Ô Châu cận lục (chữ Hán: 烏州近錄, có nghĩa "ghi chép thiết yếu về châu Ô”) do Dương Văn An (楊文安) (1514 – 1591) làm từ năm 1553, sửa chữa và ấn hành vào năm 1555, dưới triều vua Mạc Tuyên Tông. Chữ “cận”trong tên sách có nhiều nghĩa nhưng là “thiết yếu” chứ không phải là “gần đây”.
Đây là tài liệu "địa phương chí sớm nhất" của Việt Nam, ghi chép về nhiều phương diện như núi sông, thành quách, phong thổ, nhân vật...của dải đất miền Trung từ Quảng Bình trở vào đến Quảng Nam ở thế kỷ 16.
Thông tin mở đầu
Châu Ô là tên cũ của vùng đất từ đèo Lao Bảo đến lưu vực sông Thạch Hãn ở phía nam tỉnh Quảng Trị. Châu Ô cùng với Châu Lý là vùng đất cũ của vương quốc Chăm Pa.
Năm 1306, vua Chăm Pa là Chế Mân sai sứ dâng chiếu cầu hôn công chúa Huyền Trân đến vua Trần Anh Tông của Đại Việt. Vua Trần bằng lòng gả công chúa Huyền Trân cho Chế Mân và nhận hai châu Ô và Lý mà Chế Mân đã dâng làm vật sính lễ. Nhà Trần đổi châu Ô làm Thuận Châu, và châu Lý làm Hoá Châu.
Đến thời Dương Văn An làm quan nhà Mạc, Châu Ô là phần phía nam của xứ Thuận Hóa. Tuy nhiên, mặc dù bộ sách mang tên Ô Châu nhưng nội dung trong sách bao quát toàn thể xứ Thuận Hóa từ năm 1555 trở về trước, tức gần như toàn bộ các tỉnh, thành phố Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, Đà Nẵng và một số thành phố, thị xã, huyện phía bắc tỉnh Quảng Nam ngày nay.
Theo lời tựa của ông viết đề ở đầu sách Ô Châu cận lục, thì năm Quý Sửu (1553), nhân khi về quê chịu tang, ông (lúc bấy giờ đang giữ chức Lại khoa Đô cấp sự trung, tước Sùng Nham bá) được đọc hai tập tài liệu của hai người đồng hương biên chép về hai phủ Tân Bình và Triệu Phong. Bởi ham thích, nên sau đó ông đã khảo cứu thêm, bổ sung và sửa chữa để làm ra sách ấy .
Văn bản và bản dịch
Tác phẩm Ô Châu cận lục ra đời cách nay đã hơn 450 năm. Về mặt văn bản, hiện còn thấy sáu bản chép tay:
:-Bản ký hiệu A. 263 của thư viện Viện nghiên cứu Hán Nôm.
:-Bản ký hiệu A. 96 của thư viện Viện nghiên cứu Hán Nôm.
:-Bản ký hiệu Hv. 192 của thư viện Viện Sử học.
:-Bản ký hiệu Hv. 206 của thư viện Viện Sử học.
:- Bản ký hiệu Hv. 394/1-2 của thư viện Viện Sử học.
:-Bản ký hiệu Hv. 183 của thư viện Viện Sử học .
Trong cả sáu văn bản nêu trên, không có văn bản nào trọn vẹn. Qua đối chiếu, nhóm dịch sách (bản dịch đã được nhà xuất bản Khoa học xã hội ấn hành năm 1997) nhận thấy bản ký hiệu A. 263 là bản còn tương đối đầy đủ hơn cả. Văn bản có 121 tờ, khổ 21 x 31, 5 cm, nguyên là đóng gộp bởi hai tập mang ký hiệu A. 263/ 1 (từ tờ 2 đến tờ 81) và A. 263/ 2 (từ tờ 82 đến tờ 121). Đây là bản sao chép tương đối cẩn thận, chữ viết chân phương; và quan trọng nhất là phần được gọi là Ô Châu cận lục khảo chính biên của Ký lục Nguyễn Hàm Chuẩn, đề ngày 18 tháng 9 năm Canh Tuất (tức ngày 20 tháng 10 năm 1910), dưới triều vua Duy Tân. Ông Chuẩn cho biết văn bản này là kết quả khảo chính từ hai văn bản Ô Châu cận lục khác nhau. Một bản gọi là Đại bản được tàng trữ tại trường Viễn Đông Bác cổ, và một bản gọi là Tiểu bản do linh mục Cadière gửi tặng.
