Thiên Sơn (, ; Tjansan; Thổ Nhĩ Kỳ cổ: 𐰴𐰣 𐱅𐰭𐰼𐰃, Tenğri tağ; ; , Tenger uul; , Тәңри тағ, Tengri tagh; , Teñir-Too/Ala-Too, تەڭىر-توو/الا-توو; , ', تأڭئرتاۋ; , Тян-Шан, Тангритоғ, تيەن-شەن) còn được gọi là Tengri Tagh_', có nghĩa là núi Thiên hoặc _núi trời'' là một hệ thống các dãy núi nằm ở khu vực Trung Á, về phía bắc và phía tây của sa mạc Taklamakan trong khu vực biên giới của Kazakhstan, Kyrgyzstan và khu tự trị dân tộc Duy Ngô Nhĩ Tân Cương ở phía tây bắc Trung Quốc. Về phía nam, nó nối liền với dãy núi Pamir. Đỉnh cao nhất của Thiên Sơn là Jengish Chokusu cao 7.439 mét (24.406 ft) trong khi điểm thấp nhất là Hố sụt Turpan nằm ở độ cao -154 mét (-505 ft) so với mực nước biển. cho rằng là nói tới Thiên Sơn chứ không phải dãy núi dài 1.500 km xa hơn về phía đông mà hiện nay mang tên gọi này. Một dãy núi cận kề, dãy núi Tannu-Ola (tiếng Tuva: Таңды-Уула Tangdy-Uula), cũng có tên đồng nghĩa là "dãy núi trời/thiên đường" hay "dãy núi thần thánh/thần linh"). Thiên Sơn là một dãy núi linh thiêng đối với Tengrism giáo và đỉnh cao thứ hai của nó được gọi là Khan Tengri có thể được dịch là "Chúa tể của các linh hồn".
Địa lý
Dãy núi nằm ở phía bắc và phía tây sa mạc Taklamakan và về phía bắc của Bồn địa Tarim ở khu vực biên giới Kazakhstan, Kyrgyzstan và Tân Cương ở phía tây bắc Trung Quốc. Ở phía nam, nó kết nối với dãy núi Pamir và về phía bắc và phía đông, nó giáp với dãy núi Altay của Mông Cổ.
Trong bản đồ học phương Tây như Hội Địa lý Quốc gia Hoa Kỳ thì khu vực kết thúc phía đông của Thiên Sơn thường được hiểu là ngay trước Ürümqi, trong khi dãy núi về phía đông thành phố này gọi là dãy núi Bác Cách Đạt (Bogda Shan) cao 5.445 mét. Tuy nhiên, trong bản đồ học Trung Quốc từ thời nhà Hán tới ngày nay đều đồng ý rằng Thiên Sơn được coi là bao gồm cả hai dãy Bác Cách Đạt và Barkol.
Thiên Sơn là một phần của đai kiến tạo sơn Himalaya được hình thành do va chạm của các mảng kiến tạo Ấn Độ và Á-Âu trong đại Tân sinh. Nó là một trong những dãy núi dài nhất ở Trung Á, kéo dài khoảng 2.800 km về phía đông từ Tashkent ở Uzbekistan.
Đỉnh cao nhất của dãy núi Thiên Sơn là Jengish Chokusu với độ cao 7.439 mét (24.406 ft), là đỉnh cao nhất ở Kyrgyzstan nằm trên biên giới với Trung Quốc. Đỉnh cao thứ hai của Thiên Sơn là Khan Tengri (Chúa tể của các linh hồn) có độ cao 7.010 mét, nằm trên biên giới Kazakhstan-Kyrgyzstan. Hai đỉnh núi này được phân loại là hai đỉnh cao trên 7.000 mét nằm xa nhất về phía bắc của thế giới.
Đèo Torugart, nằm ở độ cao 3.752 m (12.310 ft), nằm trên biên giới giữa Kyrgyzstan và khu tự trị Tân Cương của Trung Quốc. Dãy núi Alatau có rừng, nằm ở cao độ thấp hơn ở phần phía bắc của Thiên Sơn là nơi có những bộ lạc du mục sinh sống nói ngữ hệ Turk.
