✨Thanh Hoa (ca sĩ)

Thanh Hoa (sinh ngày 12 tháng 10 năm 1950) là một ca sĩ người Việt Nam. Thanh Hoa bắt đầu sự nghiệp ca hát từ năm 16 tuổi. Bà đã thể hiện thành công hàng loạt ca khúc nổi tiếng như: "Tình yêu của đất và nước", "Mùa xuân làng lúa làng hoa", "Tàu anh qua núi", "Con kênh ta đào", "Tình yêu trên dòng sông quan họ", "Chiều một mình".

Thân thế

Thanh Hoa tên thật là Nguyễn Thị Thanh, sinh ngày 12 tháng 10 năm 1950, nguyên quán ở xã Đại Mỗ, huyện Từ Liêm, Hà Nội (nay là phường Đại Mỗ thuộc quận Nam Từ Liêm). Thanh Hoa sinh ra trong gia đình đông con và nghèo đói. Bà là chị của sáu đứa em nên phải cùng mẹ gánh vác trách nhiệm nuôi sống gia đình từ nhỏ. Bà từng phải đi rửa bát thuê. Thấy Thanh Hoa còn nhỏ nên người đàn ông chủ cửa hàng mà bà rửa bát không muốn cho bà làm nữa vì sợ mang tiếng. Thanh Hoa lập tức trêu chọc ông này và bị đuổi việc. Năm 16 tuổi, bà bắt đầu học ở Trường Âm nhạc Việt Nam và tốt nghiệp Trung cấp năm 1970. Tại đây, bà được phát hiện tài năng bởi Đặng Hữu Phát và cũng là người giáo dục bà trong âm nhạc. Thanh Hoa được hai nghệ sĩ cải lương Thanh Hùng và Ngọc Hoa nhận làm em nuôi. Những ca sĩ, nhạc sĩ thời điểm này phải lấy tên bí danh để được chuyển vào miền Nam trong thời kì chiến tranh Việt Nam. Nghệ danh Thanh Hoa là tên ghép từ tên của hai nghệ sĩ cải lương đó. Bài hát đầu tiên của bà được phát sóng trên Đài CP-90 là "Cánh chim mùa xuân" của nhạc sĩ Huỳnh Thơ năm 1970. Khi biểu diễn phục vụ chiến tranh, bà là người thấp bé nhất đoàn và chỉ nặng 42 kg nên Thanh Hoa thường được mọi người mang vác hộ đồ dùng trên đường hành quân.

Làm việc tại Đài tiếng nói Việt Nam

Sau khi đi dọc dãy Trường Sơn để ca hát phục vụ quân đội trong Chiến dịch Hồ Chí Minh, Thanh Hoa trở về công tác tại Đài Tiếng nói Việt Nam và làm việc tại đó cho đến lúc nghỉ hưu năm 2006. Tại Đài Tiếng nói Việt Nam, bà là một trong những ca sĩ thu âm nhiều nhất với 400 bản thu, trong đó có những bài hát đã được phát thanh nhiều lần và gắn bó với tên tuổi của bà như "Tình yêu của đất và nước" (Hoàng Vân), "Con kênh ta đào", "Khúc hát ru của người mẹ trẻ" (Phạm Tuyên), "Em chọn lối này" (An Thuyên), "Tàu anh qua núi", "Tình yêu trên dòng sông Quan họ" (Phan Lạc Hoa), "Giữa Mạc Tư Khoa nghe câu hò Nghệ Tĩnh" (Trần Hoàn), "Bác Hồ một tình yêu bao la" (Thuận Yến), "Mùa xuân làng lúa làng hoa" (Ngọc Khuê), "Đường tàu mùa xuân" (Phạm Minh Tuấn)...

