✨Philopoemen

Những vị trí địa lý liên quan đến cuộc đời của Philopoemen.

Philopoemen (tiếng Hy Lạp: Φιλοποίμην, Philopoímēn; 253 TCN, Megalopolis – 183 TCN, Messene) là một danh tướng và chính trị gia tài năng của Hy Lạp cổ đại, ông làm "Thượng đẳng Tướng quân" (Strategos) của Liên minh Achaea đến tám lần. Trước khi lên làm Tướng quân, ông đã trở thành một chiến binh xuất sắc với chiến tích hiển hách trong cuộc chiến tranh chống Quốc vương Cleomenes III nước Sparta. Ông cũng có công cải tổ Quân đội tinh nhuệ Achaea, nhờ đó mang lại cho Liên minh những chiến thắng vang dội. Sau khi ông mất, hậu thế tôn vinh ông ở khắp nơi trên toàn cõi Achaea.

Kể từ khi ông được tôn làm Thượng Đẳng Tướng Quân vào năm 209 trước Công Nguyên, Philopoemen có công lao đưa Liên minh Achaea trở thành một liệt cường quân sự ở Hy Lạp thời bấy giờ. Ông đã chỉ huy Liên minh này tiến hành những cuộc đấu tranh cuối cùng của nhân dân Hy Lạp chống lại ách bá quyền của người La Mã. Tuy vẻ vang nhưng vị Tướng quân luôn luôn tránh xa cái lối sống xa hoa phung phí, tạo nên phẩm chất đáng quý của ông. Một người La Mã ẩn danh gọi ông là "người Hy Lạp cuối cùng". Trong giai đoạn lịch sử hỗn loạn ấy, người La Mã ngày càng trỗi dậy, vậy nhưng không có vị lãnh tụ người Hy Lạp nào thành công bằng Philopoemen trong việc duy trì một nền độc lập chính trị. Dưới sự thống suất của ông, Quân đội Achaea đã đánh tan nát được quân Sparta của bạo chúa Machanidas, và sau này họ chinh phạt luôn cả nước Sparta, buộc người Sparta phải thần phục. Cuối cùng, trong trận chiến chống người Messene, do tuổi già sức yếu, ông bị bắt sống và đầu độc. Sự hy sinh của ông đã được ba quân báo thù đích đáng.

Đầu đời và tính cách

Philopoemen sinh ra trong một gia đình quý tộc. Cha của ông là Craugis, một trong những người giàu có nhất của vùng Arcadia. Tại thành phố Megalopolis, Craugis đã bắt tay làm bạn với Cleaner người thành Mantinea. Cleaner là một quý tộc hàng đầu của thành Mantinea Trong tiểu sử Philopoemen (Tiểu sử sóng đôi), nhà tiểu sử học người La Mã là Plutarchus đã so sánh việc này với điển tích xưa của nhà thi hào Homer, theo đó người chiến binh kiệt xuất Achilles được người tội phạm tên Phoenix cứu sống.

Dần dần Philopoemen khôn lớn. Thế rồi, ông lại được mở mang việc học hành của mình,

