✨Chó dại

Chó dại hay là những con chó nhà bị mắc bệnh dại, có biểu hiện các triệu chứng phát bệnh dại và thường tấn công (cắn) và gây ra tử vong cho con người vì đã trực tiếp truyền virus dại. Khi bị nhiễm virus dại, chó biểu hiện ở hai dạng là thể dại câm và thể dại cuồng. Hàng năm có nhiều ca cấp cứu vì bị chó dại cắn cũng như có nhiều báo cáo cho thấy có nhiều ca tử vong do không xử lý và điều trị kịp thời, đúng cách. Một số nhà khoa học cho rằng virút có trong nước bọt 3 ngày trước khi con vật có biểu hiện các triệu chứng lâm sàng của bệnh. Một số người khác cho rằng 7 ngày hoặc tới 13 ngày. Tuy nhiên đại đa số cho rằng thời gian này là 10 ngày. Sau khi phát bệnh thì chó chết.

Các biểu hiện lâm sàng của chó dại thường được chia làm hai thể, thể dại điên cuồng (chó lên cơn điên cuồng) và thể dại câm (chó bị bại liệt, câm lặng). Trong thực tế, nhiều con chó mắc bệnh dại có thể biểu hiện cả hai dạng lâm sàng này một cách xen kẽ nhau, thời gian đầu có biểu hiện điên cuồng, bị kích động sau đó chuyển sang dạng bị ức chế và bại liệt. Nói chung, chó bị dại tính tình thường thay đổi, nằm yên một chỗ, lừ đừ hay chạy rông, cắn xé hoảng loạn hay liệt chân, chảy nước bọt, lờ đờ rồi chết. Nhưng chó không có triệu chứng dại cũng có thể mang siêu vi, nhất là chó con. Virus xuất hiện trong nước dãi của chó khoảng 3-5 ngày trước khi con vật có những triệu chứng lâm sàng đầu tiên và trong suốt thời gian bị bệnh.

Thể dại cuồng

Thể dại điên cuồng là biểu hiện ra bên ngoài của con chó dại bằng các triệu chứng hung hãn, dữ tợn và hay tấn công con người. Thể dại điên cuồng chỉ chiếm 1/4 các trường hợp chó dại, số còn lại là thể dại câm. Thể dại này được chia làm 3 thời kỳ: nhỏ|phải|Tranh minh họa về cảnh một con chó dại tấn công người, năm 1826

• Thời kỳ tiền lâm sàng: Thời kỳ này rất khó phát hiện, nhất là ở thể câm, biểu hiện bằng những thay đổi trong thói quen của con vật như bứt rứt, lo lắng, có khi tỏ ra vui mừng, quấn quýt chủ hơn, hoặc chỉ tỏ ra buồn rầu. Con vật thường ăn nhiều hơn bình thường, có thể sốt, nước dãi đã có virus dại. Thời kỳ này chỉ trong vài giờ nhưng cũng có khi tới 1- 2 ngày. Chó cũng có dấu hiệu khác thường như trốn vào góc tối, kín đáo. Thái độ với chủ như gần chủ miễn cưỡng, hoặc trái lại tỏ ra vồn vã thái quá. Thỉnh thoảng sủa vu vơ, tru lên từng hồi nghe hơi xa xăm; hoặc lại bồn chồn nhảy lên đớp không khí....

