✨Chiến dịch tấn công Memel

Chiến dịch tấn công Memel là một trận tấn công của Hồng quân Liên Xô nhằm vào quân đội Đức Quốc xã, diễn ra vào giai đoạn cuối của cuộc chiến tranh Xô-Đức thuộc thế chiến thứ hai. Chiến dịch Memel là một thắng lợi quan trọng của quân đội Liên Xô khi họ đã đánh tan một phần lớn binh lực Tập đoàn quân thiết giáp số 3, giải phóng phần lớn lãnh thổ Litva và chính thức cắt đứt Cụm Tập đoàn quân Bắc khỏi lực lượng chính của quân Đức và dồn cụm quân này lên mỏm đất Kurland. Cụm Tập đoàn quân Bắc lúc này gần như đã mất hết vai trò trong cuộc chiến và bị giam lỏng tại khu vực Courland cho đến khi nó đầu hàng vào cuối chiến tranh.

Bối cảnh

Chiến thắng của quân đội Liên Xô trong chiến dịch Bagration không chỉ giáng một đòn hủy diệt vào Cụm Tập đoàn quân Trung tâm, đục một lỗ thủng hàng trăm cây số tại chính diện mặt trận Xô-Đức mà còn đặt Cụm Tập đoàn quân Bắc trước nguy cơ bị cô lập và cắt rời khỏi lực lượng chính. Mặc dù trong các chiến dịch Doppelkopf và Casar quân Đức đã tạm thời thiết lập lại một hành lang hẹp nối liền Cụm Tập đoàn quân Bắc với phần còn lại của quân đội Đức Quốc xã, thành quả đó đã phải đánh đổi bằng những tổn thật rất lớn và nguy cơ bị bao vây của Cụm Tập đoàn quân Bắc vẫn còn treo lơ lửng trên đầu.

Nguy cơ bị cô lập đối với đạo quân này một lần nữa lại bùng lên trong cuộc tổng tấn công vào Riga của cả ba phương diện quân Baltic vào ngày 14 tháng 9 năm 1944. Trong suốt một tháng Cụm Tập đoàn quân Bắc phải chống đỡ vất vả trước các đợt tấn công dữ dội của quân đội Liên Xô tại Riga nhưng không thể ngờ rằng đòn kết liễu số phận của họ lại diễn ra ở mặt Nam.

Binh lực và kế hoạch

Quân đội Liên Xô

*Phương diện quân Baltic 1 (tư lệnh: đại tướng I. Kh. Bagramyan, tham mưu trưởng: trung tướng V. V. Kurasov) Tập đoàn quân cận vệ số 5 (thượng tướng V. T. Volskiy) Tập đoàn quân số 33 (trung tướng V. D. Tsvetayev) Tập đoàn quân số 43 (trung tướng A. P. Beloborodov) Tập đoàn quân số 51 (trung tướng Ya. G. Kreyzer) Tập đoàn quân xung kích số 4 (trung tướng P. F. Malyshev) Tập đoàn quân cận vệ số 6 (trung tướng I. M. Chistyakov)

Trong khi cuộc tấn công vào Riga vẫn đang diễn ra quyết liệt, Đại bản doanh Bộ Tổng tư lệnh Tối cao Liên Xô STAVKA đã bắt tay vào chuẩn bị một đòn tấn công mới tại một trục tấn công hoàn toàn khác: vùng Memel nằm tại biên giới Litva-Đông Phổ. Kế hoạch này được thông báo trong chỉ thị ban hành ngày 24 tháng 9 năm 1944 của Đại bản doanh.. Theo đó, Phương diện quân Baltic 1 của đại tướng I. Kh. Bagramyan sẽ ngưng tấn công, giao mục tiêu Riga lại cho hai Phương diện quân Baltic kia và chuẩn bị binh lực đánh vào Memel. Sự thay đổi hướng tấn công của Đại bản doanh không phải là không có cơ sở, do Cụm Tập đoàn quân Bắc đứng trước nguy cơ bị bao vây đã tiến hành triệt thoái khỏi Estonia và thiết lập một vành đai phòng ngự cứng rắn ở Riga.

