✨Nhóm ngôn ngữ Japonic Bán đảo
Nhóm ngôn ngữ Japonic Bán đảo là tập hợp các ngôn ngữ Japonic thất truyền từng được nói ở khu vực miền trung và miền nam của bán đảo Triều Tiên theo phỏng đoán của một số nhà ngôn ngữ dựa trên vết tích trong các văn liệu cổ đại.
Bằng chứng được trích dẫn nhiều nhất xuất hiện ở Quyển 37 của Tam quốc sử ký (soạn năm 1145), trong đó liệt kê cách phát âm và ý nghĩa của nhiều địa danh cũ thuộc vương quốc Cao Câu Ly. Do người soạn sử dụng Hán tự để ký âm tên gọi, việc nghiên cứu đã vấp phải nhiều khó khăn; song một số địa danh ở miền trung Triều Tiên, ở đất phía nam sông Hán chiếm từ tay vương quốc Bách Tế vào thế kỷ thứ 5, dường như có gốc gác Japonic. Tuy vậy chưa rõ liệu đây là bản ngữ của Cao Câu Ly hay dân tộc nằm dưới ách đô hộ của họ.
Một số vết tích lẻ tẻ cũng đã được phát hiện ở miền nam bán đảo Triều Tiên, và trên hòn đảo Jeju thuộc vương quốc Đam La thuở xưa.
Địa danh trong Tam quốc sử ký
Tam quốc sử ký là một sử liệu được viết bằng văn ngôn, thuật lại thời kỳ Tam Quốc trong lịch sử Triều Tiên. Quyển 37 trong đó có liệt kê nhiều địa danh cổ và ý nghĩa của chúng, hầu hết là các vùng đất Cao Câu Ly nằm dưới sự kiểm soát của Tân La. Naitō Torajirō là học giả đầu tiên đào sâu nghiên cứu danh sách này vào năm 1907, rồi tiếp nối bởi các phân tích tỉ mỉ bắt đầu từ Lee Ki-Moon vào những năm 1960.
Ví dụ, Tam quốc sử ký có chép về địa danh nay là Suwon hiện đại như sau:
Ở đây, hai chữ dùng để ký âm tên gọi còn hai chữ thể hiện ý nghĩa cái tên. Chúng ta có thể suy luận rằng 買 và 忽 là các từ bản địa chỉ lần lượt khái niệm 'nước' và 'thành'. Theo cách này, các học giả đã có thể rút ra tầm 80 đến 100 từ vựng. Những chữ kiểu như và có vẻ được dùng để ký âm cách đọc Hán tự của dân địa phương, song chưa có đồng thuận nào về vấn đề phát âm này. Một phương án khả thi là sử dụng phiên âm tiếng Hán trung cổ trong cuốn Thiết vận (soạn năm 601), theo đó chữ được phát âm là . Ngoài ra, ta cũng có thể dùng cách đọc từ Hán-Triều trong các tự điển tiếng Hàn trung thế có niên đại về thế kỷ thứ 15, theo đó phát âm phải là . Trong một số trường hợp, một từ có thể được biểu diễn bằng nhiều chữ có phát âm gần giống nhau.
Bằng chứng khác
Nhiều tác giả coi một từ duy nhất liên quan đến Già Da có gốc gác Japonic. Alexander Vovin cho rằng nhiều từ và địa danh ở miền nam Triều Tiên, xuất hiện trong các văn liệu tiếng Hán và tiếng Hàn cổ, bắt nguồn từ gốc Japonic.
