✨Thanh Tuyền (ca sĩ)
Thanh Tuyền (Tên khai sinh: Phạm Như Mai, sinh ngày 29 tháng 10 năm 1948) là một nữ ca sĩ nhạc vàng nổi tiếng người Việt Nam sống tại Mỹ. Bà thành danh vào thời kỳ hưng thịnh nhất của nền tân nhạc miền Nam vào giữa những năm 1960–1975. Bà có một giọng hát bền bỉ và là một trong những giọng ca trụ cột của Trung tâm Asia và Trung tâm Thúy Nga tại hải ngoại từ những ngày đầu tiên thành lập.
Cuộc đời và sự nghiệp
Thời niên thiếu và giai đoạn khởi nghiệp
Thanh Tuyền (tên thật: Phạm Như Mai, sinh ngày 29 tháng 10 năm 1948) tại Đà Lạt trong một gia đình có 16 anh chị em, trong đó cô là chị hai. Trước đây, bà học tại trường nữ Trung học Bùi Thị Xuân ở Đà Lạt. Sau khi về Sài Gòn, bà chuyển sang học tại trường nữ Trung học Lê Văn Duyệt (nay là trường THPT Võ Thị Sáu).
Bộc lộ năng khiếu ca hát từ nhỏ và đến năm 1959, bà đoạt giải Thần đồng Đà Lạt với ca khúc Nắng đẹp miền Nam của nhạc sĩ Lam Phương.
Đầu thập niên 1960, bà vừa đi học vừa đi hát ở đài phát thanh Đà Lạt và được người cậu chỉ bảo những nhạc lý cơ bản.
Khởi đầu sự nghiệp
Năm 1964, trong một lần hát phục vụ chương trình văn nghệ tại trường, bà đã trình bày nhạc phẩm Vọng gác đêm sương của nhạc sĩ Mạnh Phát, lúc này nhạc sĩ Nguyễn Văn Đông là khán giả tham dự đã phát hiện ra giọng ca đặc biệt và nhìn ra được tố chất ca sĩ của bà, ông liền đưa bà về Sài Gòn lập nghiệp ca hát. Ông đặt nghệ danh cho bà là Thanh Tuyền (Ý nghĩa: Giòng suối trong của cao nguyên Đà Lạt) và gửi bà cho vợ chồng nhạc sĩ Mạnh Phát nuôi dưỡng. Dưới sự dìu dắt của nhạc sĩ Nguyễn Văn Đông, cùng vợ chồng ca nhạc sĩ Mạnh Phát – Minh Diệu. Chỉ sau 8 tháng, tên tuổi Thanh Tuyền nổi bậc lên trên các đài phát thanh của Việt Nam Cộng hòa, một phần do giọng hát thiên phú, một phần do giám đốc hãng dĩa Continental là nhạc sĩ Nguyễn Văn Đông đã dồn mọi nỗ lực trong việc lăng xê tên tuổi Thanh Tuyền trên báo chí cũng như trên đài phát thanh, nên từ thành thị đến thôn quê, đâu đâu người ta cũng nhắc nhở tới tên Thanh Tuyền nhưng rất ít được nhìn thấy tận mắt bởi vì thời gian này bà còn là một nữ sinh, chưa đủ tuổi đặt chân trình diễn vào các vũ trường cũng như phòng trà. Ca khúc đầu tiên được bà trình bày và thu âm vào dĩa nhựa là Dấu chân kỷ niệm (Thúc Đăng) đã để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng khán giả mộ điệu. Một thời gian sau, bà góp mặt lần đầu tiên trong một chương trình ca nhạc của Phạm Mạnh Cương trên đài truyền hình và trong nhiều chương trình khác. Lúc đó khán thính giả mới biết đến hình ảnh của Thanh Tuyền trong một dáng vẻ của nữ sinh mới lớn cùng tà áo dài trắng, mái tóc cúp ngắn.