Thiên Sơn ngăn cách với cao nguyên Tây Tạng bởi sa mạc Taklimakan và bồn địa Tarim ở phía nam. Các con sông chính chảy trong khu vực Thiên Sơn là sông Syr Darya, sông Ili và sông Tarim. Hẻm núi Aksu là một phần thuộc Khu bảo tồn thiên nhiên Aksu-Zhabagly là địa điểm đáng chú ý tại tây bắc Thiên Sơn với hệ động thực vật hoang dã vô cùng phong phú.
Băng vĩnh cửu được tìm thấy ở độ cao 3.500-3.700 mét so với mực nước biển. Ở độ cao từ 2.700-3.300 mét thì ở một vài khu vực mới có bởi vi khí hậu và vị trí, thậm chí có những khu vực băng vĩnh cửu nằm ở độ cao dưới 2.000 mét. Các sông băng trên dãy núi Thiên Sơn đã bị thu hẹp nhanh chóng và mất 27%, tương đương 5,4 tỷ tấn khối lượng băng của nó kể từ năm 1961 so với mức trung bình 7% trên toàn thế giới. Ước tính đến năm 2050, một nửa số sông băng còn lại sẽ tan chảy.
Cây lá kim Picea schrenkiana là chủng loài thực vật bao phủ 90% diện tích dãy núi, cây có thể cao tới 60 m và tuổi đời 400 năm.
Một trong những người châu Âu đầu tiên đến Thiên Sơn và có miêu tả về nó chi tiết là nhà thám hiểm người Nga Pyotr Semenov Tyan-Shansky vào thập niên 1850.
Di sản thế giới
Năm 2013, tại Hội nghị thường niên của Ủy ban Di sản thế giới, phần phía đông của dãy Thiên Sơn thuộc Tân Cương, Trung Quốc đã được công nhận là Di sản thế giới với tên gọi Tân Cương Thiên Sơn. Tây Thiên Sơn thuộc các quốc gia Kazakhstan, Kyrgyzstan và Uzbekistan sau đó cũng đã được UNESCO đưa vào danh sách di sản thế giới vào năm 2016.
Di sản thế giới Tân Cương Thiên Sơn thuộc Trung Quốc bao gồm các phần:
- Khu bảo tồn tự nhiên quốc gia Tomur
- Kalajun-Kuerdening
- Khu bảo tồn Bayinbuluke
- Khu bảo tồn Bogda
Di sản thế giới Tây Thiên Sơn bao gồm các phần thuộc:
- Khu bảo tồn thiên nhiên Karatau, Kazakhstan
- Khu bảo tồn thiên nhiên Aksu-Zhabagly, Kazakhstan
- Vườn quốc gia Sayram-Ugam, Kazakhstan
- Khu bảo tồn thiên nhiên Sary-Chelek, Kyrgyzstan
- Khu bảo tồn thiên nhiên quốc gia Besh-Aral, Kyrgyzstan
- Khu bảo tồn thiên nhiên quốc gia Padysha-Ata, Kyrgyzstan
- Khu bảo tồn thiên nhiên sinh quyển Chatkal, Uzbekistan
Thư viện ảnh
Hình:Peak of Khan Tengri at sunset.jpg|Đỉnh Khan Tengri lúc hoàng hôn
Hình:Gorkiy Peak from South Inylchek Glacier.jpg|Đỉnh Gorkiy nhìn từ bờ kia sông băng Inylchek nam
Hình:South_Inylchek_Base_Camp.jpg|Lều trại tại Inylchek nam, với Chapaev và Khan Tengri ở bên kia sông băng
Hình:tianshansnow.jpg|Trạm thiên văn ở Thiên Sơn khoảng năm 1912, do Sergei Mikhailovich Prokudin-Gorskii, một người tiên phong trong lĩnh vực chụp ảnh màu, chụp
👁️
2 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Thiên Trì** () là một hồ trên núi nằm ở phía bắc của dãy Bác Cách Đạt Sơn, một phần của dãy Thiên Sơn, thuộc khu tự trị Duy Ngô Nhĩ Tân Cương, tây bắc
