Núi Vesuvius (, , phát âm tiếng Việt: Vê-suy-vơ) là một núi lửa tầng nằm ở vịnh Naples, Ý, cách Naples về phía đông và gần bờ biển. Đây là núi lửa duy nhất ở châu Âu nằm trên đất liền đã từng phun trong vòng hàng trăm năm qua, mặc dù hiện nay không còn ghi nhận thêm những đợt phun trào mới. Hai ngọn núi lửa lớn khác ở Ý là núi Etna và Stromboli, nằm trên đảo.
Núi Vesuvius nổi tiếng với lần phun trào vào năm 79 Công nguyên đã vùi lấp, phá hủy các thành phố La Mã cổ đại là Pompeii, Herculaneum, Oplontis và Stabiae, ngoài ra còn chôn vùi vài vùng định cư nhỏ lẻ khác. Các thành phố này chưa được xây dựng lại mặc dù vẫn còn những cư dân sống sót sau khi thành phố bị phá hủy. Vị trí của các thành phố dần bị bỏ quên cho đến khi chúng được phát hiện một cách tình cờ vào thế kỷ 18.
Đợt phun trào cũng làm thay đổi dòng chảy của sông Sarno và nâng cao đáy bờ biển, do đó Pompeii lúc này không nằm cạnh sông cũng không gần bờ biển. Vesuvius đã trải qua những sự thay đổi lớn – sườn dốc nơi thảm thực vật biến mất và đỉnh của nó bị thay đổi đáng kể do tác động của đợt phun trào.
Vesuvius đã phun trào một vài lần sau đó và ngày nay nó được xem là một trong những ngọn núi lửa nguy hiểm nhất trên thế giới vì vẫn còn khoảng 3.000.000 người sống gần đây, cũng như đang có xu hướng dẫn tới đợt phun trào mạnh mẽ (Plinian). Nơi đây cũng là khu vực núi lửa có đông người dân sinh sống nhất trên thế giới. Lần phun trào cuối cùng diễn ra vào năm 1944.
Thần thoại
Núi Vesuvius có một truyền thống lịch sử và văn hóa lâu đời. Ngọn núi được cho là cơn thịnh nộ của thần thánh vào thời điểm phun trào năm 79: nó xuất hiện dưới cái tên Vesuvius qua vai trò là một con rắn trong bức bích họa trang trí của nhiều những lararia, hoặc trên các bàn thờ gia đình của những người sống sót từ Pompeii. Một câu khắc ở Capua ghi IOVI VESVVIO ngụ ý rằng nó được tôn thờ như một quyền năng của Jupiter; và đó là Jupiter Vesuvius.
Người La Mã xem ngọn núi Vesuvius được dâng hiến cho Hercules. Nhà sử học Diodorus Siculus thuật lại một truyền thuyết về Hercules rằng, trong những kỳ công của mình, chàng đã băng qua một đất nước gần với Cumae trên đường đi đến Sicilia. Tại đây, chàng trông thấy một nơi có tên gọi là "Thảo nguyên Phlegraean" (Φλεγραῖον πεδίον, "thảo nguyên lửa"), "từ một ngọn đồi xưa tuôn ra lửa... nay được đặt tên là Vesuvius.". Nó là nơi ở của những kẻ cướp, "những đứa con của Địa cầu." những kẻ trở thành khổng lồ. Nhờ sự giúp đỡ của các vị thần, chàng đã bình định được vùng đất ấy rồi rời đi. Sự thật đằng sau truyền thuyết này vẫn chưa được nắm rõ, cũng như về nguồn gốc của cái tên Herculaneum liệu có phải từ đó mà ra. Một câu thơ trào phúng viết bởi thi sĩ Martial vào năm 88 sau công nguyên đưa ra giả thiết rằng cả hai Venus, người bảo hộ của Pompeli, và Hercules đều được tôn thờ trong vùng đất bị tàn phá bởi núi lửa phun trào vào năm 79.