Thanh Hoa từng tự mở một câu lạc bộ ca nhạc riêng tại một quán cà phê mang tên Aladin để kiếm thu nhập. Quán cà phê này cũng là nơi biểu diễn những ca sĩ trẻ thời bấy giờ của dòng nhạc đỏ như Đăng Dương, Việt Hoàn, Lan Anh, Anh Thơ. Năm 2001, bà được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân. Tháng 11 năm 2002, Thanh Hoa đi lưu diễn 10 ngày tại một lễ hội tại Osaka, Nhật Bản, ngay năm sau đó bà cũng có kế hoạch biểu diễn ở Thái Lan, Đức, Pháp, Ý.

Năm 2003, Thanh Hoa ra mắt CD ca nhạc "Mùa xuân và tôi". Album này là sự tổng hợp trong 30 năm ca hát của bà. Đĩa CD này chủ yếu chứa những tác phẩm viết về mùa xuân, ra đời trong những ngày đầu sự kiện 30 tháng 4 năm 1975. Tháng 4 cùng năm, tuy tỏ ra bận rộn với vai trò chủ quán cà phê âm nhạc Aladin, Thanh Hoa vẫn chuẩn bị ra mắt album "Ước hẹn đồng quê". Đây là album thứ 3 của bà sau "Em vẫn đợi anh" và "Mùa xuân và tôi". Nữ nghệ sĩ cho biết đã lấy tên bài hát _"_Ước hẹn đồng quê", một sáng tác của người chồng đầu làm tựa đề cho album. Đĩa CD mới này cũng có những bài hát lần đầu tiên được trình bày cùng những ca khúc quen thuộc với khán giả Việt Nam. Cuối năm 2004, Thanh Hoa khai trương phòng trà ca nhạc Aladin cơ sở mới quy mô to hơn tại một khách sạn.

Sau khi nghỉ hưu

Năm 2006, khi được nghỉ hưu, Thanh Hoa tổ chức một liveshow kỷ niệm 40 năm ca hát mang tên "Hát... thầm". Tháng 11 năm 2019, Thanh Hoa tổ chức một chương trình ca nhạc riêng ở Hà Nội mang tên "Em vẫn như ngày xưa" nhằm kỷ niệm 55 năm sự nghiệp biểu diễn của bản thân. Cuối năm, bà thông báo rằng nhà văn Trần Thị Trường là người chấp bút cho cuốn tự truyện về cuộc đời của mình. Cuốn sách sắp phát hành tháng 12. Dù vậy, ban đầu bà đã nhờ nhà văn trẻ Dương Bình Nguyên chấp bút nhưng về sau đã thay đổi vì "khoảng cách giữa hai thế hệ". Cuốn tự truyện của bà có bản thảo khoảng 400 trang, 12 chương và được gửi tới cho nhà văn Trần Thị Trường biên soạn. Tuy vậy sau này, cuốn tự truyện chỉ được "lưu hành nội bộ".

Tham gia và hoạt động các chương trình nghệ thuật

Thanh Hoa từng từ chối tham gia chương trình Giai điệu tự hào năm 2014 và để ca khúc gắn với tên tuổi mình "Tàu anh qua núi" cho Thu Minh hát. Năm 2016, bà đảm nhiệm chức vụ chủ tịch Hội bảo vệ quyền của nghệ sĩ biểu diễn âm nhạc (APPA). Ngoài ra, nữ nghệ sĩ còn giữ chức phó chủ tịch Hội phát triển văn hóa doanh nghiệp Việt Nam. Vai trò này đã đưa bà đến nhiều quốc gia trên thế giới. Tại các nước khác nhau, Thanh Hoa giảng dạy cho người Việt kiều kỹ thuật thanh nhạc và hướng dẫn họ hát các ca khúc về quê hương, đất nước. Bà còn góp sức tổ chức nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ cho cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài, trong đó có Liên hoan Tiếng hát Việt Nam toàn châu Âu tháng 12 tháng 2015 tại Cộng hòa Séc. Bà còn tham gia tổ chức Liên hoan tiếng hát Việt Nam ASEAN tại Thái Lan vào tháng 2 năm 2017 và Liên hoan tiếng hát Việt Nam toàn thế giới một lần nữa tại Séc vào tháng 10 năm 2017.

