thumb|Sơ đồ tầng của Nhà thờ Thánh Lôrensô Đamasô tại Roma, là một vương cung thánh đường. Nó được xây dựng theo kiểu kiến trúc vương cung basilica: một tòa nhà hình chữ nhật với một gian giữa được bao quanh bởi các lối đi dọc.
Vương cung thánh đường (tiếng Latinh và tiếng Ý: basilica) là một danh hiệu tôn vinh đặc biệt mà Giáo hoàng sắc phong cho các nhà thờ hoặc thánh địa xét theo tính cách cổ kính, tầm quan trọng trong lịch sử và ý nghĩa tâm linh đối trong Giáo hội Công giáo. Vương cung thánh đường được phân biệt cho các mục đích nghi lễ so với các nhà thờ thông thường khác. Công trình nhà thờ giữ danh hiệu này không nhất thiết phải xây theo kiểu kiến trúc vương cung basilica theo nghĩa kiến trúc (một tòa nhà hình chữ nhật với gian giữa ở giữa có hai hoặc nhiều lối đi dọc).
Vương cung thánh đường cơ bản được chia làm hai loại là đại vương cung thánh đường (major basilica) - bao gồm bốn nhà thờ, tất cả đều thuộc Giáo phận Rôma và tiểu vương cung thánh đường (minor basilica) tức tất cả các vương cung thánh đường còn lại. Tính đến năm 2019, có tổng cộng 1.810 nhà thờ được phong danh hiệu vương cung thánh đường trên toàn thế giới.
Bởi tầm quan trọng và ý nghĩa tôn vinh, phần lớn các vương cung thánh đường thường là nhà thờ chính tòa của chính giáo phận hay tổng giáo phận tương ứng nơi mà nó tọa lạc nhưng không phải nhà thờ chính tòa nào cũng là vương cung thánh đường. Roma là thành phố sỡ hữu số lượng nhiều vương cung thánh đường nhất trên thế giới, bao gồm cả Vương cung thánh đường Thánh Phêrô Vatican.
Đặc biệt, các nhà thờ được chỉ định là vương cung thánh đường thuộc giáo hoàng (basilica papale) sẽ có ngai tọa giáo hoàng và bàn thánh lễ giáo hoàng, tại đó không ai có thể cử hành thánh lễ nếu không có sự cho phép của giáo hoàng.
Từ nguyên
:Xem thêm : Danh sách Vương cung thánh đường Công giáo
Trong tiếng Hy Lạp, basilikè có nghĩa là cổng vương cung. Thời xưa, người dân La Mã gọi basilica là một dạng kiến trúc công cộng chứ chưa phải là tôn giáo, đó là công trình chia thành nhiều dãy song song, làm thành một quảng trường có mái che. Tại đây người ta gặp nhau, sinh hoạt, bàn bạc công việc.
Ngày nay, "basilica" thường được hiểu là một công trình tôn giáo của Giáo hội Công giáo La Mã, tiếng Việt gọi là "vương cung thánh đường". Một vương cung thánh đường có thể là một nhà thờ chính tòa, cũng có thể là một nhà thờ bình thường.
Sự phân cấp bậc nhà thờ
Các đại vương cung thánh đường và các vương cung thánh đường thuộc giáo hoàng có cấp bậc vượt trên tất cả các nhà thờ khác. Tuy nhiên, bên trong một giáo phận thì nhà thờ chính tòa sẽ đứng trước tất cả các nhà thờ khác trong cùng giáo phận, kể cả khi những nhà thờ khác được giáo hoàng sắc phong danh hiệu (tiểu) vương cung thánh đường.
Có duy nhất bốn nhà thờ nổi tiếng tại Roma giữ danh hiệu đại vương cung thánh đường, chúng hợp thành bộ tứ đại vương cung thánh đường (tiếng Ý: Quattro basiliche maggiori, tiếng Anh: Four Major Basilicas) bao gồm:
*Vương cung thánh đường Thánh Phêrô (Basilica di San Pietro in Vaticano) hay Đền thánh Phêrô/Nhà thờ Thánh Phêrô, còn gọi là Vương cung thánh đường Vatican* (Vatican Basilica): là một địa điểm hành hương lớn, được xây dựng trên nơi chôn cất của Thánh Phêrô tông đồ, nằm trong lãnh thổ của Thành Vatican, đất nước độc lập nhỏ nhất thế giới.