Lịch sử
Vụ phun trào năm 79
Đợt phun trào cuối cùng
nhỏ|trái|Máy bay ném bom B-25 của Không lực Hoa Kỳ bay ngang qua khi núi lửa Vesuvius phun trào lần cuối cùng vào tháng 3 năm 1944
Giữa tháng 3 năm 1944 là lần cuối Vesuvius lại phun trào. Giai đoạn hoạt động cao nhất từ ngày 18 đến ngày 29 tháng 3 đã mang theo những dòng dung nham và những mảnh cùng tro núi lửa rơi xuống, một đài phun dung nham và dòng nham nhỏ xuất hiện. Mặc dù 12.000 người đã được sơ tán, 26 người bị thiệt mạng, thị trấn Massa di Somma và San Sebastiano lại lần nữa gần như hoàn toàn bị chôn vùi dưới nham thạch. Trên sân bay quân sự, sân bay Pompeii ở Terzigno, những mảnh núi lửa rơi xuống phá hủy khoảng 80 máy bay ném bom B-25 của Không quân Hoa Kỳ.
Tình hình hiện tại
nhỏ|Không ảnh miệng núi lửa Vesuvius|290x290px
Kể từ năm 1944, Vesuvius đã trở về trạng thái tĩnh lặng, chỉ còn phun hơi nước và rung nhẹ. Tuy nhiên núi lửa chưa tắt hẳn và vẫn còn có nguy cơ hiểm họa. Mặc dù đã có kế hoạch sơ tán cho hơn một triệu dân, phòng trường hợp bùng phát đe dọa trực tiếp như vào năm 79, nhưng cho đến ngày nay các cảnh báo thiên tai của những nhà nghiên cứu núi lửa là không đủ tin cậy cũng như chưa đủ sớm. Các kế hoạch này dựa trên thời gian cảnh báo trước là hai tuần, nhưng không đạt kết quả. Khu vực dân cư đông đúc hiện nay, nằm ngay trên các sườn núi Vesuvius, trong khu vực của Herculaneum cổ đại. Trung tâm thành phố Naples và các tòa nhà cao tầng mới trong khu vực ga xe lửa nằm ở khoảng cách tương tự như khi Stabiae bị phá hủy, nhưng do Sommawall, phần còn lại của vành miệng núi lửa cũ, được bảo hộ phần nào. Kế hoạch sơ tán hiện tại, Il Programma Vesuvia - la scelta possibile của chính phủ địa phương vùng Campania có mục tiêu, giảm dân số tại khu vực đỏ của núi lửa. Trong khu vực có diện tích 200 km vuông với mức độ nguy hại cao nhất có 600.000 dân; 150.000 người nên di dời trong vòng 15 năm tới. Với số tiền lên tới € 30.000 một gia đình để huy động người dân di cư, nhưng đến nay vẫn chưa thành công tốt đẹp. Ngược lại, mặc dù bằng chứng mới đây cho thấy rằng buồng magma của Vesuvius đã "tỉnh dậy", theo tổ chức môi trường Legambiente, chỉ trong hai mươi năm qua trong Khu vực đỏ đã có thêm 50.000 ngôi nhà được xây dựng trái phép.
