nhỏ|phải|Bản đồ miền Piemonte với Torino được tô màu xanh và các nơi Thế vận hội được chỉ ra
Torino (tiếng Ý; còn được gọi là Turin trong tiếng Piemonte và các tiếng Anh, Pháp, Đức) là một thành phố kỹ nghệ quan trọng tại tây bắc của Ý. Torino là thủ phủ của Piemonte và nằm cạnh sông Po. Torino đã đăng cai Thế vận hội mùa đông 2006.
Lịch sử
Cái tên Turin bắt nguồn từ Tau, một từ trong tiếng Celt có ý nghĩa là "núi". Tên tiếng Ý của nó, Torino, dịch ra như là "con bò nhỏ"; do đó cũng là huy hiệu và biểu tượng của thành phố. Khu vực này được định cư bởi người Taurini từ trước thời đại La Mã.
Vào thế kỉ thứ 1 TCN (có lẽ là 28 TCN), người La Mã thiết lập một doanh trại quân đội (Castra Taurinorum), sau này được đặt tên theo Augustus (Augusta Taurinorum). Những đường kiểu La Mã hình bàn cờ vẫn còn được nhìn thấy ở thành phố hiện đại. Torino đạt đến khoảng 5.000 người cư trú vào lúc đó, tất cả đều sống trong khu tường thành cao.
Sau khi Đế chế La Mã sụp đổ thành phố bị chinh phục bởi người Lombard, sau đó là người Frank; vào năm 942 danh hiệu Contea di Torino ("Bá tước thành Torino"), được thành lập, kể từ 1050 được nắm giữ bởi gia đình Bá tước của Savoy lúc đó. Trong khi thể diện của bá tước được công nhận bởi Giám mục như là Conte di Torino, 1092-1130 và 1136-1191, quyền lực thành phố thật ra nằm trong tay các Giám mục. Đó là quyền lực giai đoạn 1230-1235 dưới thời Marchese di Monferrato, theo kiểu Signore di Torino.
Vào cuối thế kỉ 13, khi nó được sáp nhập vào Lãnh địa Savoy, thành phố đã có 20.000 người dân cư trú. Nhiều vườn và dinh thự được xây dựng vào thế kỉ 15 khi thành phố được thiết kế lại. Trường Đại học Torino cũng được thành lập trong giai đoạn này.
Emanuele Filiberto (đầu sắt) làm Torino trở thành thủ phủ của Lãnh địa Savoy vào năm 1563. Piazza San Carlo, thông qua Po và Cung điện Hoàng gia (Palazzo Reale), được xây dựng trong giai đoạn này.
Vào năm 1706, quân Pháp bao vây thành phố trong vòng 117 ngày mà không chinh phục được thành phố (Trận đánh thành Torino). Theo sau Hòa ước Utrecht, Vương quốc Sardinia được sáp nhập vào Lãnh địa Savoy và kiến trúc sư Filippo Juvarra bắt đầu thiết kế lại thành phố với quy mô lớn. Bây giờ là thủ đô của một vương quốc ở châu Âu, Torino có khoảng 90.000 cư dân vào lúc đó.
Vào thế kỉ 19, sau khi bị chiếm đóng trong một thời gian ngắn bởi Napoléon, thành phố bắt đầu tích cực tham gia quá trình thống nhất nước Ý. Vào năm 1871, đường hầm xe lửa Fréjus được mở, làm Torino trở thành một nút liên lạc quan trọng. Thành phố bây giờ có 250.000 người dân. Các nhà thờ Museo Egizio, Mole Antonelliana, Gran Madre và quảng trường Vittorio Veneto được xây trong thời gian này.
Vào năm 1861, Torino trở thành thủ đô của nước Ý thống nhất vừa mới thành lập. Vào năm 1865 thủ đô được dời về Firenze. (Từ năm 1870 thủ đô là Roma.) Torino phản ứng lại sự mất đi về tầm quan trọng trong sự công nghiệp hóa nhanh chóng của nó: vào năm 1899, FIAT được thành lập và Lancia vào năm 1906. Cuộc Triển lãm thế giới được tổ chức ở Torino vào năm 1902 và thường được xem như là cột mốc của thiết kế Nghệ thuật Mới (Art Nouveau) và thành phố lại tổ chức cuộc triển lãm lần nữa vào năm 1911. Đến thời gian này, Torino đã phát triển đến 430.000 người.