Những vụ tấn công

Thống kê

Tháng 8 là mùa giao phối của loài chó, và đây cũng là thời điểm số lượng người bị chó cắn tăng đột biến so với các thời điểm khác trong năm. Mặc dù Việt Nam đến nay đã có vắc xin phòng bệnh dại, nhưng vẫn còn nhiều trường hợp tử vong đáng tiếc do thiếu hiểu biết trong phòng ngừa và điều trị sau khi bị chó cắn. Chó dại tấn công con người được ghi nhận nhiều trên thế giới. trung bình trên thế giới thì cứ 10 phút lại có một người chết vì dại. Việc giao lưu mua bán, vận chuyển giữa các đàn chó qua biên giới là yếu tố làm gia tăng việc lây truyền chó dại. Tại Trung Quốc năm 2007, số ca tử vong do bệnh dại đã tăng gấp 16 lần so với năm 1995. Cũng trong năm theo Sở Y tế Hà Nội cho biết, tính từ đầu năm 2009 đến tháng 7 năm 2009, theo thống kê sơ bộ, trên địa bàn Hà Nội đã có 9 ca tử vong do chó dại cắn, tăng hơn tổng số ca tử vong do chó dại năm 2008 (8 ca). Những ca tử vong này đều tập trung ở các huyện phía Tây thành phố, trong đó nhiều nhất là tại huyện Ba Vì.

Theo thống kê của Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương cho biết số người tử vong do chó dại cắn tiếp tục gia tăng trong 8 tháng đầu năm 2010, với hơn 40 người tử vong từ đầu năm. Trong đó, Hà Nội được coi là địa phương có số tử vong do bệnh dại cao nhất Việt Nam, với 7 bệnh nhân tính từ đầu năm 2010. Tính chung trên toàn quốc, số tử vong do bệnh dại tăng khoảng 20% so với cùng kỳ năm 2009. Riêng ở Huyện Minh Hoá mỗi năm có hàng chục người bị chó nhiễm dại tấn công và nhiều nạn nhân đã tử vong.

Tại Hà Nội từ đầu năm 2011, toàn thành phố đã có 6 bệnh nhân bị chó dại cắn và đã tử vong Tại Thành phố Hồ Chí Minh, tính đến tháng 4 năm 2011, đã có nhiều người bị chó dại cắn và tử vong vì quên tiêm phòng. Nhiều người trong số đó do chủ quan nên khi phát hiện triệu chứng dại đưa đến cấp cứu thì đã muộn. Trong đó có 03 trường hợp tử vong do quá khinh suất.

Một thống kê năm 2013 cho thấy Việt Nam hiện có khoảng 10 triệu con chó và từ năm 2009 đến 2013 đã phát hiện có 533 con chó bị bệnh dại, tỷ lệ tiêm phòng vaccine dại cho chó tại các địa phương đạt thấp (dưới 60%). nhiều tỉnh thành đặc biệt phía Bắc, xuất hiện tình trạng chó hoang mắc dại hoặc nghi nhiễm bệnh dại tấn công con người. Từ cuối năm 2013, đến những tháng đầu năm 2014, tình hình dịch cúm gia cầm, bệnh chó dại bùng phát và diễn biến phức tạp tại một số địa phương trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa. Trong đó, bệnh dại đã khiến 2 người tử vong.

Một số vụ việc

Có nhiều báo cáo về những vụ việc chó dại tấn công con người, trong đó có những vụ việc thương tâm được báo chí tập trung phản ánh, cụ thể là:

• Ở Ấn Độ có trường hợp một con chó dại đã chui vào sân bay New Delhi tấn công và làm mọi người khiếp đảm trong gần 3 tiếng đồng hồ, cắn ít nhất 4 người, trong đó có 2 nhân viên sân bay trước khi bị một bảo vệ bắt.
• Tháng 5 năm 2010, tại huyện Quốc Oai, quận Hà Đông (Hà Nội) lại xảy ra 2 vụ tử vong do chủ quan vì bị chó dại cắn, cùng thời điểm có 01 vụ tương tự tại Lạng Sơn.
• Tháng 8 năm 2010, tại xã Trung Hoá, huyện Minh Hóa, tỉnh Quảng Bình, một con chó hoang không có chủ bị dại và kích động lao vào tấn công một lúc 15 người bằng những vết căn sâu ở tay, chân. Nạn nhân chủ yếu là phụ nữ và trẻ em đi chợ phiên của xã. Có người bị cắn nhiều nhát. Sau khi bị cắn, những người dân trong vùng đã đánh con chó đến chết.
• Tháng 10 năm 2010, địa bàn xã Chiềng Sinh, huyện Tuần Giáo, Quảng Bình, một người dân đã bị chó dại cắn và tử vong sau đó vì lên bệnh dại. Nguyên nhân vẫn là do chủ quan khi bị chó dại cắn đã không đi tiêm phòng dẫn đến tử vong, cụ thể là nạn nhân đã hơn 1 tháng sau khi bị chó dại cắn, có biểu hiện phát bệnh và được đưa đến Trung tâm Y tế huyện để cứu chữa nhưng không qua khỏi. Tại địa phương này đã có 87 người bị chó dại cắn phải đi tiêm phòng.
• Năm 2013, Có một con chó dại ở xã Trung Hoá đã gầm gừ và lao vào tấn công một lúc 15 người bằng những vết căn sâu ở tay, chân, nạn nhân chủ yếu là phụ nữ và trẻ em đi chợ phiên của xã, có người bị cắn nhiều nhát.
• Năm 2013, tại huyện Bù Đốp tỉnh Bình Phước, có 01 con chó dại cắn 8 người, mỗi bệnh nhân có ít nhất 3 - 4 vết thương do chó dại cắn, có trường hợp đến 6 vết cắn.

Xử lý khi bị chó cắn

Khi bị chó hoặc súc vật cắn, cần phải xử trí vết thương theo trình tự như sau: Theo dõi chó khi bị cắn Rửa sạch vết cắn nhiều lần với xà bông đặc hoặc các chất tẩy giặt khác, rửa vết thương dưới vòi nước mạnh ít nhất 5 phút, lấy bỏ hết dị vật và mô dập nát. Sát trùng vết thương bằng dung dịch cồn 70% hoặc dung dịch iode, lưu ý là xà phòng đặc 20%, sau đó rửa bằng nước muối 9%, bôi chất sát khuẩn như cồn, cồn iod đậm đặc… làm giảm tới mức tối thiểu lượng virus tại nơi xâm nhập.. Không khâu kín da hoặc băng quá kín. Dùng kháng sinh phòng ngừa nhiễm trùng vết cắn. Đề phòng uốn ván bằng huyết thanh kháng độc tố (SAT) và vaccin (Tetavax).

Xử trí tại chỗ bằng: Rửa ngay thật kỹ vết thương bằng xà phòng đặc, nước muối đặc, dội nước sạch nhiều lần, bôi chất sát khuẩn như cồn và iod đậm đặc nhằm sát khuẩn, giảm thiểu lượng virus dại ở vết thương. Không làm dập nát vết thương và chỉ khâu trong 3-5 ngày. Sau đó, đến cơ sở y tế để được tiêm vacxin dại càng sớm càng tốt. Đối với người già, phụ nữ có thai, người bị bệnh lao, thận, gan, tim mạch, sốt rét… cần hỏi bác sĩ chuyên khoa để được theo dõi tiêm và có ý kiến về cách điều trị.

Sẽ phải tiêm phòng dại ngay nếu:

• Chó lên cơn hoặc có biểu hiện nghi dại.
• Vết cắn ở đầu, mặt, cổ.
• Vết cắn gần hệ thần kinh trung ương (đầu, mặt, cổ tay) đầu chi, bộ phận sinh dục, kể cả khi chỉ bị sây xát nhẹ hoặc có nhiều vết cắn, vết cắn sâu, chó lên cơn dại… cần phải tiêm kháng huyết thanh dại và vaccine trong vòng một ngày nhưng phải khác vị trí tiêm. Tiêm huyết thanh dại càng sớm thì hiệu quả càng cao. Nếu chậm cũng không nên để quá 7 ngày sau khi bị cắn.
• Có nhiều vết cắn nguy hiểm, sâu.
• Không theo dõi được con chó đã cắn.
• Tại nơi bị cắn có súc vật bị dại. Nếu nạn nhân bị chó cắn nhưng không biết là chó dại hay không, thì nên tiêm chủng ngừa sớm trong vòng 2 ngày thì hiệu quả phòng bệnh rất cao, chủng ngừa chậm thì hiệu quả sẽ giảm nhưng vẫn còn hiệu quả, do đó có tiêm chủng vẫn còn hơn.