👁️
1 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Núi Vesuvius** (, , phát âm tiếng Việt: **Vê-suy-vơ**) là một núi lửa tầng nằm ở vịnh Naples, Ý, cách Naples về phía đông và gần bờ biển. Đây là núi lửa duy nhất ở
Núi Vesuvius, một núi lửa dạng tầng tọa lạc tại Ý, phun trào vào khoảng chiều ngày 24/08 năm 79 công Nguyên thuộc một trong những vụ phun trào núi lửa tồi tệ nhất trong
thumb|[[Nhà núi lửa học lấy mẫu dung nham bằng búa đá và xô nước]] **Núi lửa học** là ngành khoa học nghiên cứu về núi lửa, dung nham, magma, và các hiện tượng địa chất,
thumb|
Tòa nhà năm 1841 **Đài quan sát Vesuvius** (tiếng Ý: _Osservatorio Vesuviano_) là đài quan sát núi lửa theo dõi ba ngọn núi lửa đe dọa khu vực Campania của Ý: núi Vesuvius, Campi Flegrei**Vườn quốc gia Vesuvius** () là một vườn quốc gia nằm tại Ý, xung quanh khu vực tự nhiên của núi lửa Vesuvius đang hoạt động ở phía đông nam thành phố Napoli. Được thành
nhỏ|Núi lửa [[Sabancaya, Peru năm 2017]] nhỏ|Dãy núi lửa [[Cordillera de Apaneca tại El Salvador. Quốc gia này có 170 núi lửa, 23 đang hoạt động, gồm hai hõm chảo, một trong hai là siêu
**Núi Etna** (hay đơn giản là **Etna**; hoặc _Mongibello_ , hay _â Muntagna_, ) là một núi lửa dạng tầng đang hoạt động ở gần bờ biển phía đông đảo Sicilia, Ý, trong Thành phố
**Sét đánh trên miệng núi lửa** (tiếng Anh: Volcanic lightning) là sự phóng điện trong khí quyển gây ra bởi một vụ phun trào núi lửa, chứ không phải từ một cơn giông sét thông
**Núi lửa Thập niên** () bao gồm 16 ngọn núi lửa xác định bởi Hiệp hội quốc tế về núi lửa và Hóa học trong lòng đất (IAVCEI) như là một trong những địa điểm
**Khối núi lửa** (chữ Anh : _Volcanic block_) là khối đá góc cạnh sắc bén và có đường kính lớn hơn 64 milimét (2,5 inxơ). Thành phần của khối núi lửa thông thường là dung
Tambora là một núi lửa dạng tầng trên đảo Sumbawa, Indonesia. Núi lửa này đã từng phun trào vào năm 1815. Đó là lần phun trào núi lửa mạnh nhất trong lịch sử hiện đại.
thumb|Lò magma trong núi lửa: số 11 **Lò magma**, **buồng magma** hay **hốc magma** (magma chamber) là một vùng khối đá magma lỏng bên dưới bề mặt Trái Đất. Đá nóng chảy, hoặc magma, trong
**_Thảm họa Pompeii_** (tựa gốc: **_Pompeii_**) là một phim thảm họa lịch sử lãng mạn 3D năm 2014 do Paul W. S. Anderson đạo diễn và sản xuất. Đây là dự án hợp tác quốc
**Napoli** (; tiếng Hy Lạp cổ đại: Νεάπολις – _Neapolis_ có nghĩa là "_thành phố mới_", còn phổ biến với tên gọi **Naples** trong tiếng Anh và tiếng Pháp) là thành phố lớn thứ ba
**Pompeii** là một thành phố La Mã cổ đại bị chôn vùi bởi tro bụi núi lửa, hiện tàn tích nằm ở vùng Campania, Ý, thuộc địa giới công xã Pompei, gần thành phố Napoli.