Sau Chiến tranh thế giới thứ nhất, những mâu thuẫn giữa công nhân và các nhà công nghiệp bắt đầu nổ ra. Những cuộc đình công đầu tiên xảy ra vào năm 1920 và xí nghiệp Lingotto bị chiếm đóng.
Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, Torino được xây dựng lại nhanh chóng và các ngành công nghiệp của thành phố phát triển mạnh, tạo ra những làn sóng nhập cư, chủ yếu là từ các vùng miền nam nước Ý. Dân số đạt đến 1 triệu người vào năm 1960 và lên đến 1.5 triệu vào năm 1975. Trong thập niên 1980 cuộc khủng hoảng công nghiệp đầu tiên quật vào thành phố và dân số của nó bắt đầu giảm xuống (và tiếp tục giảm, trong khi khu vực đô thị phát triển). Dân số năm 2005 là 908.000.
Torino cũng có những câu lạc bộ bóng đá lớn nhất thế giới được hâm mộ bởi nhiều người Ý. Câu lạc bộ bóng đá Juventus luôn có một sự cạnh tranh quyết liệt với các câu lạc bộ bóng đá của A.C. Milan trong Serie A.
Khí hậu
Hình:Mg-k Torino Alpi.jpg|Cảnh Torino ban ngày
Hình:Mg-k Torino n.jpg|Cảnh Torino ban đêm
👁️
2 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
nhỏ|phải|Bản đồ miền Piemonte với Torino được tô màu xanh và các nơi Thế vận hội được chỉ ra **Torino** (tiếng Ý; còn được gọi là **Turin** trong tiếng Piemonte và các tiếng Anh, Pháp,
**Torino Football Club** (), có nghĩa là _Câu lạc bộ bóng đá Torino_, là một câu lạc bộ bóng đá chuyên nghiệp thuộc thành phố Torino (Turin) của Ý. Biệt danh của đội là _I
**Thành phố đô thị Torino** () thuộc vùng Piemonte, Ý. Thủ phủ là thành phố Torino. Nó thay thế tỉnh Torino từ năm 2015 và gồm có thành phố Torino cùng 315 khu tự quản
**Sân vận động Olympic Grande Torino** () là một sân vận động đa năng nằm ở Torino, Ý. Đây là sân nhà của câu lạc bộ Serie A Torino F.C. Sân nằm ở Piazzale Grande
**Rivalta di Torino** là một đô thị ở tỉnh Torino trong vùng Piedmont, có vị trí cách khoảng 14 km về phía tây nam của Torino, nước Ý. Tại thời điểm ngày 31 tháng 12 năm
nhỏ|trái|Phía đông tỉnh **Tỉnh Torino** (tiếng Piemonte: Provincia ëd Turin, tiếng Ý _Provincia di Torino_) là một tỉnh ở vùng Piemonte của Ý. Thủ phủ là thành phố Torino. Tỉnh này có diện tích 6.830 km²,
**Reale Società Ginnastica di Torino** là một câu lạc bộ thể thao đến từ Torino, được thành lập vào ngày 17 tháng 3 năm 1844. Đây là câu lạc bộ lâu đời nhất ở Ý,
**Sant'Ambrogio di Torino** là một đô thị ở tỉnh Torino trong vùng Piedmont, có vị trí cách khoảng 25 km về phía tây của Torino, nước Ý. Sant'Ambrogio di Torino giáp các đô thị: Caprie, Villar
**Mombello di Torino** là một đô thị ở tỉnh Torino trong vùng Piedmont, có vị trí cách khoảng 15 km về phía đông của Torino. Tại thời điểm ngày 31 tháng 12 năm 2004, đô thị
**Sân bay quốc tế Torino-Caselle Sandro Pertini** , cũng có tên là **Sân bay quốc tế Turin** hay **Sân bay Torino-Caselle**, là một sân bay ở Torino, Italia. Sân bay này được xây năm 1953
**Câu lạc bộ bóng đá Internazionale Torino** thường được gọi là **Internazionale Torino** là một câu lạc bộ bóng đá Ý từ Torino. Câu lạc bộ được thành lập bởi một vụ sáp nhập vào
**_Gran Torino_** là một phim chính kịch Mỹ năm 2008 do Clint Eastwood đạo diễn, sản xuất và thủ vai chính. Bộ phim này đánh dấu sự trở lại của Eastwood trong một vai chính
nhỏ|500x500px|Các phần (nguyên bản) được tìm thấy của **Danh sách Vua Turin****Danh sách Vua Torino** hay **Niên biểu các vị vua Torino** là một bằng chứng khảo cổ của Ai Cập cổ đại, được viết
**9523 Torino** (tên chỉ định: **1981 EE1**) là một tiểu hành tinh vành đai chính. Nó được phát hiện bởi Henri Debehogne và Giovanni de Sanctis ở Đài thiên văn La Silla ở Chile ngày
**Cuộc vây hãm Torino** do Công tước Orléans và Thống chế De la Feuillade phát động từ tháng 5 cho tháng 9 năm 1706 nhằm vào thành phố Torino của Công quốc Savoia trong cuộc
phải|Khăn liệm Turin. **Khăn liệm Turin** hoặc **Vải liệm Turin** (tiếng Ý: _Sindone di Torino, Sacra Sindone_) là một tấm vải lanh mang hình ảnh của một người đàn ông dường như đã bị chấn