Năm 1961, sách Ô Châu cận lục đã được Bùi Lương phiên dịch, nhà xuất bản Á Châu ấn hành.
Năm 1997, bản dịch của bản A. 263 vừa kể đã được nhà xuất bản Khoa học xã hội ấn hành (năm 2012, bản dịch này lại được đưa vào tập 3 của bộ Tổng tập dư địa chí Việt Nam gồm 4 tập, do nhà xuất bản Thanh Niên ấn hành).
Ngoài ra, sách Ô Châu cận lục cũng đã được nhà sử học Nguyễn Khắc Thuần dịch và hiệu đính, và đã được nhà xuất bản Giáo dục xuất bản năm 2009.
Các chủ đề trong sách
Theo bản dịch của bản Ô Châu cận lục (ký hiệu A. 263), thì sách gồm 6 quyển, ghi chép về các chủ đề như sau:
*Quyển 1*: gồm hai mục lớn là:
:-Núi lớn (phụ chép: Động)
:-Sông lớn (phụ chép: Ao đầm, Đầu nguồn, Cửa sông).
Quyển 2: gồm 3 mục lớn là:
:-Các thứ thuế: ở hai phủ Triệu Phong và Tân Bình.
:-Sản vật: trong đó có 5 tiểu mục: Tổng luận về sản vật, Tổng luận sản vật nguồn, Mây, Sản vật biển, Cá.
:-Tổng luận về cây cối, trong đó có 3 tiểu mục: Quả, Loài chim, Thú.
Quyển 3: gồm 3 mục lớn là:
:-Bản đồ: liệt kê tên các xã trong các huyện: Lệ Thủy, Khang Lộc, Minh Linh, Châu Bố Chính, Kim Trà, Tư Vinh, Vũ Xương, Hải Lăng, Đan Điền, Điện Bàn.
:-Địa lý: nói sơ lược về địa lý của hai phủ là Tân Bình và Thuận Hóa.
:-Tổng luận về phong tục của phủ Triệu Phong (có kể sơ từng huyện trong phủ) và phủ Tân Bình. Phần cuối quyển sách có Lời bình về phủ Triệu Phong.
Quyển 4: chỉ có một mục lớn là Thành thị, gồm các tiểu mục: Thành Hóa, Thành Ninh Viễn, Thuận Thành, Chợ Thế Lại, Chợ Đại Phúc, Chợ Thuận, Cầu Đan Điền, Cửa Hải Vân, Tháp Dương Lệ, Tháp Trung Đan, Trạm Linh Giang, Trạm Bình Giang, Trạm Nhật Lệ, Bến Dã Độ.
Quyển 5: gồm 2 mục lớn là:
:-Đền chùa-Danh lam, gồm các tiểu mục: Chùa Sùng Hóa, Chùa Kính Thiên, Chùa Đại Phúc, Chùa Thiên Mụ, Chùa Hóa, Chùa Linh Sơn, Chùa Kim Quang (hai ngôi chùa sau cùng này nguyên văn chỉ có nêu tên).
:-Đền thờ thần, gồm các tiểu mục: Đền Tứ vị thánh nương, Đền Tùng Giang, Đền Minh Uy, Đền Thai Dương, Đền Linh Đa, Đền Thần Y Na, Đền Thần Thủy Tộc, Đền Thần Thủy Lan.
Quyển 6**: gồm 4 mục lớn là:
:-Quan chế: Lược kể về quan chế ở Ô Châu.
:-Nhân vật môn, gồm 8 tiểu mục, kể sơ lược về các nhân vật:
::-Thổ hào, gồm: Phan Mãnh, Hồ Long, Phạm Thế Căng [có bản chép là Kiềm], Nguyễn Khả Hoan, Thanh Quận công [không rõ họ tên]), Phạm thượng tướng [không rõ tên]), Nguyễn Ca, Hà Công).
::-Các bà phi của vua, gồm: Bà phi họ Đặng, Hòa Quân phi [không rõ họ tên]), Lê phi).
::-Hậu cung: chỉ có Hậu cung Câu Nhi.
::-Thân vương: chỉ có Triệu vương.
::-Rể vua, gồm: Hồ Hưng, Phò mã Trần Xá [không rõ họ tên].