Khi thiếu thời, ông vô cùng đam mê tìm hiểu về những thứ binh khí và chiến mã của người Hy Lạp thời đó. Ông rất đam mê luyện tập làm lính, tỷ như giáp chiến trong bộ binh giáo và trên lưng chiến mã. Philopoemen đã thể hiện tài năng xuất sắc của mình khi chơi vật lộn. Chính vì thế, các bạn hữu bảo ông nên chuyên tâm vào trò vật lộn, vậy mà ông không đồng ý vì ưu tiên của sống của một binh sĩ hơn là một lực sĩ. Mà đối với ông đời sống lực sĩ không thể nào giúp Philopoemen trở thành một người lính thiện chiến được. Rõ ràng, ở Hy Lạp thời đó một người lực sĩ thường được tập luyện đều đặn, được ăn uống no đủ và cỏ đầy thời gian để mà ngủ. Trong khi đó, đã là một binh sĩ thì anh phải khác hoàn toàn: anh luôn luôn không thể sinh hoạt điều độ được, cũng như luôn luôn phải mất ăn, mất ngủ. Chính vì thế, ông chẳng ưa thích gì và luôn giễu cợt cái nghệ lực sĩ. Sau này, khi công thành danh toại, Thượng đẳng Tướng quân vẫn luôn cấm đoán các chiến binh của mình được sống đời lực sĩ, và có bình luận như sau: nếu một lực sĩ có khả năng chinh chiến, anh ta cũng chẳng thể nào làm một chiến binh kiệt xuất. Đây quả là một công tích lừng lẫy của vị lão tướng Philopoemen. Từ Megalopolis ông triệu tập binh mã, bao gồm những quý tộc lớn nhất của thành phố, nhưng chủ yếu là những nam thanh niên luôn hãnh diện vì được nhập ngũ dưới ngọn cờ của vị Tướng quân mà họ yêu mến. Dưới sự lãnh đạo của Philopoemen, quân Achaea kéo rốc đến lãnh thổ Messene, giáp chiến với Deinokrates trên đồi Evantes và đánh cho ông ta đại bại. Nhưng đúng lúc đó, 500 tên lính Messene kéo đến và đám bại binh Messene tập hợp lại để chiến đấu tiếp. Trước tình cảnh đó, Philopoemen lo sợ bị vây hãm, ông quyết tâm phải cứu sống từng binh sĩ một, liền phi ngựa lao vào chỗ nguy hiểm nhất, để chặn hậu trước những đợt tấn công của quân thù, nhờ đó toàn bộ người Messene đều nhằm mũi tấn công vào vị Tướng quân. Họ không dám chạm trán trực tiếp với chính ông, song họ la hò như điên và tiến quân dần về chỗ ông. Vì không thể để cho bất kỳ một chiến binh trẻ tuổi nào của ông bị rơi vào bàn tay bẩn thỉu của địch quân, ông luôn luôn liều mình tiến về phía trước, để ba quân có thể an toàn lui bình. Cuối cùng, chỉ một mình ông bị quân thù đổ ập đến. Người Messene ai dám đánh trực diện với ông, nhưng bọn họ giở trò hèn mạc: phóng lao và ném đá từ xa, thành ra Philopoemen bị đá vây quanh, điều này cũng làm con chiến mã của ông hoảng sợ và ông khó thể điều khiển được nó.

Thượng đẳng Tướng quân Philopoemen rất khỏe mạnh cho nên tuổi tác vẫn chẳng ăn thua gì với ông, nhưng do lần đó ông bị bệnh và mệt do phải hành binh từ xa về, nên bị uể ỏai. Cuối cùng, con chiến mã trong cơn hoảng loạn đã hất ngã ông xuống. Ông bị đập đầu xuống đất rất nghiêm trọng và có khi còn bất tỉnh, do đó người Messene tưởng ông đã chết, do đó họ liền kéo nhau vào để mang xác ông về mà mừng vui. Nhưng, đúng lúc đó Philopoemen bất ngờ ngửng đầu lên và mở mắt ra, và ông liền thấy vài chiến binh Messene xông tới trói tay ông lại và giải ông đi. Bọn họ chửi bới và sỉ nhục ông, do trong con mắt họ ông đã bị Deinokrates đánh bại - đây là một điều thật khó tin đối với mọi người vì ông là một chiến tướng kiệt xuất.

