phải|frame|Ba tiểu bang làm nên vùng Darfur thuộc Sudan
Darfur () là khu vực cực tây của Sudan giáp Cộng hòa Trung Phi, Tchad và Libya. Có một thời đây là vương quốc độc lập hằng mấy trăm năm, Darfur bị liên minh quân đội Anh-Ai Cập sáp nhập vào Sudan năm 1899. Vùng này nay được chia thành ba tiểu bang: Tây Darfur (Gharb Darfur), Nam Darfur (Janub Darfur), và Bắc Darfur (Shamal Darfur). Vì chiến cuộc, Darfur hiện trong thảm trạng nhân đạo rất khẩn cấp.
Địa lý và khí hậu
Với diện tích 493.180 km², Darfur bao gồm một cao nguyên khô cằn với rặng núi Marra cao 3.000 m ở chính giữa.
Miền đông Darfur là một bình nguyên cỏ mọc có thể canh tác được xen lẫn đồi thấp. Địa chất phần lớn là cát pha, tiếng địa phương gọi là goz, trong khi đá sa thạch tạo nên những cao độ. Đất đai miền bắc Darfur thì hòa vào những đụn cát của sa mạc Sahara. Đất miền tây Darfur kém nhất vì có lớp đá đệm ở dưới nên cằn cỗi, thường chỉ bỏ hoang cho cỏ mọc để nuôi mục súc. Darfur thuộc khu vực địa lý sahel.
Mùa mưa trong ba tháng, từ Tháng Sáu đến Tháng Chín là nguồn nước quan trọng nhất tưới xanh Darfur. Miền cực bắc có khi mấy năm liền không mưa. Miền cực nam, mưa nhiều hơn, trung bình là 700 mm một năm. Tiêu biểu ở Darfur là những lòng sông khô (wadi) khi có mưa thì chảy tràn. Wadi miền tây Darfur thì tuôn nước về lưu vực hồ Tchad cách đó hàng trăm cây số. Riêng đỉnh núi Marra vì là cao độ nên hứng được lượng mưa nhiều hơn và có suối nước chảy quanh năm.
Nông nghiệp Darfur lệ thuộc vào mấy tháng mùa mưa. Nhà nông ở đây cấy ngự cốc (Pennisetum glaucum) để thu hoạch vào Tháng Mười Một. Gặt xong còn rơm rạ của cây ngự cốc thì có thể dùng làm thức ăn mục súc.
Lịch sử
Cư dân đầu tiên của Darfur là bộ tộc Daju nhưng ngoài một số truyền tích về các lãnh chúa thì không có gì cụ thể lưu lại từ thời thượng cổ. Hồi giáo du nhập Darfur khoảng thế kỷ 14 theo chân bộ tộc Tunjur. Người Tunjur giao lưu với bộ tộc Fur để thành lập triều đại Keira. Vương quốc này một thời là thế lực mạnh nhất vùng Sahel.
Năm 1875 Darfur bị Ai Cập sáp nhập vào Sudan và cai trị từ Khartoum. Khi Muhammad Ahmad dấy binh, tự xưng là "Mahdi", đánh đuổi quân Ai Cập ra khỏi Sudan thì quân của Mahdi cũng kiểm soát Darfur. Nhưng sang triều vua Abdallahi ibn Muhammad, người kế vị Mahdi thì dân Darfur nổi lên chống lại chính quyền Khartoum vì không chịu lệnh bắt lính.
Năm 1899 quân đội liên minh Anh-Ai Cập tiến công tái chiếm Khartoum. Trong trận Omdurman, Abdallahi thua to. Quân liên minh do tướng Horatio Kitchener điều hành cho thành lập xứ Sudan thuộc Anh-Ai Cập và công nhận quyền tự trị của Darfur, phó cho Ali Dinar cai quản. Darfur chỉ phải chịu lệ triều cống hàng năm.
Đến năm 1916 thì quyền tự trị đó chấm dứt vì chính quyền Anh lo ngại một xứ Darfur tự trị sẽ ngả theo Đế quốc Ottoman trong khi Anh và Đế quốc Ottoman đang đánh nhau. Quyền hành tập trung đã củng cố chính quyền trung ương ở Khartoum trong khi phên giậu Darfur bị bỏ quên. Khuynh hướng này tiếp tục sau năm 1956 khi Sudan bước sang thời kỳ độc lập.
Bất ổn chính trị tăng dần với các thế lực quốc nội cũng như quốc ngoại (Libya và Tchad) tham gia vào những tranh chấp ở Darfur. Đáng kể nhất là sự phân biệt chủng tộc rõ rệt giữa Ả Rập và Phi châu khiến xung đột sắc tộc càng leo thang.