Vương cung thánh đường Thánh Phaolô Ngoại thành (Basilica di San Paolo fuori le mura) hay Đền thánh Phaolô/Nhà thờ Thánh Phaolô, còn gọi là Vương cung thánh đường Ostia (Ostian Basilica): là một thánh địa quan trọng nằm trên con đường La Mã Via Ostiense dẫn đến hải cảng của La Mã xưa là Ostia. Nhà thờ này được xây dựng trên nơi chôn cất của Thánh Phaolô tông đồ.
Vương cung thánh đường Thánh Gioan Latêranô (Basilica di San Giovanni in Laterano) còn gọi là Vương cung thánh đường Lateran (Lateran Basilica): là nhà thờ chính tòa của Giáo phận Rôma và là nơi đặt ngai tòa giám mục của Giáo hoàng. Đây là nhà thờ Kitô giáo đầu tiên được xây dựng chính thức hợp pháp tại Đế quốc La Mã, là nhà thờ lâu đời nhất và cao cấp nhất trong bộ tứ đại, nắm giữ tước hiệu độc nhất vô nhị Tổng lãnh vương cung thánh đường (tiếng Latinh: Archibasilica) kèm danh hiệu cao quý Nhà thờ Mẹ và Đứng đầu của tất cả các nhà thờ trên toàn thế giới (tiếng Latinh: Omnium Urbis et Orbis Ecclesiarum Mater et Caput) và là nhà thờ đại kết của toàn thể Giáo hội Công giáo Hoàn vũ.
Vương cung thánh đường Đức Bà Cả (Basilica di Santa Maria Maggiore) còn gọi là Vương cung thánh đường Liberiana** (Liberian Basilica): gắn liền với Giáo hoàng Libêriô, là Nhà thờ Đức Bà đứng đầu của tất cả các Nhà thờ Đức Bà trên toàn thế giới, vinh danh và cung hiến đến Đức Trinh nữ Maria, Mẹ Thiên Chúa.
Sãopedro1.jpg|Vương cung thánh đường
Thánh Phêrô tại Vatican
Roma San Paolo fuori le mura BW 1.JPG|Vương cung thánh đường
Thánh Phaolô Ngoại thành
San Giovanni in Laterano 2021.jpg|Tổng lãnh vương cung thánh đường
Thánh Gioan tại Latêranô
Santa_Maria_Maggiore_Front.JPG|Vương cung thánh đường
Đức Bà Cả
Tiểu vương cung thánh đường (tiếng Ý: basilica minore) là danh hiệu dành cho bất kỳ ngôi thánh đường hay thánh địa quan trọng nào khác tại Roma hay khắp nơi trên thế giới, do chính giáo hoàng ban tặng. Khi một nhà thờ đã được nâng lên danh hiệu tiểu vương cung thánh đường thì được Tòa Thánh trao cho hai biểu trưng của mối liên kết giữa vương cung thánh đường đó với giáo hoàng: một cái chuông (tintinnabulum) dùng để báo tin khi giáo hoàng hay người thay mặt giáo hoàng đến, và một cái dù bằng lụa có hai màu vàng, đỏ (conopaeum hay umbraculum) dùng để che cho giáo hoàng.
Kiến trúc
thumb|[[Nhà thờ chính tòa Đức Bà Sài Gòn - một vương cung thánh đường nổi tiếng tại Việt Nam.]]
Hầu hết các vương cung thánh đường Công giáo đều là các nhà thờ có kiến trúc to lớn và/hoặc cổ kính. Mặt bằng các công trình này thường mang hình cây thập giá (tượng trưng cho Chúa Giêsu) tạo thành ba gian chính: gian hành lang, gian giáo dân và gian cung thánh. Bên trong có lưu giữ hài cốt các vị tử đạo, thánh nhân, các nhân vật quan trọng hoặc các tác phẩm nghệ thuật Công giáo có giá trị lớn.
