Nghệ An ký (乂安記, Ghi chép về xứ Nghệ An) là một bộ sách địa chí có tiếng của Việt Nam, do Hoàng giáp Bùi Dương Lịch (1757 – 1828) biên soạn ở đầu thế kỷ 19. Đây là bộ sách được biên soạn công phu, phản ánh khá đầy đủ về lịch sử, núi sông, nhân vật, thơ văn…của đất nước và con người ở trấn Nghệ An (nay là hai tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh), được giới nghiên cứu (như Hoàng Xuân Hãn, Trần Văn Giáp, Émile Gaspardone) đánh giá cao, chủ yếu về phương pháp biên soạn nghiêm túc, về nguồn sử liệu dồi dào và độc đáo .
Lai lịch
Không biết chính xác năm khởi soạn và hoàn thành Nghệ An ký, chỉ biết sách này được Bùi Dương Lịch viết sau khi ông đã viết Nghệ An phong thổ ký(乂安風土記) và Nghệ An chí(乂安誌), và được khắc in vào khoảng đời Tự Đức (ở ngôi: 1847-1883), tức sau khi tác giả đã mất (1828).
Theo bài Tựa Nghệ An phong thổ ký (không đề tên tác giả), thì sách này được làm ra sau khi Ngô Nhân Tĩnh đến làm quan ở trấn Nghệ An (năm 1831, vua Minh Mệnh chia trấn này thành 2 tỉnh là Nghệ An và Hà Tĩnh). Trích bài Tựa:
:"Mùa xuân năm Tân Mùi (1811), có Hữu Tham tri bộ Binh là Nhữ Sơn Ngô (Nhân Tĩnh) lĩnh chức Hiệp trấn Nghệ An, muốn biết phong thổ miền Nghệ An, bèn giở quyển "Hoan Châu phong thổ thoại" của ông Trần (Trần Lâm) ra xem và cho đó chỉ là câu chuyện của một thời, mới sai Bùi Dương Lịch soạn Nghệ An phong thổ ký". "
Về nội dung, Nghệ An phong thổ ký do nhiều người viết, Bùi Dương Lịch làm Chủ biên, nhằm giới thiệu một số thắng tích nổi tiếng của xứ này.
Gần đây, Viện nghiên cứu Hán Nôm (Hà Nội) có tìm được một quyển sách nhỏ nhan đề là Nghệ An chí, gồm hai quyển Giáp và Ất. Sách chép tay, đã rách nát mấy tờ đầu và mấy tờ cuối, không có tựa, bạt và mục lục. Tờ đầu, dưới tên sách có đề: "Bùi Hoàng giáp tiên sinh trứ" (có nghĩa Hoàng giáp Bùi [Dương Lịch] soạn). Nội dung sách gồm 3 phần:
Địa chí: viết về biên giới và núi.
Thủy chí: viết về sông, suối, khe, hồ, cửa biển.
Nhân chí: viết về 54 văn nhân và võ nhân.
So với Nghệ An phong thổ ký, thì sách này chép kỹ hơn. Tuy nhiên, so với Nghệ An ký sau này, thì nó hãy còn giản lược. Vì vậy có thể nói Nghệ An chí được họ Bùi viết sau khi viết Nghệ An phong thổ ký, nhưng rồi vì chưa thỏa mãn, nên ông đã điều tra thêm, sưu tập thêm để viết thành Nghệ An ký. Nói cách khác, Nghệ An phong thổ ký và Nghệ An chí đều là "tiền thân" của Nghệ An ký.
Căn cứ vào bài Tựa Nghệ An phong thổ ký (vừa dẫn) và tiểu sử của Bùi Dương Lịch, thì ông làm ra sách này vào khoảng thời gian 1811-1812 (tức năm Ngô Nhân Tĩnh đến Nghệ An, rồi sai ông soạn sách), tức khi đang giữ chức Đốc học Nghệ An. Hai quyển sau là Nghệ An chí và Nghệ An ký, được ông soạn sau đó, có thể là vào những năm ông đã cáo quan về nhà.
