Ngụy biện hay lừa gạt là việc sử dụng lập luận sai, không hợp lý, cố ý hoặc không cố ý vi phạm các quy tắc logic trong suy luận. Một lý luận ngụy biện có thể có ý lừa lọc bằng cách làm cho sự việc có vẻ tốt đẹp hơn so với thực tế. Một số ngụy biện có ý đồ thao túng, đánh lạc hướng nhằm dẫn dắt người nghe, người đọc vào con đường sai trái, làm cho họ nhầm tưởng cái sai là đúng hoặc cái đúng là sai.
Những sai lầm cố ý hoặc không cố ý trong suy luận do cẩu thả, thiếu hiểu biết, trái với logic được gọi là ngụy biện.
Ngụy biện nếu bị lạm dụng có thể trở thành thói quen, khiến cho tư duy trở nên sai trái, lệch lạc. Người có lối tư duy nguỵ biện có thể không phân biệt được đúng sai, nhiều trường hợp cho rằng mình luôn đúng.
Khái quát
Ngụy biện là những kiểu lập luận sai lầm khiến cho các lập luận không hợp lý về mặt logic. Theo Sổ tay mới về các kỹ thuật trị liệu nhận thức (The New Handbook of Cognitive Therapy Techniques), phép ngụy biện bao gồm "những khẳng định không có căn cứ thường được đưa ra với một niềm tin khiến chúng nghe như thể chúng là sự thật đã được chứng minh.". Các phép ngụy biện phi hình thức được thấy sử dụng thường xuyên trên các phương tiện truyền thông đại chúng như truyền hình và báo chí. Việc hiểu rõ phép ngụy biện có thể cho phép một người nhận ra chúng trong văn bản của chính mình hoặc của người khác. Tránh ngụy biện có thể giúp cải thiện khả năng của một người trong việc đưa ra những lập luận hợp lý.
Khó để có thể đánh giá liệu một lập luận có phải là ngụy biện hay không vì các lập luận tồn tại theo một chuỗi tính hợp lý và một lập luận có nhiều giai đoạn hoặc nhiều phần có thể có một số phần hợp lý và một số phần sai. Hơn nữa, việc một lập luận cụ thể có ngụy biện hay không thường phụ thuộc vào nội dung hơn là hình thức của lập luận. Có thể thấy "các lập luận sai lầm thường có vẻ ngoài lừa bịp để trở thành các lập luận tốt, bởi vì đối với hầu hết các trường hợp ngụy biện của một dạng lập luận, có thể tìm thấy ở một trường hợp tương tự nhưng không ngụy biện.". Do đó, việc đánh giá một trường hợp nào đó của một dạng lập luận có phải là ngụy biện hay không hầu như luôn luôn phải đánh giá dựa trên bối cảnh của lập luận.
Phân loại ngụy biện
Nhà triết học người Hy Lạp Aristotle là người đầu tiên hệ thống hóa các dạng ngụy biện thành danh mục. Văn bản "Sophistical Refutations" (De Sophisticis Elenchis) của Aristotle xác định ra mười ba loại ngụy biện. Các nhà logic học sau này xác định thêm hàng chục loại ngụy biện khác nữa.
Ngụy biện thường được phân ra làm ngụy biện hình thức (formal fallacy) và ngụy biện phi hình thức (informal fallacy). Ngụy biện hình thức là ngụy biện chỉ bởi hình thức logic của nó. Trong khi, ngụy biện phi hình thức là ngụy biện vừa bởi hình thức vừa bởi nội dung của nó.
Một vài loại ngụy biện
- Ngụy biện công kích cá nhân (ad hominem)
Loại nguỵ biện công kích, đả kích đối phương nhằm giảm uy tín lập luận của đối phương.
"Anh nói tôi làm sai sao anh không nhìn lại bản thân mình đi? Hồi trước anh cũng abc, xyz..."
Ngụy biện kết luận vội vã (jumping to conclusions)
Loại ngụy biện đưa ra vài dữ kiện, nhận định không đầy đủ và đi đến kết luận vội vã, thiếu logic, thiếu chính xác.
Ngụy biện khái quát hóa có khiếm khuyết (faulty generalization) hay ngụy biện khái quát hóa vội vã (hasty generalization)
Chỉ dùng ví dụ cho vài trường hợp nhỏ để khái quát hóa cho cộng đồng.
''Mẫu S được lấy từ dân cư P.
Mẫu S là một phần rất nhỏ trong dân P.
Kết luận C được rút ra từ mẫu S.
- Ngụy biện "anh cũng vậy" (tu quoque)
*Ngụy biện viện dẫn thẩm quyền (appeal to authority)
*Ngụy biện lợi dụng cảm xúc (appeal to emotion)
Dùng các từ ngữ cảm tính để đánh vào cảm xúc, tâm lý của người đối thoại hay khán giả để giành được sự đồng thuận cho luận điểm.