Quân Kỵ binh Achaea khi đó tháo chạy, nhưng liền tập hợp lại, và họ không thấy chủ tướng đâu, và họ nghĩ rằng ông đã hy sinh. Giữa bãi chiến trường, họ bỏ thời gian ra tìm ông, và bảo nhau rằng họ đã sống sót, nhưng cũng cho rằng thắng lợi đó thật chẳng gì vinh quang vì vị chủ tướng của họ đã phải xả thân để bảo vệ mạng sống của họ. Họ đi hỏi han khắp nơi về vị chủ tướng, cuối cùng họ cũng hay tin dữ: ông đã bị bắt. Lập tức, họ loan tin trên nhiều thành phố Achaea. Nhân dân Achaea vô cùng giận dữ: họ công khai lên tiếng đòi người Messene phải trả tự do cho Philopoemen, trong khi đó họ triệu tập binh mã để chuẩn bị kéo nhau đến cứu thoát ông. Các nhà quân sự lớn liền họp tại Megalopolis và tôn Lycortas làm Thượng đẳng Tướng quân mới của Liên minh Achaea. Sau đó, không hề trễ nải, họ xuất binh đánh vùng Messene, và tàn phá ác liệt, do đó dân Messene hứng chịu thảm bại và phải ra hàng. Đương đầu với cái chết thê thảm, Deinokrates bèn tự sát. Những kẻ khuyên Deinokrates tra tấn Philopoemen đã bị Lycortas dùng cực hình tra tấn đến chết. Thoạt đầu, vị tân Tướng quân bắt bọn họ phải hỏa thiêu cho vị cố Tướng quân, sau đó bỏ tro cốt của ông vào một cái bình. Hành động này cho thấy song song với lễ táng trọng thể cho Philopoemen, toàn quân Achaea làm lễ khải hoàn ăn mừng đại thắng. Theo ghi nhận của Plutarchus, lúc đó đàn ông Achaea đội vòng nguyệt quế mừng thắng trận, đồng thời áp giải những tên tù binh đi, nhưng đồng thời họ khóc. Đến cả chiếc bình đựng tro cốt của cố Tướng quân cũng khố nhìn thấy do nó được trang hoàng bởi các vòng hoa và dải ruy băng, được mang bởi Polybius - con trai của Thượng đẳng Tướng quân Lycortas, cùng với những quý tộc hàng đầu của miền Achaea. Những chiến binh tinh nhuệ, với binh giáp chỉnh tề, diễu binh trên lưng những con chiến mã khỏe mạnh, tuy họ không hề chán nản nhưng họ không hề vui sướng gì với chiến thắng vang dội mà họ vừa gặt hái được. Đoàn binh khải hoàn tiếp tục diễu hành qua các phố xá, làng mạc, trên đường đi của họ toàn dân luôn vẫy chào như đang chào đón Philopoemen chiến thắng trở về, tất cả họ đều đặt tay lên bình tro của ông và cùng nhau thẳng tiến đến thành phố Megalopolis. Khi già trẻ trai gái cùng ùa ra để tiếp kiến đoàn binh khải hoàn, họ cùng khóc òa lên vì đã mất đi một vị anh hùng, đồng thời họ nghĩ rằng thành phố của họ sẽ mất vai trò hàng đầu trên toàn cõi Hy Lạp sau khi Philopoemen về cõi vĩnh hằng.

Trong niềm vinh dự, Philopoemen được yên nghỉ, và xung quanh mộ phần của ông, những tên tù binh Messene bị xử ném đá cho đến chết. So sánh với các vị Tướng quân tiền nhiệm, Philopoemen là vị lãnh tụ đức độ hơn cả. Đến khi Hy Lạp lâm vào tình cảnh lâm nguy, lúc quân La Mã tàn phá thành phố Corinth, một người La Mã đề xuất phá hết những bức tượng Philopoemen vì ông luôn luôn là một kẻ kình địch của Cộng hòa La Mã. Mọi người bèn bàn luận về vấn đề này, đọc những bài phát biểu quan điểm mình, và Polybius bằng được bảo vệ tượng đài này. Không những thế, cả quan Tổng tài La Mã là Lucius Mummius Achaicus lẫn các tướng tá dưới quyền đều quyết định không thể nào phá những đài kỷ niệm một vị lão tướng xuất sắc đến thế, dù Mummius cho ông là kẻ kình địch của cả hai viên Tổng tài Titus và Manius. Họ đã phân biệt rõ ràng giữa vinh dự và thù địch, họ có quan điểm đúng đắn rằng mọi người luôn phải trả ơn những người đã có công cưu mang họ, nhưng những người quả cảm luôn phải được tất cả những người dũng cảm cùng nhau ca tụng.