Hồ Sĩ Tạo (1841-1907) hoặc Hồ Sỹ Tạo, tự là Tiểu Khê, là một nho sĩ Nghệ An thế kỷ 19. Ông quê làng Lai Nhã, xã Thái Nhã, tổng Võ Liệt, huyện Thanh Chương, sau đổi là xã Thanh Khê, huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An. Từ 01/7/2025 là xã Hoa Quân, tỉnh Nghệ An.
Cuộc đời
Hồ Sĩ Tạo là học trò của cụ Tôn Đức Tiến (Lỗ Xuyên), người cùng tổng Võ Liệt. Cụ Tôn đậu 3 khoa tú tài (cháu nội nổi tiếng của cụ có ông Tôn Quang Phiệt). Bạn đồng môn với Hồ Sĩ Tạo có Nguyễn Tài Tuyển (1837-1884, đậu tiến sĩ năm 1877) và Phan Sĩ Thục (1822-1891, đậu tiến sĩ năm 1849).
Ông đỗ đầu kỳ thi Hương (Giải nguyên) năm 1868 thời (Tự Đức) lúc 28 tuổi (ông là người đầu tiên giành được thứ hạng này ở tổng Võ Liệt) cùng khoa với Hoàng Cao Khải (19 tuổi, đậu chót thứ 22/22). Sau ông được bổ làm quan Huấn đạo huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình. Tái bổ làm quan Thông phán 6 tháng. Sau đó bổ làm quan Tri phủ Quảng Trạch, tỉnh Quảng Bình, làm bạn vong niên với Tuần phủ Phúc Yên Phan Kế Tiến, cha của Phan Kế Toại.
Sinh thời, Hồ Sĩ Tạo nổi tiếng rất thông minh và có văn tài. Cụ Phan Bội Châu có lần bảo với học trò cụ là không nên theo học Hồ Sĩ Tạo: "Tôi là con rắn, Hồ Sĩ Tạo là con rồng. Các anh chỉ có thể hiểu được con rắn mà thôi". Ông nổi tiếng hay chữ, bấy giờ ở xứ Nghệ có câu: "Văn Giao, phú Tạo, thơ Thành" (Văn hay có Nguyễn Văn Giao, phú giỏi có Hồ Sĩ Tạo, thơ đặc sắc có Nguyễn Nguyên Thành).
Ông là thầy học của nhiều nhà khoa bảng xứ Nghệ và là người có công giúp đỡ cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc, thân sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh, trên con đường cử nghiệp.
Sau khi treo ấn từ quan, ông về quê dạy học tại xã Xuân Tường, huyện Thanh Chương. Khi mất, ông được học trò chôn cất trên một quả đồi tại đây. Vào năm 2010, phần mộ ông đã được các con cháu tu sửa, xây dựng rất khang trang, đây là điểm viếng thăm thường xuyên của các con cháu trong dòng tộc họ Hồ và bạn bè mến mộ trong cả nước.
Lời đồn
Một số nguồn tin đồn rằng cụ Hồ Sĩ Tạo đi lại với bà Hà Thị Hy ở làng Mậu Tài, Nam Đàn thuở xuân xanh. Khi bà Hy mang thai, thì cụ Tuyển chưa cho ông lấy vợ để lên đường chấp kinh thi cử. Cụ Nguyễn Sinh Nhậm chết vợ, vả lại đã già yếu nên lấy bà Hy làm vợ kế. Thai này ra đời là cụ Nguyễn Sinh Sắc. Nhà sử học Trần Quốc Vượng ghi nhận đây là lời đồn không thể kiểm chứng.
Tác phẩm nổi bật
Ông có một tập thơ trên dưới một trăm bài có tên là: "Tiểu Khê thi tập", và một tập nhật ký tìm họ nói về gốc tích họ Hồ, nhưng rất tiếc thơ văn của ông hiện nay con cháu không còn giữ được, bị thất lạc trong cải cách ruộng đất.... Ông đã từng cùng em họ là Cử nhân Hồ Sĩ Tuấn đến thăm nhà thờ họ Hồ ở Quỳnh Đôi và lưu lại ở đây đôi câu đối nổi tiếng:
:Trâm anh nhất thổ Quỳnh Đôi trụ,
:Hương hoả thiên thu Cổ Nguyệt đường.