''X phải là sự thật.
Hãy tưởng tượng nó sẽ buồn như thế nào nếu nó không đúng sự thật.
*Nguỵ biện so sánh
Dùng những hình ảnh mang tính so sánh nhằm làm giảm sự nguy hại của vấn đề,tạo đối phương có cảm giác an toàn vì cũng có trường hợp làm sai như vậy.
- Người abc cũng làm những việc xyz kia kìa sao anh không nói?
- Tại sao phải dán nhãn "hút thuốc có hại" chỉ vì có nhiều người chết vì ung thư phổi? Tai nạn xe máy, ô tô ngày nào cũng có người chết kìa sao không dán nhãn lên những phương tiện đó đi?
- Ngụy biện người rơm (straw man)
Ngụy biện người rơm là một loại lập luận ngụy biện trong đó một người bóp méo hoặc trình bày sai lập luận của đối thủ để dễ dàng tấn công hoặc bác bỏ.
👁️
2 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
_Kẻ bạc gian_ (Le Tricheur), họa phẩm của [[Georges de La Tour, trưng bày tại bảo tàng Louvre, Paris]] **Ngụy biện con bạc**, hay **ngụy biện của tay cá cược**, **ngụy biện Monte Carlo** hoặc
**Ngụy biện** hay **lừa gạt** là việc sử dụng lập luận sai, không hợp lý, cố ý hoặc không cố ý vi phạm các quy tắc logic trong suy luận. Một lý luận ngụy biện
**Các vi phạm lập luận trong ngụy biện**, tên nguyên gốc là **Attacking Faulty Reasoning**, là một cuốn sách giáo khoa về ngụy biện logic của T. Edward Damer đã được sử dụng trong nhiều
**Ngụy biện gièm pha gây chán ghét** (tiếng Anh: appeal to spite) là loại ngụy biện trong đó người ta cố gắng giành được sự ủng hộ cho một lập luận bằng cách khai thác
Lập luận **người rơm** (straw man) là một dạng ngụy biện phi hình thức (informal fallacy), nó tạo nên ấn tượng rằng đã bác bỏ một lập luận, trong khi trọng tâm thực sự của
Trong logic và lập luận, một **sự khái quát hóa có khiếm khuyết** (hay tổng quát hóa có khiếm khuyết - faulty generalization), cũng giống như việc chứng minh bài toán bằng ví dụ cụ
**Chủ nghĩa ngụy biện** là một trường phái triết học nổi tiếng của Hy Lạp cổ đại. ## Định nghĩɑ về từ ngữ Thực tế thì từ σοφιστής (đọc là _sophist_), trong tiếng Hy Lạp,
Phản Biện Hay Ngụy Biện - Bạn có biết rằng, chúng ta đang bỏ qua những chi tiết quan trọng của tất cả sự việc diễn ra hằng ngày - Chúng ta chậm trễ hơn
BẪY NGỤY BIỆN TRONG TƯ DUY PHẢN BIỆN Ngay cả những người thông minh nhất trên thế giới cũng dễ bị thiên vị vô thức. Không phải là hầu hết mọi người đều ngu ngốc
Tác giả Albert Rutherford Người dịch Huy Nguyễn THÔNG TIN XUẤT BẢN Kích thước khổ 13x19 Số Trang 200 Mã EAN 8936066695206 NXB liên kết NXB Đại Học Kinh Tế Quốc Dân Sách do Công
TÓM TẮT SÁCH Ngay cả những người thông minh nhất trên thế giới cũng dễ bị thiên vị vô thức. Không phải là hầu hết mọi người đều ngu ngốc họ chỉ không biết cách
Ngay cả những người thông minh nhất trên thế giới cũng dễ bị thiên vị vô thức. Không phải là hầu hết mọi người đều ngu ngốc họ chỉ không biết cách nhìn nhận những
**Vũ Tuyên Biện Hoàng hậu** (chữ Hán: 武宣卞皇后; 30 tháng 12, 159 – 9 tháng 7, 230), còn gọi là **Biện phu nhân** (卞夫人), là kế thê của Ngụy Vũ Đế Tào Tháo, người đặt
**Tây Ngụy** (tiếng Trung:西魏) là triều đại xuất hiện sau khi có sự tan rã của nhà Bắc Ngụy và cai trị vùng lãnh thổ miền Bắc Trung Quốc từ năm 535 tới năm 557.
