✨Thích Minh Tuệ

Thích Minh Tuệ (pháp danh, sinh ngày 19 tháng 5 năm 1981), tên khai sinh là Lê Anh Tú, là một khất sĩ thực hành hạnh đầu đà của Phật giáo Nguyên thủy người Việt Nam. Sau khi từ bỏ công việc địa chính viên, Thích Minh Tuệ xuất gia vào năm 2015 tại một cơ sở phật giáo, nhưng rời đi một thời gian ngắn, và từ năm 2018 ông thực hành 13 hạnh đầu đà của Phật giáo Nguyên thủy, bộ hành khất thực khắp đất nước trong nhiều năm. Hành trình đi bộ năm 2024 của ông gây nên sự chú ý với đông đảo quần chúng Việt Nam, thu hút hàng nghìn phật tử mến mộ tìm gặp và có lúc lên đến hàng trăm người theo chân ông, dẫn tới nhiều xáo trộn an ninh trật tự, đồng thời biến ông trở thành một nhân vật nổi tiếng trên Internet "bất đắc dĩ". Tháng 6 năm 2024, Thích Minh Tuệ buộc phải ngừng bộ hành và ẩn tu. Từ tháng 12 năm 2024, Thích Minh Tuệ cùng đoàn các khất sĩ tu hạnh đầu đà ra nước ngoài tiếp tục bộ hành và khất thực lần lượt ở các nước Lào, Thái Lan, Malaysia, Indonesia, Singapore, Sri Lanka và hiện tại là Ấn Độ.

Phương pháp tu tập của ông đã gây tranh cãi ở Việt Nam, trong khi nhiều người tán thán đức tu buông bỏ vật chất của ông, thì pháp tu của ông được xem là tương phản với một số tu sĩ biến chất của Giáo hội Phật giáo Việt Nam, vô tình làm giảm uy tín của giáo hội này. Chính giới Việt Nam lo ngại rằng các nhóm bất đồng chính kiến có thể lợi dụng để phê phán về tự do tôn giáo ở Việt Nam. Việc Thích Minh Tuệ cùng đoàn bộ hành đi theo bị công an giải tán vào đầu tháng 6 năm 2024 và ông sau đó phải ẩn tu dấy lên quan ngại của các tổ chức nhân quyền quốc tế về tự do tôn giáo ở Việt Nam. Trong khi đó truyền thông nhà nước Việt Nam khẳng định rằng ông "tự nguyện" dừng bộ hành và ẩn tu để tránh gây mất an ninh trật tự. tại xã Kỳ Văn (có nguồn ghi xã Kỳ Tân), huyện Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh, Việt Nam. Ông là con thứ hai trong một gia đình có bốn người con. Năm 1994, ông cùng gia đình chuyển đến xã Ia Tô, huyện Ia Grai, tỉnh Gia Lai sinh sống. Theo lời cha ông Lê Xuân, lúc nhỏ Lê Anh Tú là người "hiền lành, hiếu thảo, học lực khá nên được mọi người quý mến." Ông đọc sách về Phật pháp trong thời gian này và thực hành ăn chay, tu tại gia. và có thời gian ngắn tu tập tại một ngôi chùa, lấy pháp danh là Thích Minh Tuệ. Tháng 10 năm 2017, ông về nhà cha mẹ làm giấy tờ liên quan đến công việc cá nhân, rồi từ đó không còn liên lạc với gia đình.

Từ năm 2018 đến năm 2023, Thích Minh Tuệ đã ba lần đi bộ từ miền Nam ra miền Bắc Việt Nam và chiều ngược lại theo hình thức thực hành tu tập 13 hạnh đầu đà của Phật giáo nguyên thủy. Những lần bộ hành này diễn ra thuận lợi trong thầm lặng. Thời gian đầu đôi lúc mệt, ông phải di chuyển bằng xe khách. Từ năm 2020 trở đi, ông bộ hành tuyệt đối, chỉ di chuyển bằng đường thủy khi phải đi đò qua sông. Ông đã đi bộ qua gần như toàn bộ lãnh thổ Việt Nam, trừ một số tỉnh phía nam không nằm trên trục đường chính. Ông không tự xưng mình bằng "thầy" như một nhà sư hay xưng "tôi" khi giao tiếp với người khác, mà chỉ xưng "con", điều được cho là mang tinh thần của triết lý "vô ngã".