Trường hợp phải theo dõi con chó trong 15 ngày:

• Vết cắn nhẹ, xa não.
• Con chó vẫn sống bình thường khỏe mạnh.
• Không phát hiện bệnh dại ở súc vật trong khu vực.

Nhiều trường hợp chó cắn ngoài quần áo, tuy trên da vẫn có vết xước nhưng cũng không cần tiêm vì không bị virus xâm nhập. Trong thời gian theo dõi, nếu con vật bị ốm, bỏ ăn, chết, mất tích hay bị bán, mổ thịt thì cần đi tiêm ngay. Sau 15 ngày, nó vẫn sống khỏe mạnh thì có thể yên tâm.

Đối với con chó cắn người, nếu còn sống nên nhốt nó trong 10 ngày và theo dõi, nếu chó vẫn còn khoẻ mạnh thì có thể ngưng các biện pháp điều trị. Nếu chó bị đập chết, nên cắt đầu chó để xét nghiệm xác định bệnh dại, nếu không thể xét nghiệm thì nên đi tiêm phòng ngay.

Một số trường hợp không cần phải tiêm vắcxin là

• Bị chó cắn bóng, nghĩa là không đụng chạm gì tới người.
• Bị chó cắn qua quần áo dày mà không xước da hoặc bị chó liếm vào chỗ da lành không có vết xước.
• Những người đã tiếp xúc, sống chung với người bị bệnh dại, kể cả có ăn ngủ cùng phòng (trừ khi bị người lên cơn dại cắn có vết thương).

Lưu ý: Khi bị chó dại cắn, tuyệt đối không được tự chữa trị bằng các phương pháp dân gian (thuốc nam, lá thuốc, bôi dầu...) vì không có tác dụng phòng bệnh. Hoặc nếu đợi đến khi xuất hiện triệu chứng mới đi tiêm phòng thì cũng không thể cứu chữa được nữa. Vì vậy, người bị cắn phải đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được bác sĩ khám và tiêm phòng càng sớm càng tốt.

Phòng tránh

Người nuôi chó phải trông giữ, xích nhốt cẩn thận để tránh trường hợp chó tấn công người (đặc biệt đối với trường hợp chó đã mắc bệnh dại), ảnh hưởng đến tính mạng, sức khỏe, tài sản của người khác.

Quan trọng là để phòng bệnh, không để chó chạy rông, tiêm chủng cho chó nếu nuôi trong nhà. Không cho chó liếm vào các vết ghẻ lâu lành, đã có nhiều người chết vì dại, chỉ vì muốn chữa lành ghẻ. Tuyệt đối không bán chạy chó ở nơi đang có dịch sang vùng không có dịch, để ngăn chặn phát tán bệnh dại sang vùng chưa có dịch. Những người tiếp xúc với chó mèo dại, những người bị chó mèo dại cắn phải đi tiêm phòng ngay càng sớm càng tốt.

Phòng tránh bằng tuyên truyền nâng cao trách nhiệm của người nuôi chó. Cần lưu ý, khi con chó đã bị dại thì trong tuyến nước bọt và các dây thần kinh đều có virus dại, các bộ phận khác cũng có thể chứa virus nên rất nguy hiểm. Tuyệt đối không dùng làm thức ăn cho người và gia súc.

Tham gia phong trào phòng chống bệnh dại liên quan, tích cực đẩy mạnh việc xử lý những vấn đề chó dại phát sinh tồn tại trong xã hội.