*Hồ Sĩ Hùy dịch:
:Nhà thờ họ Hồ nghìn thu hương hoả.
:Cột trụ Quỳnh Đôi một sắc trâm anh
Thuở nhỏ, lúc 16 tuổi, Hồ Sĩ Tạo nhà nghèo, đi tìm chỗ dạy để nuôi thân. Ông chủ nhà thử tài học, bảo Hồ Sĩ Tạo vịnh con muỗi. Hồ Sĩ Tạo liền đọc:
:Bạch nhật dĩ vô điêu Tể Ngã (Ban ngày, không thể làm được Tể Ngã)
:Thanh tiêu hà xứ mộng Chu Công (Ban đêm, làm gì có chỗ nào để mộng Chu Công)
Ông còn có câu đối mừng thọ cụ Can Bang 80 tuổi. (Cụ ở xã Đại Đồng, tổng Đại Đồng, huyện Thanh Chương, là mẹ Cử nhân Nguyễn Như Cơ (đậu năm 1882) và là em gái Tiến sĩ Nguyễn Hữu Điển (1825- ?) đậu Cử nhân năm 1846, Tam giáp Tiến sĩ năm 1853):
:Yên Sơn đan quế liên phương nhật
:Vương Mẫu bàn đào kết thực niên.
*Hồ Sĩ Hùy dịch:
:Bàn đào Vương Mẫu năm năm kết trái
:Đan quế Yên Sơn ngày ngày toả hương.
Lúc Hồ Sĩ Tạo làm tri phủ ở Quảng Bình, một người đàn bà có chồng họ Mạnh lội sông đi hát phường vải bị chết đuối đến xin câu đối điếu chồng, ông liền đọc:
:Quân thị Mạnh gia danh, khỉ bất văn: Dự chúng lạc, độc lạc, thục lạc? (Chàng họ Mạnh, há không nghe: Cùng dân chúng vui nhạc, một mình vui nhạc, đàng nào vui hơn?)
Thiếp phi ngư phu tử, cánh vô như, bất độ hà, độ hà, nại hà? (Thiếp không phải con ngư phủ, biết làm sao, không qua sông, qua sông, làm cách nào?)
Khi mắc tội bị giáng làm Giáo thụ (phụ trách việc học ở phủ), ông có làm câu đối tự thuật:
:Ngã đặc hà vi đa sự tai: thiếu phủ hư danh sĩ, tráng tác hoạn trường nô, gián hữu thất túc ư quốc sự tù, bán thế dĩ thành tam biến kiếp;
:Kim khả dĩ cáo vô tội hĩ: triêu xuất canh điền ông, mộ nhập quán viên tẩu, dạ lai vĩnh toạ thính gia nhi độc, dư sinh tằng vấn kỷ tri âm!
Cụ Nguyễn Văn Huyền dịch:
:Riêng ta sao mà lắm chuyện thay: trẻ là kẻ sĩ hư danh, lớn là đầy tớ quan lớn, giữa chừng lỡ chân quốc sự vào tù, nửa đời từng qua ba bốn kiếp;
:Nay mình đáng nói không tội vậy: sớm làm ông già cày ruộng, chiều thành cụ lão tưới vườn, tối đến nghe lũ gia nhi ngồi học, tuổi chưa từng hỏi mấy tri âm!
Bản dịch hai bài thơ chữ Hán của cụ Hồ Sĩ Tạo trong Tiểu Khê thi tập, được in trong Tổng tập Văn học Việt Nam tập 19, Nhà xuất bản Khoa học Xã hội:
Vịnh Hà Nội
:Gió bụi nhiều nay tới cố kinh
:Sớm ra nhìn lại xót xa tình
:Cá hồ xao động ba triều biến
:Long Đỗ trơ vơ mấy dặm tình.
:Bảng lảng núi Nùng mây phủ kín
:Khóc than dòng Nhị nước trôi nhanh
:Anh hùng, hào kiệt đi đâu cả
:Ai giúp non sông rửa bất bình?
