các dụng cụ bằng sắt như là các công cụ và vũ
**Các địa điểm nghệ thuật đá thời tiền sử trong Thung lũng Côa** là một địa điểm khảo cổ thời đại đồ đá cũ nằm ở Guarda, Norte, Bồ Đào Nha, gần biên giới với
nhỏ|Lược đồ khu vực [[Lưỡi liềm Màu mỡ khoảng năm 7500 trước Công nguyên với các di chỉ đồ đá mới Tiền đồ gốm được tô đỏ.]] **Cách mạng Đá mới** () hay **Cách mạng
**Thời kỳ đồ gốm Trất Văn** hay **Thời kỳ đồ gốm Jeulmun** là một thời đại khảo cổ ở Triều Tiên thời tiền sử kéo dài từ năm 8000 TCN tới 1500 TCN. Thời kỳ
nhỏ|trái|Mộ đá (_dolmen_) ở Ireland Ở Tây Nam Á, thời kì đồ đá trong lịch sử kiến trúc bắt đầu từ khoảng 10000 năm trước Công nguyên ở vùng Cận Đông (_levant_), từ thời kì
**Văn hóa Đa Bút** là một nền văn hóa Việt Nam ở sơ kỳ thời đại đồ đá mới có niên đại sau các nền văn hóa Hòa Bình và Bắc Sơn, cách đây từ
Lịch sử thế giới hay còn gọi là lịch sử loài người, bắt đầu từ thời đại đồ đá cũ đến nay trong quá trình tiến hóa loài người. Đó là một hành trình lịch
Lịch sử thế giới hay còn gọi là lịch sử loài người, bắt đầu từ thời đại đồ đá cũ đến nay trong quá trình tiến hóa loài người. Đó là một hành trình lịch
**Vệ nữ Willendorf** (tiếng Đức: _Venus von Willendorf_) còn có tên khác là _Người phụ nữ Willendorf_ là một đồ tạo tác dạng tượng cao 11 cm mô tả hình dáng của một phụ nữ, bức
Lịch sử thế giới hay còn gọi là lịch sử loài người, bắt đầu từ thời đại đồ đá cũ đến nay trong quá trình tiến hóa loài người. Đó là một hành trình lịch
phải|Mộ đá Circassia gần sông Zhane, Nga phải|Mộ đá [[Salvatierra/Agurain|Salvatierra, Tây Ban Nha ]] Mộ đá di [[Avola (SR), Italia]] phải|Mộ đá Poulnabrone ở Burren, [[hạt Clare, Ireland]] Mộ đá Kilclooney gần [[Ardara ở hạt
**Người Neanderthal** (phát âm tiếng Anh: , còn được viết là **Neandertal**, phiên âm tiếng Việt: **Nêanđectan**, với các danh pháp khoa học: **_Homo neanderthalensis_** hay **_Homo sapiens neanderthalensis_**) Nhiều học giả khác đề xuất
phải|Mô hình minh họa cư dân Văn hóa Hòa Bình. **Văn hóa Hòa Bình** được giới khảo cổ học chính thức công nhận từ ngày 30 tháng 1 năm 1932, do đề xuất của Madeleine
phải|Những hang động xuyên thủy ở [[Tràng An.]] **Văn hóa Tràng An** là một nền văn hóa cổ ở Việt Nam, hình thành từ thời kỳ đồ đá cũ cách nay khoảng 25 ngàn năm.
