✨Quả bóng vàng Việt Nam

Quả bóng vàng Việt Nam là giải thưởng cá nhân danh giá nhất dành cho cầu thủ bóng đá xuất sắc nhất Việt Nam trong một năm dương lịch. Giải thưởng này do báo Sài Gòn Giải Phóng đề xướng và tổ chức thường niên. Giải lần đầu tiên được tổ chức vào năm 1995, sau thành tích mà đội tuyển bóng đá quốc gia Việt Nam đạt được tại SEA Games 18.

Trải qua các năm tổ chức, giải thưởng Quả bóng vàng Việt Nam đã được mở rộng với nhiều hạng mục khác nhau. Ba hạng mục chính của giải thưởng này là Quả bóng vàng dành cho cầu thủ nam, nữ và futsal. Bên cạnh đó còn có các hạng mục phụ dành cho cầu thủ trẻ, cầu thủ nước ngoài xuất sắc nhất và giải Cống hiến; những giải thưởng này nhằm vinh danh các cá nhân đã có những đóng góp nổi bật, có thành tích tiêu biểu đối với bóng đá Việt Nam.

Giải thưởng Quả bóng vàng Việt Nam được bình chọn bởi các chuyên gia, lãnh đạo, nhà báo trong lĩnh vực thể thao cũng như huấn luyện viên ở giải vô địch quốc gia. Tính đến năm 2024, đã có 19 cầu thủ nam, 12 cầu thủ nữ và 7 cầu thủ futsal đã được trao danh hiệu Quả bóng vàng Việt Nam; ngoài ra nhiều cầu thủ và cá nhân khác đã được trao danh hiệu Quả bóng bạc, Quả bóng đồng cùng các hạng mục giải phụ.

Khái quát

Ra đời và phát triển

Ý tưởng về giải thưởng Quả bóng vàng Việt Nam đã ra đời vào năm 1995, ngay sau khi đội tuyển Việt Nam lọt vào trận chung kết môn bóng đá nam Đại hội Thể thao Đông Nam Á lần thứ 18 tại Thái Lan, thành tích mà bóng đá Việt Nam lần đầu đạt được từ khi tái hòa nhập với thể thao Đông Nam Á. Người được cho là khởi xướng ra giải thưởng này là cố nhà báo Đỗ Minh Hùng, người sau này giữ chức phó ban báo Sài Gòn Giải Phóng Thể thao. Chứng kiến bàn thắng vàng của Trần Minh Chiến trong trận bán kết với đội tuyển Myanmar, ngay trong đêm chiến thắng, ông Hùng đã nảy ra ý tưởng tổ chức giải thưởng để vinh danh các cầu thủ Việt Nam đã có những đóng góp, thành tích, dấu ấn nổi bật trong năm. Ông đã soạn thảo đề án cho giải thưởng chỉ trong bốn giờ đồng hồ rồi trình lên ban biên tập báo Sài Gòn Giải Phóng, và nhanh chóng được đồng ý. Theo Sài Gòn Giải Phóng, khi bàn về ý tưởng giải thưởng "Quả bóng vàng" cho cầu thủ Việt Nam, họ lo ngại cái bóng quá lớn của giải thưởng Quả bóng vàng châu Âu, song cuối cùng vẫn tiến hành tổ chức bởi nó "là sân chơi của riêng cầu thủ Việt Nam và họ xứng đáng được tôn vinh với tên gọi đó". Còn nhà báo Minh Hùng thì thông tin ngay trước trận chung kết SEA Games 18 với Thái Lan là sẽ có giải thưởng "Quả bóng vàng Việt Nam" và kêu gọi sự ủng hộ. Quá trình bình chọn diễn ra song song, và chỉ ba tháng sau trận chung kết SEA Games 18, lễ trao giải Quả bóng vàng Việt Nam đã được tổ chức lần đầu tiên với danh hiệu được trao cho Lê Huỳnh Đức, người đã góp công lớn vào thành tích của tuyển Việt Nam cũng như vô địch giải các đội mạnh Việt Nam năm 1995 với đội bóng đá Công an Thành phố Hồ Chí Minh. Vào năm 1998, lần đầu tiên giải thưởng này được đưa ra Hà Nội tổ chức và cầu thủ Nguyễn Hồng Sơn đã đoạt danh hiệu.