Nạn đói giữa thập niên 1980 phá hủy những cơ sở xã hội địa phương còn lại mở đầu cho thời kỳ loạn lạc. Trong suốt 15 năm cuộc Xung đột Darfur lan rộng với lực lượng chống chính phủ và nhóm dân quân thân chính phủ cùng tham chiến làm chiến cuộc thêm tàn khốc. Thường dân Darfur bị mắc nạn giữa hai gọng kềm với hậu quả là 2 triệu rưởi người tỵ nạn sống tạm bợ rất nguy khốn.
nhỏ|cờ [[Phong trào Giải phóng Sudan (SML)]]
Hòa ước Darfur ký năm 2006 tạm thời thành lập cơ quan hành chính mới vào năm 2007 gọi là Chính quyền Địa phương Darfur Chuyển tiếp(tiếng Anh: Transitional Darfur Regional Authority) với các thành phần tham chiến cùng tham dự để tái lập trật tự, hồi cư dân tỵ nạn và xây dưng hòa bình, hòa giải.. Theo hòa ước đó thì cuộc trưng cầu dân ý về chính thể tự trị của Darfur sẽ tổ chức trước năm 2011.
👁️
2 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
phải|frame|Ba tiểu bang làm nên vùng Darfur thuộc Sudan **Darfur** () là khu vực cực tây của Sudan giáp Cộng hòa Trung Phi, Tchad và Libya. Có một thời đây là vương quốc độc lập
**Chiến tranh Darfur** là cuộc chiến ở khu vực Darfur thuộc Sudan do tranh chấp bộ tộc. Thành phần giao chiến chính có Phong trào Công lý và Bình đẳng, Phong trào Quốc gia vì
**Vương quốc Hồi giáo Darfur** () là một quốc gia tiền thuộc địa ở khu vực ngày nay là miền tây Sudan. Vương quốc tồn tại từ năm 1603 đến ngày 24 tháng 10 năm
**Xả súng tại Darfur năm 2020** là hai vụ xả súng hàng loạt xảy ra vào tháng 7 năm 2020 tại một số khu vực của Darfur, Sudan. Lãnh đạo Sudan và Liên Hợp Quốc
**Bang Nam Darfur** ( Wilāyat Ǧanūb Dārfūr; Janob Darfor) là một trong wilayat hoặc bang của Sudan. Nó là một trong năm bang hình thành từ vùng vùng Darfur ở phía Tây Sudan. ## Tổng
**Đông Darfur** () là một bang ở phía tây nam Sudan, thuộc vùng Darfur. Nó được thành lập vào tháng 1 năm 2012 và bao gồm những vùng đất trước đây do Nam Darfur quản
**Trung Darfur** () là một bang ở phía tây nam Sudan, thuộc vùng Darfur. Nó được thành lập vào tháng 1 năm 2012 và bao gồm những vùng đất trước đây do Tây Darfur và
**Bắc Darfur** () là một trong 18 wilayat (bang) của Sudan. Đây là một trong năm tiểu bang tạo nên vùng Darfur. Nó có diện tích là 296.420 km và dân số ước tính khoảng 1.583.000
**Tora** là một nền văn hóa bán huyền thoại tồn tại ở Jebel Marra, Darfur. Theo các truyền thống truyền khẩu, họ là những "người khổng lồ da trắng" di cư đến Darfur từ một
**Darfur** là một thành phố thuộc quận Watonwan, tiểu bang Minnesota, Hoa Kỳ. Năm 2010, dân số của thành phố này là 108 người. ## Dân số *Dân số năm 2000: 137 người. *Dân số
**Ali Dinar** (, 1856 – 6 tháng 11 năm 1916) là sultan cuối cùng của Vương quốc Hồi giáo Darfur. Năm 1898, với sự suy tàn của phong trào Mahdi, ông đã giành lại được
**Vương quốc Daju** là một nền quân chủ thời Trung Cổ tồn tại ở Darfur, Sudan từ thế kỷ 12 đến thế kỷ 15. Tên gọi vương quốc bắt nguồn từ tên của nhóm sắc
**Vương quốc Tunjur** là một vương quốc thời tiền thuộc địa ở vùng Sahel tại châu Phi, tồn tại từ giữa thế kỷ 15 đến đầu thế kỷ 17. Người Tunjur đã thay thế Vương
**Nyala** () là thủ phủ của bang Nam Darfur ở phía tây nam Sudan. ## Lịch sử Nyala là thủ đô của Đế quốc Daju, được thành lập xung quanh vùng Jebel Um-Kurdós. Tuy nhiên,
nhỏ|Bản đồ các quốc gia tiền thuộc địa ở Trung Phi, với [[Vương quốc Hồi giáo Darfur màu xám.]] **Sulayman Solong** () ( 1550 - 1637) là vị sultan lịch sử đầu tiên của Darfur.