**Herculaneum** () là một thành phố cổ xưa ngày nay là đô thị Ercolano, ở Campania, Ý. Thành phố đã bị phá hủy và bị chôn vùi dưới lớp tro đá núi lửa và trong
**Titus Flavius Vespasianus**, thường được gọi là **Titus** (; ngày 30 tháng 12 năm 39 - 13 tháng 9 năm 81), là một vị Hoàng đế của Đế quốc La Mã. Ông trị quốc trong
**Cuprorivait** là một khoáng vật phyllosilicat của đồng và calci. Nó là khoáng vật thuộc nhóm gillespit, bao gồm cuprorivait, effenbergerit (BaCuSi4O10), gillespit (BaFe2+Si4O10) và wesselsit (SrCuSi4O10). ## Biểu hiện khoáng vật Trộn lẫn với
phải|nhỏ|275x275px| Lưu huỳnh tại miệng núi lửa Solfatara nhỏ|275x275px| [[Địa hình|Bản đồ địa hình]] **Cánh đồng Phlegraei** (; tiếng Anh: _Phlegraean Fields_, nghĩa là "cánh đồng Hỏa Diệm/cánh đồng bùng cháy", bắt nguồn từ tiếng
Vịnh Napoli Vịnh Napoli với núi Vesuvius ở phía đông **Vịnh Napoli** là một vịnh nằm ở ngoài bờ tây nam của tỉnh Napoli, vùng Campania, Ý. Vịnh này trải dài về phía tây tới
**Ercolano** là một thị trấn và _comune_ ở tỉnh Napoli, Campania (miền nam Italia). Nó nằm ở chân phía tây của núi Vesuvius, bên Vịnh Napoli, phía đông nam của thành phố Napoli. Thị trấn
nhỏ|_Spartacus_ by [[Denis Foyatier, 1830]] **Spartacus** (; sinh năm 111 tr.CN - 71 trước CN), theo các sử học gia, là một đấu sĩ nô lệ, người đã trở thành một trong các thủ lĩnh
**Torre Annunziata** (; ) là một thành phố và thị xã thuộc tỉnh Napoli, vùng Campania, Ý. Thành phố này nằm bên vịnh Napoli dưới chân núi Vesuvius. Thành phố bị phá hủy trong đợt
Tập tin:1st millennium montage.png|Từ trên cùng bên trái, theo chiều kim đồng hồ: Bức hoạ miêu tả chúa **Giê-su**, nhân vật trung tâm trong Kitô giáo; **Đấu trường La Mã**, một địa danh nổi tiếng
**Bảy kỳ quan thiên nhiên của thế giới** (tiếng Anh: New 7 Wonders of Nature) là một cuộc bình chọn do công ty tư nhân New Open World (NOW) Corporation, đặt trụ sở tại Thụy
Vòi dung nham cao 10m ở [[Hawaii, Hoa Kỳ]] **Dung nham** là đá nóng chảy trào ra từ núi lửa trong quá trình phun trào. Khi phun trào từ núi lửa, nó ở thể lỏng
nhỏ|221x221px|[[Đường sắt Bắc Nam tại Việt Nam, hiện nay tuyến đường sắt chính này vẫn sử dụng loại khổ hẹp]] Một **đường sắt khổ hẹp** là một tuyến đường sắt có khổ đường hẹp hơn
**Ottaviano** là một đô thị ở tỉnh Napoli ở vùng Campania, cách khoảng 20 km east of Napoli. Tại thời điểm ngày 31 tháng 12 năm 2004, đô thị này có dân số 23.572 người và
Roman fresco từ Boscoreale, 43-30 BCE, [[Metropolitan Museum of Art]] **Boscoreale** là một đô thị của Ý. Đô thị này thuộc tỉnh Napoli trong vùng Campania ở vườn quốc gia Vesuvius dưới sườn núi Vesuvius.
**Portici** là một thành phố và cộng đồng (_comune_) ở tỉnh Napoli trong vùng Campani miền nam nước Ý. Đô thị Portici có diện tích 4,52 ki lô mét vuông, dân số thời điểm 30
**Giuseppe Mercalli** (21 tháng 5 năm 1850 - 19 tháng 3 năm 1914) là một linh mục Công giáo người Ý, ông còn là một nhà núi lửa học nổi tiếng với việc phát minh
**Perovskit** là khoáng vật calci ti tan oxide thuộc nhóm calci titanat có công thức hóa họcCaTiO3. Khoáng vật này do Gustav Rose phát hiện năm 1839 ở vùng núi Ural của Nga và được
''' **Maddaloni** là một đô thị và thị xã của Ý. Đô thị này thuộc tỉnh Caserta trong vùng Campania. Maddaloni có diện tích 36 km2, dân số theo ước tính năm 2004 của Viện