**_Helicopsyche torino_** là một loài Trichoptera trong họ Helicopsychidae. Chúng phân bố ở miền Australasia.
thumbthumb **Bản đồ giấy cói Torino** là một bản đồ của người Ai Cập cổ đại, được xem là bản đồ địa chất còn tồn tại lâu đời nhất, Bên cạnh việc nó là một
**Juventus Football Club** (từ , có nghĩa là _"tuổi trẻ"_; ), thường được gọi là **Juventus Turin**, **Juventus FC**, **Juventus**, **Juve** () là một câu lạc bộ bóng đá chuyên nghiệp của Ý có trụ
**Ciro Immobile** sinh ngày 20 tháng 2 năm 1990) là cầu thủ bóng đá chuyên nghiệp người Ý hiện chơi ở vị trí tiền đạo cho câu lạc bộ Beşiktaş tại Süper Lig. Anh bắt
**Gleison Bremer Silva Nascimento** (, sinh ngày 18 tháng 3 năm 1997), được biết đến với biệt danh **Gleison Bremer** hoặc đơn giản là **Bremer**, là một cầu thủ bóng đá chuyên nghiệp người Brasil
**Sân vận động Juventus**, được biết đến với lý do tài trợ là **Sân vận động Allianz** kể từ tháng 7 năm 2017, đôi khi được gọi đơn giản ở Ý là **the Stadium** (),
**Charles Joseph John "Joe" Hart** (sinh ngày 19 tháng 4 năm 1987) là một cựu cầu thủ bóng đá người Anh thi đấu ở vị trí thủ môn. Anh từng được đề cử cho danh
**Andrea Belotti** (sinh ngày 20 tháng 12 năm 1993) là một cầu thủ bóng đá chuyên nghiệp người Ý chơi ở vị trí tiền đạo cắm cho câu lạc bộ Como tại Serie A. Với
**Federico Gatti** (sinh ngày 24 tháng 6 năm 1998) là một cầu thủ bóng đá chuyên nghiệp người Ý hiện đang thi đấu ở vị trí trung vệ cho câu lạc bộ Serie A Juventus
**Rivoli** là một đô thị ở tỉnh Torino trong vùng Piedmont, có vị trí cách khoảng 14 km về phía tây của Torino, nước Ý. Tại thời điểm ngày 31 tháng 12 năm 2004, đô thị
**Orbassano** là một đô thị ở tỉnh Torino trong vùng Piedmont, có vị trí cách khoảng 15 km về phía tây nam của Torino. Tại thời điểm ngày 31 tháng 12 năm 2004, đô thị này
**Settimo Torinese** là một đô thị ở tỉnh Torino, vùng Piedmont. Đây là ngoại ô của Torino. Đô thị này giáp với Leinì, Volpiano, Brandizzo, San Mauro, Castiglione Torinese, và Torino (Torino) ## Thành phố
**Davide Zappacosta** (sinh ngày 11 tháng 6 năm 1992) là cầu thủ bóng đá người Ý hiện đang thi đấu ở vị trí hậu vệ cánh phải cho câu lạc bộ Atalanta và Đội tuyển
**Sân vận động Delle Alpi** () là một sân vận động bóng đá và điền kinh đã phá dỡ ở Torino, Ý. Đây là sân nhà của các câu lạc bộ Juventus F.C. và Torino
**Christian Vieri** (sinh 12 tháng 7 năm 1973 tại Bologna, Ý), biệt danh **Bobo**, là một cựu cầu thủ bóng đá người Ý, thi đấu ở vị trí tiền đạo trung tâm. Vieri là một
**Borgaro Torinese** là một đô thị ở tỉnh Torino trong vùng Piedmont, có vị trí cách khoảng 10 km về phía tây bắc của Torino, nước Ý. Tại thời điểm ngày 31 tháng 12 năm 2004,
**Pecetto Torinese** là một đô thị ở tỉnh Torino trong vùng Piedmont, có vị trí cách khoảng 7 km về phía đông nam của Torino, nước Ý. Tại thời điểm ngày 31 tháng 12 năm 2004,
**Venaria Reale** là một đô thị ở tỉnh Torino trong