::-Tướng võ-Tướng văn, gồm: Đặng Tất, Đặng Dung.
::-Cựu học : chỉ có Lê Văn).
::-Công thần: chỉ có Nguyễn Văn Tường.
:-Khoa mụ môn, gồm 2 tiểu mục là:
::-Khoa Tiến sĩ: chỉ có Bùi Dục Tài.
::-Khoa Hoàng từ: chỉ có Hoàng từ An quán [không rõ họ tên] và Nguyễn Đình Giao..
:-Sĩ quan môn, gồm 6 tiểu mục, kể sơ lược về các nhân vật:
::-Văn giai: có Trần Nguyên Diễn, Hiến phó họ Hồ [không rõ tên], Tri phủ họ Trần [không rõ tên], Phạm Văn Các, Cao Bách Tuế [có bản chép là Cao Bá Tuế], Tri phủ họ Nguyễn [không rõ tên], Nguyễn Quang, Nguyễn Đình Bảo, Thái Nhân Nghĩa, Tri phủ họ Phạm [không rõ tên], PhạmTri Chỉ, Lê Tiềm, Phan Lại, Hồ [không rõ tên, có bản chép là Hồ Cống], Lê Hoàng Hoa [có bản chép là Lê Trọng Hoa], Tri châu họ Phan [không rõ tên], Lương Văn Quán, Lương Công Thuật, Tri phủ họ Phan [không rõ tên], Trần Đình Hi, Trần Vi [có bản chép là Trần Tường], Tri huyện họ Lê [không rõ tên], Tri phủ họ Nguyễn [không rõ tên], Trần Thực, Nguyễn Đình tán, Hoàng Công Đán, Phạm Cư, Trần Văn Hòa [có bản chép là Trần Văn Tri].
::-Hàng quan võ, có: Nguyễn Quận, Tổng binh họ Hồ [không rõ tên], Tổng binh Kim Bồng [không rõ họ tên], Tổng binh Dương Hóa [không rõ họ tên], Nguyễn Đình, Chỉ huy họ Phạm [không rõ tên], Nguyễn Hùng, Phan Cơ, Phạm Tử Linh, Ông phủ họ Lê [không rõ tên], Nguyễn Như Cương, Đào Bí [có bản chép là Đào Mãi], Khống lãnh họ Hoàng [không rõ tên], Hoàng Bá Hiệu, Dương Triệt, Hồ Văn Quảng, Mai Trung, Nguyễn Lễ, Hoàng Đình Hiển.
::-Những người trung nghĩa, có: Hoàng Bôi, Hồ Biến, Phạm Khắc Hoan, Phạm Triệt, Đồng Hiển.
::-Tiết phụ, có: Người đàn bà Thị Lễ [không rõ họ tên], Đỗ Thị Tổng, Trần Thị Hồng, Bà họ Phạm [không rõ tên].
::-Nội quan, có: Tư lễ Bồ Điền [không rõ họ tên], Thượng bảo Kim Sa [không rõ họ tên, có bản chép là Kim Khôi].
::-Văn nhân, có: Thượng xá họ Hoàng [không rõ tên], Nguyễn Thức Kính, Vũ Tri Giám, Trần Nghi, Nguyễn Văn Ngạch, Phan Vinh, Giáp Cống, Phạm Phi Diệu, Nguyễn Ngọc Quân, Nguyễn Đoan Thi, Nguyễn Túc, Trần Hoàng Củ, Hoàng Nãi, Tống Văn Hùng [có bản chép là Chu Văn Hùng], Nguyễn Bá Tế, Trường An bá [không rõ họ tên], Trung Trinh bá [không rõ họ tên], Lương Tài bá [không rõ họ tên], Hoàng Công Châu, Dương Liễn, Vũ Nậu, Hồ Công Khanh, Hồ Tôn Sùng, Hoàng Công Sùng.
Ngoài ra, ở đầu sách có bài Tựa và cuối sách có phần Tổng luận, đều do tác giả soạn.
Giá trị
Sách Ô Châu cận lục đã được Phan Huy Chú nói tới trong bộ Lịch triều hiến chương loại chí (phần "Văn tịch chí"), và Lê Quý Đôn nói tới trong quyển Phủ biên tạp lục (quyển 5, tờ 1). Đây là một nguồn tài liệu hữu ích cho nghiên cứu về các mặt địa lý tự nhiên, xã hội và lịch sử vùng đất Ô Châu ở thế kỷ 16.