Năm 2000, giải thưởng Quả bóng vàng Việt Nam được bổ sung thêm hai hạng mục là Cầu thủ trẻ xuất sắc nhất và Cầu thủ nước ngoài xuất sắc nhất, với Phạm Văn Quyến và Iddi Batambuje – lúc đó đều thi đấu cho Sông Lam Nghệ An – là những người giành chiến thắng. Năm 2001, ý tưởng về danh hiệu "Quả bóng vàng Việt Nam" dành cho cầu thủ nữ được đề xướng và triển khai lần đầu vào một năm sau đó. Năm 2012, hạng mục "Cầu thủ trẻ nữ xuất sắc nhất" lần đầu được đưa vào xét chọn. Vào năm 2015, giải thưởng có thêm hạng mục dành cho "cầu thủ futsal nam xuất sắc nhất". Năm 2016, sau những thành công của futsal Việt Nam tại các giải đấu quốc tế, giải thưởng Quả bóng vàng Việt Nam dành cho futsal được đưa vào tổ chức và bình chọn. Vào các năm 2016, 2019 và 2023, Quả bóng vàng Việt Nam có thêm hạng mục giải phụ mang tên "giải Cống hiến" trao cho các cá nhân đã có những đóng góp nổi bật đối với bóng đá Việt Nam.

Giải thưởng Quả bóng vàng Việt Nam năm 2013 không được trao do những thất bại của bóng đá Việt Nam trong năm này cũng như nhiều vấn đề tiêu cực khác của bóng đá trong nước thời điểm đó. Năm 2021, do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19 tại Việt Nam, một số hạng mục của danh hiệu này đã không được bình chọn và trao giải.

Thể lệ và tài trợ

Giải thưởng Quả bóng vàng Việt Nam được bầu chọn bởi các chuyên gia được coi là có uy tín trong ngành thể thao, các lãnh đạo ngành thể thao, các nhà báo có chuyên môn và các huấn luyện viên hành nghề tại giải vô địch quốc gia. Tiêu chí đánh giá một cầu thủ cho danh hiệu Quả bóng vàng thường xét từ màn trình diễn cá nhân, cũng như thành tích đạt được của cầu thủ đó ở đội tuyển quốc gia, sau đó là cấp câu lạc bộ. Ngoài ra, cầu thủ phải đảm bảo các yêu cầu như không vi phạm pháp luật, có phẩm chất đạo đức và không nhận các án kỷ luật. Tuy nhiên, cũng không ít ý kiến cho rằng tiêu chí bầu chọn danh hiệu Quả bóng vàng Việt Nam cần được rõ ràng hơn.

Khi giải Quả bóng vàng được ra mắt năm 1995, hãng bia Tiger là nhà tài trợ chính và đơn vị này tiếp tục tài trợ danh hiệu đến năm 1998. Giai đoạn từ năm 2000 đến năm 2005, PepsiCo là nhà tài trợ chính cho giải thưởng; và sau đó là Eximbank từ năm 2010 đến năm 2012. Từ năm 2015, Công ty Thái Sơn Nam do ông Trần Anh Tú (cũng giữ chức Phó Chủ tịch Liên đoàn Bóng đá Việt Nam) làm chủ tịch hội đồng thành viên là nhà tài trợ chính cho giải thưởng này.