**Pizza Napoli** hay còn gọi là **pizza kiểu Napoli** (tiếng Ý: _pizza napoletana_), là một loại bánh pizza có thành phần chính là quả cà chua và pho mát mozzarella. Món ăn này thường được
thumb|[[Đấu trường La Mã, Alexandria, Ai Cập.]] **Khảo cổ học** (tiếng Hán ) hay còn gọi là **bác cổ** là ngành khoa học nghiên cứu hoạt động của con người trong quá khứ, thường bằng
**Vesuvianit** hay **idocrase** là một khoáng vật silicat đảo kép, có công thức hóa học là Ca10(Mg, Fe)2Al4(SiO4)5(Si2O7)2(OH,F)4. Vesuvianit hình thành ở dạng tinh thể bốn phương trong các mỏ skarn và đá vôi, là
nhỏ|**Chondrodit** cùng với [[magnetit, mỏ Tilly Foster, Brewster, New York, Hoa Kỳ]] **Chondrodit** là một khoáng vật silicat đảo có công thức hóa học (Mg,Fe)5(SiO4)2(F,OH,O)2. Mặc dù nó là một khoáng vật khá hiếm, nó
"**Pompeii**" là một bài hát của ban nhạc người Anh quốc Bastille nằm trong album phòng thu đầu tay của họ, _Bad Blood_ (2012). Nó được phát hành vào ngày 12 tháng 1 năm 2013
**Dê Napoletana** là một giống dê bản địa từ khu vực phía nam Naples, ở Campania ở miền nam nước Ý. Nó được chăn thả trên sườn núi Vesuvius, trên sườn núi Monti Lattari, và
**Kích hoạt neutron** là quá trình dùng bức xạ neutron để gây ra phóng xạ cảm ứng trong vật liệu. Trong quá trình này các neutron tự do đã đi vào vùng hạt nhân nguyên
**Bưu thiếp Pháp** là một mảnh bìa nhỏ có kích thước như tấm bưu thiếp có hình một người phụ nữ khỏa thân hoặc bán khỏa thân. Những tấm thiệp khiêu dâm như vậy đã
nhỏ|Ngôi nhà gốc ở hẻm [[Frankfurter Judengasse]] nhỏ|Một căn nhà của gia tộc Rothschild, [[Lãnh địa tại Waddesdon, Buckinghamshire, được hiến tặng từ thiện bởi gia đình năm 1957]] nhỏ|Một ngôi nhà trước đây thuộc
Gay-Lussac và [[Jean-Baptiste Biod|Biod trên một khinh khí cầu, 1804. Tranh cuối thế kỷ XIX.]] **Joseph Louis Gay-Lussac** (6 tháng 12 năm 1778 – 9 tháng 5 năm 1850) là một nhà hóa học, nhà
**San Sebastiano al Vesuvio** là một đô thị ở tỉnh Napoli, sườn tây của núi Vesuvius. Đô thị này nằm ở khu vực cao nên nhiệt độ thường thấp hơn tỉnh lỵ Napoli. Đô thị
**Thế kỷ 17** là khoảng thời gian tính từ thời điểm năm 1601 đến hết năm 1700, nghĩa là bằng 100 năm, trong lịch Gregory, trước thế kỷ 18 và sau thế kỷ 16. Thế
Tập tin:Campania Provinces.png **Campania** () là một vùng ở miền nam Ý. Vùng này có dân số khoảng 5.869.000 người, là vùng đông dân thứ ba của Ý, và với tổng diện tích của 13.595 km²,
**Polisportiva Viribus Unitis** là một câu lạc bộ bóng đá Ý đến từ Somma Vesuviana, Campania. ## Lịch sử Câu lạc bộ được thành lập vào năm 1917 tại Somma Vesuviana (nằm trong tỉnh Naples),
nhỏ|phải|Một cô bé đang ăn Pizza **Lịch sử của pizza** bắt nguồn từ thời cổ đại, khi nhiều nền văn hóa cổ đại làm ra bánh mì dẹt với một lớp phủ bên trên. Họ
**_Darkest of Days_** là một game bắn súng góc nhìn thứ nhất do hãng 8monkey Labs phát triển và Phantom EFX phát hành. Trò chơi được phát hành lần đầu cho Xbox 360, và cũng
**Định tuổi bằng kali - argon**, **định tuổi K-Ar** hay **xác định niên đại bằng kali - argon** là một phương pháp _xác định niên đại bằng bằng đồng vị phóng xạ_ cho mẫu vật