(Vũ Minh Anh dịch)
Đề đền thờ ba vị trung liệt
:Khói bụi mờ mịt trên thành Rồng
:Dưới thành máu đỏ nhuốm đầy sông
:Thành trả, Nguyễn nguyên soái không về
:Thành mất, mất luôn Hoàng Tướng công
:Đời tựa bóng câu qua cửa vách
:Nghìn năm chính khí vút trời biếc
:Nhà Tống ba trăm năm cương thường
:Dồn vào một vai Văn Thiên Tường
:Cần chết mà chết, chết bất hủ
:Đến nay sử xanh còn lừng hương.
:Hoan Châu, hậu sinh Hồ Sĩ Tạo
:Kính thuật văn này một lời điếu
:Mây non Tản soi bóng sông Hồng
:Rờ rỡ tinh trung vầng nhật chiếu.
(Nguyễn Văn Huyền dịch)
👁️
0 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Hồ Sĩ Tạo** (1841-1907) hoặc **Hồ Sỹ Tạo**, tự là **Tiểu Khê**, là một nho sĩ Nghệ An thế kỷ 19. Ông quê làng Lai Nhã, xã Thái Nhã, tổng Võ Liệt, huyện Thanh Chương,
**Hồ Sĩ Tạo** (sinh năm 1869-?), quê làng Hòa Cư, huyện An Nhơn, đỗ cử nhân khoa Tân Mão (1891), mãi đến 13 năm sau, tức năm 36 tuổi khoa Giáp Thìn, năm Thành Thái
**Cử nhân kinh tế** là bằng cấp một người được cấp sau khi họ kết thúc thời gian học tập 4 năm ở trường đại học về chuyên ngành kinh tế. Chương trình cử nhân
**Tổ chức Hỗ trợ Gia cư** hoặc **Chỗ ở cho Nhân loại** (tiếng Anh: **_Habitat for Humanity_** hoặc **_Habitat_**) là một tổ chức từ thiện Cơ Đốc, liên giáo phái, phi chính phủ, phi lợi
**Cử nhân** (tiếng Anh: _Bachelor's degree_) là một học vị dành cho những người đã tốt nghiệp chương trình đại học tùy theo quy định của mỗi quốc gia. Ở Việt Nam, bằng cử nhân
**Hồ Sĩ Đống** (1739-1785), tự **Long Phủ**, hiệu **Dao Đình**; sau đổi tên là **Hồ Sĩ Đồng**, tự **Thông Phủ**, hiệu **Trúc Hiên**. Ông là nhà thơ và là đại quan nhà Lê trung hưng
**Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh** (, viết tắt là **VNUHCM**), mã đại học **QS**, là một trong hai hệ thống đại học quốc gia của Việt Nam bên cạnh Đại học
**Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn** ( – **VNU-USSH**) là một trường đại học thành viên của Đại học Quốc gia Hà Nội. Trụ sở chính của Trường đặt tại số
nhỏ|269x269px|Một góc của Trường Đại học Khoa học Tự nhiên cơ sở 227 Nguyễn Văn Cừ **Trường Đại Học Khoa Học Tự Nhiên, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh** ( – **VNUHCM-US**
**Trường Đại học Sĩ quan Phòng hóa (HGH)** trực thuộc Binh chủng Hóa học của Bộ Quốc phòng đào tạo sĩ quan chỉ huy kỹ thuật hóa học trình độ đại học quân sự, cao
**Trường Đại học Ngân hàng Thành phố Hồ Chí Minh** (_Ho Chi Minh University of Banking_) là trường đại học công lập trực thuộc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam. Trường được thành lập năm
Pinacea Repair Anti-wrinkle CreamKem dưỡng tái tạo chống nhăn Pinacea Repair Anti-wrinkle CreamThương hiệu: PinaceaXuất xứ: Hàn QuốcDung tích: 50mlKem dưỡng tái tạo chống nhăn Pinacea Repair Anti-wrinkle Cream chống lão hóa cao cấp và