Giáo hội Phật giáo Việt Nam thì khẳng định ông không phải là tu sĩ Phật giáo, không tu tập và không là nhân sự của bất cứ ngôi chùa, cơ sở tu viện nào thuộc giáo hội này. Ngược lại, Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất công nhận ông "đúng là một tu sĩ Phật giáo" mà không cần phải theo giáo hội hay tổ chức nào.

Dừng bộ hành và ẩn tu

Đầu tháng 6 năm 2024, khi đi ngang qua địa phận tỉnh Thừa Thiên Huế, Thích Minh Tuệ cùng các khất sĩ đi theo dừng bộ hành. Theo Ban Tôn giáo Chính phủ thì ông "tự nguyện dừng việc đi bộ khất thực" sau khi trao đổi với các cơ quan chức năng của Việt Nam. Tuy nhiên, theo Đài Á Châu Tự Do dẫn lời những người đi khất thực cùng ông thì rạng sáng ngày 3 tháng 6, đoàn gồm 72 khất sĩ bị lực lượng an ninh khống chế đưa tới các đồn công an để thẩm vấn và sau đó được trả tự do rải rác ở những tỉnh khác nhau. Riêng Thích Minh Tuệ được lực lượng chức năng đưa đến nơi mà ông yêu cầu, theo báo Thanh Niên dẫn nguồn từ giới chức địa phương. Còn theo báo Người Việt thì ông bị "cưỡng bức" đưa lên xe hơi chở đi mà không rõ điểm đến. Công an tỉnh Gia Lai đã tiến hành lấy dấu vân tay làm căn cước công dân cho ông. BBC News tuyên bố đã nhận được nhiều thông tin về việc đoàn khất sĩ bị chính quyền giải tán ngay trong đêm gần thành phố Huế, thay vì "tự nguyện". Truyền thông đối lập chỉ ra không ít công luận tin rằng có sự cắt ghép, dàn dựng trong video phỏng vấn này, và lo ngại ông đang bị "giam lỏng". Theo BBC News, việc ông ra mặt trên sóng truyền hình lại tiếp tục "làm dấy lên nghi ngờ"; hãng tin nêu bật những mâu thuẫn về mặt thời gian, sự thiếu nhất quán trong bối cảnh cùng các biểu hiện được cho là bất thường của vị tu sĩ. Trong bản tin tiếp theo ngày 9 tháng 6, Thích Minh Tuệ cho biết đã lên một số kế hoạch về việc tu tập của mình. Ông chia sẻ, chỉ khi người dân không tụ tập đông, đảm bảo an ninh trật tự và giao thông thì ông mới tiếp tục bộ hành; nếu không, ông sẽ chỉ an trú một nơi nhất định rồi khất thực quanh đó.

Công an tỉnh Gia Lai ngày 10 tháng 6 đã đăng một video phỏng vấn Thích Minh Tuệ sau khi ông nhận thẻ căn cước, và báo Người Lao Động cũng đã phỏng vấn trực tiếp ông vào chiều hôm đó. Trong các cuộc phỏng vấn, ông nêu lý do tạm dừng bộ hành là nhằm "đảm bảo an toàn giao thông, tránh việc tụ tập đông người làm ảnh hưởng đến an ninh trật tự," đồng thời chia sẻ dự định tiếp tục đi khất thực theo lời Phật dạy. Ông cũng bày tỏ nguyện vọng được hành hương đến Ấn Độ để đảnh lễ bốn thánh địa Phật giáo (Tứ động tâm) nhờ thẻ căn cước của mình. Báo Thanh Niên tiết lộ Thích Minh Tuệ đang tu tập tại "một địa điểm bí mật ở Gia Lai." Chỉ ít ngày sau, hàng nghìn người tiếp tục đổ về địa phương này với mong muốn gặp mặt ông; khiến ông phải đi nơi khác ẩn tu.