right|thumb|Cổng vào vườn quốc gia Thiên Sơn An Sơn right|thumb|Bên trong vườn quốc gia Thiên Sơn An Sơn **Vườn quốc gia Thiên Sơn** () là một vườn quốc gia nằm ở phía đông nam An
**Thiên Sơn** (chữ Hán giản thể: 千山区, âm Hán Việt: _Thiên Sơn khu_) là một quận của địa cấp thị An Sơn, tỉnh Liêu Ninh, Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Quận Lập An có
**Thiên Sơn** (, ; _Tjansan_; Thổ Nhĩ Kỳ cổ: **𐰴𐰣 𐱅𐰭𐰼𐰃**, _Tenğri tağ_; ; , _Tenger uul_; , Тәңри тағ, _Tengri tagh_; , _Teñir-Too/Ala-Too_, تەڭىر-توو/الا-توو; , **', تأڭئرتاۋ; , _Тян-Шан, Тангритоғ_, تيەن-شەن) còn được gọi
**Thiên Sơn**, tên thật là **Nguyễn Xuân Hoàng** (sinh năm 1972 tại Nghệ An), hiện công tác tại Tạp chí _Điện ảnh ngày nay_ (nay là Tạp chí _Thế giới điện ảnh_), là một nhà
**Khu du lịch sinh thái Thiên Sơn - Suối Ngà** thuộc quản lý của **CHI NHÁNH CÔNG TY CỔ PHẦN TẬP ĐOÀN XÂY DỰNG VÀ DU LỊCH BÌNH MINH - DU LỊCH SINH THÁI THIÊN
thumb|Cao nguyên giữa các sông Kshi và Ulken Kaindy, núi Zhabagly thuộc Khu bảo tồn thiên nhiên Aksu-Zhabagly thumb|[[Hẻm núi Aksu, Khu bảo tồn thiên nhiên Aksu-Zhabagly.]] **Khu bảo tồn thiên nhiên Aksu-Zhabagly** (, )
**Thiên Sơn** có thể là: * Quận Thiên Sơn (天山区: Tiānshān Qū) của Ürümqi, Tân Cương, Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa * Dãy núi Thiên Sơn, một dãy núi ở Trung Á. * Dãy
- Hoa thiên sơn tuyết liên sinh trưởng trên núi Thiên sơn quanh năm băng giá, cao trên 4000m so với mặt nước biển. Cứ 7 năm mới nở hoa 1 lần - Đây là
THIÊN SƠN TUYẾT LIÊN KHÔ hay còn đc gọi Hoa sen núi tuyết Giá:300k/1 bông, bán từ 2 bông Được mệnh danh là vua của các loại hoa thảo mộc, một loại thảo duoc khi
**Đại Thiến Sơn** (chữ Hán giản thể: 大箐山县âm Hán Việt: _Đại Thiến Sơn huyện_) là một quận thuộc địa cấp thị Y Xuân, tỉnh Hắc Long Giang, Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Quận này
**Nai Thiên Sơn** (Danh pháp khoa học: _Cervus canadensis songaricus_) là một phân loài của loài nai sừng xám (Cervus canadensis) được tìm thấy trong những dãy núi Thiên Sơn ở miền đông Kyrgyzstan, đông
**Động Thiên Sơn** hay **Động Thiên Môn** là một hang động nằm trong dãy núi Nùng Nàng, xã Nậm Lỏng (cách thị xã Lai Châu khoảng 6 km, bên cạnh tỉnh lộ). Đây là một động
Quẻ **Thiên Sơn Độn**, đồ hình::|||| còn gọi là quẻ **Độn** (遯 dun4), là quẻ thứ 33 trong Kinh Dịch. *Nội quái là ☶ (::| 艮 gen4) Cấn hay Núi (山). *Ngoại quái là ☰
**Thiên Sơn** (chữ Hán giản thể: 天山区) là một quận thuộc địa cấp thị Ürümqi của Khu tự trị Tân Cương, Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Quận này có diện tích 171 ki-lô-mét vuông,
Hoa Thiên Sơn Tuyết Liên Trung Việt
Thiên Sơn Tuyết liên. ✅ Chống lão hóa, giúp cơ thể luôn khỏe mạnh ✅ Tăng cường sức đề kháng, phòng chống ung thư ✅ Làm đẹp da giúp da trẻ hóa, hồng hào ✅