Năm 1966, bà về cộng tác với hãng dĩa Sóng Nhạc qua sự giới thiệu của nhạc sĩ Mạnh Phát. Lúc này, bà mới thật sự vút cao với ca khúc Nỗi buồn hoa phượng (Thanh Sơn). Dĩa nhạc này lại 1 lần nữa khuấy động thị trường băng đĩa lúc bấy giờ. Dù cộng tác với nhiều hãng đĩa khác nhau, nhưng Thanh Tuyền vẫn có sự thỏa thuận với nhạc sĩ Nguyễn Văn Đông là vẫn tiếp tục thu thanh một số nhạc phẩm cho hãng dĩa của ông.
Năm 1967, bà bắt đầu đặt chân vào hát tại các vũ trường. Đầu tiên là Vũ trường Tự Do của ông Ngô Văn Cường. Sau đó, bà sang cộng tác với chương trình Hoàng Thi Thơ tại Vũ trường Maxim's. Bà còn được soạn giả Viễn Châu dìu dắt tập ca Vọng cổ. Bài tân cổ giao duyên đầu tiên là Dấu chân kỷ niệm đồng phát hành với bản tân nhạc cùng tên do Continental phát hành. Cũng cùng thời điểm này, bà song ca cùng ca sĩ Chế Linh và trở thành một hiện tượng được nhắc đến nhiều nhất vào thời điểm đó và mãi đến tận sau này. Dĩa hát đầu tiên là nhạc phẩm Hái Hoa Rừng Cho Em của Trương Hoàng Xuân được tung ra thị trường và đã đạt được nhiều thành công vang dội. Sau đó nhiều hãng dĩa đã tranh nhau mời Chế Linh và Thanh Tuyền thu thanh một số tác phẩm khác như Con đường xưa em đi (Châu Kỳ, thơ Hồ Đình Phương), Phút cuối, Tình bơ vơ (Lam Phương),... Tất cả đều được khán thính giả khắp nơi đón nhận nồng nhiệt và đều có số bán kỷ lục thời đó. Về sau bà đã từng song ca với Duy Khánh, Hùng Cường, Nhật Trường, Bùi Thiện, Thanh Phong, Trung Chỉnh,… đều để lại những dấu ấn riêng biệt. Nhưng khán giả vẫn thương mến nhất là cặp song ca Thanh Tuyền - Chế Linh.
Năm 1968, Thanh Tuyền kết hôn với một đại úy cảnh sát quận Gò Vấp tại Sài Gòn và ngưng sự nghiệp ca hát trong một khoảng thời gian. Họ có với nhau ba người con.
Năm 1971, Trung tâm Thúy Nga tiên phong đi đầu thực hiện cuốn băng Thanh Tuyền 1 (phát hành ngày 21 tháng 4 năm 1973), độc quyền một tiếng hát. Được sự đón nhận nhiệt liệt của khán thính giả khắp nơi với số bán kỷ lục đem lại lợi tức lớn cho trung tâm khi mới thành lập. Tiếp nối sự thành công của băng nhạc Tiếng hát Thanh Tuyền 1, Thanh Tuyền đã thu âm Tiếng hát Thanh Tuyền 2 bán cho Dĩa Hát Việt Nam (Hãng dĩa Việt Nam) để phát hành, sau đó cuốn băng này lại một lần nữa được đón nhận nồng nhiệt. Hãng dĩa Việt Nam tiếp tục mời Thanh Tuyền thực hiện Tiếng hát Thanh Tuyền 3, Thanh Tuyền 4 cho đến năm 1975. Trong năm này, Thanh Tuyền đoạt hai giải Kim Khánh là Nữ ca sĩ được yêu thích nhất và Băng nhạc được yêu thích nhất trên Nhật báo Trắng Đen do khán thính giả bình chọn.
Từ năm 1972–1974, theo cuộc trưng cầu ý kiến độc giả của nhật báo Trắng Đen, Thanh Tuyền được bình chọn trong danh sách là nữ ca sĩ ăn khách nhất.