nhỏ|Những nghiên cứu phủ nhận quá trình ấm lên toàn cầu do con người gây nên được kiểm duyệt bởi hội đồng chuyên gia là gần như không tồn tại trong khoảng 2013-14. Hơn 99.99%
**Ngụy** là một họ của người ở vùng Văn hóa Đông Á. Họ này có mặt ở Việt Nam, Trung Quốc (chữ Hán: 魏, Bính âm: Wei), và Triều Tiên (Hangul: 위, Romaja quốc ngữ:
**Hội nghị thượng đỉnh về biến đổi khí hậu của Liên Hợp Quốc năm 2021** (tiếng Anh: _2021 United Nations Climate Change Conference_), thường được biết đến nhiều hơn với tên viết tắt **COP26** là
**Phép biện chứng** hay **phương pháp biện chứng** là một phương pháp luận triết học tồn tại ở cả phương Đông lẫn phương Tây thời cổ đại. Từ "dialectic" tiếng Anh (tức "biện chứng" trong
**Tư duy phản biện** hay **tư duy phân tích** là một quá trình tư duy biện chứng gồm phân tích và đánh giá một thông tin đã có theo các cách nhìn khác cho vấn
**_Ký ức Điện Biên_** là một bộ phim truyện Việt Nam sản xuất năm 2004, bộ phim truyện nhựa thứ sáu của đạo diễn Đỗ Minh Tuấn. Bộ phim do Hãng phim truyện Việt Nam
thế=Một biển báo hiệu lệnh và một biển báo chỉ đường ở Đà Lạt, chụp năm 2011|nhỏ|Một biển báo hiệu lệnh và một biển báo chỉ đường ở [[Đà Lạt, chụp năm 2011]] Hệ thống
**Tai biến mạch máu não**, **tai biến**, **nhồi máu não** hay **đột quỵ** (Tiếng Anh gọi là _stroke_) là một dạng bệnh lý trong đó lưu lượng máu đến não giảm đi dẫn đến việc
**Ngụy** là một từ gốc Hán trong tiếng Việt có nhiều nghĩa tùy thuộc vào chữ Hán Nôm gốc, văn cảnh và từ ghép với nó. Nghĩa thường dùng là để chỉ sự vật, sự
thumb|upright=1.35|right|alt=Bản đồ toàn cầu về sự tăng nhiệt độ nước biển từ 0,5 đến 300 độ Celsius; nhiệt độ đất liền tăng từ 10000 đến 20000 độ Celsius; và nhiệt độ vùng Bắc cực tăng
**Kiểm soát nguy cơ nơi làm việc với COVID-19** là việc ứng dụng các biện pháp an toàn và vệ sinh lao động trong kiểm soát các nguy cơ nhằm phòng ngừa bệnh virus corona
**Nhà Bắc Ngụy** (tiếng Trung: 北魏朝, bính âm: běi wèi cháo, 386–535), còn gọi là **Thác Bạt Ngụy** (拓拔魏), **Hậu Ngụy** (後魏) hay **Nguyên Ngụy** (元魏), là một triều đại thời Nam Bắc triều trong
Thuật ngữ **chất thải nguy hại** lần đầu tiên xuất hiện vào thập niên 70. Sau một thời gian nghiên cứu và phát triển, tùy thuộc vào sự phát triển khoa học kỹ thuật và
**Nguy cơ tuyệt chủng của hiện tượng ấm lên toàn cầu** là nguy cơ các loài sinh vật bị tuyệt chủng do ảnh hưởng của hiện tượng ấm lên toàn cầu. Đây có thể là
nhỏ|phải|Năm 440: **Chiến tranh Lưu Tống – Bắc Ngụy** là cuộc chiến tranh quy mô thời Nam-Bắc triều trong lịch sử Trung Quốc giữa nhà Lưu Tống và nhà Bắc Ngụy. Cuộc chiến tranh kéo
**Bắc Ngụy Đạo Vũ Đế** (chữ Hán: 北魏道武帝; 371–409), tên húy là **Thác Bạt Khuê** (拓拔珪), tên lúc sinh là **Thác Bạt Thiệp Khuê** (拓拔渉珪), là hoàng đế khai quốc của triều đại Bắc Ngụy
**Sự biến lăng Cao Bình** (chữ Hán 高平陵之变 _Cao Bình lăng chi biến_) còn gọi là **Chính biến lăng Cao Bình**, **Biến cố lăng Cao Bình** hoặc **Sự biến năm Chính Thủy**, phát sinh ở
nhỏ|phải|Một con rùa biển nhỏ|phải|Xác một con rùa biển **Mối đe dọa đối với rùa biển** (Threats to sea turtles) là những nguy cơ có thể gây ra sự tuyệt chủng hoặc sự suy giảm