Đây là danh sách các nhân vật xuất hiện từ tiểu thuyết võ hiệp **_Thiên long bát bộ_** của nhà văn Kim Dung. Có hơn 230 nhân vật trong cuốn tiểu thuyết, bao gồm cả
thumb|Đĩa sơn mài khắc chữ "Thọ", Trung Quốc _Hoa loa kèn_ _Phong cảnh chùa Thầy_ của [[Hoàng Tích Chù]] **Sơn mài** là một phát minh quan trọng trong công nghệ hóa học và nghệ thuật
**Khu bảo tồn thiên nhiên Đồng Sơn - Kỳ Thượng** là một khu rừng đặc dụng ở tỉnh Quảng Ninh, Việt Nam. ## Tổng quát Khu bảo tồn thiên nhiên Đồng Sơn - Kỳ Thượng
Son Bourjois dạng kem lì che khuyết điểm tốt, bám màu cho đôi môi căng quyến rũ- Ưu điểm của dòng Son Bourjois là hội tụ được ưu điểm màu bám lâu trôi của son
**An Sơn** hay **Yên Sơn** (; nghĩa là 'núi yên ngựa') là một địa cấp thị ở tỉnh Liêu Ninh, Trung Quốc. Dân số: 3,6 triệu người. ## Vị trí Yên Sơn nằm ở trung
MÔ TẢ SẢN PHẨMHàng chính hãng công ty, có temDung tích 7ml / lọDate 20230908. 942. 948 - zaloTinh dầu Hoàn Lưu Cao cải thiện mọi vấn đề trên da Whoo Hwanyu Essence với sự
**Thiên Thai tông** (zh. _tiāntāi-zōng_ 天台宗, ja. _tendai-shū_) là một tông phái Phật giáo Trung Quốc do Trí Di (538-597) sáng lập. Giáo pháp của tông phái này dựa trên kinh _Diệu pháp liên hoa_,
Nước Đại Việt dưới **triều đại Tây Sơn**, có **quan hệ ngoại giao** với các nước Xiêm La và Trung Quốc ở triều Mãn Thanh. Nguyễn Huệ - tức Hoàng Đế Quang Trung - là
Ỷ Thiên Đồ Long ký là bộ tiểu thuyết nằm trong Xạ điêu tam bộ khúc của Kim Dung, phần tiếp theo của Anh hùng xạ điêu và Thần điêu hiệp lữ, trong truyện có
**Diêm Tích Sơn** () (8 tháng 10, 1883 – 22 tháng 7, 1960) là một quân phiệt Trung Hoa phục vụ trong Chính phủ Trung Hoa Dân Quốc. Diêm Tích Sơn kiểm soát tỉnh Sơn
**Hám Sơn** **Đức Thanh** ( zh. 憨山德清 _Hanshan Deqing,_ 1546-1623) là một vị Thiền sư, Đại sư của Thiền Tông và Tịnh Độ tông Trung Quốc. Sư được mệnh danh là một trong 4 vị
**Sơn Án** (chữ Hán: 山案; tiếng Latinh: _Mensa_, nghĩa là 'cái bàn') là một chòm sao mờ nằm gần thiên cực nam. Đây là một trong 18 chòm sao được nhà thiên văn học người
**Sơn Ca** (tên khai sinh: **Nguyễn Thị Tuyết Nga**, sinh năm 1953) là một nữ ca sĩ người Việt Nam thành danh tại Sài Gòn trước năm 1975, đương thời được người hâm mộ đặt
**Hành chính Việt Nam thời Tây Sơn** ánh bộ máy cai trị từ trung ương tới địa phương của nhà Tây Sơn từ năm 1778 đến năm 1802, không chỉ giới hạn trong phạm vi
**Thái Sơn** () là một ngọn núi có ý nghĩa lịch sử và văn hóa nằm ở phía Bắc của thành phố Thái An, Sơn Đông, Trung Quốc. Điểm cao nhất của nó được gọi
**Khởi nghĩa Lam Sơn** là một cuộc khởi nghĩa trong lịch sử Việt Nam do Lê Lợi lãnh đạo nhằm chống lại sự cai trị của nhà Minh, bắt đầu từ đầu năm 1418 và
**Thiện nhượng** (_chữ Hán_: 禪讓) có nghĩa là _nhường lại ngôi vị_, được ghép bởi các cụm từ **Thiện vị** và **Nhượng vị**, là một phương thức thay đổi quyền thống