Bộ hành sang Ấn Độ

Ngày 12 tháng 12 năm 2024, Thích Minh Tuệ cùng 5 khất sĩ khác khởi hành từ Việt Nam qua cửa khẩu Bờ Y trên biên giới Việt–Lào. Trong các tình nguyện viên đi cùng đoàn có vlogger du lịch bụi Lê Khả Giáp và cựu Thượng tá công an, Tiến sĩ Đoàn Văn Báu, nguyên Phó Trưởng khoa Tâm lý thuộc Trường Đại học An ninh nhân dân. Theo dự kiến, đoàn sẽ bộ hành qua Lào và Myanmar để nhập cảnh Ấn Độ, rồi sang Nepal và Bhutan trước khi ẩn tu ở dãy núi Himalaya.. Ông Đoàn Văn Báu khẳng định mình là trưởng đoàn và được ủy nhiệm để đảm bảo đoàn bộ hành đi đến Ấn Độ an toàn, trong khi sư Minh Tuệ nói rằng ông Báu cũng chỉ là một người trong đoàn và chỉ nhờ ông này chỉ đường cũng như làm giúp các thủ tục pháp lý, hành chính.

Đoàn đi bộ qua các tỉnh Attapeu, Sekong và Champasak ở miền nam Lào rồi qua cửa khẩu Vang Tao để vào Thái Lan vào ngày 31 tháng 12 năm 2024.

Vào ngày 4 tháng 2 năm 2025, sau nhiều bất đồng nội bộ, các ông Báu, Giáp và một phiên dịch viên tiếng Thái tên Hùng rời đoàn khiến đoàn tạm dừng bộ hành khi đang ở tỉnh Phetchabun, Thái Lan. Mâu thuẫn nội bộ xuất phát từ việc các tu sĩ trong đoàn nghi ngờ về mục đích đi theo hỗ trợ của ông Báu với tư cánh là tình nguyện viên nhưng lại kiểm soát chặt chẽ đoàn về nhân sự và truyền thông, trong khi ông Báu cho rằng việc hạn chế này là đảm bảo an ninh trật tự cho đoàn khi bộ hành ở nước ngoài và cư sĩ Phật giáo Hòa Hảo Phước Nghiêm trở thành các tình nguyện viên chính, đảm nhận vai trò hỗ trợ đoàn về đảm bảo an ninh trật tự, dẫn đường cũng như thủ tục pháp lý, xin visa. Ngày 9 tháng 2, Thích Minh Tuệ cùng các khất sĩ khác bắt đầu bộ hành trở lại. Trong khi đó, hãng thông tấn Thairath đưa tin rằng đoàn tu theo 13 hạnh đầu đà rất nghiêm khắc, được người dân kính trọng, và việc bộ hành ở Thái Lan diễn ra trong trật tự.

Ngày 24 tháng 2 năm 2025, các khất sĩ Minh Tuệ, Tuệ Minh, Minh Nhuận, An Lạc, Chơn Chí và Minh Tạng đến văn phòng Di trú tỉnh Phichit gia hạn lưu trú. Trước đó trên các mạng xã hội có nhiều đồn đoán về việc đoàn không được gia hạn và có nguy cơ bị trục xuất. Đoàn tiếp tục đi xe buýt đến cửa khẩu Chiang Khong ở biên giới với Lào cách đó hơn 500 km đường bộ vào ngày 5 tháng 3, nhưng không xuất cảnh vì quan ngại nguy cơ không thể quay lại Thái Lan tiếp tục bộ hành đi Ấn Độ