Vang danh tại hải ngoại
Sau sự kiện 30 tháng 4 năm 1975, Thanh Tuyền ở lại Việt Nam và tiếp tục sinh hoạt văn nghệ với Đoàn kịch nói Kim Cương. Năm 1976, Thanh Tuyền góp mặt cùng một vài ca sĩ khác trong Album nhạc đỏ Đường chúng ta đi.
Năm 1978, Thanh Tuyền vượt biên sang đảo Pulau Bidong, Malaysia. Năm 1979, Thanh Tuyền cùng gia đình di cư đến Hoa Kỳ và định cư tại Washington rồi sau đó chuyển đến sinh sống ở Houston, Texas.
Giáng sinh năm 1981, Thanh Tuyền thực hiện cuốn băng Gửi người ngàn dặm được Trung tâm Thúy Nga phát hành.
Thanh Tuyền được mời đi hát trở lại vào năm 1982. Năm 1989, sau khi bức tường Berlin bị phá bỏ, Khánh Ly và Thanh Tuyền đã hát trong chương trình nhạc đầu tiên ở Đông Đức.
Trung tâm Thúy Nga đã thực hiện một liên khúc gồm hai nhạc phẩm Vùng lá me bay (Anh Việt Thanh) và Dấu chân kỉ niệm (Thúc Đăng) để vinh danh ca sĩ Thanh Tuyền. Cùng với sự góp mặt của các ca sĩ của Trung tâm như Như Quỳnh, Mai Thiên Vân, Phi Nhung, Hạ Vy và Hương Thủy.
Giáng sinh 2020, cuốn băng Liveshow Thanh Tuyền - Một đời cho âm nhạc được phát hành.
Nhận định
Thanh Tuyền sở hữu loại giọng Full Lirico Soprano (Nữ cao Trữ tình Đầy đặn). Đặc trưng của loại giọng này là âm sắc đẹp, ấm áp, quãng trung và cận cao phát triển, nhưng vẫn lên được những nốt cao sáng rực. Chính vì thế, giọng hát của bà vô cùng chắc chắn, khỏe khoắn và nặng tính metalic (kim khí).
Bà có thể nhả chữ và giữ nốt trên G4, G#4 vô cùng dày. Mixed cao rất tốt và thoải mái, có thể lên giọng thật tới C5, D5, Eb5 một cách dễ dàng. Khi đó, trong tần số vibrato của cô nảy lên độ rung độc đáo, nổi bần bật và bay xa như đang tung ra những chuỗi ngọc trong không gian vậy. Đồng thời, bà còn xuống được nhiều nốt trầm chắc chắn, sâu và tối.
Xét về ngũ cung, các giọng Full Lirico Soprano khác thường thuộc hành thủy, hoặc thủy pha kim, mộc pha kim, nhưng Thanh Tuyền lại thuần kim chính cách.
Thanh Tuyền tận dụng triệt để các lối hát truyền thống của dân ca vùng miền như nảy tiếng, đổ hột, vọng cổ câu vô và biến tấu, tinh giản đi cho phù hợp với nhạc vàng một cách hài hòa nhất, chứ không chỉ đơn giản là luyến láy theo nhịp điệu.
Gia đình
Thanh Tuyền có tất cả bốn người con (hai trai và hai gái: 3 người con với người chồng đầu và một người con với người chồng hiện tại), trong số đó chỉ có Shayla (con thứ ba) theo nghề ca sĩ. Don Nguyễn - con trai đầu của bà hiện đang phục vụ trong quân đội Hoa Kỳ và là chồng của nữ nghệ sĩ cải lương Ngọc Huyền, con gái đầu thì theo học ngành dược và người con trai út là một kĩ sư. Bà còn có người em gái là ca sĩ Sơn Tuyền.
Nhạc sĩ Thanh Sơn từng viết chùm 3 ca khúc bao gồm (Nhật ký đời tôi, Trả lại Thời gian và Hoa tím ngày xưa) và Tình đêm phố cũ (thập niên 90) để kỷ niệm về mối tình với một nữ Danh ca nổi tiếng xứ Đà Lạt có tên thật là Mai. Người này được cho là ca sĩ Thanh Tuyền.
