Chế Củ là một vị vua của Vương quốc Chiêm Thành, trị vì từ năm 1024 đến năm 1074. Theo bi ký Chiêm Thành, ông có tên gọi là Yang Pu Sri Rudravarmadeva. Ông còn được gọi là Rudravarman III. Dưới triều ông, Chiêm Thành bại trận trong cuộc chiến tranh năm 1069 với Đại Việt.
Chiến tranh với Đại Việt (1069)
Trước đây, năm 1044 vua Lý Thái Tông từng đem quân đánh phạt Chiêm Thành, giết được vua xứ này là Sạ Đẩu. Tuy nhiên, sang thời Lý Thánh Tông, trong các năm 1065 - 1069, vương quốc Chiêm bỏ cống. Từ khi triều đình Chế Củ được vua nhà Tống giúp đỡ, cho ngựa trắng và cho phép họ mua lúa ở Quảng Châu, Chiêm Thành không tiếp tục nạp cống cho Đại Việt nữa. Mọi hành động của Chiêm Thành đều bị người Việt cho là khiêu khích họ.
Tháng 2 năm 1069, niên hiệu Thần Vũ thứ nhất, cùng với Lý Thường Kiệt, vua Lý Thánh Tông thân chinh đem quân đi đánh Chiêm Thành. Khi Lý Thường Kiệt đến cửa Nhật Lệ, thủy quân Chiêm xông ra chặn quân Việt. Tướng Lý là Hoảng Kiệt đánh lui họ rồi tiến về phía Nam không bị ngăn trở, mục đích của quân Đại Việt là tiến thẳng tới đánh phá kinh đô Phật Thệ và bắt quốc vương. Chế Củ cùng năm vạn dân chúng bị bắt.
Đại Việt Sử Ký Toàn Thư có ghi nhận về cuộc chiến này như sau:
:trận này vua đánh Chiêm Thành mãi không được, đem quân về đến châu Cư Liên, nghe tin Nguyên phi giúp việc nội trị, lòng dân cảm hoá hoà hợp. Trong cõi vững vàng, tôn sùng Phật giáo, dân gọi là bà Quan Âm, vua nói: "Nguyên phi là đàn bà còn làm được như thế, ta là nam nhi lại chẳng được việc gì hay sao?". Bèn quay lại đánh nữa, thắng được. Mùa hạ, tháng 6 đem quân về. Mùa thu, tháng 7, vua từ Chiêm thành về đến nơi, dâng tù ở Thái Miếu, đổi niên hiệu là Thần Vũ năm thứ 1. Chế Củ xin dâng ba châu Địa Lý, Mã Linh, Bố Chính để chuộc tội. Vua bằng lòng, tha cho Chế Củ về nước (Địa Lý nay là tỉnh Quảng Nam). Mùa đông, tháng 10, ngày Đinh Sửu, có đám mây sắc đỏ sát mặt trời.
Còn Đại Việt sử lược thì ghi nhận:
:''Mùa xuân, tháng 2, ngày Mậu Tuất vua xuống chiếu thân chinh đến nước Chiêm Thành. Ngày Đinh vị vua thề ở nơi Long Trì... Ngày Ất Sửu sai bọn Hoàng Tiệp trong hàng Đại Liêu Ban đánh cửa biển Nhật Lệ thắng lợi... Ngày Bính Tý đóng quân ở Thị Lợi Bì Nại, có cái hiện tượng là hai con chim đều bay theo thuyền vua như thể dẫn đường vậy. Đại quân tiến lên trước đóng ở bờ sông Tu Mao thấy tướng Chiêm Thành là Bố Bì Dà La đang bày trận ở bờ sông. Quan quân (nhà vua- ND) xông ra đánh, chém Bố Bì Dà La, quân Chiêm chết vô số. Chúa Chiêm Thành là Đệ Củ nghe quân bị thua bèn dắt vợ con ban đêm lẫn trốn. Đêm ấy, quan (nhà vua- ND) kéo rốc vào thành Phật Thệ, đến bến Đồng La, dân ở thành Phật Thệ xin hàng.
:Mùa hạ, tháng 4 Nguyên Soái Nguyễn Thường Kiệt bắt được Đệ Củ ở biên giới Chân Lạp. Mùa hạ, tháng 5 vua ngự tiệc cùng quần thần ở ngôi điện của vua Chiêm Thành, vua lại thân hành múa thuẫn và đánh cầu ở nơi thềm điện ấy,...
Còn theo Việt sử toàn thư của Phạm Văn Sơn:
:Lý Thường Kiệt vượt được sông Tu Mao, lại qua hai con sông nữa mới tới kinh đô Chiêm. Đang đêm nghe tin quân của mình bại trận ở Tu Mao, Chế Củ mang vợ con chạy trốn. Dân trong thành thấy quân Đại Việt đến đều ra hàng.