👁️
0 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
thumb|Sơ đồ tầng của Nhà thờ Thánh Lôrensô Đamasô tại Roma, là một vương cung thánh đường. Nó được xây dựng theo kiểu kiến trúc vương cung basilica: một tòa nhà hình chữ nhật với
**Vương cung thánh đường Thánh Phaolô Ngoại thành** (tiếng Ý: _Basilica Papale di San Paolo fuori le Mura_, có tên khác là **Nhà thờ Thánh Phaolô**) là một trong bốn đại vương cung thánh đường
**Đại Vương cung thánh đường Giáo tông Thánh Phêrô tại Vatican** (tiếng Ý: _Basilica Papale maggiore di San Pietro in Vaticano_) hay đơn giản là **Vương cung thánh đường Thánh Phêrô** (tiếng Latinh: _Basilica Sancti
Dưới đây là danh sách các Vương cung thánh đường của Giáo hội Công giáo La Mã. Đây là một danh hiệu tôn vinh đặc biệt mà các Giáo hoàng dành cho nhà thờ hoặc
**Tổng lãnh vương cung thánh đường Nhà thờ chính tòa Chúa Cứu thế Cực Thánh và Thánh Gioan Tẩy giả và Thánh sử Gioan tại Latêranô** – còn được biết đến với những tên gọi
**Vương cung thánh đường Đức Mẹ La Vang** (tên khác: **Nhà thờ La Vang**) là một nhà thờ Công giáo Rôma thuộc Tổng giáo phận Huế, tọa lạc ở xã Hải Lăng, Quảng Trị, Việt
**Vương cung thánh đường Thánh Phanxicô thành Assisi** (tiếng Ý: _Basilica Papale di San Francesco_, Latinh: _Basilica Sancti Francisci Assisiensis_) là nhà thờ mẹ của Dòng Anh Em Hèn Mọn thuộc Giáo hội Công giáo
**Vương cung thánh đường Đức Mẹ Hòa Bình** () là một tiểu vương cung thánh đường Công giáo La Mã dành cho Đức Mẹ Hòa Bình nằm tại Yamoussoukro, thủ đô hành chính của Bờ
**Vương cung thánh đường Đền thánh Quốc gia Đức Mẹ Vô Nhiễm Nguyên Tội** là một công trình nổi tiếng của Giáo hội Công giáo Rôma ở thủ đô Washington, DC, Hoa Kỳ. Công trình
nhỏ|phải|Vương cung thánh đường Saint-Denis **Vương cung Thánh đường Thánh Denis** (tiếng Pháp: _basilique Saint-Denis_ hay _cathédrale Saint-Denis_) là một nhà thờ chính tòa Công giáo, và trước đây là một đan viện dòng Biển
**Tiểu vương cung Thánh đường Truyền Tin** (tiếng Hebrew: כנסיית הבשורה, tiếng Ả Rập: كنيسة البشارة, tiếng Hy Lạp: Εκκλησία του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου,Ekklisía tou Evangelismoú tis Theotókou) là một nhà thờ Công giáo ở
**Vương cung thánh đường Thánh Jacob** (Slovak: **Bazilika svätého Jakuba**) là một nhà thờ mang phong cách kiến trúc Gothic nằm tại Levoča, vùng Prešov, Slovakia. Công trình được xây dựng vào vào thế kỷ
**Vương cung thánh đường Đức Mẹ Vô nhiễm Nguyên tội**, **Phú Nhai** (hay còn gọi là **Nhà thờ Phú Nhai** hoặc **Đền Thánh Phú Nhai**) là một nhà thờ Công giáo Rôma thuộc Giáo phận
**Vương cung thánh đường Đức Bà Cả** (tiếng Ý: _Basilica Papale di Santa Maria Maggiore_, Latinh: _Basilica Sanctae Mariae Maioris_) là một nhà thờ của Giáo hội Công giáo nằm ở nội thành Roma. Đây
**Vương cung thánh đường San Vitale** là một nhà thờ toạ lạc ở Ravenna, Ý và là một trong những hình mẫu quan trọng nhất của nghệ thuật và kiến trúc Byzantine sơ kỳ ở
**Nhà thờ chính tòa Vương cung thánh đường Thánh Gia tại Nairobi** hay được biết đến là **Nhà thờ chính tòa Nairobi** là một nhà thờ Giáo hội Công giáo dành cho Thánh Gia nằm
Nhà thờ San Marco **Vương cung thánh đường chính tòa thượng phụ Thánh Máccô** (tiếng Ý: _Basilica Cattedrale Patriarcale di San Marco_) tại Venezia, Ý, là bảo vật quốc gia của Cộng hòa Venezia cho