Tháng 6 năm 2017 tại Vinh, trong chương trình nghệ thuật "Đêm nghe hát đò đưa nhớ Bác" kỷ niệm 60 năm ngày Hồ Chí Minh về thăm quê lần thứ nhất, Thanh Hoa lần đầu tiên thể hiện ca khúc "Ngày Bác về thăm quê". Đây là sáng tác được nhạc sĩ Phan Lạc Hoa viết vào khoảng thời gian 3 tháng trước khi ông qua đời. Đây là sáng tác được Phan Lạc Hoa viết vào khoảng thời gian 3 tháng trước khi ông qua đời. Bài hát chưa từng được biểu diễn trước công chúng. Năm 2019, trong chương trình Ký ức vui vẻ phát sóng trên VTV3, Thanh Hoa kể lại những kỷ niệm về người chồng đầu và bài hát "Tàu anh qua núi". Bà cho biết đây là bài hát làm nên tên tuổi của bà, được công chúng đón nhận. Bà cho biết từng hát bài hát này 6 đến 8 lần một ngày. Cũng trong chương trình hôm đó, bà chia sẻ lại mối tình dang dở của mình với người lính trước khi ra trận có gửi cho bà bức thư tay, tuy nhiên sau đó người này đã tử trận.

Ở tuổi 70, Thanh Hoa vẫn tỏ ra vướng bận trong nhiệm vụ đòi quyền lợi cho các nghệ sĩ biểu diễn âm nhạc ở Việt Nam. Năm 2022, bà có buổi biểu diễn kết hợp với ca sĩ trẻ Hoà Minzy dù được con cháu trong gia đình không đồng ý. Hai người sẽ kết hợp biểu diễn trong chương trình "Giao lộ thời gian" lên sóng ngày 27 tháng 8, hai nghệ sĩ mang đến bản song ca "Tàu anh qua núi". Đây là một trong những ca khúc đem đến thành công cho Hòa Minzy ở Gương mặt thân quen của năm 2016. Cuối năm 2022, Thanh Hoa góp mặt biểu diễn trong chương trình "Thanh âm Sao và Sao" do bà đặt tên để hát gây quỹ dành cho việc tri ân, tặng quà Tết, giúp đỡ các nghệ sĩ lớn tuổi, ốm đau, có hoàn cảnh khó khăn. Năm 2023, sau một thời gian bị gián đoạn bởi dịch COVID-19, bà có dự định tổ chức chương trình "Tôi yêu tiếng nước tôi" lần thứ 3 tại Pháp vào khoảng tháng 5.

Đời tư

Những sự việc xảy ra sau cuộc hôn nhân đầu tiên khi người chồng của Thanh Hoa tự tử đã khiến cho báo chí Việt Nam khai thác rất nhiều, vô tình trở thành cái mác tiêu cực gán cho bà suốt cả cuộc đời.

Người chồng đầu tiên

Thanh Hoa kết hôn với người chồng đầu tiên là nhạc sĩ Phan Lạc Hoa. Phan Lạc Hoa cũng là một người yêu thích âm nhạc và học Khoa Thanh nhạc Nhạc viện Hà Nội muộn hơn Thanh Hoa 3 năm. Ông là cán bộ được cử đi học. Hai người tỏ ra yêu nhau từ "giây phút đầu tiên". Khi biết Thanh Hoa có thai, cả hai đều tỏ ra sợ hãi và trốn chạy. Phan Lạc Hoa chạy trốn bằng cách bỏ đi chơi xa nhưng về sau ông vẫn tìm lại Thanh Hoa. Họ về sống với nhau mà không có đám cưới.