Cũng theo Việt sử toàn thư, sau đó, Lý Thường Kiệt đem quân theo phía Nam. Vào tháng tư, quân Lý tiến đến biên giới Chân Lạp (Campuchia), qua các vùng Phan Rang, Phan Thiết ngày nay mà tiếng Chiêm gọi là Panduranga. Cuối cùng, do Chiêm Thành từng có thù oán với Chân Lạp nên Chế Củ không còn đường chạy, bèn đầu hàng Đại Việt, và bị cầm tù cùng với năm vạn quân. Cuộc đuổi bắt vua Chế Củ mất hết một tháng.
Ngày 19 tháng 6 năm Quý Tỵ, thuyền của quân Lý về đến cửa Tư Minh, có lẽ là Tư Dung. Ngày 17 tháng 7 năm Tân Dậu, đạo quân Nam chinh về đến Thăng Long. Chế Củ mặc áo vải trắng, đầu đội mũ làm bằng cây gai, tay bị trói sau lưng do 5 người lính Võ đô dắt. Vì ông xin dâng 3 châu Bố Chính, Mã Linh và Địa Lý để chuộc tội nên được tha về..
Năm 1074, ông qua đời, ở ngôi được 100 năm,thọ 150 tuổi
👁️
0 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Chế Củ** là một vị vua của Vương quốc Chiêm Thành, trị vì từ năm 1024 đến năm 1074. Theo bi ký Chiêm Thành, ông có tên gọi là **Yang Pu Sri Rudravarmadeva**. Ông còn
#hello Bảo bối thần thánh cho phái đẹp chúng mình lại về ngập kho nhà e rùi các chế ơi ^^Tóc mái thưa, tóc mái dày, tóc giả mà như tóc thật, đến gia đình
#hello Bảo bối thần thánh cho phái đẹp chúng mình lại về ngập kho nhà e rùi các chế ơi ^^Tóc mái thưa, tóc mái dày, tóc giả mà như tóc thật, đến gia đình
#hello Bảo bối thần thánh cho phái đẹp chúng mình lại về ngập kho nhà e rùi các chế ơi ^^Tóc mái thưa, tóc mái dày, tóc giả mà như tóc thật, đến gia đình
#hello Bảo bối thần thánh cho phái đẹp chúng mình lại về ngập kho nhà e rùi các chế ơi ^^Tóc mái che hói thần thánh tóc giả mà như tóc thật, đến gia đình
#hello Bảo bối thần thánh cho phái đẹp chúng mình lại về ngập kho nhà e rùi các chế ơi ^^Tóc mái che hói thần thánh tóc giả mà như tóc thật, đến gia đình
#hello Bảo bối thần thánh cho phái đẹp chúng mình lại về ngập kho nhà e rùi các chế ơi ^^Tóc mái che hói thần thánh tóc giả mà như tóc thật, đến gia đình
#hello Bảo bối thần thánh cho phái đẹp chúng mình lại về ngập kho nhà e rùi các chế ơi ^^Tóc mái che hói thần thánh tóc giả mà như tóc thật, đến gia đình
**Chè** là một món ăn được dùng làm món tráng miệng có nguồn gốc từ Việt Nam. Đây là một món nước, trong đó nguyên liệu quan trọng nhất là đường. Nguyên liệu nấu chè
nhỏ|Một ống chứa atropine tiêm 1mL / 0,5mg nhỏ|Vỉ thuốc nhỏ mắt cho một lần sử dụng nhỏ|Gói lẻ thuốc với nhận dạng đầy đủ (mã văn bản và mã vạch) nhỏ| Một vỉ [[thuốc
CÓ XANH PHẢI CÓ LUÔN HỒNGCHỨ HỒNG KHÔNG CÓ ... NGUỜI NGUỜI CƯỜI CHÊ Chỉ là một chút thơ ca để lấy đà ON AIR luôn cho dòng Micellar Water ( nuớc tẩy trang )
CÓ XANH PHẢI CÓ LUÔN HỒNGCHỨ HỒNG KHÔNG CÓ ... NGUỜI NGUỜI CƯỜI CHÊ Chỉ là một chút thơ ca để lấy đà ON AIR luôn cho dòng Micellar Water ( nuớc tẩy trang )
Makeup thật đẹp, hay che hình xăm đều ok hết lun- Che 5in1 cho cả thâm mắt, môi, lỗ chân lông to, tàn nhang, mụn nám da "em này" che hầu hết 98% luôn ạ-
( MAFFICK® Chính hãng 100% Hạn sử dụng: 3 năm Gói hàng bao gồm: 1 hộp Thành phần chính: Nước, glycerin, titanium dioxide, butylene glycol, chiết xuất Centella asiatica, chiết xuất Boswellia serrata, và các