Sách tham khảo
Trần Văn Giáp, Tìm hiểu kho sách Hán Nôm, Nhà xuất bản Khoa học xã hội, 2003.
Bản dịch Ô Châu cận lục in trong Tổng tập dư địa chí Việt Nam (tập 3), Nhà xuất bản. Thanh Niên, 2012.
*Bản dịch Ô Châu cận lục do Nguyễn Khắc Thuần dịch và hiệu đính. Nhà xuất bản Giáo dục, 2009.
👁️
2 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Ô Châu cận lục** (chữ Hán: 烏州近錄, có nghĩa "ghi chép thiết yếu về châu Ô”) do Dương Văn An (楊文安) (1514 – 1591) làm từ năm 1553, sửa chữa và ấn hành vào năm
I, Ô châu cận lục Ô châu cận lục ghi chép gần đây về Ô châu là một tác phẩm địa chí cổ do Dương Văn An, quê làng Tuy Lộc, huyện Lệ Thủy, Tiến
Ô châu cận lục ghi chép gần đây về Ô châu là một tác phẩm địa chí cổ do Dương Văn An, quê làng Tuy Lộc, huyện Lệ Thủy, Tiến sĩ khoa Đinh Mùi 1547
**Phân biệt chủng tộc ở châu Á** bắt nguồn từ những sự kiện đã xảy ra ở khắp nơi từ hàng ngàn năm trước cho đến nay. ## Bangladesh Vào năm 2015, Elias Mollah, thành
nhỏ|phải|Minh họa về các dân tộc ở châu Á nhỏ|phải|Các giống dân châu Á và châu lục khác nhỏ|phải|Bản đồ phân bố các giống dân châu Á **Các tộc người ở châu Á** (_Ethnic groups
thumb|Hình minh họa đầu tiên của _Mãn Châu thực lục_ về dãy Trường Bạch. Lối viết chữ của người Mông Cổ khác với tiêu chuẩn hiện đại, chữ cái trong và không có dấu chấm
Một nghiên cứu về thái độ xã hội được thực hiện tại Đại học Harvard từ năm 2002-15 đã lập bản đồ các quốc gia ở châu Âu với các sự cố phân biệt chủng
**Mùa bão ở châu Âu 2021–2022** là lần thứ bảy về đặt tên bão và dự báo bão tại châu Âu theo mùa bão. Đây là mùa thứ ba mà Hà Lan sẽ tham gia,
**Thanh Cao Tông** (chữ Hán: 清高宗, , 25 tháng 9 năm 1711 – 7 tháng 2 năm 1799), Tây Tạng tôn vị **Văn Thù Hoàng Đế** (文殊皇帝), là Hoàng đế thứ sáu của Nhà Thanh
phải|Hình ảnh của châu Phi chụp từ vệ tinh **Châu Phi** hay **Phi châu** (_l'Afrique_, _Africa_) là châu lục đứng thứ hai trên thế giới về dân số (sau châu Á), thứ ba về diện
**Liên minh châu Âu** hay **Liên hiệp châu Âu** (tiếng Anh: _European Union_; viết tắt **EU**), còn được gọi là **Liên Âu** (tiền thân là Cộng đồng Kinh tế châu Âu), là một thực thể
right|thumb|[[Phân tầng xã hội truyền thống của những nước phương tây trong thế kỷ XV]] right|thumb **Giáo hội và nhà nước ở châu Âu thời trung cổ** nêu rõ sự tách biệt nguyên tắc phân
thumb|300x300px|Các tiểu vùng của Châu Âu - CIA World Factbook **Châu Âu** hay **Âu Châu** (, ) về mặt địa chất và địa lý là một bán đảo hay tiểu lục địa, hình thành nên
**Mãn Châu Quốc** (; ) hay từ năm 1934 trở đi là **Đại Mãn Châu Đế quốc** (; ) là chính phủ bù nhìn do Đế quốc Nhật Bản lập nên ở Mãn Châu, do
**Châu Á** phần lớn nằm ở Bắc bán cầu, là châu lục có diện tích lớn nhất trên thế giới. Thiên nhiên của châu Á rất đa dạng. Diện tích châu lục này bao phủ
nhỏ|phải|Châu Nam cực nhìn từ [[vệ tinh.]] **Hiệp ước Nam Cực** (tiếng Anh, **Antarctic Treaty**) và các hiệp định liên quan được gọi chung là **Hệ thống Hiệp ước Nam Cực** (gọi tắt là **ATS**),
**Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á – Thái Bình Dương** (tiếng Anh: _Asia-Pacific Economic Cooperation_, viết tắt là **APEC**) là diễn đàn của 21 nền kinh tế thành viên vành đai Thái Bình
**Các dân tộc bản địa châu Mỹ** (**thổ dân châu Mỹ** hay **người Anh-điêng**, ở Việt Nam còn gọi là **người da đỏ** để chỉ dân bản địa ở Hoa Kỳ mà bắt nguồn từ
thumb|phải|[[Gà lôi hông tía là quốc điểu của Thái Lan.]] **Các loài chim ở Thái Lan** bao gồm 1095 loài tính đến năm 2021. Trong số đó, 7 loài đã được con người du nhập
**Châu Nam Cực thuộc Argentina** () là một khu vực của châu Nam Cực được Argentina tuyên bố chủ quyền như một phần lãnh thổ quốc gia của mình. Nó bao gồm Bán đảo Nam
**Giải đua ô tô Công thức 1 Azerbaijan 2024** (tên chính thức là **Formula 1 Qatar Airways Azerbaijan Grand Prix 2024**) là một chặng đua Công thức 1 được tổ chức vào ngày 15 tháng
**Lãnh thổ châu Nam Cực thuộc Chile** (tiếng Tây Ban Nha: **Territorio Chileno Antártico** hay **Antártica Chilena**, tiếng Anh: _Chilean Antarctic Territory_ hay _Chilean Antarctica_) là lãnh thổ ở châu Nam Cực do Chile tuyên
Đại dịch COVID-19 được xác nhận đã lan sang châu Phi vào ngày 14 tháng 2 năm 2020. Ca bệnh được xác nhận đầu tiên là ở Ai Cập, và trường hợp được xác nhận
Công ty TNHH VITA VINA được thành lập vào ngày 12/05/2017. Là một công ty về Du học và Cung ứng nhân lực tại các nước phát triển mạnh ở Châu Âu, Châu Á. Suốt
**Liên đoàn bóng đá châu Phi** ( - **CAF**) là một trong sáu liên đoàn bóng đá cấp châu lục, điều hành bóng đá ở Châu Phi. CAF được thành lập ngày 19 tháng 8
**Sự kiện năm 1956 ở Hungary**, còn gọi là **Cuộc khủng hoảng ở Hungary** **Cách mạng Hungary năm 1956** Hungary năm 1956''' là một cuộc bạo động đồng thời trên cả nước kéo dài từ
**Phân biệt chủng tộc ở Thái Lan** là một vấn đề phổ biến nhưng ít được thảo luận với các vấn đề đang diễn ra bao gồm chính sách của chính phủ đối với các
thumb|Mạng lưới đường cao tốc ở châu Âu từ tháng 12 năm 2012. **Mạng lưới Đường bộ Quốc tế châu Âu** là một hệ thống đánh số cho các tuyến đường giao thông ở châu
right|thumb|Trung Bộ châu Mỹ và các khu vực văn hóa của vùng này.thumb|[[Tikal là một trong những di chỉ khảo cổ và trung tâm đô thị lớn nhất của nền văn minh Maya thời kỳ
**Cúp bóng đá U-23 châu Á 2024** () là lần tổ chức thứ sáu của Cúp bóng đá U-23 châu Á, giải bóng đá trẻ do Liên đoàn bóng đá châu Á (AFC) tổ chức
**Lục địa Nam Cực** hay **châu Nam Cực** (, phát âm hay ; còn được gọi là **Nam Cực**) là lục địa nằm xa về phía nam và tây nhất trên Trái Đất, chứa Cực
**Địa lý châu Á** được coi là phức tạp và đa dạng nhất trong số các châu lục trên mặt đất. Châu Á được phân biệt với các châu khác không chỉ bởi có biển
**Chiến dịch Mãn Châu** hay _Chiến dịch tấn công chiến lược Mãn Châu_ (tiếng Nga: _Манчжурская стратегическая наступательная операция_), hay _Cuộc tấn công của Liên Xô vào Mãn Châu_ hay _Chiến tranh chống lại Nhật
**Phan Châu Trinh** hay **Phan Chu Trinh** (chữ Hán: 潘周楨; 1872 – 1926), hiệu là **Tây Hồ** (西湖), biệt hiệu **Hy Mã** (希瑪), tự là **Tử Cán** (子幹). Ông là nhà thơ, nhà văn, và
**Lịch sử châu Âu** mô tả những sự kiện của con người đã diễn ra trên lục địa châu Âu. Từ thời tiền sử tới thời hiện đại. Châu Âu có một lịch sử dài,
Dưới đây là chi tiết về **các kỷ lục và số liệu thống kê của Giải vô địch bóng đá thế giới**. Số liệu được cập nhật đến hết vòng chung kết FIFA World Cup