Tìm hiểu về năm Nghệ An chí được khắc in, tra trong sách Đại Nam thực lục (Chính biên, đệ tứ kỷ) thì thấy có thông tin: năm Canh Tuất 1850, Bùi Thức Kiên (con của Bùi Dương Lịch, bấy giờ đang làm Thừa chỉ ở Nội các) có dâng lên vua Tự Đức 2 bộ sách của cha mình là Nghệ An ký và Bùi gia huấn hài. Có lẽ không lâu sau đó, Nghệ An ký được học trò hay con cháu tác giả đem khắc in (vì sách không viết rõ tên, mà chỉ đề là "Tồn Trai Bùi tiên sinh soạn" để tỏ lòng tôn kính). Tuy nhiên, vì bản sách mà ngày nay còn truyền (Thư viện Khoa học xã hội, ký hiệu A. 607) thiếu hẳn trang đầu, không có tựa, bạt, hay chú dẫn gì cả, nên không rõ được khắc in vào năm nào; chỉ phỏng đoán là khoảng đời Tự Đức, vì trong sách đã được kiêng húy cẩn thận (như chữ Nhậm [tên vua Tự Đức] được khắc bỏ nét ngang).
Năm 2012, Nghệ An ký (bản dịch của Viện nghiên cứu Hán Nôm) được giới thiệu đầy đủ trong Tổng tập dư địa chí Việt Nam (tập 3).
Nội dung (sơ lược)
Nghệ An ký gồm 2 quyển, khổ 28 x 18 cm, gồm 237 tờ (mỗi tờ 10 dòng, mỗi dòng 20 chữ), chữ khắc in dễ đọc, đầu sách không thấy có tựa hoặc bạt.
Sách có 3 chương lớn, là: Thiên chí (ghi về trời), Địa chí (ghi về đất) và Nhân chí (ghi về người). Đây là theo quan niệm "tam tài" (Thiên, Địa, Nhân) của Nho học, và được phân chia ra như sau:
*Quyển I (95 tờ), gồm "Thiên chí" và "Địa chí"
:-Thiên chí nói về giới phận vùng trời của trấn Nghệ An (tức Nghệ An và Hà Tĩnh sau này). Ở đây có 2 mục:
::-Thiên dã: nói về giới phận theo thiên văn, vị trí các sao trên trời.
::-Thiên khí: nói về khí hậu.
:-Địa chí (tức là địa lý hình thế ở trấn Nghệ An) có 5 mục:
::-Cương vực (bờ cõi): nói về lịch sử địa lý và sự thay đổi của nó.
::-Điều lý (mạch đất): nói về các vùng cao, vùng thấp.
::-Núi non: có cả thảy 85 đơn vị, kể cả gò và đảo.
::-Sông (có cả thảy 31 đơn vị gồm khe, suối, hồ, đầm) và cửa biển (12 đơn vị).
*Quyển II (142 tờ), chỉ có một chương "Nhân chí", viết về người ở trấn Nghệ An, chia làm 2 phần:
:-Phần Đại cương gồm 2 mục: Khí chất (tâm tình và thể chất con người) và Sinh lý (đời sống kinh tế).
:-Phần Nhân vật có 3 mục: Cổ đế (Việt Thường thị và Mai Hắc Đế), Văn nhân (150 nho sĩ có tên tuổi) và Võ tướng (31 người nổi tiếng). Đây phần chiếm nhiều nhất (142 tờ), và đáng chú ý là ở trong đó có cả tiểu truyện của Bùi Dương Lịch, tức tác giả .
Giá trị
Là một nhân chứng của thời đại, lại thường đi du lãm khắp nơi trong xứ Nghệ, nên Bùi Dương Lịch biết nhiều và hiểu sâu về mảnh đất này. Ngoài ra, tác giả còn là một nhà giáo, lại có kinh nghiệm biên soạn địa chí, đồng thời cũng là người có tâm huyết, có một nhãn quan tiến bộ và khoa học…nên phần lớn sử liệu ở trong sách Nghệ An ký đều có "giá trị và đáng tin cậy"...Vì lẽ đó, tác phẩm đã được giới nghiên cứu đánh giá cao, chủ yếu về phương pháp biên soạn nghiêm túc, về nguồn sử liệu dồi dào và độc đáo .