Để thực hiện đợt tấn công mới này đòi hỏi sự tái cơ cấu và thay đổi binh lực ở quy mô lớn tại các Phương diện quân Baltic 1 và 2. Từ ngày 29 tháng 7, tập đoàn quân số 16 (Đức) đã bắt đầu phát hiện các hoạt động chuyển quân của phía Liên Xô từ khu vực Riga sang hướng Tây Nam. Thật vậy, một số đơn vị mạnh của quân đội Liên Xô như tập đoàn quân xung kích số 4 và tập đoàn quân số 51 đã được điều sang Phương diện quân Baltic 1 để phục vụ cho hướng tấn công mới. Trước đó, ngày 8 tháng 7 Nguyên soái G. K. Zhukov đã hạ lệnh bí mật điều Tập đoàn quân xe tăng cận vệ số 5 từ Phương diện quân Byelorussia 3 sang Phương diện quân Baltic 1. Kết quả là Phương diện quân Baltic 1 đã có trong tay một lực lượng xung kích mạnh gồm tập đoàn quân số 43, cận vệ số 6 và số 2, xung kích số 4 hỗ trợ bởi các đơn vị cơ động của Phương diện quân, ngoài ra còn có tập đoàn quân xe tăng cận vệ số 5 và thê đội 2 của tập đoàn quân số 51. Từ ngày 24 tháng đến 4 tháng 10, 50 sư đoàn bộ binh, 15 lữ đoàn xe tăng và 93 trung đoàn pháo binh đã được bí mật điều đến vị trí tác chiến mới Và cứ cho là quân Đức nhận diện được các đợt chuyển quân của phía Liên Xô thì mọi thứ đã quá muộn: phía Đức không có thời gian để chuẩn bị phương án đối phó. Thật vậy, quân Đức trấn thủ ở đây đã bị đánh tan ngay trong ngày đầu tiên và quân đội Liên Xô đột phá được đến 10 dặm. Ngay lập tức tập đoàn quân xe tăng cận vệ số 5 được tung ngay vào đột phá khẩu và đến chiều nó đã chọc sâu vào hậu cứ quân Đức Còn quân đoàn số 28 của Đức tiếp tục chống giữ tuyến phòng ngự xung quanh Memel.

Việc Tập đoàn quân thiết giáp số 3 bị đánh tan và bị dồn về Memel đã chính thức "đóng dấu" số phận của Cụm Tập đoàn quân Bắc; nó đã hoàn toàn bị cắt khỏi lực lượng chính và bị nhốt ở vùng Ban Tích. Không còn cách nào khác, Ferdinand Schörner hạ lệnh triệt binh khỏi Riga và rút về đóng tại bàn đạp ở bán đảo Kurland. Cuộc rút binh diễn ra dưới làn mưa bom bão đạn cùng sự truy kích ráo riết của các Phương diện quân Baltic 1, 2 của Liên Xô. Đến ngày 23 tháng 10, Cụm Tập đoàn quân Bắc đã rút lui an toàn về Kurland. Tuy nhiên, Hitler yêu cầu quân Đức phải giữ vững bàn đạp này và vì vậy chỉ một phần rất nhỏ binh lực Đức được di tản khỏi bán đảo. Cụm Tập đoàn quân Bắc đã yên vị trong "cái túi" Kurland và gần như mất hết vai trò trong cuộc chiến

Sau chiến tranh, thành phố Memel - vốn bị phát xít Đức xâm chiếm từ năm 1939 - đã được trả về cho Litva, lúc này đã là một nước Cộng hòa thuộc Liên bang Xô Viết. Đến năm 1947 thành phố được đổi về tên cũ tiếng Litva là Klaipėda.