Bách Tế
Như đã nói ở trên, nhiều tác giả tin rằng các địa danh trong Tam quốc sử ký phản ánh một thứ tiếng Bách Tế cổ. Hơn nữa, Quyển 54 trong Lương thư (635) có chứa bốn từ gốc Bách Tế, hai trong số đó dường như có thể truy gốc về Japonic:
Ánh xạ ngữ âm ngữ nghĩa của các danh từ bên trên và so sánh với dạng Japonic, ta có:
- 'sở trị thành/thành thủ phủ' so với tiếng Nhật cổ 'đặt vào trong'
- 'ấp/vùng dân cư' so với tiếng Nhật cổ 'nhà' và 'hình tròn'
Tân La
Một số từ ngữ Tân La và Thìn Hàn được chép lại ở đoạn 30 của Ngụy chí trong Tam quốc chí (thế kỷ thứ 3) và Quyển 54 trong Lương thư (hoàn thành năm 635). Phần lớn có vẻ đúng là tiếng Triều, song vẫn có một số khớp với dạng Japonic, chẳng hạn mura () 'vùng dân cư' so với tiếng Nhật cổ 'làng mạc'.
Quyển 34 của Tam quốc sử ký liệt kê các địa danh Tân La cổ và các danh ngữ Hán-Triều chuẩn hóa gồm hai ký tự theo mệnh lệnh của vua Gyeongdeok thế kỷ thứ 8. Nhiều danh ngữ trước thời điểm cải cách không có từ phái sinh tiếng Triều, mà rõ ràng là tiếng Japonic. Ví dụ, rất nhiều trong số đó có yếu tố miti (), nét giống với tiếng Nhật cổ 'đường đi'.
Biện Hàn/Già Da
Già Da là nhà nước kế thừa liên minh Biện Hàn, có mối giao thương với đảo Nhật cho tới khi bị Tân La thôn tính vào thế kỷ thứ 6. Một từ duy nhất trong Quyển 44 của Tam quốc sử ký có lẽ là tiếng Già Da:
Đam La
Đông di liệt truyện trong Tùy thư (656) có nhắc đến Đam Mâu La (), tiền thân của Đam La, tọa lạc trên đảo Jeju. Vovin cho rằng ngữ nguyên Japonic của từ này là 'khu dân cư thung lũng' hoặc 'khu dân cư của người'.
Thú vị hơn, bản làng Gamsan ở miền nam Jeju có cái tên cổ hơn là Thần Sơn (神山) 'núi thần'. Chữ thứ nhất trong cái tên này () không thể được đọc là / theo tiếng Hàn, song Vovin đề xuất rằng âm tiết ấy vốn có quan hệ với từ 'thần' trong tiếng Nhật cổ.
Tiếng Jeju chắc chắn thuộc hệ Koreanic, nhưng sở hữu một cơ tầng từ vựng Japonic. Ví dụ, từ địa phương 'mồm' dường như liên quan với từ 'mồm' bên hệ Japonic.
Liên hệ khảo cổ học
Hầu hết giới ngôn ngữ học nghiên cứu ngữ hệ Japonic tin rằng tiếng Nhật được truyền bá sang quần đảo Nhật Bản bởi nông dân trồng lúa nước trên bán đảo Triều Tiên vào thời kỳ Yayoi, khoảng 700–300 TCN. Whitman và Miyamoto liên hệ tiếng Japonic trên bán đảo Triều Tiên với văn hóa Mumun, lĩnh hội kỹ thuật nông nghiệp lúa nước ban đầu khoảng năm 1500 TCN. Ngoài lúa ra thì nhánh văn hóa Yayoi ở miền bắc Kyushu cũng tiếp thu thêm nhiều yếu tố từ văn hóa Mumun của Triều Tiên, bao gồm kiến trúc nhà cửa, đồ gốm và công cụ. Giới khảo cổ cho rằng điều này thể hiện sự hỗn dung văn hóa, luồng di cư từ bán đảo, và sự trộn lẫn quần thể tại quần đảo.
Whitman đề xuất rằng hệ Koreanic lan vào bán đảo từ miền bắc, cùng thời điểm với văn hóa dao đồng Liêu Ninh, khoảng năm 300 TCN. Vovin và James Marshall Unger cũng có ý kiến gần giống, song họ liên kết hệ Koreanic với các chiến binh cưỡi ngựa sử dụng đồ sắt tới từ Mãn Châu. Trái lại, Juha Janhunen lập luận rằng hệ Koreanic bành trướng vào Tân La từ phía đông nam, thay thế hệ Japonic ở Bách Tế và các phần còn lại của bán đảo.