Nhìn chung, mặc dù có một vài hạn chế (như chưa chú trọng mặt kinh tế và sinh hoạt của nhân dân), nhưng Nghệ An ký vẫn là bộ sách được biên soạn công phu, có giá trị về nhiều mặt, nhất là mặt địa lý lịch sử. Đặc biệt ở chương "Nhân chí" có một bản tự truyện đầy đủ về tác giả, với dụng ý trình bày những ghi chép về thời sự quốc gia mà tác giả có liên quan hoặc được tai nghe mắt thấy... Đó là điều đặc biệt quý đối với giới nghiên cứu lịch sử, chủ yếu là lịch sử thời kỳ cuối Lê sang triều Tây Sơn.
👁️
3 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**_Nghệ An ký_** (乂安記, _Ghi chép về xứ Nghệ An_) là một bộ sách địa chí có tiếng của Việt Nam, do Hoàng giáp Bùi Dương Lịch (1757 – 1828) biên soạn ở đầu thế
**Câu lạc bộ bóng đá Sông Lam Nghệ An** (), trong văn nói thường được gọi là **Sông Lam Nghệ An** hay ngắn gọn hơn là **Sông Lam**, là một câu lạc bộ bóng đá
**Lịch sử hành chính Nghệ An** có thể xem mốc khởi đầu từ năm 1831 với cải cách hành chính của Minh Mạng, chia trấn Nghệ An thành 2 tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh.
**Nghệ An** là một tỉnh ven biển gần cực bắc vùng Bắc Trung Bộ, miền Trung của Việt Nam và trước đây là tỉnh có diện tích lớn nhất cả nước. Trung tâm hành chính
Trải qua hơn 60 năm hình thành và phát triển, dù trong bất cứ giai đoạn nào, hoàn cảnh nào, tập thể cán bộ, nhân viên Bệnh viện Mắt Nghệ An đều đồng lòng vượt
Bệnh viện Hữu nghị Đa khoa Nghệ An là Bệnh viện Đa khoa hạng I, tuyến cuối cùng về khám, chữa bệnh đa khoa trên địa bàn tỉnh Nghệ An đồng thời tuyến cuối khám,
nhỏ|Bản vẽ thành Vinh, Nghệ An **Thành cổ Nghệ An**, còn gọi là **Thành cổ Vinh**, là tên gọi di tích một tòa thành cổ được xây dựng dưới thời Nguyễn lịch sử Việt Nam,
**Báo và Phát thanh – Truyền hình Nghệ An** (tiếng Anh: **Nghe An Newspaper and Radio – Television Station**) là đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc Tỉnh ủy Nghệ An; là cơ quan
thumb|Gian chùa gỗ Đức Hậu được xây dựng từ thế kỉ XIV **Chùa Đức Hậu - Thiên Linh tự** **(thuộc Quần thể Đức Hậu)** nằm ở Làng Đức Hậu, nay là 3 xóm Xuân Hoa,
**Nguyễn Văn Nguyên** (?–?) là Chủ tịch đầu tiên của tỉnh Phú Yên. ## Hoạt động cách mạng Nguyễn Văn Nguyên sinh ra ở Nghệ An, làm y tá ở Bệnh viện Vinh (nay là
Một cảnh vườn quốc gia Pù Mát. **Khu dự trữ sinh quyển miền Tây Nghệ An** được chính thức công nhận là khu dự trữ sinh quyển thế giới vào tháng 9/2007 với trung tâm
**Khu kinh tế Đông Nam Nghệ An** là khu kinh tế rộng 207,76 km² gồm một phần huyện Nghi Lộc, một phần huyện Diễn Châu, một phần Thành phố Vinh. Theo quy hoạch, đây là
**Tỉnh ủy Nghệ An** hay còn được gọi **Ban chấp hành Đảng bộ tỉnh Nghệ An** là cơ quan lãnh đạo cao nhất của Đảng bộ tỉnh Nghệ An giữa hai kỳ đại hội đại
**Nguyễn Quốc Trị** (1921 – 1967) là một sĩ quan của Quân đội Nhân dân Việt Nam, hàm Thượng tá, nguyên Trung đoàn trưởng Trung đoàn Thủ Đô, Hiệu trưởng trường Quân chính Quân khu
**Sông Hiếu**, còn có tên gọi là **sông Con**, một trong những con sông lớn tại Nghệ An . Sông Hiếu là một phụ lưu của sông Lam, bắt nguồn từ vùng núi huyện Quế
Trung tâm Ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ An Giang là một đơn vị trực thuộc Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh An Giang, có chức năng ứng dụng, chuyển giao,