right|thumb|upright=1.2|Lính nhảy dù Mỹ thuộc Lữ đoàn dù 173 tuần tra vào tháng 3 năm 1966 **Hoa Kỳ can thiệp quân sự tại Việt Nam** trong giai đoạn 1948–1975 là quá trình diễn biến của
**Lục Tốn** (chữ Hán: 陸遜; 183 - 245), tên tự ** Bá Ngôn ** (伯言), là 1 tướng lĩnh quân sự và chính trị gia của nhà Đông Ngô sống vào cuối đời Hán, đầu
**Cần Thơ** là một tỉnh cũ ở miền Tây Nam Bộ, vùng Đồng bằng sông Cửu Long, Việt Nam. ## Địa lý Tỉnh Cần Thơ có vị trí địa lý (tại thời điểm 1992–2003): *Phía
**Các lãnh thổ đặc biệt của các thành viên Khu vực Kinh tế châu Âu** (tiếng Anh: _Special territories of members of the European Economic Area_), viết tắt là **EEA**, bao gồm 32 lãnh thổ
**Lực lượng vũ trang Liên bang Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết**(tiếng Nga: _Вооружённые Силы Союза Советских Социалистических Республик_) là lực lượng vũ trang của Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết
**Liên minh châu Âu** là một địa chính trị thực thể bao gồm một phần lớn của lục địa châu Âu. Nó được thành lập dựa trên nhiều hiệp ước và đã trải qua những
**Cuộc xâm lược châu Âu của người Mông Cổ** vào thế kỷ 13 là một loạt các cuộc chiến nhằm chinh phục mảnh đất này của người Mông Cổ, bằng con đường tiêu diệt các
liên_kết=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Colonial_Africa_1913_map.svg|nhỏ|300x300px|Bản đồ các thuộc địa châu Phi của các đế quốc châu Âu vào năm 1913 (Bỉ (vàng), Anh (hồng da cam), Pháp (xanh lam), Đức (ngọc lam), Ý (xanh lục), Bồ Đào Nha (tím)
**Châu Thành** là một huyện thuộc tỉnh Long An, Việt Nam. ## Địa lý Huyện Châu Thành nằm ở phía nam tỉnh Long An, cách thành phố Tân An khoảng 12 km, cách trung tâm
**Không lực Hải quân Đế quốc Nhật Bản** (kanji cũ: 大日本帝國海軍航空隊, romaji: _Dai-Nippon Teikoku Kaigun Koukuu-tai_, phiên âm Hán-Việt: _Đại Nhật Bản Đế quốc Hải quân Hàng không Đội_) là binh chủng không quân của
**Quảng Châu** (chữ Hán giản thể: 广州, phồn thể: 廣州, pinyin: _Guǎngzhōu_, Wade-Giles: _Kuang-chou_, việt phanh: _Gwong2zau1_, Yale: _Gwóngjaū_) là thủ phủ và là thành phố đông dân nhất của tỉnh Quảng Đông ở miền
Võ sư đại lực sĩ **Hà Châu** là tên và danh hiệu của một võ sư nổi tiếng tại Việt Nam. Ông nổi danh với trình độ võ công cao thâm đến mức vượt qua
**Quân đội Pháp** có lịch sử lâu đời, ảnh hưởng rộng lớn đến lịch sử thế giới. Quân đội Pháp gồm lục quân, hải quân, không quân và lực lượng hiến binh quốc gia. Quân
**Mãn Châu** là một tên gọi ngoại lai cho một số vùng đất lịch sử và địa lý lớn của Trung Quốc và Nga chồng lấn lên nhau ở Đông Bắc Á. Tùy thuộc vào