**Muhammad Tayrab** (, còn gọi là **Muhammad II**) là sultan của Vương quốc Hồi giáo Darfur từ năm 1752 đến năm 1786. Ông được nhớ đến vì đã xây dựng thành phố Al-Fashir, đưa nơi
**Al Fashir** hay **El Fasher** () là thủ phủ bang Bắc Darfur của Sudan. Đây là một thành phố lớn ở vùng Darfur, cách Nyala 195 km (121 mi) về phía đông bắc. Là một trạm dừng
**Kutum** là một thị trấn ở bang Bắc Darfur của Sudan. Nó nằm cách Al-Fashir khoảng 120 km (75 mi) về phía tây bắc. Thị trấn nằm dọc theo một thung lũng (_wadi_), do đó còn được
**Ishaq ibn Muhammad Tayrab** () là sultan của Vương quốc Hồi giáo Darfur từ năm 1786 đến năm 1787. ## Tiểu sử Xuất thân từ triều đại Keira, Ishaq là con trai của Quốc vương
**Triều đại Keira** là những người cai trị Vương quốc Hồi giáo Darfur từ thế kỷ XVII cho đến năm 1916. Ban đầu, gia tộc Keira có lẽ là những lãnh đạo cấp vùng ở
**Abu'l Qasim** () là sultan của Vương quốc Hồi giáo Darfur từ năm 1739 đến năm 1752. ## Tiểu sử nhỏ|Lãnh thổ Darfur (xám) năm 1750, dưới thời Qasim. Abu'l Qasim thuộc hoàng tộc Keira,
**Kafia Kingi** (tiếng Ả Rập: كافيا كنجي) là một khu vực giàu khoáng sản ở biên giới giữa Sudan, Nam Sudan và Cộng hòa Trung Phi. Nó đang bị tranh chấp giữa Nam Sudan và
**Geneina** () là thủ phủ bang Tây Darfur, Sudan. Vào năm 2008, thành phố có dân số là 252.744 người. ## Địa lý Geneina nằm trên độ cao 800 m so với mực nước biển,
**Zalingei** hay **Zalinjay** () là thủ phủ bang Trung Darfur ở miền tây Sudan. Vào năm 2009, dân số thành phố là 27.258 người. ## Khí hậu Zalingei có khí hậu bán khô hạn (phân
**Umar Lel** () là sultan thứ năm của Darfur từ năm 1730 đến năm 1739. ## Tiểu sử Umar là con trai của sultan Muhammad Dawra. Năm 1730, ông tổ chức một cuộc binh biến
**Muhammad Dawra** (, còn gọi là **Muhammad I**) là sultan thứ tư của Darfur từ năm 1722 đến năm 1730. ## Tiểu sử Muhammad là con trai cả của sultan Ahmad Bakr. Dưới thời trị
**Ahmad Bakr** () là sultan thứ ba của Darfur, cai trị từ năm 1682 đến năm 1722. Ông đã góp phần vào sự phát triển mạnh nhất về chính trị, quân sự và kinh tế
**Musa Sulayman** () là sultan thứ hai của Darfur, cai trị từ năm 1637 đến năm 1682. Triều đại lâu dài của ông nhìn chung hòa bình và ổn định, tuy nhiên ông đã không