Sáng tác
Thanh Tuyền còn là một nhạc sĩ, trong đó sáng tác nổi bật là:
- Ngày xưa anh nói (Thanh Tuyền - Thúc Đăng)
- Tình một ngày tình cũng trăm năm
- Một đời để nhớ
- Lỗi hẹn (Mạnh Phát - Huy Lai)
Hoạt động khác
Các buổi biễu diễn
Thanh Tuyền đã tổ chức liveshow Kỷ niệm 50 năm ca hát ngày 21/12/2012 tại Cung Văn hóa Hữu nghị Việt Xô, Hà Nội.
Đến đầu năm 2017, bà nhận lời mời làm giám khảo một chương trình trong nước với tên gọi Tình Bolero hoan ca (do Đài truyền hình Vĩnh Long tổ chức) với 2 tập phát sóng.
Thanh Tuyền & Chế Linh thực hiện Liveshow Con đường xưa em đi ngày 2/11/2017 tại Trung tâm Hội nghị Quốc gia, Hà Nội.
Liveshow Thanh Tuyền - Một Đời Cho Âm Nhạc (2019)
Phần mở đầu
Nỗi Buồn Hoa Phượng (Thanh Sơn) - Thanh Tuyền
Rừng Lá Thấp (Trần Thiện Thanh) - Thanh Tuyền
Lời ngỏ - Nguyễn Ngọc Ngạn, Nguyễn Cao Kỳ Duyên
LK Đà Lạt Hoàng Hôn (Minh Kỳ, Dạ Cầm), Đêm Dài Chiến Tuyến (Lam Phương) - Thanh Tuyền
Tình Bơ Vơ (Lam Phương) - Thanh Tuyền, Chế Linh, Nguyễn Ngọc Ngạn
Chuyện Chúng Mình (Trúc Phương) - Chế Linh
Chuyện Tình Không Hối Tiếc (Tâm Anh) - Phương Hồng Quế
Phỏng vấn Phương Hồng Quế
Ngày Xưa Anh Nói (Thúc Đăng, Thanh Tuyền) - Như Quỳnh
Xin Thời Gian Qua Mau (Lam Phương) - Ngọc Huyền
Biết Đến Bao Giờ (Lam Phương) - Sơn Tuyền
Người Yêu Cô Đơn (Đài Phương Trang) - Sơn Tuyền
Days & Nights I'm Missing You (Trúc Hồ, Shayla, Huỳnh Nhật Tân) - Shayla
Phỏng vấn Daniel Bùi
Hài kịch: Tiếng Hát Mãi Vang Xa (Hứa Minh Đạt) - Hoài Linh, Chí Tài, Hứa Minh Đạt, Thanh Tuyền
LK Vọng Gác Đêm Sương (Mạnh Phát), Cánh Buồm Chuyển Bến (Minh Kỳ, Hoài Linh) - Thanh Tuyền
Thu Tím Lá Vàng (Vân Tùng) - Thanh Tuyền
Ai Khổ Vì Ai (Thương Linh) - Thanh Tuyền
Chỉ Có Tình Yêu (Nguyễn Hữu Thiết) - Thanh Tuyền
LK Trả Lại Thời Gian, Hoa Tím Người Xưa (Thanh Sơn) - Thanh Tuyền, Phương Hồng Quế, Sơn Tuyền, Như Quỳnh, Ngọc Huyền, Mai Thiên Vân
Phượng Yêu (Phạm Duy) - Anh Khoa
Tình Một Ngày, Tình Cũng Trăm Năm (Thanh Tuyền) - Mai Thiên Vân
Trích đoạn: Con Gái Mạnh Lệ Quân (Bạch Mai) - Ngọc Huyền, Phương Hồng Thủy
Gibberish (Hà Tiên) - Hà Tiên
Phỏng vấn Hà Tiên
Tiếng Sông Hương (Phạm Đình Chương) - Thanh Tuyền
Trước Giờ Tạm Biệt (Hoài An) - Thanh Tuyền
Lời cảm ơn - Nguyễn Ngọc Ngạn, Kỳ Duyên