vùng Piedmont, có vị trí cách khoảng 8 km về phía tây bắc của Torino, nước Ý. Tại thời điểm ngày 31 tháng 12 năm 2004,
**Valgioie** là một đô thị ở tỉnh Torino trong vùng Piedmont, có vị trí cách khoảng 30 km về phía tây của Torino, nước Ý. Tại thời điểm ngày 31 tháng 12 năm 2004, đô thị
**Villar Dora** là một đô thị ở tỉnh Torino trong vùng Piedmont, có vị trí cách khoảng 25 km về phía tây của Torino, nước Ý. Tại thời điểm ngày 31 tháng 12 năm 2004, đô
**Villarbasse** là một đô thị ở tỉnh Torino trong vùng Piedmont, có vị trí cách khoảng 20 km về phía tây của Torino, nước Ý. Tại thời điểm ngày 31 tháng 12 năm 2004, đô thị
**Volvera** là một đô thị ở tỉnh Torino trong vùng Piedmont, có vị trí cách khoảng 20 km về phía tây nam của Torino, nước Ý. Tại thời điểm ngày 31 tháng 10 năm 2007, đô
**Sangano** là một đô thị ở tỉnh Torino trong vùng Piedmont, có vị trí cách khoảng 20 km về phía tây của Torino, nước Ý. Tại thời điểm ngày 31 tháng 12 năm 2004, đô thị
**Riva presso Chieri** là một đô thị ở tỉnh Torino trong vùng Piedmont, có vị trí cách khoảng 15 km về phía đông nam của Torino, nước Ý. Tại thời điểm ngày 31 tháng 12 năm
**Piossasco** là một đô thị ở tỉnh Torino trong vùng Piedmont, có vị trí cách khoảng 20 km về phía tây nam của Torino, nước Ý. Tại thời điểm ngày 31 tháng 12 năm 2004, đô
**Pino Torinese** là một đô thị ở tỉnh Torino trong vùng Piedmont, có vị trí cách khoảng 6 km về phía đông nam của Torino, nước Ý. Tại thời điểm ngày 31 tháng 12 năm 2004,
**Nichelino** là một đô thị ở tỉnh Torino trong vùng Piedmont, có vị trí cách khoảng 8 km về phía tây nam của Torino. Nichelino giáp các đô thị: Torino, Orbassano, Beinasco, Moncalieri, Candiolo, và Vinovo.
**Moriondo Torinese** là một đô thị ở tỉnh Torino trong vùng Piedmont, có vị trí cách khoảng 20 km về phía đông của Torino. Tại thời điểm ngày 31 tháng 12 năm 2004, đô thị này
**Grugliasco** là một đô thị ở tỉnh Torino trong vùng Piedmont, có vị trí cách khoảng 9 km về phía tây của Torino, nước Ý. Grugliasco giáp các đô thị: Torino, Collegno, và Rivoli. ## Quá
**Collegno** là một đô thị ở tỉnh Torino trong vùng Piedmont, có vị trí cách khoảng 9 km về phía tây của Torino, nước Ý. Tại thời điểm ngày 31 tháng 12 năm 2004, đô thị
**Arignano** là một đô thị ở tỉnh Torino trong vùng Piedmont, có vị trí cách khoảng 15 km về phía đông của Torino, nước Ý. Tại thời điểm ngày 31 tháng 12 năm 2004, đô thị
**Ala di Stura** là một đô thị ở tỉnh Torino trong vùng Piedmont, có vị trí cách khoảng 40 km về phía tây bắc của Torino, nước Ý. Tại thời điểm ngày 31 tháng 12 năm
**Albiano d'Ivrea** là một đô thị ở tỉnh Torino trong vùng Piedmont, có vị trí cách khoảng 45 km về phía đông bắc của Torino, nước Ý. Tại thời điểm ngày 31 tháng 12 năm 2004,
**Agliè** là một đô thị ở tỉnh Torino trong vùng Piedmont, có vị trí cách khoảng 35 km về phía bắc của Torino, nước Ý. Tại thời điểm ngày 31 tháng 12 năm 2004, đô thị