Makeup thật đẹp, hay che hình xăm đều ok hết lun- Che 5in1 cho cả thâm mắt, môi, lỗ chân lông to, tàn nhang, mụn nám da "em này" che hầu hết 98% luôn ạ-
( MAFFICK® Chính hãng 100% Hạn sử dụng: 3 năm Gói hàng bao gồm: 1 hộp Thành phần chính: Nước, glycerin, titanium dioxide, butylene glycol, chiết xuất Centella asiatica, chiết xuất Boswellia serrata, và các
Makeup thật đẹp, hay che hình xăm đều ok hết lun- Che 5in1 cho cả thâm mắt, môi, lỗ chân lông to, tàn nhang, mụn nám da "em này" che hầu hết 98% luôn ạ-
( MAFFICK® Chính hãng 100% Hạn sử dụng: 3 năm Gói hàng bao gồm: 1 hộp Thành phần chính: Nước, glycerin, titanium dioxide, butylene glycol, chiết xuất Centella asiatica, chiết xuất Boswellia serrata, và các
( MAFFICK® Chính hãng 100% Hạn sử dụng: 3 năm Gói hàng bao gồm: 1 hộp Thành phần chính: Nước, glycerin, titanium dioxide, butylene glycol, chiết xuất Centella asiatica, chiết xuất Boswellia serrata, và các
( MAFFICK®Chính hãng 100% Hạn sử dụng: 3 năm Gói hàng bao gồm: 1 hộpThành phần chính: Nước, glycerin, titanium dioxide, butylene glycol, chiết xuất Centella asiatica, chiết xuất Boswellia serrata, và các hợp chất
( MAFFICK®Chính hãng 100% Hạn sử dụng: 3 năm Gói hàng bao gồm: 1 hộpThành phần chính: Nước, glycerin, titanium dioxide, butylene glycol, chiết xuất Centella asiatica, chiết xuất Boswellia serrata, và các hợp chất
( MAFFICK® Chính hãng 100% Hạn sử dụng: 3 năm Gói hàng bao gồm: 1 hộp Thành phần chính: Nước, glycerin, titanium dioxide, butylene glycol, chiết xuất Centella asiatica, chiết xuất Boswellia serrata, và các
( MAFFICK®Chính hãng 100% Hạn sử dụng: 3 năm Gói hàng bao gồm: 1 hộpThành phần chính: Nước, glycerin, titanium dioxide, butylene glycol, chiết xuất Centella asiatica, chiết xuất Boswellia serrata, và các hợp chất
Đừng quên sáng và tối1 lớp kem mỏng face mặc livi's thai lan.1 lớp mỏng body livi's thai lanDỡng trắng da rất hiệu quả.Giúp da trắng mịn màng hơnRồi mấy chế sẽ thấy y làn
Bột Chè Củ Sen Dưỡng Nhan Mix Hạt Siêu Ngon Nhiều Dinh Dưỡng - Hộp 500g [hàng mới về] Thành phần: Bột củ sen, đường, hạt chia,nho khô, quả nam việt quất khô, hạt điều,
**Họ Chè** (danh pháp khoa học: **Theaceae**, đồng nghĩa: **Camelliaceae**, **Gordoniaceae**) là một họ thực vật có hoa, bao gồm các loại cây bụi và cây gỗ. Họ Chè là một phần của bộ Thạch
**Cú lợn mặt nạ Manus** (danh pháp hai phần: **_Tyto manusi_**) là một loài chim thuộc Chi Cú lợn, Họ Cú lợn (_Tytonidae_).. Cú lợn mặt nạ Manus là loài chim đặc hữu ở đảo
thumb | 220x124px | right | [[Adolf Hitler - lãnh đạo chế độ độc tài toàn trị của Đức Quốc Xã 1933 - 1945]] **Chế độ độc tài** (; cách dịch khác là **chuyên chính**),
nhỏ|Các nước "cộng hòa tổng thống" với mức độ "tổng thống chế toàn phần" được biểu thị bằng màu **Xanh biển**. Các quốc gia có một mức độ "tổng thống chế bán phần" được biểu
Cuộc **bầu cử tổng thống Hoa Kỳ năm 1860** là cuộc bầu cử tổng thống bốn năm một lần lần thứ 19, được tổ chức vào ngày 6 tháng 11 năm 1860. Trong một cuộc
Cuộc **bầu cử tổng thống Hoa Kỳ năm 1844** là cuộc bầu cử tổng thống bốn năm một lần thứ 15, được tổ chức từ thứ sáu, ngày 1 tháng 11 đến thứ tư ngày