LK Chiều Mưa Biên Giới, Hải Ngoại Thương Ca (Nguyễn Văn Đông) - Thanh Tuyền, Chế Linh, Anh Khoa, Phương Hồng Quế, Sơn Tuyền, Như Quỳnh, Ngọc Huyền, Mai Thiên Vân
Finale
Thanh Tuyền Production và Video 36 Năm Ca Hát
Vào năm 2000, Thanh Tuyền tự tay thực hiện chương trình kỷ niệm 36 năm ca hát. Thanh Tuyền quay hình các MTV đan xen với các phần trò chuyện dưới sự dẫn dắt của MC Việt Dzũng
Anh Đi Chiến Dịch (Phạm Đình Chương)
Điệu Buồn Phương Nam (Vũ Đức Sao Biển)
Tiếng Hát Chim Đa Đa (Võ Đông Điền)
Nỗi Buồn Hoa Phượng (Thanh Sơn)
Vọng cổ: Xin Trả Tôi Về (Viễn Châu)
Vùng Trời Ngày Đó (Lam Phương)
Open Up Your Heart - hát với Shayla
Cánh Cò Dòng Sông (Hàn Châu)
Em Biết Anh Đi Chẳng Trở Về (Anh Bằng)
Hồn Quê (Thanh Sơn)
Chiều Mưa Biên Giới (Nguyễn Văn Đông)
Album tiêu biểu
;Trước 1975 21 tháng 4 năm 1973: Tiếng Hát Thanh Tuyền (Thúy Nga phát hành) 1982: Bốn Phương 6 - Xin trả tôi về quê hương 1983: Thanh Tuyền 2 - Chiều Tây Đô 1984: Thanh Tuyền 3 - Ngày xưa anh nói _(Thanh Lan 9) *1984: **Thanh Tuyền 4 - Nỗi buồn hoa phượng (Thanh Lan 26) *1986: **Thanh Tuyền 5 - Lời tình viết vội (Thanh Lan 64)*_ 1986: Thanh Tuyền 6 - Tình qua cơn đau (Giáng Ngọc 12)** với Sơn Tuyền 1987: Thanh Tuyền 7 - Vòng tay cho đời 1988: Thanh Tuyền 8 - Tình khúc Trần Thiện Thanh 1988: Thanh Tuyền 9 - Rumba 1989: Thanh Tuyền 10 - Em đi rồi 1990: Thanh Tuyền 11 - Từ nửa vòng trái đất (Làng Văn 199) 1991: Thanh Tuyền 12 - Chuyện 3 người _(Làng Văn 201)_ 1992: Thanh Tuyền 13 - Giọt lệ đài trang với Hương Lan, Huy Sinh 1992: Thanh Tuyền 14 - Tạ ơn người _(Làng Văn 200: Đà Lạt hoàng hôn) *1993: **Thanh Tuyền 15 - Em còn nhớ mùa xuân (Làng Văn 202) *1993: Thanh Tuyền - Tình chàng ý thiếp **(Phượng Hoàng 55)_* 1994: Thanh Tuyền - Đò dọc 1996: Thanh Tuyền - Áo hoa 1996: NĐBD Gold 17 - Hạ buồn 1997: Thanh Tuyền - Cánh cò giòng sông 1998: Làng Văn 246 - Đau xót lý chim quyên 2001: Thanh Tuyền Video - 36 năm đời ca hát 2003: Thanh Tuyền - Một ngày tình cũng trăm năm* 200?: Thanh Tuyền - Điệu buồn Phương Nam
1980: Sống 1 - Con tàu định mệnh
1983: Shotguns 70 - Tình khúc Trúc Phương
1984: Thanh Tuyền 84 - Bồng hồng cài áo với Khánh Ly, Giao Linh, Elvis Phương
1985: Làng Văn 12 - Đoạn tuyệt với Chế Linh
1986: Kim Ngân 2: Đường xưa em đi với Chế Linh
1986: Thanh Lan 70 - Gửi người ngàn dặm _(_