✨Phúc Âm Miroslav
Phúc Âm thư Miroslav (tiếng Serbia: Мирослављево јеванђеље - Miroslavljevo jevanđelje) là một codex, một thủ bản trong những di sản viết bằng chữ Kirin quan trọng nhất của người Serb và Nam Slav, là văn bản chữ viết Serbo-Slavic từ thế kỷ 12. Phúc Âm thư Miroslav thuộc loại Sách Phúc Âm, là một sách phụng vụ để nhà thờ dùng đọc trong năm. Sách được viết cho hoàng thân Miroslav xứ Hum, anh trai đại hoàng thân Stefan Nemanja, theo yêu cầu của Nhà thờ Thánh Phêrô và Phaolô bên sông Lim, nơi thị trấn Bijelo Polje về sau được dựng lên xung quanh với niên đại cuối thế kỷ 12, khoảng những năm 1180-1191. Thủ bản Miroslav là minh chứng cho quá trình phát triển chữ viết của dân tộc Serb. Về hình thức, nội dung bản thảo bao gồm đầy đủ các sách Phúc Âm, gọi là aprakos chứa các bài kinh thường nhật sau Lễ Phục sinh, sau Lễ Ngũ tuần, sau Lễ Tân hạ cũng như vào kỳ lễ trọng. Phúc Âm thư Miroslav (ra đời khoảng 1180-1191) và Phúc Âm thư Vukan (ra đời khoảng 1196-1202) là những sách chữ Kirin cổ nhất của người Serb còn tồn tại, nếu không tính đến Codex Marianus từ thế kỷ 11 nhưng viết bằng chữ Glagolitic nằm chung trong ngôn ngữ Shtokavia.
Bản thảo Phúc Âm thư Miroslav được lưu giữ trong Bảo tàng Quốc gia Beograd, ngoại trừ một tờ đang nằm tại Thư viện Quốc gia Nga ở Sankt-Peterburg. Bản thảo bị hư hại nhiều do chiến tranh và các biến động trong thế kỷ 20 cũng như thời kỳ nằm tại tu viện trước đây, riêng tờ lưu tại Sankt-Peterburg được coi là bảo quản tốt nhất trong cả thủ bản. Người ta cho rằng bản thảo bị hư hại nặng nhất khi được trưng bày trong tủ kính dưới ánh sáng đèn ở Bảo tàng Quốc gia trước năm 1966, khiến cho giấy da bị "khô" rất nhanh. Năm 1979, tình trạng bản thảo trở nên đáng báo động đối với một di sản văn hóa đặc biệt quan trọng, dẫn tới việc thành lập quỹ đặc biệt để bảo tồn và khôi phục. Tháng 6 năm 2005, Phúc âm thư Miroslav được UNESCO đưa vào danh sách Ký ức thế giới lúc ấy chỉ có 120 tài liệu đặc biệt quan trọng và phổ quát. Đây là sự xác nhận tầm quan trọng và giá trị đặc biệt của Phúc Âm thư Miroslav, đồng thời khẳng định nghĩa vụ bảo tồn vì lợi ích nhân loại. Năm 2009, Phúc Âm thư Miroslav được đưa vào Thư viện kỹ thuật số Thế giới của UNESCO.
Sau khi chuyển từ Hilandar đến Beograd năm 1896, Phúc Âm thư Miroslav sống sót qua một thế kỷ 20 đầy biến động lịch sử với dân tộc Serb.
Nội dung bản thảo
Cái tên Miroslavljevo jevanđelje - Phúc Âm Miroslav được Quản lý Thư viện Quốc gia Beograd là Stojan Novaković đặt ra vào cuối thế kỷ 19. Nội dung là bản dịch của các Sách Phúc Âm đặt tại Nhà thờ Thánh Sophia ở Constantinopolis.