thumb|right|Phụ nữ trong độ tuổi sinh sản và trẻ em dưới 2 tuổi cần cải thiện tình trạng dinh dưỡng bằng cách ăn thực phẩm tốt cho sức khỏe Trong dinh dưỡng, **chế độ ăn
**Chiến dịch tranh cử tổng thống năm 2024 của Donald Trump** là chiến dịch tranh cử tổng thống cho cuộc bầu cử tổng thống Hoa Kỳ 2024 đang diễn ra của cựu tổng thống thứ
Cuộc **bầu cử tổng thống Hoa Kỳ năm 1856** là cuộc bầu cử tổng thống bốn năm một lần thứ 18, được tổ chức vào thứ ba, ngày 4 tháng 11 năm 1856. Trong một
Củ sen là phần rễ của cây sen có tên khoa học là Rhizoma Nelumbinis. Củ sen sau khi sơ chế và rửa sạch được làm nguyên liệu chế biến các món ăn ngon và
**Ernesto "Che" Guevara** (; 14 tháng 6 năm 1928 – 9 tháng 10 năm 1967) là một nhà Cách mạng theo Chủ nghĩa Marx, bác sĩ, tác giả, lãnh đạo du kích, nhà ngoại giao
[[Thủ tướng Việt Nam|Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đi bầu ở Lý Học, Hải Phòng]] **Bầu cử ở Việt Nam** là quá trình các cử tri của quốc gia này đưa ra quyết định theo
**Thể chế đại nghị** hoặc **Đại nghị chế** với đặc điểm là nhánh hành pháp của chính quyền phụ thuộc vào sự cho phép trực tiếp hoặc gián tiếp của quốc hội, thường được biểu
thumb|Biểu tượng quốc tế về tái chế. Biểu tượng này được dán trên các sản phẩm có thể tái chế. **Tái chế** được hiểu là quá trình thu gom, xử lý rác thải hoặc vật
**Khoa cử** là chế độ tuyển bạt quan viên qua trắc nghiệm khởi phát từ Trung Hoa và trở thành pháp chế trọng yếu bậc nhất Hán tự văn hóa quyển. ## Thuật ngữ "Khoa
Cuộc **bầu cử tổng thống Hoa Kỳ năm 1848** là cuộc bầu cử tổng thống bốn năm một lần lần thứ 16, được tổ chức vào thứ ba, ngày 7 tháng 11 năm 1848. Với
Củ sen là thực phẩm chế biến món ăn vừa ngon lại mang nhiều lợi ích cho sức khỏe con người.Cây sen là một loài cây sống ở dưới nước, sen là một loài cây
**Quan chế nhà Lý** là định chế cấp bậc phẩm hàm quan lại phong kiến dưới thời nhà Lý trong lịch sử Việt Nam. ## Khái quát Những ghi chép trong sử sách không hoàn
Cuộc **bầu cử tổng thống Hoa Kỳ năm 1852** là cuộc bầu cử tổng thống bốn năm một lần lần thứ 17, được tổ chức vào thứ ba, ngày 2 tháng 11 năm 1852. Ứng
#hello Bảo bối thần thánh cho phái đẹp chúng mình lại về ngập kho nhà e rùi các chế ơi ^^Tóc mái thưa, tóc mái dày, tóc giả mà như tóc thật, đến gia đình
#hello Bảo bối thần thánh cho phái đẹp chúng mình lại về ngập kho nhà e rùi các chế ơi ^^Tóc mái thưa, tóc mái dày, tóc giả mà như tóc thật, đến gia đình
#hello Bảo bối thần thánh cho phái đẹp chúng mình lại về ngập kho nhà e rùi các chế ơi ^^Tóc mái thưa, tóc mái dày, tóc giả mà như tóc thật, đến gia đình
#hello Bảo bối thần thánh cho phái đẹp chúng mình lại về ngập kho nhà e rùi các chế ơi ^^Tóc mái thưa, tóc mái dày, tóc giả mà như tóc thật, đến gia đình
#hello Bảo bối thần thánh cho phái đẹp chúng mình lại về ngập kho nhà e rùi các chế ơi ^^Tóc mái thưa, tóc mái dày, tóc giả mà như tóc thật, đến gia đình
thumb|304x304px|Cây sáo làm từ xương động vật [[thời kỳ đồ đá. Đây được xem như phát minh đầu tiên của loài người dùng xương động vật chế tác thành nhạc cụ|thế=]] Hình ảnh của một