**Trường Đại học Quốc tế** (tiếng Anh: _Ho Chi Minh City International University_ - **HCMIU**) là một trong tám trường đại học thành viên của Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, được
**Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh** (tiếng Anh: _Ho Chi Minh City University of Technology and Education_) là một trường đại học đa ngành tại Việt Nam, với thế
**Davy Jones** là một nhân vật tưởng tượng xuất hiện trong loạt phim về _Cướp biển vùng Caribbean_. Ông có bề ngoài thân thể được tưởng tượng từ một loài sinh vật biển có nhiều
Kỹ thuật môi trường là ngành học về các kỹ thuật và công nghệ giúp giải quyết các vấn đề môi trường cụ thể như: ngăn ngừa, giảm thiểu ô nhiễm; thu hồi, tái chế,
Kỹ thuật hóa học là một lĩnh vực khoa học và công nghệ nghiên cứu và ứng dụng những kiến thức hóa học và kỹ thuật vào quá trình sản xuất các sản phẩm hóa
**_Kỵ sĩ bóng đêm_** (tựa gốc tiếng Anh: **_The Dark Knight_**) là một bộ phim điện ảnh AnhMỹ thuộc thể loại siêu anh hùng ra mắt vào năm 2008 do Christopher Nolan làm đạo diễn,
thumb|Chứng nhận bằng [[Thạc sĩ Khoa học từ Đại học Columbia]] **Thạc sĩ** (tiếng Anh: _Master's degree_, bắt nguồn từ tiếng Latin _magister_) là một học vị trên cấp cử nhân và dưới cấp tiến
**Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh**, còn được gọi là **Đại học UEH** () là đại học đa thành viên chuyên khối kinh tế hệ công lập, thuộc nhóm đại học trọng
**Đài Truyền hình Thành phố Hồ Chí Minh** là đơn vị sự nghiệp báo chí trực thuộc Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh. Đây là đài truyền hình đầu tiên ở Việt
**Hồ Quý Ly** (chữ Hán: 胡季犛; 1336 – 1407), tên chữ **Nhất Nguyên** (一元), là vị hoàng đế đầu tiên của nhà nước Đại Ngu trong lịch sử Việt Nam. Ông ở ngôi vị Hoàng
Hình ảnh tái hiện một buổi trình diễn nhạc cụ truyền thống cổ của Trung Quốc (nhã nhạc cung đình [[nhà Thanh)]] nhỏ|Nhóm nghệ sĩ [[người Nạp Tây hòa tấu nhạc cụ cổ truyền]] **Những
**Nguyễn Thiện Nhân** (sinh năm 1953) tại xã Phương Trà, huyện Châu Thành, tỉnh Trà Vinh là chính trị gia, Giáo sư kinh tế và Tiến sĩ chuyên ngành Tự động hóa. Ông hiện là
Trong bộ manga/anime One Piece có một số lượng lớn nhân vật rất phong phú được tạo ra bởi Oda Eiichiro. Bối cảnh của manga/anime được đặt trong một thế giới viễn tưởng rộng lớn
Đây là danh sách các nhân vật trong light novel _RE:ZERO - Bắt đầu lại ở thế giới khác_ cùng với phiên bản anime và manga của nó. thumb|Các nhân vật trung tâm của loạt
Cuộc **bầu cử tổng thống Hoa Kỳ năm 1860** là cuộc bầu cử tổng thống bốn năm một lần lần thứ 19, được tổ chức vào ngày 6 tháng 11 năm 1860. Trong một cuộc
Mùa thứ hai của chương trình **_Ca sĩ mặt nạ_** được phát sóng trên kênh truyền hình HTV2, VTVCab 1 và ứng dụng VieON từ ngày 4 tháng 8 năm 2023 đến ngày 16 tháng
Khoảng một triệu người dân miền Bắc (khoảng 800 ngàn trong đó là người Công giáo) di cư đến miền Nam Việt Nam trong những năm 1954–1955 theo những chuyến tàu do Pháp và Mỹ
Cuộc **bầu cử tổng thống năm 2009 được tổ chức tại Afghanistan** được mô tả với việc bị hoãn vì vấn đề an ninh. Việc tổ chức bầu cử rất khó khăn và nguy hiểm