Cuộc bộ hành ở Malaysia được cho là thuận lợi, người mến mộ khất sĩ Minh Tuệ ở Malaysia và các nơi vẫn tiếp tục đổ về để gặp vị hành giả. Ngày 2 tháng 4, do gần hết hạn lưu trú, Thích Minh Tuệ cùng đoàn hơn 30 khất sĩ khi đang bộ hành ở tỉnh Perak đã lên xe bus đi tới thành phố cảnh Johor Baru, từ đó đi phà sang đảo Batam của Indonesia. Ngày 9 tháng 4, do không được cảnh sát cấp phép bộ hành, đoàn các khất sĩ rời đảo Batam để sang Singapore bằng phà. Tối ngày 10 tháng 4, sư Minh Tuệ cùng các khất sĩ đã bay từ sân bay Changi, Singapore sang thủ đô Colombo, Sri Lanka.

Ngày 17 tháng 4 năm 2025, khi sư Minh Tuệ cùng 37 khất sĩ hạnh đầu đà buộc phải dừng bộ hành khi ngang qua thị trấn Narammala, thuộc tỉnh Tây Bắc Bộ, Sri Lanka khi cảnh sát tới làm việc về đơn thư tố cảo của Thượng tọa Thích Nhật Từ, khi ông này cho rằng đoàn bộ hành là giả sư, âm mưu lập giáo phái mới, đe dọa thể diện và trật tự quốc gia. Bức thư yêu cầu hợp tác với Giáo hội Phật giáo Việt Nam ngăn chặn hoạt động tôn giáo của đoàn bộ hành. Cảnh sát yêu cầu các khất sĩ trong đoàn bộ hành chuyển đổi thị thực, từ du lịch sang hành hương, để phù hợp với mục đích của chuyến đi, sau đó các khất sĩ và tình nguyện viên được đưa đi bằng xe bus đến chùa Wedikanda Aranya Senasanaya, thuộc tỉnh Sabaragamuwa. Ngày 24 tháng 4, do không được cấp phép tiếp tục bộ hành ở Sri Lanka, đoàn gồm 35 khất sĩ và 10 tình nguyện viên lên xe bus di chuyển đến Colombo và bay đến New Delhi, Ấn Độ vào sáng ngày 25, từ đó nối chuyến đến Bồ Đề Đạo Tràng. Một bài báo đăng trên tờ Daily Mirror của Sri Lanka cho rằng việc đoàn khất sĩ Minh Tuệ bộ hành với visa du lịch là hợp pháp và quyết định của cảnh sát là vi hiến.

Ở Bồ Đề Đạo Tràng, đoàn các khất sĩ và tình nguyện viên thường xuyên bị quấy rối bởi một số youtuber mặc áo cờ đỏ sao vàng. Nhóm youtuber này được cho là đăng tải thông tin sai sự thật về đoàn các khất sĩ cũng như thóa mạ và tấn công phật tử vào thăm viếng đoàn. Ngày 7 tháng 5, một nhóm 12 khất sĩ trong đoàn bộ hành khởi hành đi Dharamsala và đã hội kiến với Đạt-Lai Lạt-Ma, lãnh tụ tinh thần của Phật giáo Tây Tạng, vào ngày 9 tháng 5. Trong cùng thời gian này ở trong nước, ông Lê Anh Tuấn, anh trai khất sĩ Minh Tuệ bị thông báo kỉ luật Đảng, và ông Thân Thành Vũ, một tình nguyện viên đứng sau hỗ trợ về truyền thông và pháp lý cho đoàn cũng bị cấm xuất cảnh đồng thời truyền cảm hứng cho đức tu khổ hạnh từ bỏ vật chất khiến hàng nghìn người từ khắp nơi đến tìm gặp ông. Một số cá nhân tôn sùng ông như "Đức Phật tái thế" hoặc gợi nhớ đến hình ảnh Đức Phật ngày xưa. Có người còn sử dụng hình ảnh của ông đăng lên các trang mạng xã hội với mục đích tăng tương tác để kinh doanh trực tuyến. Thậm chí, trên các sàn thương mại điện tử, mạng xã hội xuất hiện những mẫu quần áo và phụ kiện được thiết kế theo màu sắc trang phục của ông. Việc sinh hoạt cá nhân của ông như ngủ, tắm, đi vệ sinh cũng bị làm phiền. Hiện tượng mạng này được báo Dân Việt ví như "những bữa tiệc view", phản ánh vấn nạn tung hô quá đà của người sáng tạo nội dung trên nền tảng số. Đã có trường hợp người tung tin và video về Thích Minh Tuệ trên Internet bị giới chức xử phạt hành chính. dẫn tới tranh cãi trái chiều rằng chính quyền đang trừng phạt trí tưởng tượng của người dân.