Năm 1972, khi Thanh Hoa là một giọng ca đã được công chúng yêu mến và biết đến qua sóng của Đài Phát thanh Giải phóng, bà được Đài Tiếng nói Việt Nam nhận về. Trong khi đó, Phan Lạc Hoa sau thời gian chật vật tìm việc chỉ xin vào được Đoàn văn công Đường sắt của Tạ Đình Đề và chỉ được hát trong dàn hợp xướng. Chính sự nổi tiếng của Thanh Hoa lúc bấy giờ và cuộc sống bí bách trong việc tìm hướng đi cho sự nghiệp của Phan Lạc Hoa, cuộc hôn nhân của họ có dấu hiệu rạn nứt. Phan Lạc Hoa chỉ muốn Thanh Hoa sinh nhiều con, ít biểu diễn, chủ yếu dành thời gian để lo việc gia đình. Sau đó, ông bắt đầu sáng tác ca khúc. Những bài hát của ông đã khẳng định được tài năng âm nhạc của bản thân. Chính Thanh Hoa cũng là người đưa những tác phẩm âm nhạc của Phan Lạc Hoa tới công chúng và cũng chính những bài hát của Phan Lạc Hoa đã giúp nữ ca sĩ trở nên nổi tiếng hơn. Một tháng sau khi toà án xử ly hôn và đúng sau đêm diễn của Thanh Hoa với 3 bài hát nổi tiếng mà bà hát, Phan Lạc Hoa đã tự tử. Ông trở về nhà và treo cổ sau khi cùng bạn bè đến Nhà hát Lớn Hà Nội nghe vợ cũ hát. Trong câu chuyện đó, người sinh viên mà nay là bác sĩ Sao Hồng đã nhắc đến mối tình của nhạc sĩ Phan Lạc Hoa với với ca sĩ Thanh Hoa. Trong đó có cuộc sống cô độc của Phan Lạc Hoa, những ngày chữa bệnh tại bệnh viện, những ngày buồn khi ông và vợ quyết định ly hôn và cuối cùng là cái chết do treo cổ tự tử để lại nhiều nghi vấn. Con gái của của hai người đã lên tiếng rằng có nhiều chi tiết "nồi chõ" (ý chỉ sự phỏng đoán cá nhân qua những tin đồn thất thiệt) nhưng cô này cũng bày tỏ có một số chi tiết mà cô tin là có thật. Gia đình dùng mọi cách cấm đoán, đến mức anh trai Tôn Thất Lợi từng đến gặp riêng nói chuyện với Thanh Hoa. Cuối cùng, Tôn Thất Lợi vẫn từ Huế ra Hà Nội đến gặp Thanh Hoa. Về sau mâu thuẫn giữa hai gia đình cũng được xem như đã hết.

Con cái

Thanh Hoa có với người chồng đầu tiên 2 người con gái là Phan Huyền Thư và Phan Thái Lữ cùng một con trai đã mất từ nhỏ vì bệnh phù phổi có tên Phan Lạc Cao Nguyên.

Hồi nhỏ, các con bà đều được cho học nhạc. Huyền Thư được học violin, Thái Lữ học sáo Tôn Sơn học đàn organ. Thất Sơn từng có nhiều thời gian theo đuổi nghệ thuật nhưng anh không thành công. Anh cũng đã ly hôn khi có một con gái.

Thanh Hoa bày tỏ việc con trai và chồng cũ của mình qua đời là nỗi đau "khủng khiếp". Với người chồng thứ hai, bà có một con trai tên Tôn Thất Sơn từng làm nghề ca sĩ.

Sở thích cá nhân

Ngoài âm nhạc, Thanh Hoa còn có niềm đam mê sưu tầm đồ gốm sứ. Trước khi nghỉ hưu, bà ít có thời gian rảnh rỗi dành riêng cho bản thân. Vào những lúc rảnh rỗi, bà thường đọc truyện của nhà văn Hồ Anh Thái và nghe nhạc Trịnh.