**Hồ Chí Minh** (chữ Nho: ; 19 tháng 5 năm 1890 – 2 tháng 9 năm 1969), tên khai sinh là **Nguyễn Sinh Cung** (chữ Nho: ), còn được gọi phổ biến tại Việt Nam
**Siêu nhân** là một siêu anh hùng xuất hiện trong các truyện tranh Mỹ do DC Comics phát hành. Nhân vật được tạo ra bởi nhà văn Jerry Siegel và họa sĩ Joe Shuster, và
**Nguyễn Minh Thuận**, thường được biết đến với nghệ danh **Minh Thuận** (12 tháng 9 năm 1969 - 18 tháng 9 năm 2016) là một nam ca sĩ người Việt Nam. Anh sở hữu chất
Dàn nhân vật phụ trong anime/manga **_Hetalia: Axis Powers_** cực kì hùng hậu. Sau đây là những quốc gia hay được nhắc đến nhất ngoài khối Phát xít và Đồng Minh. Phần giới thiệu sẽ
nhỏ|phải|Một người vô gia cư và say xỉn ở [[Việt Nam]] nhỏ|Một người đàn ông vô gia cư ở [[Paris.]] **Vô gia cư** là một trạng thái phản ánh điều kiện và tính chất xã
**Họa sĩ diễn hoạt (animator)** là họa sĩ làm ra hàng loạt bức vẽ, được gọi là frame (khung hình), tạo nên một ảo ảnh về chuyển động (hoạt hình) được hiển thị dưới dạng
phải|nhỏ|401x401px|"Hổ tọa" tác phẩm của Kishi Chikudo khoảng đầy thế kỷ XIX **Hình tượng con hổ** hay **Chúa sơn lâm** đã xuất hiện từ lâu đời và gắn bó với lịch sử của loài người.
nhỏ|phải|Chọn lọc các nhân vật chính và phụ của _Fairy Tail_, tính cả các thành viên của hội tiêu đề. Bộ manga và anime _Fairy Tail_ có sự tham gia của một dàn nhân vật
Cuộc **bầu cử tổng thống Hoa Kỳ năm 2016** diễn ra vào thứ ba, ngày 8 tháng 11 năm 2016, là cuộc bầu cử tổng thống thứ 58 liên tục bốn năm một lần trong
Với phương châm "Lấy chữ Tâm làm đầu", Nha Khoa Nhân Tâm luôn đề cao y đức trong việc chăm sóc và điều trị cho khách hàng. Bên cạnh đó, chúng tôi cũng luôn cố
Việc kiểm phiếu đại cử tri trong một phiên họp chung của Quốc hội Hoa Kỳ vào ngày mùng 6–7 tháng 1 năm 2021 là bước cuối về mặt hình thức để chứng nhận chiến
**Trần Thị Hà Phương** (sinh ngày 31 tháng 3 năm 1972) thường được biết đến với nghệ danh **Hà Phương** là một nữ ca sĩ, diễn viên người Việt Nam thành danh với dòng nhạc
Một số nhân vật chính và phụ của trong truyện Đây là danh sách các nhận vật trong bộ truyện tranh _Thám tử lừng danh Conan_ được tạo ra bởi tác giả Aoyama Gosho. Các
**Cử tạ Olympic**, hay gọn hơn là **Cử tạ**, là một môn thể thao trong đó vận động viên thi đấu (gọi là lực sĩ hay đô cử) cố gắng nâng một vật bao gồm
Linkin Park là một ban nhạc rock người Mỹ đến từ Agoura Hills, California. Ban đầu ban nhạc bao gồm 3 người bạn cao học, nền tảng của Linkin Park do Mike Shinoda và Brad
**Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh** (tiếng Anh: _Ho Chi Minh City University of Education_ – **HCMUE**) được thành lập ngày 27 tháng 10 năm 1976 theo Quyết định số 426/TTg
**Vụ án Cù Huy Hà Vũ** còn được gọi là vụ án "hai bao cao su đã qua sử dụng" vì báo đăng khi công an bắt ông ta trong khách sạn với bà Hồ
**Tiếu ngạo giang hồ** được coi là một trong những tiểu thuyết đặc sắc nhất của Kim Dung, với nhiều thành công về nội dung, cốt truyện, thủ pháp văn học. _Tiếu ngạo giang hồ_
**Chiến tranh nhân dân** là chiến lược quân sự tại Việt Nam để chỉ chung các cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc và bảo vệ Tổ quốc do nhân dân Việt Nam tiến hành
Dưới đây là danh sách nhân vật trong light novel Sword Art Online của tác giả Kawahara Reki ## Nhân vật chính ### Kirito :Tiếng Nhật: :Tên thật: : : Là nhân vật chính của