trị của những triều
**Nguyễn Thanh Tùng** (sinh ngày 5 tháng 7 năm 1994), thường được biết đến với nghệ danh **Sơn Tùng M-TP**, là một nam ca sĩ kiêm nhạc sĩ sáng tác bài hát, nhà sản xuất
**Khu bảo tồn thiên nhiên tại Trung Quốc** được chia thành **khu bảo tồn thiên nhiên quốc gia** và **khu bảo tồn thiên nhiên địa phương** các cấp khác nhau đều nằm trong lãnh thổ
**Ngưỡng Sơn Huệ Tịch** (zh. _yǎngshān huìjì_ 仰山慧寂, ja. _kyōzan ejaku_), 807-883, là Thiền sư Trung Quốc, môn đệ lừng danh của Quy Sơn Linh Hựu và là người cùng thầy khai sáng tông Quy
**Trịnh Công Sơn** (28 tháng 2 năm 1939 – 1 tháng 4 năm 2001) là một nam nhạc sĩ người Việt Nam. Ông được coi là một trong những nhạc sĩ lớn nhất của tân
**Nhà Tây Sơn** (chữ Nôm: 家西山, chữ Hán: 西山朝 / **Tây Sơn triều**) là một triều đại quân chủ trong lịch sử Việt Nam tồn tại từ năm 1778 đến năm 1802, được thành lập
**Ngũ sơn thập sát** (zh. _wǔshān shíshā_ 五山十剎, ja. _gozan jissetsu_), nghĩa là "năm núi và mười chùa", chỉ một giáo hội bao gồm năm ngọn núi và mười chùa tại hai thành phố Hàng
**Nga Sơn** là một huyện cũ thuộc tỉnh Thanh Hóa, Việt Nam. Địa danh Nga Sơn gắn liền với sự tích quả dưa hấu của Mai An Tiêm, khởi nghĩa Ba Đình và chiếu cói
**Sơn Tây** là một thị xã thuộc thành phố Hà Nội, Việt Nam. Thị xã nguyên là thành phố Sơn Tây trực thuộc tỉnh Hà Tây. Đây là thị xã trực thuộc thành phố đầu
**Nguyễn Tuấn Thiện** (1401–1494) hay **Lê Thiện** là một danh tướng, khai quốc công thần triều Lê sơ. ## Xuất thân Ông là người làng Phúc Đậu, xã Phúc Dương nay là xã Kim Hoa,
**Tạ Thị Giáng Son** (sinh ngày 1 tháng 2 năm 1975), thường được biết đến với nghệ danh **Giáng Son** hay **Giáng Sol**, là một nữ ca sĩ và nhạc sĩ người Việt Nam. Cô
**Thiên long Bát Bộ** là một trò chơi nhập vai trực tuyến nhiều người chơi (MMORPG) được Việt hóa từ trò chơi **_Dragon Oath_**, còn được biết là **_Tian Long Ba Bu_** (viết tắt: **_TLBB_**)
**Nghệ thuật Thiền tông** Phật giáo là một loại hình nghệ thuật có nguồn gốc từ Thiền tông. Các thiền sư đã mượn các nghệ thuật này để miêu tả những kinh nghiệm hay chứng
**Tào Sơn Bản Tịch** (zh. _cáoshān běnjì_ 曹山本寂, ja. _sōzan honjaku_), 840-901, là một Thiền sư Trung Quốc, môn đệ đắc pháp của Động Sơn Lương Giới và cùng với thầy, sư thành lập tông
**Động Sơn ngũ vị** (zh. 洞山五位, ja. _tōzan (ryōkai) go-i_), còn được gọi là **Ngũ vị quân thần**, là năm địa vị của giác ngộ, được Thiền sư Động Sơn Lương Giới và môn đệ
**Võ Tắc Thiên** (chữ Hán: 武則天, 624 - 16 tháng 12, 705) hay **Vũ Tắc Thiên**, thường gọi **Võ hậu** (武后) hoặc **Thiên hậu** (天后), là một phi tần ở hậu cung của Đường Thái
nhỏ|Hiệp hội Bác ái Thánh Vinh Sơn **Hiệp hội Bác ái Vinh Sơn** (_Conférences saint Vincent de Paul_) là một tổ chức giáo dân quốc tế thuộc giáo hội Công giáo La Mã bao gồm