Tư gia

Năm 2020, báo Lao Động đưa thông tin Thanh Hoa và người chồng hiện tại đang sống tại một căn biệt thự nhà vườn rộng 1000m² ở huyện Thạch Thất, ngoại thành Hà Nội. Diện tích của vườn chiếm tới 930m², là nơi để bà chăm sóc cây cối sau những giờ hoạt động nghệ thuật.

Vấn đề sức khoẻ

Năm 72 tuổi, Thanh Hoa cho biết bản thân mắc nhiều bệnh của người già như thoái hóa đốt sống, tiền đình, huyết áp cao, mỡ máu, đục thủy tinh thể. Thậm chí có khoảng thời gian bà bị đau lưng nặng đến mức phải ngồi xe lăn một thời gian. Tháng 3 năm 2022, bà bị mắc COVID-19.

Nhận định

Thanh Hoa có một sự nghiệp ca hát được nhận định là thành công với nhiều giải thưởng lớn nhỏ đạt được trong và ngoài Việt Nam, các album của bà có sự bán chạy dù có những thời điểm khán giả hào hứng với dòng nhạc cách mạng mà bà hát là không nhiều.

Sự cố

Trong chương trình truyền hình trực tiếp Con đường âm nhạc của nhạc sĩ Thuận Yến, sau khi hát bài đầu tiên song ca cùng Trung Đức, Thanh Hoa đã bị gặp vấn đề về giọng hát trong quá trình biểu diễn, khiến dư luận cho rằng bà bị mất giọng. Bà lên tiếng khẳng định không bị mất giọng và giải thích chỉ vì ngày hôm đó phải thu âm quá nhiều bài hát nên bị đuối sức. Sau sự cố xảy ra trong đêm truyền hình trực tiếp này, Thanh Hoa tỏ ra cẩn trọng hơn với những lời mời trong chương trình biểu diễn. Bà không lo lắng vì giọng hát của mình không còn như ngày xưa mà sợ báo chí nhận xét tiêu cực về mình. Thanh Hoa thậm chí thẳng thắn chỉ trích một số ca sĩ trẻ khi hát được một bài âm nhạc thị trường hot "đã lầm tưởng" bản thân là "nghệ sĩ cỡ lớn" trong khi "chưa thấm nhuần ý thức xã hội", cũng như không hiểu được vị trí của mình trong cộng đồng nghề nghiệp và khán giả. Bà cũng tự nhận định trong nhiều năm làm nghệ thuật, bản thân bà thấy các ca sĩ "hát hay" đều ở Nghệ An, và Thanh Hoá. Theo đó, trong các cuộc thi hát cứ ca sĩ ở hai tỉnh trên là giải nhất hạng mục âm nhạc dân ca.

Tuy lời bài hát từ tác phẩm làm nên tên tuổi của bà "Tàu anh qua núi" có đoạn miêu tả cô gái khi đã yêu ai thì dù khó khăn cũng vẫn vượt qua để yêu người đàn ông, nhưng bà cho rằng bản thân "không đề cao đức hy sinh, nhẫn nhịn", cũng là nguyên nhân khiến cho bà quyết định ly hôn. Nữ nghệ sĩ cũng bày tỏ sự bức xúc trong vấn đề quyền tác giả tại Việt Nam, cũng như nêu lên thực trạng nghe nhạc nhưng không muốn trả tiền.

Album đã ra mắt

• "Mùa xuân và tôi"
• "Em vẫn đợi anh"
• "Ước hẹn đồng quê"
• "Bác Hồ – tình yêu bao la"

Giải thưởng và thành tựu

• Giải nhất tại cuộc thi nhạc nhẹ quốc tế Cóc-Phây vàng lần thứ 18 ở Bulgaria (1982)
• Huy chương vàng Hội diễn ca múa nhạc toàn quốc (1985)
• Bằng khen đặc biệt cuộc thi 8 bài hát trên vô tuyến truyền hình ở Cuba
• Bằng khen "người hát bài hát Tiệp Khắc hay nhất"
• Nghệ sĩ ưu tú
• Nghệ sĩ nhân dân (2001)