Tự do tôn giáo

Công an Việt Nam lo ngại giới bất đồng chính kiến tại nước này có thể lợi dụng "hiện tượng Thích Minh Tuệ" để "chống phá" chính sách tôn giáo của Đảng Cộng sản Việt Nam và Nhà nước Việt Nam trên mạng xã hội, lập luận rằng các tổ chức đối lập tìm cách gây "chia rẽ" và "mâu thuẫn" nhằm làm suy yếu "khối đại đoàn kết toàn dân tộc" và đi ngược lại các giá trị truyền thống. vốn là một tổ chức do chính phủ quản lý thuộc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.

Ban Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu đã kiểm điểm Thượng tọa Thích Minh Đạo, trụ trì Tu viện Minh Đạo sau khi ông này đăng tải video khen ngợi Thích Minh Tuệ. Ban Trị sự sau đó kết luận rằng việc sư Thích Minh Đạo "nhận xét về ông Lê Anh Tú là quyền suy nghĩ của từng cá nhân," nhưng "sai ở chỗ dùng từ chưa đúng với chức năng – quyền hạn của mình dẫn đến sự ngộ nhận từ nhiều nơi." Theo BBC News, việc sư Minh Đạo bị kỷ luật đã gây ra nhiều phản ứng trong dư luận, đặc biệt từ người dùng mạng xã hội. Ông Lê Quang Hiển, Phó Hội trưởng Thường trực Ban Trị sự Trung ương Giáo hội Phật giáo Hòa Hảo Thuần tuý, lo ngại Thích Minh Tuệ có kết cục giống Huỳnh Phú Sổ và Minh Đăng Quang, là hai lãnh tụ tôn giáo ở Việt Nam bị ám hại và mất tích. Tuy nhiên, Hòa thượng Thích Không Tánh, Phó Viện trưởng Hội đồng Điều hành Tăng đoàn Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất phủ định điều này dù suy đoán sẽ "có sự quản thúc, quản chế hay cô lập" và thao túng vị tu sĩ. Dân biểu Tạ Đức Trí thuộc Hạ viện bang California, Hoa Kỳ đã gửi thư đến của nước này (USCIRF) bày tỏ lo ngại về cách chính quyền Việt Nam có thể đối xử với Thích Minh Tuệ. Ngày 30 tháng 5 năm 2024, một người đàn ông trong lúc bộ hành theo Thích Minh Tuệ đã tử vong do sốc nhiệt, suy đa tạng, tiêu cơ vân. Người này bị ngất xỉu trong lúc cùng ông di chuyển qua địa bàn huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị, sau đó được người dân đưa vào cấp cứu tại bệnh viện địa phương nhưng không qua khỏi. Ngày 2 tháng 6, có thêm hai phụ nữ đi theo đoàn bị sốc nhiệt, đuối sức, được đưa đi cấp cứu. Theo đại diện chính quyền huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế, đám đông đi theo Thích Minh Tuệ gây ách tắc giao thông, không nhường đường cho xe cấp cứu, xả rác, phóng uế bừa bãi gây mất vệ sinh. Bên cạnh đó, một số người khi đi theo đoàn bộ hành cùng Thích Minh Tuệ qua các tỉnh miền Trung đã phân phát các tài liệu về "đạo Nhân Quả", bị cơ quan chức năng tỉnh Hà Tĩnh cho là trái phép và tiến hành tịch thu, lập biên bản xử lý. Ngày 14 tháng 11 năm 2024, Thích Minh Tuệ đã có đơn gửi cơ quan chức năng về việc đề nghị không tụ tập đông người và phát tán hình ảnh cá nhân của ông lên mạng xã hội. Đến ngày 17 tháng 11, ông thông báo tạm dừng đi khất thực do việc tụ tập đông người gây mất trật tự, không phù hợp với việc tu tập.