**Muhammad al-Fadl** (, còn gọi là **Muhammad III**) là sultan của Vương quốc Hồi giáo Darfur từ năm 1803 đến năm 1838.
**Sudan**, quốc hiệu là **Cộng hòa Sudan**, là một quốc gia ở châu Phi, nằm ở điểm giao giữa Sừng châu Phi và Trung Đông, giáp với Ai Cập ở phía Bắc, Biển Đỏ ở
Danh sách dưới đây bao gồm 25 **bang của Cộng hòa Sudan** được tổ chức từ các tỉnh dưới thời thuộc Anh. Tên gọi trong tiếng Ả Rập cũng được thêm vào. Các bang không
**Quốc gia cấu thành** là một thuật ngữ đôi khi được sử dụng trong những bối cảnh mà quốc gia đó là một phần của một thực thể chính trị lớn hơn, như là quốc
**Omar Hasan Ahmad al-Bashir** (tiếng Ả Rập: عمر حسن احمد البشير, sinh ngày 1 tháng 1 năm 1944) lên nắm quyền sau một cuộc đảo chính của quân đội 1989, và từ 1993 đến năm
**Nhà nước Mahdi** (), còn được gọi là **Sudan thời Mahdi** hay **Mahdiyya Sudan**, là một nhà nước dựa trên một phong trào tôn giáo và chính trị được phát động vào năm 1881 bởi
**Đế quốc Wadai**, còn được biết đến với tên gọi **Vương quốc Hồi giáo Wadai** ( _Saltanat Waday_, tiếng Pháp: _royaume du Ouaddaï_, tiếng Fur: _Burgu_ hoặc _Birgu_; 1501–1912) là một vương quốc Hồi giáo
**Qatar** (phát âm: “Ca-ta”, , chuyển tự: _Qaṭar_), tên gọi chính thức là **Nhà nước Qatar** (, chuyển tự: _Dawlat Qaṭar_) là quốc gia có chủ quyền tại châu Á, thuộc khu vực Tây Nam
**Cách mạng Sudan** là sự biến chính quyền lớn ở Sudan, bộc phát khi người dân bắt đầu biểu tình trên đường phố vào ngày 19 tháng 12 năm 2018 và tiếp tục không tuân
**Angelina Jolie** (; tên khai sinh **Angelina Jolie Voight**; Jolie là em gái của diễn viên James Haven cũng như là cháu gái của ca sĩ kiêm nhạc sĩ Chip Taylor và nhà địa chất
nhỏ|Nước sạch là một vấn nạn trong tương lai của nhân loại Với tình trạng ô nhiễm ngày một nặng và dân số ngày càng tăng, nước sạch được dự báo sẽ sớm trở thành
**Desmond Mpilo Tutu** (sinh ngày 7 tháng 10 năm 1931 - mất ngày 26 tháng 12 năm 2021) là nhà hoạt động người Nam Phi và tổng Giám mục Anh giáo nghỉ hưu, người đã
**Hồ Ptolemy** là một hồ cũ ở Sudan. Hồ này hình thành trong thế Holocene ở vùng Darfur, trong thời kỳ gió mùa tại châu Phi mạnh hơn bây giờ. Sự tồn tại của hồ
**Vương quốc Hồi giáo Dar Sila** (Dār Sīla, ) là một nhà nước tự trị giữa các đế quốc Wadai và Darfur ở khu vực ngày nay là Tchad. Đến năm 1916, nó cuối cùng
**Nhóm ngôn ngữ Nubia** (: lughāt nūbīyyah) là một nhóm các ngôn ngữ liên quan được người Nubia sử dụng. Chúng tạo thành một nhánh của các ngôn ngữ Đông Sudan, là một phần của
**Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc** (**HĐBA**) là một trong năm cơ quan chính của Liên Hợp Quốc, có quyền đề nghị Đại Hội đồng kết nạp nước mới vào Liên Hợp Quốc, phê
**Tchad**, quốc hiệu là **Cộng hòa Tchad**, là một quốc gia nội lục tại Trung Phi. Tchad giáp với Libya ở phía bắc, với Sudan ở phía đông, với Cộng hòa Trung Phi ở phía
**Cộng hòa Trung Phi** (tiếng Pháp: _République Centrafricaine_; tiếng Sango: _Ködörösêse tî Bêafrîka_) là một quốc gia tại miền trung châu Phi. Cộng hòa Trung Phi giáp Tchad về phía Bắc, phía Đông giáp Sudan
nhỏ|Tướng Gordon Thiếu tướng **Charles George Gordon** (28 tháng 1 năm 1833 – 26 tháng 1 năm 1885), là một sĩ quan trong Quân đội Anh. Ông được biết đến qua nhiều chiến công ở
__NOTOC__ Trang này liệt kê những sự kiện quan trọng vào tháng 5 năm 2008. ## Thứ sáu, ngày 2 tháng 5 *Bão Nargis tại Myanmar, cơn bão gây ra lở đất này gây sự
**Mikoyan MiG-29** (; tên ký hiệu của NATO: **Fulcrum**) là một loại máy bay tiêm kích phản lực thế hệ thứ tư do Liên Xô thiết kế chế tạo cho vai trò chiếm ưu thế
**Ryan Thomas Gosling** (sinh ngày 12 tháng 11 năm 1980) là một diễn viên và nhạc sĩ người Canada. Anh từng là diễn viên nhí xuất hiện trong _Mickey Mouse Club_ của Disney Channel (1993–95)