**Công an tỉnh Nghệ An** là cơ quan Công an cấp tỉnh ở Việt Nam, thuộc hệ thống tổ chức của lực lượng Công an nhân dân Việt Nam tại Nghệ An. Công an tỉnh
:_Đây là bài viết về một diễn viên Trung Hoa sinh năm 1932. Về ca sĩ Trung Quốc thế kỷ 21 sinh năm 1996, xem An Kỳ (ca sĩ)._ **An Kỳ** (, 1 tháng 4
Trường đại học, học viện và viện hàn lâm là các cơ sở giáo dục bậc cao đào tạo các bậc đại học và sau đại học, được đào tạo theo hướng mở nhằm khai
**Kỹ sư** (hay **_Kĩ sư_** - theo tiếng lóng; **_Bác vật_** - từ cũ ở miền Nam), là danh từ chỉ học vị của người đã qua đào tạo chuyên môn về khoa học ứng
phải|Một góc [[núi Hồng Lĩnh|núi Hồng – sông Lam, biểu tượng đặc trưng về địa lý – văn hóa của xứ Nghệ]] **Xứ Nghệ** là tên chung của vùng Hoan Châu (驩州) cũ từ thời
**Nghệ Tĩnh** là một tỉnh cũ thuộc vùng Bắc Trung Bộ Việt Nam, tồn tại từ năm 1976 đến năm 1991. Địa bàn tỉnh Nghệ Tĩnh hiện nay tương ứng với hai tỉnh Nghệ An
Trải qua 56 năm ra đời và phát triển, Bệnh viện Y học cổ truyền Nghệ An đang ngày càng khẳng định được vị thế của mình trong sự phát triển chung của nền y
Tinh bột nghệ VàngTinh bột nghệ là gì?Tinh bột nghệ tinh chế từ củ nghệ vàng30kg củ nghệ tươi chỉ chiết xuất được 1,5 - 2,5kg tinh bột nghệ, chọn củ nghệ vào tháng 1
Với mong muốn làm cho người dân Nghệ An nói riêng và vùng Bắc Trung Bộ nói chung, vùng đất còn nhiều khó khăn và vất vả kinh tế có nhiều cơ hội hội được
**Phan Kim Kỳ** (1947-1998) là một quân nhân Quân đội Nhân dân Việt Nam, được truy tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân do đã tiêu diệt nhiều máy bay đối
Tối ngày 7/4/2024, tại khách sạn Thượng Hải (TP. Vinh, Nghệ An), Câu lạc bộ Thanh niên Họ Hồ Nghệ An đã long trọng tổ chức lễ kỷ niệm 10 năm thành lập, đánh dấu
Nằm ngay cạnh trung tâm mua sắm Chợ Sen, Nam Đàn, tỉnh Nghệ An nhà thuốc Đông y gia truyền Hoà Phương Đường từ lâu được người dân trong và ngoài huyện Nam Đàn, Nghệ
Được khởi công vào tháng 6/2022, Bệnh viện Nguyên Phúc là bệnh viện YHCT ngoài công lập ĐẦU TIÊN có quy mô xây dựng lớn tại tỉnh Nghệ An nói riêng và Bắc Trung Bộ
**Xô Viết Nghệ - Tĩnh** là tên gọi chỉ phong trào đấu tranh của lực lượng công nhân và nông dân ở Nghệ An và Hà Tĩnh trong năm 1930-1931 chống lại đế quốc Pháp
**Bùi Quang Thanh** (sinh ngày 2 tháng 7 năm 1977 tại xã Nam Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình) là tướng lĩnh Công an nhân dân Việt Nam, hàm Thiếu tướng. Ông hiện giữ
**Nguyễn Thế Kỷ** (sinh ngày 25 tháng 8 năm 1960) là PGS,TS, Nhà Văn, Nhà báo, một chính khách Việt Nam, quê huyện Yên Thành, tỉnh Nghệ An. Ông nguyên là Ủy viên Ban Chấp
Bệnh viện Phục hồi chức năng Nghệ An là đơn vị Y tế chuyên khoa tuyến tỉnh hạng II đầu ngành về Phục hồi chức năng trên địa bàn tỉnh Nghệ An với qui mô
**Trường Cao đẳng Kỹ thuật Công nghiệp Việt Nam-Hàn Quốc** là một cơ sở giáo dục chuyên nghiệp của Việt Nam, có trụ sở chính tại Thành phố Vinh, được thành lập ngày 4/12/1998 theo
Thành phần: chế biến từ 100% nghệ răm vàng Nghệ AnSản xuất đảm bảo tiêu chuẩn ISO 22000 - 2018Bảo vệ niêm mạc dạ dày, chống viêm loét dạ dày, hành tá tràng, viêm đại
**Vụ nổi dậy Quỳnh Lưu** là một vụ bạo động có quy mô xảy ra khi những người nông dân theo đạo Thiên Chúa giáo tại huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An, Việt Nam tổ
**Trường Đại học Công nghệ Vạn Xuân** (tiếng Anh: _Van Xuan University of Technology_, viết tắt là _VXUT_). Trường được thành lập ngày 6/8/2008 theo Quyết định 1068/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ Việt Nam.