**Vương cung thánh đường Sở Kiện** (_Duomo di Sở Kiện_, còn được gọi là **Nhà thờ Kẻ Sở**) là một nhà thờ Công giáo Rôma tọa lạc ở phường Châu Sơn, tỉnh Ninh Bình, thuộc
**Vương cung thánh đường Đức Mẹ Candelaria** (Tiếng Tây Ban Nha: _Basílica y Real Santuario Mariano de Nuestra Señora de la Candelaria_ hoặc chỉ đơn giản là: _Basílica de la Candelaria_) là một tiểu vương
**Vương cung thánh đường Thánh Augustinô của Annaba** () là một nhà thờ chính tòa và vương cung thánh đường nằm tại Annaba, Algérie. Nó được thành lập để dành riêng cho Thánh Augustinô thành
**Vương cung thánh đường Santa Maria della Salute** (_Thánh Maria Sức khỏe_), thường được gọi đơn giản là **Salute**, là tiểu vương cung thánh đường Công giáo Rôma nằm gần Kênh Lớn và khu dinh
**Vương cung thánh đường Thánh Lôrensô Ngoại thành** (tiếng Ý: _Basilica di San Lorenzo Papale Fuori le Mura_) là một nhà thờ Công giáo nằm ở Roma, Ý. Đây là một trong bảy nhà thờ
**Vương cung thánh đường Thánh Severinus** (hoặc **Vương cung thánh đường Thánh Severinus của Bordeaux**) là một công trình tôn giáo lớn được xây dựng tại Bordeaux vào đầu thế kỷ 11. Nhà thờ được
Nhà thờ Sacré-Cœur Paris **Vương cung thánh đường Sacré-Cœur** (tiếng Pháp: _Basilique du Sacré-Cœur_, còn gọi là _Nhà thờ Thánh Tâm_) là một nhà thờ Công giáo nổi tiếng của Paris. Nằm trên đỉnh đồi
**Vương cung thánh đường Nhà thờ ngoại hiệu Thánh Gia** (; ), thường được gọi **Sagrada Família**, là một nhà thờ Công giáo lớn đang xây tại Barcelona, Catalunya, Tây Ban Nha, được coi là
**Vương cung thánh đường Thánh Tôma** là một nhà thờ Công giáo Rôma tại vùng Santhome, Mylapore thuộc thành phố Chennai (tên cũ: Madras), thủ phủ tiểu bang Tamil Nadu, Ấn Độ. Nhà thờ được
**Vương cung thánh đường Thánh Maria Madalena** (tiếng Pháp: _Basilique Sainte-Marie-Madeleine_) là một nhà thờ mà tiền thân là một tu viện dòng Biển Đức ở Vézelay thuộc tỉnh Yonne, Pháp. Đây là một trong
**Nhà thờ Saint-Remi** (tiếng Pháp: _Basilique Saint-Remi_) là một nhà thờ và tu viện có niên đại từ khoảng thế kỉ 10 ở Reims, Pháp. Đây là nhà thờ quan trọng thứ hai ở Reims,
**Vương cung thánh đường San Prudencio de Armentia** (Tiếng Tây Ban Nha: _Basílica de San Prudencio de Armentia_) là một vương cung thánh đường nằm ở Armentia, Tây Ban Nha. Nó được công nhận là
**Nhà thờ Thánh Procopius** là nhà thờ Công giáo được xây dựng theo kiến trúc La Mã - Gothic ở Třebíč, Cộng hòa Séc. Nó được xây dựng trên các tại khu vực của tu
**Vương cung thánh đường Đức Mẹ Thăm Viếng** (tiếng Ba Lan: _Sanktuarium Wambierzyckiej Królowej Rodzin_) là một tiểu vương cung thánh đường mang phong cách kiến trúc Baroque, nằm tại làng Wambierzyce, Ba Lan. Vương
**Đền thánh Święta Lipka** (tiếng Ba Lan: _Sanktuarium w Świętej Lipce_; tiếng Đức: _Heiligelinde_), tiếng Anh được gọi là _Holy Linden_, là một vương cung thánh đường Công giáo La Mã nằm tại làng Święta
**Vương cung thánh đường Đức Mẹ Sầu Bi ở Šaštín-Strážy** (tiếng Slovakia: _Bazilika Sedembolestnej Panny Márie v Šaštín-Stráže_) là một tiểu vương cung thánh đường tọa lạc ở thị trấn Šaštín-Strážy, vùng