Đánh giá

Giáo sư Tiến sĩ Nguyễn Hữu Liêm nhận xét việc khất thực của các nhà sư Phật giáo từ xưa đến nay không phải việc lạ nên ông cũng xem chuyện bộ hành của Thích Minh Tuệ là điều bình thường. Theo Thượng tọa Thích Thanh Huân, "hiện tượng Thích Minh Tuệ" không đáng rầm rộ. Báo Công Thương nhận định tuy không tu tại ngôi chùa nào và chỉ chọn lối đi riêng cho quá trình tu tập của mình, nhưng Thích Minh Tuệ lại "nổi tiếng một cách bất đắc dĩ". Không đề cập nhiều đến cách tu tập của Thích Minh Tuệ, báo Công an nhân dân tập trung phê phán mức độ quan tâm của công chúng dành cho ông, gọi đó là "kiếp nạn sinh ra từ 'ngáo' mạng xã hội." Nhà báo Nguyễn Mạnh Hà gửi bài cho BBC News bình luận rằng việc theo dõi hành trình của Thích Minh Tuệ đã trở thành thói quen thường ngày của không ít người Việt Nam, song cũng cho rằng ông đang phải "bất đắc dĩ" vào vai trụ trì của "ngôi chùa di động". Hãng tin này nhấn mạnh thêm, chính những lời nói "chân chất, mộc mạc" của Thích Minh Tuệ là điểm thu hút công chúng, cho dù ông không có những bài thuyết pháp cao thâm.

Việc bộ hành khổ tu của ông cũng gây ra nhiều luồng quan điểm về tính chính thống trong phương pháp tu học. Báo Tiền Phong nhận xét Thích Minh Tuệ tu theo đường lối nguyên thủy nhưng lại không thuộc về giáo hội hay ngôi chùa nào, và đánh giá "con đường ông đã và đang chọn thuộc loại gian khổ nhất." Thượng tọa Thích Minh Đạo đánh giá hình ảnh Thích Minh Tuệ lặng lẽ hành đạo đã làm cho Phật giáo Việt Nam "sống lại trong lòng của Phật tử năm châu", Cô này sau đó lên tiếng xin lỗi, xóa tất cả phát ngôn nhằm vào Thích Minh Tuệ, và "mong được mọi người thông cảm" do "vẫn đang trên con đường học đạo."

Trước việc Giáo hội Phật giáo Việt Nam ra văn bản không công nhận Thích Minh Tuệ là tu sĩ Phật giáo, Tiến sĩ Hoàng Văn Chung, Trưởng Phòng Nghiên cứu Lý luận và Chính sách Tôn giáo thuộc Viện Nghiên cứu Tôn giáo nêu quan điểm: "Miễn là người ta tin và tu hành theo Phật giáo thì người ta có quyền của người ta, không nhất thiết có chứng nhận của Giáo hội Phật giáo thì ông ấy mới là tu sĩ Phật giáo. Phật giáo không phải của riêng ai." Còn theo tu sĩ Thích Đồng Long thuộc Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất, một tổ chức Phật giáo không nằm dưới sự quản lý của chính quyền Việt Nam, quan niệm không theo Giáo hội Phật giáo Việt Nam thì không phải tu là "sai lầm", cho thấy sự thiếu tự do tôn giáo tại quốc gia này. Ngày 4 tháng 6 năm 2024, sau khi có tin Thích Minh Tuệ bị cưỡng ép dừng bộ hành và đưa đi biệt tích, Tăng đoàn Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất ra thông cáo nhìn nhận ông đã giữ đúng phẩm hạnh của một vị tu sĩ Phật giáo và kêu gọi chính quyền Việt Nam cho phép ông tự do tu hành.