phải|nhỏ|280x280px|Kỹ thuật hệ thống được áp dụng trong các hệ thống phức tạp: Thiết kế tàu vũ trụ, Thiết kế chip máy tính, Rô bốt, Phần mềm tích hợp, xây dựng cầu đường. Kỹ thuật
**Nguyễn Thị Thu Hà** (sinh ngày 27 tháng 2 năm 1972) là một diễn viên múa, biên đạo múa, đạo diễn chương trình, Đại tá Quân đội nhân dân người Việt Nam. Bà đã được
**Trường Cao đẳng kỹ thuật quân sự I** , trực thuộc Tổng cục Kỹ thuật, Bộ Quốc phòng Việt Nam là trường cao đẳng kỹ thuật đào tạo cử nhân kỹ thuật quân sự trình
**Phạm Đức Ấn** (sinh ngày 1 tháng 2 năm 1970) là doanh nhân, chính trị gia người Việt Nam. Ông hiện là Phó Bí thư Tỉnh ủy nhiệm kỳ 2020-2025, Chủ tịch Ủy ban nhân
**Nguyễn Mạnh Cường** (sinh năm 1973) là một chính khách người Việt Nam. Ông hiện là Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam khóa XIII, Phó Bí thư thường trực
Dự án Kỳ lân là câu chuyện kể về các lập trình viên cũng như các chuyên viên công nghệ nói chung trong kỷ nguyên dữ liệu lên ngôi, khi những lề lối kinh doanh
Dự án Kỳ lân là câu chuyện kể về các lập trình viên cũng như các chuyên viên công nghệ nói chung trong kỷ nguyên dữ liệu lên ngôi, khi những lề lối kinh doanh
Dự án Kỳ lân là câu chuyện kể về các lập trình viên cũng như các chuyên viên công nghệ nói chung trong kỷ nguyên dữ liệu lên ngôi, khi những lề lối kinh doanh
**Kỳ Quan Thân** (5 tháng 11 năm 1914 – 21 tháng 2 năm 1998), là bác sĩ và nhà ngoại giao Việt Nam Cộng hòa, từng giữ chức Đại sứ Việt Nam Cộng hòa tại
Số ký hiệu: 1662/QĐ-TTg Ngày ban hành: 04-08-2025 Loại văn bản: Quyết định Đơn vị ban hành/ Người ký/ Chức vụ: Thủ tướng Chính phủ | Hồ Đức Phớc | Phó Thủ tướng Trích yếu:
**Trần Văn Ân** (1922–2012), bí danh **Trần Tình** là một Thiếu tướng Quân đội nhân dân Việt Nam, nguyên Phó Tư lệnh Quân khu 4. ## Hoạt động cách mạng Trần Văn Ân sinh ngày
**Vụ sai phạm tại Công ty cổ phần Công nghệ Việt Á**, hay còn gọi ngắn gọn là **vụ Việt Á** hoặc **đại án Việt Á,** là một vụ án hình sự điển hình về
**Làng nghề** là một đơn vị hành chính cổ xưa mà cũng có nghĩa là một nơi quần cư đông người, sinh hoạt có tổ chức, có kỷ cương tập quán riêng theo nghĩa rộng.