Phúc Âm thư Miroslav cho thấy một hệ thống trang trí sách phát triển, dựa trên nghệ thuật Trung cổ và Byzantine. Hình vẽ về cơ bản theo kiểu nghệ thuật La Mã chịu ảnh hưởng của Byzantine. Các tiểu họa mang phong cách La Mã theo kiểu Insular hoặc nghệ thuật tiền Carolingian, các chữ cái đầu đơn giản hơn thì có nguồn gốc Byzantine. Tháng 10 năm 2019, một phong trào vận động để Serbia lấy lại tờ bản thảo này. Đổi lại, Serbia sẽ trao cho Nga bảy bức tranh của Nikolai Konstantinovich Roerich đang thuộc sở hữu Bảo tàng Quốc gia Serbia. Điều này dấy lên rất nhiều tranh cãi.
Trở lại Serbia
Năm 1896, trước những nỗ lực không mệt mỏi của các giáo sĩ và nhà khoa học Serbia, vị vua trẻ tuổi Aleksandar Obrenović đến thăm Tu viện Hilandar nhân dịp lễ Phục sinh. Vua đã dâng tặng khoản tiền lớn giúp đỡ tình hình tài chính đang khó khăn của tu viện. Đổi lại, Hilandar tặng cho vua những báu vật của họ: Phúc Âm thư Miroslav và Bản điều lệ thành lập Tu viện Hilandar do Stefan Nemanja (Thánh Simeon) ban hành (văn bản này nay đã thất lạc). Đích thân tu sĩ uyên bác nhất tu viện bấy giờ là Sava Hilandarac trao cho nhà vua. Vua cùng đoàn hộ tống đã giám sát các bản thảo quý giá này về Beograd.
Hai ngày sau khi vua Aleksandar rời Hilandar, một người đàn ông bí ẩn từ Sankt-Peterburg đến tu viện với ý định mua Phúc Âm Miroslav bằng bất cứ giá nào.
Sách được cất giữ ở Corfu một thời gian, trong két của Kho bạc Nhà nước, sau đó được giao cho chính phủ Serbia đại diện là Tổng thống Nikola Pasic và Bộ trưởng Stojan Protić. Năm 1918, sau khi chiến tranh kết thúc, chính phủ đưa bảo vật an toàn trở về Beograd.
Thông tin khác
Tháng 11 năm 2012, Viện hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Croatia tổ chức hội thảo khoa học "Di sản chữ Kirin của Croatia", trong đó có tham luận chứng minh Phúc Âm Miroslav là tác phẩm được viết bằng chữ Kirin của Croatia.
Bản sao chụp
phải|nhỏ| 72 giờ trong đền thờ - Từ ngày 20 đến 23 tháng 9 năm 2007, nằm trong chuỗi sự kiện [[Ngày Di sản Châu Âu, một ấn bản ảnh chụp Phúc Âm Miroslav được trưng bày tại Đền Thánh Sava.]]
Năm 1896, theo lệnh vua Aleksandar, giáo sư Ljubomir Stojanović mang Phúc Âm Miroslav đến Viên để chụp lại thành ấn bản. Sách được gỡ ra, chụp lại và in trong Nhà in Hoàng gia. Chi phí in ấn do vua Aleksandar I Obrenović trả. Năm 1897, Ljubomir Stojanović trở lại Beograd và giao bản gốc cũng như bản sao chụp của Phúc Âm thư Miroslav cho nhà vua. Bản sao có chất lượng rất tốt, tương xứng với khả năng và chi phí nhà vua đã bỏ ra vào thời điểm đó. Ấn bản được in với số lượng 300 cuốn, gồm 40 trang màu và kích cỡ giống với bản gốc, 320 trang còn lại in hai màu (đen và đỏ) với kích cỡ giảm một nửa để có thể in hai trang gốc lên một trang mới.
Phim tài liệu
Năm 2007, đạo diễn Boško Savković thực hiện phim tài liệu về Phúc Âm Miroslav với nhan đề U početku beše reč (Ban đầu có Ngôi Lời). Bộ phim thuật lại lịch sử cuốn sách từ khi ra đời cho đến ngày nay. U početku beše reč được quay tại các địa điểm diễn ra câu chuyện - từ Johannesburg đến Sankt-Peterburg, Hilandar, Dubrovnik, Trebinje, Viên, Budapest... Sau đó, tác phẩm đã giành được chín giải thưởng quốc tế.