Quả bóng vàng nam

[[Lê Công Vinh, cầu thủ đã từng đoạt 3 quả bóng vàng Việt Nam trong các năm 2004, 2006, 2007]] Cầu thủ Phạm Thành Lương hiện đang nắm giữ kỷ lục giành danh hiệu Quả bóng vàng Việt Nam dành cho nam nhiều nhất với bốn lần. Hai cầu thủ đã từng ba lần đoạt giải gồm có Lê Huỳnh Đức, Lê Công Vinh. Có hai thủ môn từng đoạt danh hiệu Quả bóng vàng Việt Nam là Võ Văn Hạnh (năm 2001) và Dương Hồng Sơn (năm 2008). Đáng chú ý, khi thủ môn Võ Văn Hạnh của Sông Lam Nghệ An giành được danh hiệu Quả bóng vàng năm 2001, từng có ý kiến đề nghị nên trao danh hiệu Quả bóng vàng Việt Nam cho một cầu thủ nữ vì những thành tích bị cho là "đáng thất vọng" của bóng đá nam Việt Nam năm 2001, Lê Công Vinh là người giữ kỷ lục cầu thủ trẻ nhất trong lịch sử từng giành Quả bóng vàng Việt Nam, khi anh đoạt danh hiệu này vào năm 2004 ở thời điểm 19 tuổi, 3 tháng và 5 ngày; trong khi cầu thủ nam lớn tuổi nhất đoạt giải là Nguyễn Văn Quyết vào năm 2022 khi đã 31 tuổi. Ở cấp câu lạc bộ, câu lạc bộ Hà Nội có số lần có cầu thủ giành Quả bóng vàng nhiều nhất với 7 lần, kế sau đó là Sông Lam Nghệ An với 5 lần. Đối với các cầu thủ nước ngoài nhập tịch Việt Nam, Huỳnh Kesley Alves là trường hợp duy nhất nằm trong tốp 3 cho danh hiệu Quả bóng vàng tính đến năm 2024, đạt được vào năm 2011 và giành Quả bóng đồng chung cuộc.

Đương kim Quả bóng vàng Việt Nam hiện tại (2024) là cầu thủ Nguyễn Tiến Linh, thời điểm đoạt giải đang thi đấu cho câu lạc bộ Becamex Bình Dương.

Người chiến thắng

Xếp hạng theo cầu thủ

Xếp hạng theo câu lạc bộ

Quả bóng vàng nữ

nhỏ|206x206px|[[Huỳnh Như, người hiện nắm giữ kỷ lục giành 5 Quả bóng vàng nữ Việt Nam]] Đối với hạng mục Quả bóng vàng Việt Nam dành cho cầu thủ nữ, Huỳnh Như là cái tên thắng giải nhiều nhất khi 5 lần đoạt danh hiệu này. Xếp ngay sau đó là Đoàn Thị Kim Chi với bốn lần. Câu lạc bộ bóng đá nữ Thành phố Hồ Chí Minh là đội bóng có số lượt cầu thủ giành Quả bóng vàng nữ nhiều nhất với 15 lần tính đến thời điểm năm 2024. Có hai thủ môn nữ đoạt danh hiệu Quả bóng vàng: Nguyễn Thị Kim Hồng năm 2002, và Đặng Thị Kiều Trinh đạt được vào các năm 2011, 2012, 2017. Trong đó, năm 2015, giải được trao với hạng mục "cầu thủ futsal xuất sắc nhất năm". Từ năm 2016, hạng mục này được chuyển thành "Quả bóng vàng futsal", ngoài ra bổ sung thêm giải thưởng dành cho danh hiệu Quả bóng bạc và Quả bóng đồng futsal Việt Nam.

Đương kim Quả bóng vàng futsal Việt Nam (2024) là cầu thủ Nguyễn Thịnh Phát của câu lạc bộ Thái Sơn Nam.

Giải Cống hiến

nhỏ|phải|Huấn luyện viên [[Park Hang-seo, người nước ngoài duy nhất giành giải Cống hiến]] Vào các năm 2016, 2019 và 2023, một hạng mục phụ là Giải Cống hiến đã được tổ chức trao tặng, dành cho những cá nhân có những đóng góp quan trọng cho bóng đá Việt Nam. Trong ba lần trao giải tính đến năm 2024, đã có 6 cá nhân được vinh danh với danh hiệu này.