Trnava, Slovakia. Địa
**Vương cung thánh đường Thánh giá ở Kežmarok** (tiếng Slovakia: _Bazilika svätého Kríža v Kežmarok_) là một nhà thờ giáo xứ Công giáo La Mã được xây dựng theo phong cách kiến trúc Gothic, tọa
**Vương cung thánh đường Đức Mẹ Licheń** là một nhà thờ Công giáo La Mã tọa lạc tại Đền thờ Đức Mẹ Sầu Bi, Nữ hoàng Ba Lan, tại ngôi làng Licheń Stary gần Konin
**Vương cung thánh đường Thánh Egidius ở Bardejov** (tiếng Slovakia: _Bazilika svätého Egídia v Bardejove_) là một nhà thờ được xây dựng theo phong cách kiến trúc Gothic tọa lạc ở phía bắc của Quảng
**Vương cung thánh đường Chúa Giáng sinh của Đức Trinh nữ Maria ở Marianka** (tiếng Slovakia: _Bazilika Narodenia Panny Márie v Marianka_) là một tiểu vương cung thánh đường Công giáo La Mã tọa lạc
**Vương cung Thánh đường Thánh Stephen** () còn được gọi là **Nhà thờ Székesfehérvár** là tên của một nhà thờ Công giáo ở Hungary. Đây là nhà thờ chính của thành phố Székesfehérvár và trụ
**Vương cung thánh đường Euphrasian** (, ) hay còn được gọi là **Vương cung thánh đường Nhà thờ chính tòa Đức Mẹ Lên Trời** là một nhà thờ nằm tại Poreč, Croatia. Khu quần thể
**Vương cung thánh đường Thượng phụ Santa Maria Assunta** () là một nhà thờ chính tòa nằm ở thị trấn Aquileia, thuộc tỉnh Udine, vùng Friuli-Venezia Giulia, đông bắc Ý. Nhà thờ ban đầu có
**Vương cung thánh đường Đại Moravia tại lâu đài Bratislava** (tiếng Slovakia: _Veľkomoravská bazilika na Bratislavskom hrade_) là một tòa nhà được xây dựng theo phong cách kiến trúc Romanesque có niên đại vào cuối
**Nhà thờ Płock** (tiếng Ba Lan: _Katedra Płocka_), hay tên đầy đủ hơn là **Vương cung Thánh đường Đức Mẹ Đồng Trinh Maria ở Płock** (_Bazylika katedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Płocku_) là một
**Vương cung thánh đường nhỏ Đức Mẹ La Salette ở Dębowiec** là một đền thờ Công giáo nằm ở phía đông nam của Ba Lan, được thành lập bởi những người truyền giáo La Salette
nhỏ|upright=1.3|Hai [[Mái vòm của Nhà thờ Mộ Thánh, Mái vòm bên trên Rotunda ở trên nóc có lá cờ Thập Tự Thánh Georges và mái vòm nhỏ hơn ở phía trên Catholicon, Tháp giáo đường
**Jeanne xứ Bourgogne** (; 24 tháng 6 năm 1293 - 12 tháng 12 năm 1349), còn được biết với biệt danh **Jeanne Què quặt** (tiếng Pháp: _Jeanne la Boiteuse_), là một Vương hậu của Pháp
**Marie Thérèse của Pháp** (tiếng Pháp: _Marie Thérèse de France_; tiếng Tây Ban Nha: _María Teresa de Francia_; tiếng Đức: _Maria Theresia von Frankreich_; tiếng Ý: _Maria Teresa di Francia_; tiếng Anh: _Maria Theresa of
**Isabel của Aragón** (, , , ; 1248 – 28 tháng 1 năm 1271) là vương hậu nước Pháp từ 1270 đến 1271 với tư cách là vợ của vua Philippe III của Pháp. ## Cuộc
**Nhà thờ chính tòa Thánh Jacob** () ở Šibenik, Croatia là một nhà thờ Công giáo Rôma ba gian giữa, ba hậu cung và một vòm trong vao 32 mét. Đây là nhà thờ chính
thumb|Bản sao Bộ tứ mã của thánh Marco thumb|Bản gốc Bộ tứ mã trong bảo tàng viện **Bộ tứ mã của thánh Marco** (), (còn được gọi là **Triumphal Quadriga**) là một bộ tượng bằng
**Maria Antonia của Áo** (tiếng Đức: _Maria Antonia von Österreich_; 2 tháng 11 năm 1755 – 16 tháng 10 năm 1793), nguyên là Nữ Đại công tước Áo, thường được biết đến với tên Pháp