nhỏ|phải|Mồ mả hình nêm thời kỳ đồ đồng ở khu vực [[Burren của Ireland.]] **Cự thạch** (tiếng Anh: _megalith_) là các tảng đá lớn được sử dụng để xây dựng các kết cấu hay các
**Thời đại** _(thời kỳ)_ là khoảng thời gian để chỉ xu thế và nội dung phát triển trên các phương diện kinh tế, văn hóa, khoa học, kỹ thuật, công nghệ. ## Khái niệm Thời
nhỏ|Quả cầu năm 2012 khi đã thả, nhìn từ trên cao xuống nhỏ **Quả cầu Quảng trường Thời Đại** là một quả cầu thời gian đặt tại Quảng trường Thời Đại ở Thành phố New
**Các khu cư trú trong núi đá Bhimbetka** là một địa điểm khảo cổ ở miền trung Ấn Độ kéo dài từ thời đại đồ đá cũ đến thời đại đồ đá giữa. Địa điểm
**Thượng Trần** () là một di chỉ thời đại đồ đá cũ tại làng Thượng Trần, trấn Ngọc Sơn, huyện Lam Điền, thành phố Tây An, tỉnh Thiểm Tây, Trung Quốc. Công cụ đá được
**Các hang Monte Castillo**, nằm ở đô thị Cantabrian thuộc Puente Viesgo, chứa một các khu vực thời đại đồ đá cũ trong vùng. Các hang phức hợp Monte Castillo có trong danh sách di
small|nhỏ|phải|Pho tượng Vệ nữ Brassempouy (khoảng 25.000 năm trước đây The **Vệ nữ Brassempouy** (tiếng Pháp: _la Dame de Brassempouy_, nghĩa là "Người phụ nữ ở Brassempouy", hay _Dame à la Capuche_, "Người phụ nữ
**Hang Chufín** nằm ở thị trấn Riclones ở Cantabria (Tây Ban Nha). Nó là một trong những hang động nằm trong danh sách là di sản thế giới của UNESCO từ tháng 07 năm 2008,
**Thời đại Khám phá** hay **Thời đại Thám hiểm** là cách gọi phổ thông về những khám phá địa lý của châu Âu vào khoảng thời kỳ cận đại, phần lớn trùng lặp với kỷ
thumb|Các chuyến viễn chinh năm 789 (đường màu xanh): mô tả các chuyến viễn chinh của người Viking trên hầu hết khu vực [[châu Âu, Địa Trung Hải, vùng Bắc châu Phi, Tiểu Á, Vùng
**Hồng Kông thời tiền sử** là khoảng thời gian con người xuất hiện ở Hồng Kông cho đến triều đại nhà Hán. Trong khi đó, lịch sử của vùng Hoa Nam (có thể bao gồm
nhỏ|Văn hóa Cucuteni-Tripillia **Văn hóa Cucuteni-Tripillia**, **văn hóa Cucuteni-Tripolye**, **văn hóa Cucuteni**, **văn hóa Trypillia**, **văn hóa Tripolye**, là các tên gọi khác nhau cho một nền văn hóa Hậu đồ đá mới đã thịnh
**Chính phủ Lâm thời Đại Hàn Dân Quốc** () là chính phủ lâm thời và lưu vong của Hàn Quốc có trụ sở tại Trung Quốc trong thời kỳ Nhật Bản chiếm đóng Triều Tiên.
**Chi Người** (danh pháp khoa học: **_Homo_** Linnaeus, 1758) bao gồm loài người tinh khôn (_Homo sapiens_) và một số loài gần gũi. Chi Người được cho rằng có mặt cách đây 2,5 triệu năm
**Đại học Đà Nẵng** ( – **UDN**) là một trong ba hệ thống đại học vùng của Việt Nam, có trụ sở chính được đặt tại Đà Nẵng, được thành lập vào ngày 4 tháng
**Chữ khắc và Nghệ thuật đá Bir Hima** () là một địa điểm nghệ thuật đá nằm ở tỉnh Najran, phía tây nam Ả Rập Xê Út, cách về phía bắc thành phố Najran. Đây
**Trường Đại học Sư phạm - Đại học Đà Nẵng** (tiếng Anh: _University of Science and Education, the University of Da Nang_ – **UDN-UEd**) là trường thành viên Đại học Đà Nẵng, chuyên đào tạo
**Văn hóa Bắc Sơn** là một nền văn hóa cổ đại Việt Nam ở sơ kỳ thời đại đồ đá mới có niên đại sau nền văn hóa Hòa Bình, cách ngày nay từ một
**Thời đại Ubaid** (kéo dài từ khoảng năm 6500 TCN cho tới khoảng năm 3700 TCN) là một giai đoạn tiền sử của nền văn minh Lưỡng Hà. Tên gọi của giai đoạn này được
**Choirokoitia** (đôi khi cũng viết _Khirokitia_) (tiếng Hy Lạp: Χοιροκοιτία) là 1 di chỉ khảo cổ từ thời đại đồ đá mới trên đảo Cộng hòa Síp trong vùng Địa Trung Hải. Di chỉ này
**Trường Đại học Kinh tế** (tiếng Anh: _Da Nang University of Economics_ – **DUE**) là trường đại học đứng đầu về đào tạo khối ngành kinh tế tại miền Trung Việt Nam, trực thuộc hệ
**Tranh khắc đá trên dãy Altay** là di sản thế giới được UNESCO công nhận nằm tại tỉnh Bayan-Ölgii, Mông Cổ. Đây là các tác phẩm điêu khắc trên đá minh họa cho sự phát