Trong tiếng Anh, lập luận này có tên là **_tu quoque_** (từ gốc tiếng Latin có nghĩa là "anh cũng vậy") là một dạng ngụy biện phi hình thức (informal fallacy). Kiểu lập luận này
Ngụy trang là phương pháp được sinh vật hoặc quân đội sử dụng sao cho đối tượng trở nên lẫn vào môi trường xung quanh, không bị chú ý tới khi quan sát từ bên
**Bắc Ngụy Thái Vũ Đế** (chữ Hán: 北魏太武帝; 408 – 11 tháng 3, 452), là vị Hoàng đế thứ ba của triều đại Bắc Ngụy trong lịch sử Trung Quốc. Ông thường được nhìn nhận
Dưới đây là **danh sách các quan niệm sai lầm phổ biến**. Các mục trong bài viết này truyền đạt , còn bản thân các quan niệm sai lầm chỉ được ngụ ý. ## Nghệ
**Trận Điện Biên Phủ** (; ), còn gọi là **Chiến dịch Điện Biên Phủ**, là trận đánh lớn nhất trong Chiến tranh Đông Dương lần thứ nhất diễn ra tại lòng chảo Mường Thanh, châu
**Đông Ngụy** (tiếng Trung: 東魏) là triều đại xuất hiện sau khi có sự tan rã của Nhà nước Bắc Ngụy và cai trị vùng lãnh thổ Bắc Trung Quốc từ năm 534 tới năm
phải|Một [[xạ thủ bắn tỉa của lực lượng Thủy quân lục chiến Mỹ]] **Ngụy trang quân sự** là việc sử dụng ngụy trang bởi một lực lượng quân sự để bảo vệ nhân sự và
**Cuộc chính biến trong hoàng cung Bắc Ngụy** diễn ra vào năm 409, Thanh Hà vương Thác Bạt Thiệu giết chết phụ thân là Ngụy Thái Tổ Thác Bạt Khuê để tiếm ngôi nhưng cuối
**Chiến tranh Nam Tề-Bắc Ngụy** diễn ra vào thời Nam-Bắc triều trong lịch sử Trung Quốc giữa nhà Nam Tề và nhà Bắc Ngụy. Từ năm 479 đến năm 500, Nam Tề cùng Bắc Ngụy
phải|nhỏ|380x380px| Hệ thực vật núi cao tại Đèo Logan, [[Vườn quốc gia Glacier (Hoa Kỳ)|Vườn quốc gia Glacier, ở Montana, Hoa Kỳ: Thực vật núi cao là một nhóm được cho là rất dễ bị
[[Thần ưng California là một loài nguy cấp. Thẻ đeo trên cánh được sử dụng để theo dõi số lượng cá thể.]] **Loài nguy cấp** hoặc **loài có nguy cơ tuyệt chủng** là một loài
**Bắc Ngụy Hiếu Minh Đế** (chữ Hán: 北魏孝明帝; 510 – 31/3/528) tên húy là **Nguyên Hủ** (), là hoàng đế thứ chín của triều đại Bắc Ngụy trong lịch sử Trung Quốc. Do ông chỉ
**Bắc Ngụy Minh Nguyên Đế** (chữ Hán: 北魏明元帝; 392–423), tên húy là **Thác Bạt Tự** (拓拔嗣), là hoàng đế thứ hai của triều đại Bắc Ngụy trong lịch sử Trung Quốc. Ông là con trai
**Văn Minh Phùng Hoàng hậu** (chữ Hán: 文明馮皇后, 441 - 17 tháng 10, 490), thường gọi là **Văn Minh Thái hậu** (文明太后) hoặc **Bắc Ngụy Phùng Thái hậu** (北魏冯太后), là Hoàng hậu của Bắc Ngụy
**Protagoras** (; , 490 TCN-420 TCN) là nhà triết học người Hy Lạp. ## Tiểu sử Protagoras sinh vào năm 480 trước Công nguyên tại Avdira, Hy Lạp. Xuất thân của nhà triết học này
**Cuộc chính biến diễn ra trong hoàng cung nhà Bắc Ngụy năm 465** sau khi Ngụy Cao Tông Thác Bạt Tuấn qua đời, vua kế vị Thác Bạt Hoằng còn nhỏ tuổi, Xa kị đại
**Ngụy trang** là phương pháp thay đổi ngoại hình, hình dáng của một vật thể để nó trở nên lẫn vào môi trường xung quanh khi quan sát từ bên ngoài. Trong sinh học, đây
**Bắc Ngụy Hiếu Trang Đế** (chữ Hán: 北魏孝莊帝; 507–531), tên húy là **Nguyên Tử Du** (), là hoàng đế thứ 11 triều đại Bắc Ngụy trong lịch sử Trung Quốc. Ông được tướng Nhĩ Chu